Psalmus 18

Numérotation du verset Ps. 18,1 

¶In finem psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 18) D30 Rusch Ps-G, def. C
1 David] + de adventu Christi D30
Numérotation du verset Ps. 18,2 I

Celi enarrant gloriam Dei ¦
et opera manuum eius
annuntiat firmamentum.
Numérotation du verset Ps. 18,3 II

Dies
diei
eructat
verbum ¦ et nox nocti
indicat scientiam.
Numérotation du verset Ps. 18,4 III

Non sunt loquele
neque sermones ¦
quorum
non audiantur voces eorum.
Numérotation du verset Ps. 18,5 IV

In omnem terram exivit sonus eorum ¦
et in fines orbis terre
verba
eorum.
Numérotation du verset Ps. 18,6 V

In sole posuit tabernaculum suum ¦
et ipse tamquam sponsus
procedens de thalamo suo.
Numérotation du verset Ps. 18,VI 

Exultavit
ut gigas2
2 gigas Ps-G (I² Q² ΦRP G ² K² ΨB² V D Ω) D30 Rusch Ed1530 Clementina ] gigans Ps-G (F I M Q W ΦGV U G K ΨB)
ad currendam viam suam ¦
a summo celo3
3 celo Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] celi Ps-G (R)
egressio eius.
Numérotation du verset Ps. 18,7 VII

Et occursus eius
usque ad summum eius ¦
nec est qui se abscondat a calore eius.
Numérotation du verset Ps. 18,8 VIII

Lex
Domini
immaculata
convertens
animas ¦
testimonium Domini
fidele sapientiam
prestans parvulis.
Numérotation du verset Ps. 18,9 IX

Iustitie Domini recte
letificantes corda ¦
preceptum Domini lucidum
illuminans oculos.
Numérotation du verset Ps. 18,10 X

Timor Domini
sanctus permanens4 in seculum seculi ¦ iudicia Domini
4 permanet Ps-G (ΨB² V D Ω) D30 Rusch ] permanens Ps-G
vera iustificata in semetipsa.
Numérotation du verset Ps. 18,11 XI

Desiderabilia super aurum
et lapidem
pretiosum multum ¦ et dulciora super
mel
et favum.
Numérotation du verset Ps. 18,12 XII

Et enim servus tuus custodit
ea ¦
in custodiendis illis
retributio multa.
Numérotation du verset Ps. 18,13 XIII

Delicta
quis intelligit† ?
Ab occultis
meis
munda me ¦
Numérotation du verset Ps. 18,14 

et ab alienis parce servo tuo.
Numérotation du verset Ps. 18,XIV 

Si
mei non fuerint dominati† 5
5 dominati Ps-R Ps-G D30 ] dominata Ps-αβ Ps-Moz
tunc immaculatus ero ¦
et emundabor a delicto maximo.
Numérotation du verset Ps. 18,15 XV

Et
erunt ut complaceant eloquia oris mei ¦ et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper.
Numérotation du verset Ps. 18,XVI 

Domine adiutor meus ¦
et redemptor meus.

Psalmus 18

Numérotation du verset Ps. 18,1 
marg.| Coeli enarrant] etc. Titulus :   [In finem Psalmus David. In finem] id est ad Christum dirigit nos Psalmus iste. Vel   [in finem] id est in plenitudinem temporum, quia in hoc Psalmo agitur de Incarnatione. De qua Gal. 4.a. At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus filium suum, etc.
marg.| Psalmus iste tripartitus est. Primo, Propheta loquens de Incarnatione, commendat predicationem nove legis. Secundo, laudat precepta novi et veteris testamenti, ibi : [Lex Domini immaculata] Tertio, ut dignus sit tanta Sacramenta referre, petit se purgari a vitiis, ibi :   [Delicta quis intelligit] De primo ergo dicit.
Numérotation du verset Ps. 18,2 
I
marg.| marg.|marg.| {n} Celi enarrant] Sed istud primo potest exponi ad litteram, sicut et totus Psalmus : Postmodum mystice exponemus. Ad litteram exponit hoc Beda in quadam Homilia Natalis Domini : Hoc modo.
marg.| {n} Celi] materiales.
marg.| {o} Enarrant] id est ostendunt :
marg.| {a} {2.40ra} Δ Gloriam Dei] id est potentiam, sapientiam, bonitatem Dei et huiusmodi.
marg.| {b} Et opera manuum eius] id est quam mirabiliter operetur.
marg.| {c} Annuntiat] id est ostendit.
marg.| {d} Firmamentum] per sui ipsius revolutionem. Unde dicit Augustin. Omnia clamant : Deus nos fecit. Rm. 1.c. Invisibilia Dei per ea, que facta sunt, intellecta conspiciuntur.
Numérotation du verset Ps. 18,2 
mystice
marg.| {n} Celi enarrant] etc. Mystice autem sicut supra dividendo Psalmum tetigimus, hic primo agit de predicatione nove legis. Sic autem precedentibus continuari potest. Supra ostendit Ecclesia multa beneficia sibi a Domino fuisse collata, scilicet per predicationem Apostolorum et Incarnationem Domini. Primo ergo ostendit, qui predicaverunt, dicens,   [Celi] id est Apostoli, conscii secretorum : Sicut celum, quia celat secreta Dei, dicitur celum a celando ; sic isti, que tamen secreta revelata sunt eis. Io. 15.b. Quecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Secundo, ostendit, quid predicaverunt, cum addit :   [Enarrant gloriam Dei] Tertio, ostendit eos per adventum sancti Spiritus fuisse confirmatos, dicens :   [Et Firmamentum] id est Apostoli igne Spiritus sancti firmati : Annuntiat opera manuum eius, scilicet Dei. Ps. 63. Annuntiaverunt opera Dei.
marg.| Vel de Predicatoribus exponitur : [Celi] id est Θ Predicatores, qui debent esse celi secundum eorum multas proprietates quia sunt :
- Subtiles, per intelligentiam. Prv. 1.a. Intelligens gubernacula possidebit. Os. 4.b. Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Intelligere autem debet Predicator, quis sit, vel debeat esse ipse, qui predicat. Item quid predicet et quando et quantum. Unde Lc. 12.f. Fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam. Ecce quis, aut qualis, Ut det illis in tempore : Ecce quando, Tritici, scilicet electe doctrine : Ecce quid, Mensuram : Ecce quantum.
- Alti, per vite eminentiam. GregoriusQua necessitate compellitur quis summa dicere, eadem necessitate compellitur summa monstrare.
- Clari, per bonam opinionem. Ecclesiastic. 31.c. Splendidum in panibus benedicent labia multorum et testimonium veritatis illius fidele, in nequissimo pane murmurabit civitas.
- Calidi, per caritatis fervorem. GregoriusQui caritatem ad proximum non habet, officium predicandi assumere non debet. Ct. 4.a. Sicut vitta coccinea labia tua et eloquium tuum dulce.
- Mundi, per intentionem. Mt. 6.c. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Ps. 50. Cor mundum crea in me, Deus, etc. Mundi etiam per continentiam. GregoriusSordes tergere non valent manus, que lutum tenent.
- Ordinati, per discretionem. Lv. 2.d. In omni sacrificio offeres sal. Et Lv. 11.a. Animal, quod non dividit ungulam, immundum reputabitur.
- Volubiles, per discursum ad predicationem. Ps. 58. Famem patientur ut canes et circuibunt civitatem. Mt. 4.d. Circuibat Iesus totam Galileam, docens in Synagogis eorum et predicans Evangelium regni.
- Rotundi, per simplicitatem, non habentes angulos per duplicitatem. Iac. 1.b. Vir duplex animo, inconstans est in omnibus viis suis.
- Casahelios, per humilitatem et pacem. Ps. 75. In pace factus est locus eius.
marg.| Hi ergo [celi enarrant] Non dicit, narrant, sed   [enarrant] per (e) enim notatur, quod vita debet precedere predicationem, id est quod in eis est, foris predicent : alioquin dici potest eis : Qui alium doces, teipsum non doces. Qui predicas non furandum, furaris. Ideo dicit Dominus Io. 8.a. Qui fine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat. Lapis ibi dicitur auctoritas S. Scripture. Is. 53.c. Generationem eius quis enarrabit ? Ps. 165. Quis loquetur potentias Domini, id est qualiter. Vel   [enarrant] id est extra narrant, id est eis, qui sunt extra, scilicet malis, non tantum bonis. Mt. 9.b. Non est opus valentibus Medicus, sed male habentibus. Non veni vocare Iustos tantum, sed peccatores. Et Gregorius Vecordem se asserit, qui hortis sitientibus in flumine aquam spargit.
marg.| {a} Gloriam Dei] non suam, Io. 8.f. Ego gloriam meam non quero. Gloria Dei, est Incarnatio, Passio, Resurrectio, Ascensio, equalitas filii ad Patrem et huiusmodi.
marg.| {b} Et opera manuum eius annuntiat firmamentum] Predicatores non solum celi, sed firmamentum : quia non solum bona, que predicta sunt, debent habere ; sed in illis constantes et firmi esse, antequam Predicatores fiant. Lc. ultim. g. Sedete in civitate, quousque induamini virtute ex alto. Item sicut firmamentum in dispositione mundi ultimum est ; sic Predicatores debent esse novissimi et vilissimi in oculis suis. Item firmamentum est remotissimum a terra ; sic Predicatores {2.40rb} debent esse. Is. 60.b. Qui sunt isti, qui ut nubes volant ? Item firmamentum velocissime et continue movetur : sic Predicatores debent semper moveri ad occidentem huius vite et ad orientem future vite, vel per exteriorem tribulationem, vel per interiorem voluntatem et promptitudinem moriendi pro veritate. Item firmamentum separat aquas ab aquis, sic Predicatores oves ab hedis. Hec tria notat Apostolus 1Cor. 4.b. Puto, Deus nos Apostolos novissimos ostendit. Ecce primum. Tamquam morti destinatos : Ecce secundum. Quia spectaculum facti sumus mundo : etc. Ecce tertium : Quie boni edificantur, mali vero scandalizantur.
marg.| {b} Opera manuum eius] creationis et recreationis.
marg.| {c} Annuntiant] quasi bonum nuncium. Unde dicitur Evangelium, quasi bonum nuncium. Et nota, quod celi, dicit pluraliter, firmamentum, singulariter : ut sic significet, quod licet habeant plura verba, ut plures sunt persone ; tamen totum debent ad unum referre : et quod eis est necessaria fidei, doctrine et caritatis unitas. Unde etiam cum dicit, celi, adiungit, gloriam. Et econverso, cum dicit   [firmamentum] singulariter, coniungit (opera) in plurali. Nota etiam, quod celi dicuntur non solum Predicatores, sed etiam quilibet fidelis et precipue viri spirituales. Quia sicut in celo sunt sex signa, per que ascendit Sol : et sex, per que descendit. Sic in quolibet viro, precipue spirituali, debent esse sex gradus, quibus ascendat ad Dominum : et sex, quibus ad sui cognitionem descendat. Primus gradus ascendendi ad Deum, exprobratio peccati, quod significat primum signum Solis, scilicet Capricornus, quod idem est, quod capra. Unde precipitur Lv. 4.f. quod si peccaverit anima per ignorantiam, etc. offerat capram immaculatam, id est exprobrationem peccati. Secundus est fletus, quod significatur in secundo signo, quod dicitur Aquarius. Ier. 3.d. Lava a malitia cor tuum, Hierusalem, ut salva fias. Eccles. 15.c. Per ascensum Luith flens ascendet. Luith, interpretatur maxilla : et per lacrimas, que per maxillas fluunt, ascendit homo ad Deum. Tertius gradus est, ut in amaritudine penitentie delectetur, quod significatur per tertium signum, quod dicitur piscis : pisces enim in mari gaudent et ibi nutriuntur. Dt. 33. Inundationes maris quasi lac sugent. Quartus est cavere a peccato et resistere, quod significat quartum signum, quod dicitur Aries. Aries enim cornibus se defendit, sic penitens scientia et gratia, que sunt duo cornua. De quibus Ps. 74. Exaltabuntur cornua Iusti : Prv. 30.d. Aries, nec est Rex, qui resistat ei. Quintus est quedam bona superbia, vel indignatio contra peccatum. Unde Hieronymus loquens ad virginem, dicit. Disce sanctam superbiam. Et Philosophus. Si scirem Deo ignoscituros et hominem ignoraturos, adhuc dedignarer peccare. Gradus iste per quintum signum, scilicet per Taurum designatur. Hic est vitulus saginatus, de quo Lc. 15.e. Psalmus 68. Et placebit Deo super vitulum novellum. Sextus gradus, quando homo aliena negotia curat, ut propria. Hic significatur per sextum signum, scilicet per Geminos. Talis erat Moyses, qui dicebat Ex. 32.g. Aut dimitte illis hanc noxam, aut dele me de libro vite. Hi sunt sex gradus, per quos ascendebatur ad thronum Salomonis, 3Rg. 10.d.
marg.| Item per sex gradus descendit homo se humiliando.
Primus est consideratio sui ipsius, quod per septimum signum, scilicet per cancrum designatur : cancer enim retro graditur. Nau. ultim. c. Intra in lutum et subigens tene laterem.
Secundus, est repressio pravorum motuum, qui significatur per octavum signum, quod dicitur leo. Sicut enim rugiente leone sistunt animalia gradum : sic quando homo rugit per dolorem, pravi motus sistunt. Unde Ps. 37. Rugiebam a gemitu cordis mei.
Tertius, est consideratio proprie infecunditatis, quod significat novum signum, scilicet virgo. Ioel. 1.b. Plange, quasi virgo accincta sacco.
Quartus ponderatio peccatorum et beneficiorum Dei, qui per decimum signum significatur, quod dicitur Libra. Sir. 42.b. Quecumque trades, numera et appende : datum vero et acceptum omne describe. Iob. 6.a. Utinam appenderentur peccata, etc.
Quintus est remorsus conscientie, qui per undecimum signum, quod est Scorpio, designatur, quia ad ultimum pungit cauda. Ez. 2.c. Inter Scorpiones habitas.
Sextus est consideratio naturalium defectuum, scilicet famis, sitis et huiusmodi, qui per duodecimum signum, scilicet Sagittarium designatur. Lam. 3.b. Posuit me quasi signum ad sagittam. Prv. 7.d. Donec transfigat sagitta iecur eius. Iob. 2.a. Sagitte Θ Domini in me, sunt, quarum indignatio ebibit spiritum meum.
Numérotation du verset Ps. 18,3 
II
marg.| {a} {2.40va} Δ Dies diei] succedens.
marg.| {c} Eructat verbum] id est Dominum plenissime predicat. Ps. 118. Ordinatione tua perseverant dies : quoniam omnia serviunt tibi.
marg.| {e} Et nox nocti] succedens.
marg.| {g} Indicat scientiam] de Domino. Eccl. 33.a. Quare dies diem superat et iterum lux lucem et annus annum, a Sole ? A Domini scientia separati sunt, id est dispositione divina.
Numérotation du verset Ps. 18,3 
mystice
marg.| {a} Dies diei] etc. Hoc multis modis exponitur. Dies, Magdalena.
marg.| {b} Diei] id est Apostolis.
marg.| {c} Eructat] ex plenitudine dilectionis.
marg.| {d} Verbum] illud : Tulerunt Dominum meum et nescio, ubi posuerunt eum. Io. 20.c.
marg.| {e} Et nox] id est Iudas.
marg.| {f} Nocti] id est Iudeis.
marg.| {g} Indicat scientiam] scilicet hanc : Quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum. Mt. 26.e.
marg.| {a} Vel Dies] Apostoli.
marg.| {b} Diei] id est Sanctis viris. Vel Dies, id est Predicator sanctus et perfectus. Diei, id est Sanctis et perfectis.
marg.| {c} Eructat] de plenitudine sibi data, non de se.
marg.| {d} Verbum] Quod erat in principio apud Deum. De quo Eccl. 6.a. Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos.
marg.| {e} Et nox] id est Predicator factus quodammodo carnalis, condescendendo carnalibus.
marg.| {f} Nocti] id est carnali.
marg.| {g} Indicat scientiam] de humanis. Et notatur hic cautela, quam debet habere Predicator, ut pro modo et capacitate auditorum temperet modum sue predicationis. Dies erat Apostolus, cum sapientiam loquebatur inter perfectos. 1Cor. 3.b. Nox erat, cum dicebat 1Cor. 3.a. Non potui vobis loqui, quasi spiritualibus ; sed quasi carnalibus, lac vobis potum dedi, non escam. Unde Ct. ultim. c. Si murus est, edificemus super eum propugnacula argentea. Hoc est quantum ad sapientes, quibus debent subtilia predicari. Si ostium est, quantum ad simplices et idiotas, compingamus illud tabulis cedrinis, id est exemplis Sanctorum. Talibus enim debent grossa et non subtilia predicari. Unde Ez. 44.e. cum egredientur Sacerdotes, scilicet in atrium exterius ad populum, exuent se vestimentis lineis, in quibus ministraverant : et vestient se vestimentis aliis. Dies debet esse Predicator ad illuminandum tenebras, ad calefaciendum frigidos. De primo 2Cor. 4.b. Deus, qui de tenebris dixit lumen splendescere, illuxit in cordibus vestris ad illuminationem scientie et claritatis Dei, etc. De secundo 2Cor. 11.g. Quis infirmatur et ego non infirmor ? Item nox debet esse, propter memoriam infirmitatis et patientiam tribulationis et propter compassionem fraternam et corporis macerationem. Is. 50.b. Induam celos tenebris. Per memoriam infirmitatis, 2Cor. 11.g. Si gloriari oportet, que {2.40vb} infirmitatis mee sunt, gloriabor. Per tribulationum patientiam. Unde 2Cor. 4.b. In omnibus tribulationem patimur, sed non angustiamur. Per compassionem fraternam. Rm. 9.a. Optabam anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem, qui sunt Israelite, quorum adoptio filiorum est, etc. Per carnis macerationem, 1Cor. 9.d. Castigo corpus meum et in servitutem redigo. Et comprehendit in hoc versu omnia. Per verbum, intelliguntur eterna. Per scientiam temporalia.
Numérotation du verset Ps. 18,4 
III
marg.| {h} Non sunt loquele, neque sermones, quorum non audiantur voces eorum] id est omnes, in quibus sunt diversa genera linguarum, possunt per creaturas intelligere Creatorem. Et sic.
Numérotation du verset Ps. 18,4 
mystice
marg.| {h} Non sunt loquele] hic ostendit, quam mirifice predicaverunt Apostoli, quoniam omnibus linguis : Non sunt loquele, id est lingue. Sed quia in eadem lingua sunt plura idiomata, addit.
marg.| {i} Neque sermones] id est modi loquendi.
marg.| {k} Quorum] id est per quos sermones, sive linguas.
marg.| {l} Non audiantur voces eorum] celorum, id est Apostolorum : Omnibus enim linguis loquebantur, ut habetur Actuum 2.a. Audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes, etc. Et quia ista predicatio non fuit in uno regno tantum, addit.
Numérotation du verset Ps. 18,5 
IV
marg.| {m} In omnem terram] id est per universum orbem.
marg.| {n} Exivit] manifeste,   [sonus eorum] id est creaturarum supradictarum. Sonum autem vocat indicium Creatoris. Sonum dicit, quantum ad idiotas et simplices : Verba, quantum ad sapientes : Unde addit :
marg.| {o} Et in fines orbis terre verba eorum] Sed quia in celo non apparet aliquid notius Sole, ideo diffusius subiungit de Sole dicens.
Numérotation du verset Ps. 18,5 
mystice
marg.| {m} In omnem terram] Ecce quam late predicaverunt.
marg.| {n} Exivit sonus] id est fama eorum, id est Apostolorum. Et non tantum fama, sed et verba :
marg.| Unde addit : {o} Et in fines orbis terre verba eorum] id est usque ad angulos terrarum. Hec etiam de Predicatoribus, sicut inceptum est, possunt exponi : Et breviter in his tribus versibus notatur quod predicatio debet esse discreta, utilis et communis. In primo versu, scilicet :   Dies diei, etc. notatur, ut ostensum est supra quod debet esse discreta.
marg.| In sequenti, scilicet : Non sunt loquele, ostenditur, quod debet esse utilis. Utilis est, quando intelligitur. Et ideo dicit :   Non sunt loquele neque sermones quorum non audiantur voces eorum quia debent predicare et Gallice et Latine, ut possint intelligi secundum differentias audientium et magis lingua que communior est, scilicet materna. In quo alicubi peccant et predicantes et audientes ut quandoque in claustris, ubi multi sunt simplices, nolunt quidam predicare nec quidam audire nisi Latine, licet ibi sint plures qui non intelligant. 4Rg. 18.f. dixerunt quidam : Loquere nobis Syriace ! Intelligimus enim. Ita dicunt quidam scioli in claustro et reputant sibi fieri dedecus si predicetur Gallice in suis conventibus ; sed illa predicatio, quam volunt, non est utilis, quia non bene intelligitur. 1Cor. 14.c. Si nesciero virtutem vocis, ero ei cui loquor, barbarus.
marg.| Tertio debet esse communis quod notatur in alio versu. In omnem terram exivit sonus eorum, ut scilicet omnibus et ubique predicent. Et primo dicit, sonus ; deinde, verba. Sonus enim tangit significationem quoad simplices ; verba, quoad perfectos. Hbr. 5.d. Omnis, qui lactis est particeps, expers est sermonis iustitie, parvulus enim est. Item. In omnem terram, refertur ad imperfectos : In fines orbis terre, refertur ad perfectos, qui sunt quasi in exitu mundi, scilicet in mortis desiderio. Item per hoc, quod dicit, Exivit ; notatur, quod id exit ab eis per sermonem, quod intus fuerat per voluntatem. Mt. 12.c. Ex abundantia cordis os loquitur, etc. Vel quod loquuntur exterius, intus non mansit per inanem gloriam. Vel terram hic vocat peccatores, contra quos semper est loquendum. Iob. 39.c. de equo dicit : Sorbet terram, nec reputat tube sonare clangorem : Gregorius Equus clangorem tube non metuit quia Predicator egregius despectis seculi potestatibus, nullos minarum sonitus pertimescit.
Numérotation du verset Ps. 18,6 
V
marg.| {p} In Sole posuit tabernaculum suum] quia ibi relucent vestigia Trinitatis. In Sole sunt tria equalia, rotunditas, luciditas, caliditas.
marg.| {a} {2.41ra} Δ Et ipse] Sol.
marg.| {b} Tamquam Sponsus] qui bene ordinatus est.
marg.| {c} Procedens de thalamo suo] scilicet in ortu Solis rubicundus ad modum Sponsi. Ita potest hoc exponi ad litteram.
Numérotation du verset Ps. 18,6 
mystice
marg.| {p} In Sole posuit] Habito de predicatione Apostolorum, agitur de Incarnatione, quam predicaverunt. Et sic potest continuari : In omnem terram, etc. Verba eorum, dicentium : In Sole posuit tabernaculum suum. Tabernaculum Θ dicere terrena Christi habitatio, vel caro eius, in qua, sicut in tabernaculo, militavit.
marg.| Sol dicitur tripliciter, scilicet Beata Virgo, claritas operum, persecutio. Sol dicitur Beata Virgo quia sicut Sol illuminat ; ita et ipsa : quia ipsa abstulit omnes hereses mundi, sicut cantat Ecclesia. Gaude, Maria Virgo, cunctas hereses sola interemisti, etc. inviolata permansisti. Et quia sicut Sol fertur super Lunam ; sic ipsa super temporalia. Unde Apc. 12.a. Apparuit signum magnum in celo, mulier amicta Sole, id est Maria habens proprietates Solis et Luna sub pedibus eius. Et quia sicut lumen Solis numquam deficit ; sic sola Virgo, sola stetit in fide, in Passione. Unde Ct. 7.c. Statura tua, qua, scilicet in fide stetisti, assimilata est palme, que virorem foliorum numquam amittit ; sic nec tu fidei virtutem. Ita dicitur Sol, quia sicut Sol illuminat Lunam ; ita Beata Virgo illuminat Ecclesiam. Unde Beatus Bernardus Tolle Mariam, quid restat, nisi tenebre ?
marg.| Item dicit Astronomus, id est transcendens Philosophus, Solem octies esse maiorem terra ; sic Beata Virgo octo habet privilegia, quibus maior est omni terra, id est omni femina, vel omni rationali creatura. Ipsa enim nec primam similem visa est, nec habere sequentem.
marg.| Prima est nova professio virginitatis. Unde Lc. 1.d. Quoniam virum non cognosco, id est me non cognituram propono. Nulla ante ipsam professa fuerat virginitatem. Unde recte dicitur, Virgo Virginum, quasi signifera et exemplar virginitatis.
Secunda, excellentia humilitatis : Unde Lc. 1.d. Ecce ancilla Domini. Et infra : Quia respexit humilitatem ancille sue, etc.
Tertio conceptio sine libidine : Unde Lc. 1.d. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi, etc. Unde per rubum significatur. Ex. 3.a.
Quarta, partus sine dolore : Unde Lc. 1.c. Ave, gratia plena, etc.
Quinta, fecunditas sine corruptione, Lc. 1.d. Ideoque quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei.
Sexta, virginitas singularis : Multe pepererunt Duces et Reges, sola Maria peperit filium Dei, ut in predicta auctoritate, Eccl. 24.b. Quasi cedrus exaltata sum in Libano.
Septima ministratio specialis. Multe alie et multi alii receperunt filium Dei in domibus suis. Ut Martha. Lc. 10.g. Zacheus, Lc. 19.a. Et Phariseus, Lc. 7.f. Sola Maria in proprio utero, non uno die, sed novem mensibus. Eccl. 24.b. Et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo. Unde in Assumptione legitur Evangelium de Maria et Martha : quia Beata Virgo utrumque officium plenissime habuit. Contemplativa fuit et solitaria : Unde Ingressus Angelus ad eam, Lc. 1.c. Item Maria conservabat omnia verba hec conferens in corde suo. Lc. 2.g. Sicut Maria sedens secus pedes Domini audiebat verbum illius. Lc. 10.g. Item Marthe habuit officium, quia Christum in hospitio ventris sui recepit et ei multis annis ministravit et etiam Elisabeth cognate sue, Lc. 1.f.
Octava dignitas fuit suscitatio corporalis. Item Sol dicitur claritas operis, Iob. 31.c. Si vidi Solem, cum fulgeret. Item Sol dicitur persecutio. Mt. 13.a. Sole autem orto estuaverunt. Quod sic exponit Evangelista. Facta autem tribulatione et persecutione propter verbum continuo scandalizantur. In quolibet autem istorum [Posuit] Christus   [tabernaculum suum] id est propriam carnem, quia eam de Virgine sumpsit et in claritate operum exercitavit et persecutioni et tribulationi exposuit.
marg.| Vel secundum Glossam sic [in Sole] id est in tempore, in manifesto, in labore, vel passione ; quia Sol hec tria facit, Tempora distinguit, lucet et urit   [Posuit tabernaculum] Non mutatur. Vel   [tabernaculum suum] id est Ecclesiam   [Posuit in Sole] id est in manifesto. Mt. 5.b. Non potest abscondi civitas supra montem posita. Vel   [in Sole] id est in ardore caritatis. Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram. Ps. 68. Zelus domus tue comedit me.
marg.| {a} Ipse tamquam Sponsus] ornatus decore virtutum et gratiarum. De hoc Sponso Is. 62.b. Gaudebit Sponsus super sponsam suam et pro, id est gaudebit super te Deus tuus.
marg.| {2.41rb} {c} Procedens de thalamo suo] id est de utero Beate Virginis, Ieremie 14.d. Solii glorie tue, recordare, nec irritum facias fedus tuum nobiscum. In hoc thalamo, ut dicitur in Glossa Deus humane nature, ut sponsus sponse, copulatus est. Hoc est matrimonium Assueri et Esther. Assuerus interpretatur Beatus et signat Deum. Esther exaltata et significat humanam naturam. In cuius persona potest dici illud Ps. 72. Et cum gloria suscepisti me. Unde quidam dixit : Maritari non poterat caro gloriosius. Hoc etiam significatum fuit Gn. 28.a. ubi dixit Isaac Iacob filio suo. Noli accipere uxorem de genere Chanaam, sed proficiscere in Mesopotamiam Syrie, ad domum Bathuel patris matris tue et accipe tibi in uxorem de filiabus Laban avunculi tui. Hec sunt verba Dei patris ad filium. Chanaam interpretatur possidens domum et signat Angelos, qui in celesti domo semper assistunt Domino. De quorum genere noluit Deus Pater, ut filius acciperet uxorem, id est eorum naturam. Hbr. 2.d. Nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahe. Mesopotamia interpretatur elevata. Et Syria, sublimis : Et significat humanam naturam, que elevata fuit, ut dictum est, in Incarnatione. Sed non ad quemcumque, sed ad domum Bathuelis mittitur, id est ad Beatam Virginem. Bathuel enim Virgo Dei interpretatur. Et ibi accepit uxorem de filiabus Laban, qui interpretatur candidatio, id est carnem de purissimis et mundissimis sanguinibus Beate Virginis. Et de Virgine nasci voluit, ut notaret, quod Virginem sibi Virgini desponsaverat, scilicet Ecclesiam. Unde 2Cor. 11.a. Despondi enim vos uni viro Virginem castam exhibere Christo.
marg.| {c} De thalamo suo] etc. Mystice. Dico, quod ipse Christus processit   [de thalamo suo] Et hoc non fecit coactus, vel invitus ; sed hilariter et sponte. Quia.
Numérotation du verset Ps. 18,6 
moraliter
marg.| {p} In Sole posuit] etc. Possunt etiam hec exponi de prelato et Predicatore. Debet etiam prelatus et Predicator habere tabernaculum : Debet habere et thalamum. In tabernaculo militatur : In thalamo quiescitur. Debet enim prelatus et Predicator militare et pugnare contra vitia in tabernaculo predicationis. Debet nihilominus pro tempore quiescere in thalamo contemplationis. Tabernaculum, quod defendit a pluvia et caumate, est constantia, que eum debet defendere, ne pluvia prosperitatis elevetur, vel ne caumate adversitatis deprimatur. Quod tabernaculum debet ponere,   [in Sole] id est in Christo, qui est firma petra, de qua dicitur Mt. 7.d. quod vir sapiens, scilicet Predicator, edificavit domum suam, scilicet hoc tabernaculum, supra petram, id est * {2.41rb} super Christum et descendit pluvia prosperitatis et venerunt flumina adversitatis et flaverunt venti, scilicet Auster adulationis et Aquilo detractionis et contumeliarum : et irruerunt in domum illam et non cecidit ; fundata enim erat supra firmam petram, id est Christum. Unde dicitur de David, Regum 14.d. Sicut Angelus Domini, sic est Dominus meus Rex, ut nec benedictione, nec maledictione moveatur. Sed antequam exeat ad pugnandum in tabernaculo predicationis, debet quievisse in thalamo contemplationis, studii et meditationis. Iacob enim ante habuit Rachel, quam Liam. Et prius vocatus est Iacob, postea Israel ; Unde addit :
marg.| {a} Et ipse] scilicet Predicator, exiens ad pugnandum, in tabernaculo est.
marg.| {c} Procedens de thalamo suo] Sed nota, quod addit.
marg.| {b} Tamquam Sponsus] quia contemplatio debet esse Sponsa prelati et Predicatoris. Hec enim est Rachel Sponsa Iacob. Gn. 29.f. A qua separari non debet aliquis, quando opus est, ut inter Liam, per opera active. Phil. 1.d. Desiderium habens dissolvi a cura mundi et esse cum Christo in contemplatione, multo magis melius ; permanere autem in carne necessarium est propter vos. Sed multi hodie fecerunt, vel dederunt libellum repudii, non solum Racheli, sed etiam Lie : et intrant solummodo ad concubinas : quia spiritualia relinquunt et quantum ad contemplationem et quantum ad predicationem ; et solum temporalibus intendunt. Dicit et notabiliter :   [Tamquam Sponsus] propter studium, quod etiam eis esse debet, sicut Sponsa et cuilibet studenti. Unde Sap. 8.a. Quesivi Sponsam mihi eam assumere, scilicet sapientiam. Sed quidam intrant ad eam, non ut Sponsi, sed ut leccatores, qui, scilicet non querunt fructum, sed voluptatem. Hi sunt, qui student, non ut fructificent operando et predicando ; sed ut de scientia glorientur, 2Cor. 2.d. Non sumus, sicut plurimi adulterantes verbum Dei, id est scientiam verbi divini.
Numérotation du verset Ps. 18,VI 
marg.| {d} Exultavit] Ad litteram de Sole exponitur, de quo supra dictum est, quasi ipse in ortu suo est, tamquam Sponsus procedens de thalamo suo, scilicet rubicundus. Ortus vero Sol   [exultavit] quia per gradus suos ascendendo mane, paulatim discedit rubor et sic pulchrior apparet.
marg.| {2.41va} {a} Δ Ut gigas] scilicet velociter.
marg.| {b} Ad currendam viam] quia per maxima spatia transit.
marg.| {c} A summo celo egressio eius] id est ab illa parte, que videtur contiguari terre. Vel   [A summo celo egressio eius] id est ab oriente.
Numérotation du verset Ps. 18,mystice 
marg.| {d} Exultavit {a}   Ut Gigas ad currendam viam] Θ id est hilariter et cum gaudio cucurrit viam huius vite, in qua non debemus esse morosi viatores ; sed idithun, id est transilientes : Vel Viam passionis sue, que fuit via ad regnum. Sed videtur, quod non exultavit in hoc. Mt. 26.d. Tristis est anima mea usque ad mortem. Sol. Tristitiam habuit ex parte inferiori, letitiam ex superiori. Lc. 22.b. Desiderio desideravi hoc pascha manducare vobiscum.
marg.| {a} Ut Gigas] qui quasi geminam habet substantiam, unde incomparabilis est aliis. Et Christus incomparabilis omnibus : quia immensus est Maiestate, incomparabilis fortitudine, incomprehensibilis celeritate.
marg.| {b} Ad currendam viam] 1Rg. 17.f. Festinavit David et occurrit ad pugnam, ex adverso Philiste. Et post subdit : Cucurrit et sedit super Philisteum et tulit gladium eius et eduxit de vagina sua et interfecit eum. Philisteus significat Diabolum, cuius gladius est mors. Et Christus moriens ipsum proprio gladio interfecit. Unde Ecclesia ; Qui mortem nostram moriendo destruxit. Os. 13.d. Ero mors tua, o mors. Hic notantur tria necessaria eunti in Paradisum. Hilaritas, cum dicit : Exultavit, Ct. 6.a. Quid videbis in Sunamite, nisi choros castrorum ? In choro notatur letitia, Is. 30.g. In tympanis et citharis, etc. Fortitudo, cum dicit, Ut Gigas. Velocitas, cum dicit : Ad currendam viam. Et nota, quod hic tanguntur septem, scilicet. Incarnatio per hoc, quod dicit : In Sole posuit, etc. Nativitas, cum dicit : Ipse tamquam Sponsus, etc. Passio, cum dicit : Exultavit, etc. Eterna generatio, ibi : A summo celo egressio eius. Equalitas et Ascensio, ibi : Et occursus eius, etc. Missio Spiritus S. ibi : Nec est, qui se abscondat a calore eius. Dicto ergo de tribus primis, subdit de quarto.
Numérotation du verset Ps. 18,moraliter 
marg.| {d} Exultavit] etc. Hic notantur tria necessaria et prelato et Predicatori, videlicet, ut officium suum exequatur hilariter et fortiter et strenue, id est velociter. Hilariter. Unde dicit.   [Exultavit] 1Cor. 9.c. Ve mihi, si non evangeliza vero ; si autem volens hoc ago, mercedem habeo ; si autem invitus, dispensatio mihi tradita est. Fortiter.
marg.| Unde dicit {a} Ut Gigas] qui ceteros precellit fortitudine, 1Rg. 10.d. dicitur, quod Saul altior fuit omni populo ab humero et sursum ; quod expositum est supra Ps. 2. in illo vers. Ego autem constitutus sum Rex, etc. De fortitudine Predicatoris dicitur Iob. 39.c. Numquid prebebis equo fortitudinem ? Et Za. 6.a. In quadriga quarta equi varii et fortes. Strenue : Unde dicit.
marg.| {b} Ad currendam viam] Prv. 6.a. Discurre, festina, suscita amicum tuum.
marg.| {c} A summo celo egressio eius] Hic notatur humilitas Predicatoris, ut non reputet a se habere, quod habet ; sed a summo celo, id est a Deo. 2Cor. 3.b. Non, quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis ; sed sufficientia nostra ex Deo est. Iac. 1. Omne datum optimum et omne donum perfectum, desursum est descendens a Patre luminum. Deinde notatur gratiarum actio, cum subiungit.
marg.| {c} A summo celo] id est ab invisibili Maiestate Patris.
marg.| {d} Egressio eius] id est eterna generatio. Item :   [A summo celo] id est ab invisibilitate Divinitatis. Egressio eius, ad susceptionem humanitatis et factus homo, supple, descendit in mundum, deinde usque ad patibulum, inde usque ad sepulchrum et postea ascendit in celum. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 18,7 
VII
marg.| {e} Et occursus eius usque ad summum eius] id est ad occasum. Vel quia ad eumdem locum redit.
marg.| {g} Nec est, qui se abscondat a calore eius] quia super omnes calorem suum infundit. Sic ergo celi et firmamentum annuntiant et enarrant gloriam Dei. Sed super hec omnia verbum Dei Sapientiam eius annuntiat. Quasi subdividit quatuor : Quia verbum Dei aut est de prohibitionibus, de quibus, ibi, Lex Domini, etc. Aut de ceremoniis legis, de quibus, ibi, Testimonium Domini, etc. Quia ceremonialia perhibent testimonium futurorum. Aut de penis, ibi, Iustitie Domini, etc. Aut de preceptis affirmativis, ibi, Preceptum Domini, etc. Sed quia per hec quatuor, videlicet, prohibitiones, ceremonialia, penas illatas in lege et precepta, timor incutitur, subdit de timore, Timor Domini, etc.
Numérotation du verset Ps. 18,7 
mystice
marg.| {e} Et occursus eius] id est Ascensio, qua, scilicet quasi homo ascendit.
marg.| {f} Usque ad summum eius] id est usque ad equalitatem Patris. Unde ipse dicit Io. 16.f. Exivi a Patre et veni in mundum. Ecce   [a summo celo egressio eius] Iterum relinquo mundum et vado ad Patrem. Ecce   [et occursus eius usque ad summum eius] Eccles. 1.a. Oritur Sol et occidit et ad locum suum revertitur. Et in eodem b. “Ad locum unde exeunt, flumina revertuntur ». Sed nota quod cum loquitur de exitu, dicit simpliciter   [egressio eius] Cum autem loquitur de regressu, dicit :   [Et occursus eius] ac si esset motus velocior. Velocius enim movetur aliquid, cum ad proprium locum fertur. Et sicut fons tantum potest ascendere, quantum descendit ; sic fons vite, qui ab equalitate Patris descendit, ad equalitatem eius ascendit. Sed quia de Spiritu Sanctus promiserat, Io. 16.b. Si abiero, mittam eum ad vos :
marg.| {g} {2.41vb} Ideo subiungit : Nec est, qui se abscondat a calore eius] Hoc tamen et de beneficio Incarnationis, Passionisque legitur :   [Nec est, qui se abscondat a calore eius] id est non est, qui se possit excusare, quin eum diligere debeat, qui tantum pro eo fecit, sicut est filium Dei incarnari, vel crucifigi. Vel de missione Spiritus S. potest sic legi :   [Non est, qui se abscondat a calore eius] id est a Spiritu S. quem post Ascensionem in specie ignis misit in mundum Apostolis. A quo nemo absconditur ; quia sic accensi fuerunt, ut nemini parcerent, quin peccatum arguerent : Secundum quod dixit Dominus Io. 16.b. Cum venerit ille, arguet mundum de peccato, quod fecit : De iustitia, quam non fecit : De iudicio, quod non timuit. Unde Am. 1.d. Mittam ignem in Theman : et devorabit edes Bosra. Ignis est Spiritus S. Theman interpretatur Auster, qui est ventus calidus et significat Apostolos, propter velocitatem, de qua dictum est supra : In omnem terram exivit sonus eorum, etc. et propter calorem caritatis. Bosra, interpretatur munita : et significat mundum, qui est munitus contra Deum. Unde Mt. 21.a. Ite in castellum, quod contra vos est. Et nota hic duos circulos : Unus est a celo in terram, in Incarnatione et iterum a terra in celum, in Ascensione. Alius iterum a celo in terram, in Spiritus S. missione : Ecce circulatio veritatis et bonitatis in Spiritu sancto.
Numérotation du verset Ps. 18,7 
moraliter
marg.| {e} Et occursus eius usque ad summum eius] scilicet per gratiarum actionem. Eccl. 1.b. Ad locum, unde exeunt, flumina revertuntur. Tertio caritas Predicatoris innuitur, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 18,7 
allegorice
marg.| {g} Nec est, qui se abscondat a calore eius] quia eius dilectio se debet extendere ad amicos et inimicos. Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos.
Numérotation du verset Ps. 18,8 
VIII
marg.| {h} Lex Domini immaculata] Secunda pars, in qua ostendit septem dona, que Deus dedit dando Spiritum S. Primum fuit lex, quam dedit, quia Iudex erat. Ier. 31.f.a Dabo legem meam in visceribus eorum et scribam eam in corde eorum. Hoc autem missione Spiritus Sancti fecit quinquagesimo die a Pascha, sicut quinquagesimo die post exitum de Egypto data est lex. Et commendat legem multipliciter. Primo ab Auctore, ibi : Domini, non hominum, Is. 10.a. Ve qui condunt leges iniquas. Bernardus ad Eugenium Papam : Tu Pastor et Episcope animarum, qua mente, obsecro, sustines coram te silere legem Domini immaculatam, convertentem animas : et garrire leges, immo lites et cavillationes, subvertentes iudicium ? Lv. 19.d. Ego Dominus ; custodite leges meas. Secundo, quia liberat a macula peccati : Unde dicit : Immaculata, Io. 15.a. Iam vos mundi estis, propter sermonem, quem locutus sum vobis. Tertio, quia convertit hominem ad Deum, ibi :
a Ier. 31, 33.
marg.| {i} Convertens animas] Lam. 1.e. Convertit me retrorsum. Sicut Augustinus conversus est legendo epistolas Pauli. Gregorius Mira, atque ineffabilis virtus agnoscitur, cum superno amore legentis animus penetratur.
marg.| Lex dicitur
- Caritatis, Prv. 13.c. Lex sapientis fons vite. Gal. 6. Alter alterius onera portate, etc.
- Veritatis. Prv. 6.c. Mandatum lucerna ; et lex lux.
- Fomes peccati, scilicet lex membrorum, Rm. 7.d. Video aliam legem in meis membris.
- Quodcumque peccatum. Rm. 7.d. Mente servio legi Dei ; carne autem legi peccati.
- Mosaica, Hbr. 7.c. Lex neminem ducit ad perfectum.
- Naturalis. Rm. 2.b. Cum Gentes, que legem non habent, naturaliter ea, que legis sunt, faciunt.
- Novum Testamentum, Iac. 1.d. Si quis prospexerit in lege perfecte libertatis et permanserit in ea, etc. Secundum donum, est testimonium, ibi :
marg.| {2.42ra} {a} Testimonium] id est promissum Dei est,
marg.| {b} Fidele] Ps. 88. Que procedunt de labiis meis non faciam irrita. Item Ps. 144. Fidelis Dominus in omnibus verbis suis. Nm. 23.c. Non est Deus, quasi homo, ut mentiatur.
marg.| {c} Sapientiam] de divinis.
marg.| {d} Prestans parvulis] id est humilibus. Mt. 11.d. Abscondisti hec a sapientibus et revelasti ea parvulis. Tertium donum est iustitie Dei, ibi :
Numérotation du verset Ps. 18,9 
IX
marg.| {e} Iustitie] que sunt de malis puniendis. Ps. 74. Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo. Et commendat iustitias Domini : Primo ab auctoritate, ibi :
marg.| {f} Domini] non hominis. Gregorius Minuit vim flagelli equitas et iustitia ferientis, Domini, non hominis : Quia sicut dicitur Is. 64.c. Omnes iustitie nostre sunt sicut pannus menstruate. Menstrua, sunt fluxus sanguinis secundum cursum Lune : Et iustitie hominum fiunt secundum cupiditates terrenas : Secundo a rectitudine, ibi :
marg.| {g} Recte] Is. 27. In mensura contra mensuram, cum abiecta fuerit, iudicabit eam. Tertio ab effectu, quia generant letitiam in corde Iusti, quando in malos exercentur, ibi :
marg.| {h} Letificantes corda] Unde Ps. 57. Letabitur Iustus, cum viderit vindictam. Item letatur Iustus, quando in seipso exercetur iustitia Dei. Iob. 6.b. Hec mihi sit consolatio, ut affligens me dolore non parcat. Quartum donum est preceptum, quod est, quantum ad agenda bona, ibi :
marg.| {i} Preceptum Domini] Nota, quod iustitie dicit pluraliter ; preceptum singulariter : quia iustitia fit et bonis et malis : Et diversimode, quia bonis salvatio, malis vero damnatio. Sed unum preceptum datur omnibus communiter et eodem modo, scilicet preceptum caritatis. Et commendat similiter illud ab Auctore, cum dicit.
marg.| {k} Domini] ab apertione, cum dicit.
marg.| {l} Lucidum] ut sic intelligatur ab omnibus. Et propter hec, precepta scripta fuerunt in tabulis lapideis, Ex. 34.a. et Dt. 30.c. Iuxta te est sermo valde in ore tuo. Tertio ab effectu, ibi :
marg.| {m} Illuminans oculos] Ps. 118. A mandatis tuis intellexi. Prv. 6.c. Mandatum lucerna et lex lux.
marg.| {n} Oculos] Oculum cognitionis contra ignorantiam : Et oculum amoris contra concupiscentiam. Hos illuminat Scriptura per sapientiam et virtutem, 1Cor. 1.d. Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Quintum donum, est timor, de quo dicit.
Numérotation du verset Ps. 18,10 
X
marg.| {o} Timor Domini] Mt. 10.d. Nolite timere eos, qui corpus occidunt, etc. Eccl. ult. d. Deum time.
marg.| Notandum vero, quod multiplex est timor videlicet
Naturalis, quo timet homo pro passione. Mc. 14.d. Cepit Iesus pavere et tedere : Hoc quantum ad propassionem, ideo dicit, cepit.
- Humanus, hic eligit peccare, ne ledatur in corpore : Is. 51.d. Quis tu, ut timeas ab homine mortali ? Et Mt. 10.d. Nolite timere eos, qui corpus occidunt.
- Mundanus et iste eligit peccare, ne ledatur possessione. Lc. 12.d. Nolite timere, pusillus grex : quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum : vendite, que possidetis.
- Servilis, ubi timetur pena et non amatur iustitia, pena, scilicet spiritualis. Rm. 8.c. Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, etc.
- Initialis et hic amat principaliter iustitiam, secundario autem timet penam. 1Io. 4.d. Perfecta caritas foras mittit timorem.
- Filialis et castus. Filialis ad Patrem : Castus ad Sponsum. De quo Iob. 26.c. Columne celi contremiscunt et pavent ad nutum eius. Et hic tripliciter variatur. Est enim timor separationis, timor offense, timor reverentie. Hic solus erit in patria. Hic autem agitur de filiali timore.
- Et commendat timorem primo ab Auctore, ibi, Domini. Secundo ab effectu, ibi : Sanctis. Tertio a permanentia, ibi : {2.42rb} Permanet in seculum seculi, id est sine fine, quantum ad eius fructum, vel reverentiam, que loco timoris erit in futuro : Hoc enim de timore alio non potest dici. Et in hoc versu excludit multos timores. Cum dicit primo : Timor Domini, excludit timorem naturalem et humanum et mundanum, qui non sunt Domini, sed mundi, vel carnis. Cum addit.
marg.| {p} Sanctus] excludit servilem, qui non est sanctus. Cum dicit.
marg.| {q} Permanens] excludit initialem, qui non permanet ; sed tantum timor castus, vel reverentie. Et quod sit sanctus et permanens, habetur Eccl. 1. Timor Domini scientie religiositas : Ecce sanctitas. Et sequitur eodem c. Rami eius longevi. Ecce permanentia. Sextum donum, est iudicium Domini. Unde dicit.
marg.| {r} Iudicia Domini] ut flagella ad corrigendum, beneficia ad consolandum, premia Iustorum, supplicia reproborum : Omnia secundum merita singulorum sunt.
marg.| {s} Vera] quia nullum fallunt et omnia cooperantur in bonum bonis. Is. 11.a. Non secundum visionem oculorum iudicabit, neque secundum auditum aurium ; sed iudicabit in iustitia pauperes, etc. Prv. 16.b. Pondus et statera iudicia Domini. In statera Dei sunt duo genera hominum appensa, scilicet boni et mali. Istis elatis alii deprimuntur. Modo mali elevantur ; boni deprimuntur. In futuro econtrario, boni elevabuntur in celum, mali deprimentur in infernum. Mt. 25.d. Ite, maledicti, etc. Venite, benedicti, etc. Iob. 1.a. Omne gaudium existimate, fratres mei, etc. ibi. Glossa Ne indignemini, si mali in mundo florent et vos patimini ; quia non est Christiane dignitatis in temporalibus exaltari, sed potius deprimi. Mali nihil habent in celo, vos nihil in mundo : Sed spe illius boni, ad quod tenditis, quicquid in via contingat, gaudere debetis. Rm. 11.c. Vide bonitatem et severitatem Dei, in eos quidem, qui ceciderunt severitatem ; in te autem bonitatem Dei, si permanseris in bonitate.
marg.| {t} Iustificata in semetipsa] id est incommutabiliter, vel non egentia testimonio aliorum, ut iusta esse probentur. Notandum in hoc versu, quod multa nobis debent incutere timorem. Primum est passiones Sanctorum : Prv. 11.d. Si Iustus in terra recipit, quanto magis impius et peccator ? Et Ier. 49.c. Ecce quibus non erat iudicium, ut biberent calicem, bibentes bibent : et tu quasi innocens relinqueris ? Non eris innocens, sed bibens bibes. Secundum est Passio ipsius Christi. Za. 13.c. Framea suscitare super pastorem meum et super virum coherentem mihi, dicit Pater de Filio, qui coheret ei per identitatem essentie. Framea est Passio. Lc. 23.e. Filie Hierusalem, nolite flere super me, sed super vosipsas flete, etc. Et post subiungit : Si in viridi ligno hec faciunt, in arido, quid fiet ? Tertium est obsidio Demonum. Iob. 19.b. Obsederunt in gyro tabernaculum meum, 1Pt. ult. b. Adversarius vester Diabolus, tamquam leo rugiens, circuit querens, quem devoret. Quartum est consideratio districti iudicii Dei, ubi nulli parcetur : Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, etc. Iob. 26.c. Columne celi contremiscunt. Ps. 143. Non intres in iudicium cum servo tuo, Domine. Quintum est incertitudo status : Eccl. 9.c. Nescit homo, amore, an odio dignus sit. Sextum est incertitudo finis, Eccl. 4.a. Nescit homo finem suum. Septimum est consideratio inferni. Is. 21.a. De terra horribili visio dura nunciata est mihi. Iob. 21.a. Ego, quando recordatus fuero, pertimesco : et concutiet carnem meam tremor.
Numérotation du verset Ps. 18,11 
XI
marg.| {u} Desiderabilia] etc. Quatuor dicit de iudiciis Dei, scilicet quod sint vera, iustificata, desiderabilia, dulcia. Quia sunt vera, ideo querenda : Quia iustificata, ideo timenda : Quia desiderabilia, ideo diligenda : Quia dulciora, ideo gustanda. Dicit ergo, quod sunt desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum, ad litteram, quia inter res mundanas pretiosissima sunt.
marg.| {x} Et dulciora super mel] etc. que inter omnia dulcia dulcissima sunt. Sed hoc non cuilibet, sed cordi et palato bene disposito : Qui enim res mundi diligit, ista non desiderat : Cui carnalia sapiunt, non videntur hec dulcia, sed amara. Unde dicit Augustinus Palato non sano pena est panis, qui sano est suavis : Et oculis egris odiosa est lux, que puris est amabilis : Ita iustitia tua displicet iniquis. Per ista quatuor, scilicet aurum, lapidem pretiosum, mel et favum, omnia mundi desiderabilia intelliguntur. Nam per aurum divitie seculares, per lapidem pretiosum mundani honores, per mel et favum, delitie carnales. Cum ergo his Propheta preferat iudicia Domini, omnibus pompis mundi prefert ea. Et merito preferuntur illis iudicia Domini : Nam in custodia eorum est delectatio maior omni voluptate {2.42va} carnali, etiam in presenti et pro custodia eorum erit in futuro gloria eterna. Prv. 3.b. Beatus vir, qui invenit sapientiam et qui affluit prudentia : melior est acquisitio eius negotiatione auri et argenti, primi et purissimi fructus eius : pretiosior est cunctis opibus Sapientia : et omnia, que desiderantur, non valent ei comparari. Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 18,12 
XII
marg.| {a} Etenim servus tuus] quasi dicat, probatio, quod sunt dulciora super mel et favum palato sano, quia   [servus tuus] qui, scilicet habet palatum bene dispositum, cui non sapiunt mundana, seu carnalia.
marg.| {b} Custodit ea] Quod non faceret, nisi essent dulciora mundanis et carnalibus. Servus Dei non est, cui ista non sapiunt. Nam ipse dicit Mt. 16.d. Qui vult venire post me, abneget semetipsum. Venire, scilicet post me, sicut servus post Dominum. Unde : Qui mihi ministrat, me sequatur. Abnegare semetipsum, est abnegare omne, quod in mundo est. De quo 1Io. 2.c. Omne, quod in mundo est, concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum et superbia vite. Item ille se abnegat, qui in suo corpore se abnegat per tormenta et afflictiones : et hoc contra concupiscentiam carnis. Et hoc dicitur de corpore Christi. Gal. 5.d. Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Abnegat semetipsum, qui corpus abnegans, etiam mundum contemnit contra concupiscentiam oculorum. Et qui regnum mundi contemnit, habebit regnum Dei, quod non est de hoc mundo. Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu : quoniam ipsorum est regnum celorum. Abnegat autem semetipsum, qui carnem macerans et mundum contemnens, etiam proprie voluntati abrenunciat, quod est contra superbiam vite. Et talis fit conformis imagini filii Dei. Rm. 8.f. Conformes fieri imagini filii Dei. Talis est servus Dei, qui ipsius iudicia custodit. Et merito : Quia.
marg.| {c} In custodiendis illis retributio multa] Non solum in futuro, secundum illud Sap. 3.a. In paucis vexati, in multis bene disponentur ; sed etiam in presenti. Unde non dicit, pro custodiendis, sed   [in custodiendis] id est dum custodiuntur in hac vita : quia quanto quis magis custodit, tanto minus trepidat et magis gaudet. Gregorius Tanto minus ante iudicem trepidat, quanto in bonis actibus solidius stat. Gaudet quippe, quia ei servit, cui servire, regnare est.
Numérotation du verset Ps. 18,13 
XIII
marg.| {d} Delicta quis intelligit ?] Tertia pars, in qua se petit purgari a vitiis : Et sic potest continuari premissis. Dico, quod   [servus tuus custodit ea] Sed quis scit, quis in veritate sit servus ? Quia qui facit peccatum, servus est peccati. Io. 8.d. Et ita non est servus Dei. Sed nescitur, quis faciat peccatum. Quia   [delicta, quis intelligit ?] quasi dicat, nullus omnia. Et est peccatum in commissis, delictum vero in omissis. Et hoc difficilius est intelligere. Propterea dixit Iob. 9.d. Verebar omnia opera mea. Et dicit Glossa etiam bona. Quia ut dicitur ibi in Glossa in bonis operibus duo timenda sunt, desideria et fraus. Desidiam facit minor amor Dei : Fraudem facit proprius amor sui, dum pro bene actis, tacita humani cordis gratia, vel favoris aura, vel quelibet res exterior desideratur. Et sic patet, quod etiam bona faciendo incidit homo in delictum, scilicet in omissionem : Vel diligentie debite per desidiam. Ier. 48.b. Maledictus, qui opus Dei negligenter facit : Vel intentionis recte. Mt. 6.c. Si oculus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum tenebrosum erit. Et si bona faciendo incidit in delictum, multo fortius bona dimittendo et mala agendo. Et ideo difficile, vel impossibile est delicta intelligere. Et ideo bene querit.   [Delicta quis intelligit ?] Nota, quod quis quandoque notat raritatem, ut Mt. 24.d. Quis, putas, est fidelis servus et prudens ? quasi dicat, rari. Quandoque singularitatem, ut Iob. 14.a. Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine ? Quandoque admirationem. Unde Is. 63.a. Quis est iste, qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra ? Quandoque dubitationem. Io. 1.c. Quis es, ut demus responsum his, qui miserunt nos ? Et quia nullus {2.42vb} omnia delicta intelligit : Ergo, o Domine.
marg.| {e} Ab occultis meis munda me] Instruimur hic, ut oremus pro peccatis nostris oblitis, vel ignoratis. Unde dicit Augustinus Pie Dominus pie petentibus aut peccata dimittit, aut oblita ad memoriam reducit.   [Meis] dicit, id est ex me provenientibus et non ex alio : quo genere peccavit Diabolus.
Numérotation du verset Ps. 18,14 
marg.| {f} Et ab alienis] que, scilicet suggestione Diaboli, vel hominis fiunt : que dicuntur aliena, quia primo sunt illius, qui suggerit : Secundo efficiuntur illius, cui suggeritur, si consentiat : quo genere peccavit Adam. Ps. 124. Declinantes autem in obligationes adducet Dominus cum operantibus iniquitatem.
marg.| {g} Parce servo tuo] Tu, cui proprium est misereri semper et parcere. Quod facit Dominus in custodiendo, ne labamur ; vel lapsis indulgendo peccatum. Servum autem se vocat, ut Dominum ad misericordiam provocet : Sicut et filius prodigus Lc. 15.d. dicit : Iam non sum dignus vocari filius tuus, etc. Et his duobus generibus comprehenduntur omnia peccata. Deinde ostendit modum liberationis et mundationis, quam petit, scilicet si peccatum mortale non dominetur ei. Unde subdit :
Numérotation du verset Ps. 18,XIV 
marg.| {h} Si mei] genitive.
marg.| {i} Non fuerint dominati] Demones, vel peccatores, id est peccata : Secundum quod alibi dicitur : In matutino interficiebam omnes peccatores terre, id est omnia peccata. Vel dominata, secundum aliam litteram, scilicet aliena peccata, vel delicta.
marg.| {k} Tunc immaculatus ero] Et nota, quod non dicit : Si me non invaserint, vel tentaverint ; sed, Si mei non fuerint dominati : quia, ut dicit Augustinus tentatio, cui non consentitur, non est peccatum ; sed materia exercende virtutis. Si ergo ita non fuerint dominati, vel dominata, ut dictum est : Tunc immaculatus ero : quia si econtrario, maculatus ero. Iob. 31.a. Si secutus est oculus meus cor meum ; et manibus mei adhesit macula.
marg.| {l} Et emundabor a delicto maximo] id est a peccato superbie, quo peccavit Diabolus, qui primo per superbiam Deum dereliquit. Et ideo dicitur delictum, quasi a delinquente factum : Et dicitur maximum, quia recte opponitur Deo. Is. 42.b. Gloriam meam alteri non dabo ; Superbia autem sibi vindicat gloriam et honorem. Et ideo 1Pt. 5.b. dicitur : Deus superbis resistit ; humilibus autem dat gratiam.
Numérotation du verset Ps. 18,15 
XV
marg.| {m} Et erunt, ut complaceant] quasi, si ita immaculatus et emundatus fuero, tunc ero dignus tanta Sacramenta referre et te laudare. Et hoc est ; Et erunt, ut complaceant, id est talia, ut bene complaceant Deo.
marg.| {n} Eloquia oris mei] Unde Ct. 2.d. cum debuit dicere : Sonet vox tua in auribus meis, premisit : Ostende mihi faciem tuam, si, scilicet est immaculata : Quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Eccl. 15.c. Sicut econtrario dicitur : Peccatori dixit Deus, quare tu enarras iustitiam meam ? Per, complaceant, duo notantur, scilicet placentia in spiritu et veritate. Io. 4.d. Oportet adorare in spiritu et veritate. 1Io. 3.d. Non diligamus verbo, neque lingua ; sed opere et veritate. Vel complaceant, id est simul Deo placeant et hominibus. Unde Eccl. 45.a. Dilectus Deo et hominibus Moyses, id est assumptus de aquis peccatorum. Et labia Is. 6.c. mundata sunt, antequam a Domino mitteretur, vel a populo audiretur.
marg.| {o} Et meditatio] quasi ex munditia non solum sequitur actio predicandi ; sed et vacatio contemplandi. Et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper et active et passive. Et quia Deum conspicit, secundum illud : Beati mundo corde : quoniam ipsi Deum videbunt. Mt. 5.a. Et a Deo conspicitur : Quia oculi Domini super Iustos.
Numérotation du verset Ps. 18,XVI 
marg.| {p} Domine, adiutor]  ; quasi dicat merito est meditatio cordis mei in conspectu tuo. Quia, o Domine, tu es, adiutor meus, ad bonum faciendum. Secundum hoc dicit Ps. 120. Levavi oculos meos in montem, unde veniet auxilium mihi. Nec solum adiutor in bono ; sed.
marg.| {q} Et Redemptor meus] a malo, secundum illud Is. 44.d. Revertere ad me, quia redemi te.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_18)
Signaler un complément d'information

Notes :