Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,1 

¶In finem
pro1
1 pro Ps-G (C M W ΦP G K V D) D30 ΩS Rusch Ed1530 Clementina] om. Ps-G
his qui
commutabuntur2
2 commutabuntur D30 ΩS Rusch ] inmutabuntur Ps-G
in tituli inscriptione3
3 inscriptione D30 Rusch ] inscriptionis Ps-G , inscriptionem Clementina
ipsi4 David
4 ipsi Ps-G (V D) ΩS Rusch Ed1530 Clementina Ps-α] om. D30 Ps-G
in doctrinam5
5 doctrinam plerique codd. et edd. Rusch ] doctrina sua C , doctrina Ps-G (=F Q W G K D Amiatinus ΦP) D30
Numérotation du verset Ps. 59,2 

cum succendit
Mesopotamiam Syrie
et Syriam Sobal6 7 8 9 10 11 12 13 14 et convertit Ioab et percussit Edom in valle15 Salinarum duodecim16 millia17 a.
0 2Rg. (2Sm.) 8.
6 Mesopotamiam Syrie et Syriam Sobal (sabal I , sabba C ) C Ps-G (I W D) D30 Rusch Ed1530 ] Mesopotamiam Siriam Sobal Q, |
7Mesopotamiam Syrie et Sobal Clementina , |
8Mesopotamiam Siriae Sabaa Amiatinus , |
9Mesopothamiam vel Syriam Sobal ΩS , |
10Mesopotamiam Syrie vel Syriam et Siriam Sobal Ps ( V ), |
11Syriam Mesopotamiam et Syriam Soba Ps-G (=R M G) , |
12Syriam Φ U, |
13Syriam Mesopotamiam et Syriam (Syria K ) Sobal Ps-G (F K), |
14Mesopotamiam Syrie D30 Rusch ] Syriam Mesopotamiam Ps-G |
15 Edom in valle D30 Rusch ] vallem Ps-G |
16 duodecim Ps-G D30 Rusch ] viginti ΩS |
17 millia] + Vox apostolorum D30 |
Numérotation du verset Ps. 59,3 I

Deus repulisti
nos
et destruxisti nos ¦
iratus es
et misertus es nobis.
Numérotation du verset Ps. 59,4 II

Commovisti terram
et conturbasti eam ¦ 18
18 conturbasti plerique codd. et edd. D30 Rusch ] turbasti Ps-G (F C I) Ps-δ
sana contritiones eius 
quia commota est.
Numérotation du verset Ps. 59,5 III

Ostendisti
populo
tuo
dura ¦ potasti nos vino compunctionis.
Numérotation du verset Ps. 59,6 IV

Dedisti metuentibus te significationem ¦
ut fugiant
a facie arcus.
Numérotation du verset Ps. 59, V 

Et liberentur19
19 Et] diapsalma Ut Ps-G
dilecti tui ¦
Numérotation du verset Ps. 59,7 

salvum fac dextera tua
et exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 59,8 VI

Deus locutus est
in sancto
suo ¦
letabor et partibor
Sichimam20
20 Sichimam] scrips. , Siccimam D30, Sicchimam Rusch , Sicima Ps-G
et convallem tabernaculorum
metibor.
Numérotation du verset Ps. 59,9 VII

Meus est Galaad
et meus est Manasses ¦
et
Ephraim21 fortitudo capitis mei.
21 Ephraim ΦR ΦG Clementina ] Ef(f)raim codd . Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 59,VIII 

Iuda rex meus ¦
Numérotation du verset Ps. 59,10 

Moab
olla spei mee.
Numérotation du verset Ps. 59,IX 

In Idumeam
extendam
calciamentum meum ¦
mihi alienigene
subditi sunt.
Numérotation du verset Ps. 59,11 

Quis
deducet me in civitatem22*
22 me D30 Ps-G ] te Rusch
munitam ¦
quis deducet me usque in Idumeam.
Numérotation du verset Ps. 59,12 X

Nonne tu Deus
qui repulisti
nos ¦ et non egredieris Deus
in virtutibus nostris.
Numérotation du verset Ps. 59,13 XI

Da nobis auxilium
de tribulatione ¦
et vana
salus hominis.
Numérotation du verset Ps. 59,14 XII

In Deo
faciemus virtutem ¦
et ipse ad nihilum
deducet tribulantes nos.

Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,1 
marg.| Deus repulisti] etc. Titulus. [In finem pro his, qui commutabuntur in tituli inscriptione ipsi David in doctrinam, cum succendit Mesopotamiam Syrie] vel [Syriam et Syriam Sobal et convertit Ioab et percussit Edom in valle Salinarum duodecim milia] Titulus iste tangit duas historias. Unam, que est 2Rg. 10. et 1. Paralipom. 19. de Anon filio Naas Rege Ammonitarum, qui dehonestavit nuncios David. Et videns quod iniuriam fecisset David, timuit sibi et conduxit exercitum de Mesopotamia et Syria et aliis locis, contra quem misit David Ioab principem militie cum exercitu, qui devicit eos. Tangit et aliam historiam, que est 2Rg. 8. ubi dicitur, quod David percussit Adadezer Regem Sobal, que est pars Syrie. Et facta est Syria tributaria David. Et cum reverteretur capta Syria, percussit de Edom 12. millia in valle Salinarum. Sed quia in nulla historia legitur, quod David converterit Ioab, nec quod in predictis vastationibus incendia aliqua fecerit, titulus mittit nos non ad historiam, sed ad mysterium. In precedenti Psalmo egit de conversione Iudeorum et Gentium : hic autem ostendit illam esse difficilem, quia cum magna difficultate eiicitur Diabolus et difficile fiunt carnales homines spirituales : et etiam per multas tribulationes oportet intrare in regnum celorum, Est ergo sensus tituli talis. Ps. iste dirigens nos, [in finem] Christum agit [pro his] id est de his, [qui commutabuntur] de infidelitate ad fidem, de veteri vita in novam, [in tituli inscriptione] suscipientes tituli inscriptionem [ipsi David] id est Christo, id est ut iam non sibi vivant, sed Christo et hoc [in doctrinam] eius euntes. Sed hoc non possunt, nisi Dominus corda eorum illuminet et accendat. Unde addit, quod hoc factum est, [cum succendit] Dominus igne caritatis, de quo Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram et quid volo, nisi ut accendatur {2.151a}[Mesopotamia Syrie] que interpretatur elevata vocatio et significat mundum elevatum per vocationem Apostolorum [et Syriam] que interpretatur sublimis et significat superbos, qui accensi caritate humiliati sunt. [Sobal] vana vetustas et significat inveteratos in peccato, qui succensi caritate renovati sunt. [Et convertit Ioab] qui interpretatur inimicus et significat hominem peccatorem, qui inimicus est Dei, vel Diabolum, quem Dominus tunc convertit in fugam. [Et percussit Edon] id est terrenitatem, ut terreni homines celestes fierent conversi ad perfectionem, quam predicabant duodecim Apostoli. Unde dicit [Duodecim millia in valle Salinarum] id est in discreta humilitate, que est, videlicet, pro Deo, non pro terrenis. Vallis enim humilitatem et Sal discretionem significabat. Materia ergo huius Psalmi est ista commutatio. Intentio est, ostendere beatam esse tribulationem et amplectendam, per quam fit commutatio de culpa ad gratiam, de exilio ad patriam.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo, refert percussiones, que fiunt pro ista commutatione perficienda. Secundo, agit de liberatione ab istis, quam precatur et affirmat, ibi [Ut liberentur] Dicit ergo Iustus conversus ad Dominum.
marg.| {a} Deus repulisti nos a te] cum peccatores essemus. Is. 59.a. Peccata vestra diviserunt inter vos et Deum vestrum. Vel repulisti nos, a mundi delectationibus. Repulsus enim proprie dicitur puer, quando ablactatur et separatur ab ubere matris. Et tunc quando mater vult eum ablactare ab ubere, respergit summitatem uberis, quam ponit in ore pueri, aliqua amaritudine. Sic Dominus nos repellit ab uberibus mundi per appositionem amaritudinis, secundum quod dicit Gregorius Mundus iste dum tot calamitatibus pulsat, dum tot adversitates ingeminat, quid aliud, quam ne diligatur, clamat ? Et illos, qui ad Dei disciplinam nolunt accedere, oportet ita repelli et ablactari a mundi illecebris. Unde Is. 28.c. Quem docebit scientiam et quem intelligere faciet auditum ? Ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus.
marg.| Nota Deum
- Potentem. Unde. [Repulisti]
- Fortem. Unde.   [Destruxisti]
- Zelotes. Unde.   [Iratus es]
- Pium. Unde.   [Misertus es]
- Metuendum. Unde.   [Comminuisti]
- Medicum. Unde.   [Sanasti]
- Magistrum. Unde.   [Ostendisti]
- Dispensatorem. Unde.   [Potasti nos]
- Dicit ergo Deus repulisti nos. Et hac repulsione.
marg.| {b} Destruxisti nos] id est vitia in nobis, vel nosipsos, quia male eramus constructi pessime edificati. Et ideo, destruxisti, ut bene nos edificares. Ier. 1.b. Dedi te super Gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes. 1Rg. 10.b. Mutaberis in virum alterum. Super hunc versum dicit Basilius. Qui edificat celsum superbie culmen, huic destructio remedio erit. Unde pro summo beneficio suscipiende sunt infirmitates, que a Deo corporibus infliguntur, per quas vel elatio destruitur animorum, vel carnis et sanguinis arrogantia edomatur. Et in hoc quod   [destruxisti] ut bene edificares.
marg.| {d} Iratus es] cum essemus filii ire.
marg.| {e} Et misertus es nobis] Deus enim non solum tunc cum nobis blanditur, nobis miseretur, immo cum irascitur flagellando, secundum quod dicitur in cantico Hab. Cum iratus fueris, misericordie recordaberis Ps. 76. Numquid obliviscetur misereri Deus, aut continebit in ira sua misericordias suas ? Propter temperamentum misericordie sustineri potest et debet duritia ire. Mi. 7.b. Iram Domini portabo quia peccavi ei. Et notandum est hic, quod Dominus repellit a quinque.
marg.| Dominus repellit
- A Deitate superbos, ut Diabolum, Is. 14.d. Et Adam. Gn. 3.d.
- A veritate studiosos scrutatores Prv. vigesimoquinto d. Perscrutator Maiestatis opprimetur a gloria. Psalmo sexagesimo tertio. Accedat homo ad cor altum et exaltabitur Deus, id est elongabitur ab eo 2Tim. tertio b. Semper dicentes et numquam ad scientiam veritatis pervenientes.
- A dignitate et redditibus ambitiosos, ingerentes se in patrimonium Christi, sicut Chore, Dathan et Abiron, Nm. 16.e.
- A Sacerdotio otiosos, qui nolunt laborare, ut sciant legem Dei. Os. quarto b. Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne Sacerdotio fungaris mihi.
- A merito hypocritas. Lam. secundo c. Repulit Dominus altare suum, maledixit {151rb} sanctificationi sue.
- Hypocrite sunt sicut altare Dei, quia sunt exterius nitidi et intus vacui. Postea ostendit ordinem conversionis. Primo enim incutitur hominibus timor. Unde dicit.
marg.| {e} Commovisti terram] id est corda nostra terrena timore concussisti per minas tuas. Ps. 76. Illuxerunt coruscationes tue orbi terre, commota est et contremuit terra. Et alibi illuxerunt fulgura eius orbi terre : vidit et commota est terra. Coruscationes et fulgura Dei, sunt eius comminationes, quibus auditis contremiscit terra cordium nostrorum. Propter hoc incipit Ioannes predicationem suam a comminationibus. Mt. 3.b. Progenies viperarum, quis demonstrabit vobis fugere a ventura ira ? ut scilicet timorem incuteret, quod est principium convertendi ad Deum. Ps. 110. Initium sapientie timor Domini. Et Eccl. 1.c. Qui sine timore est, non poterit iustificari. Et nota, quod non dicit movisti, sed   [commovisti] quia homo per se non potest movere : nec Deus vult sine homine. Rm. 9.c. Non est volentis, neque currentis, sed Dei miserentis. Et Hieronymus dicit de filio prodigo. Nec quidem bonam voluntatem revertendi habuisset, nisi prius pater in occulto eam inspirasset. Secundo post timorem incutitur dolor de peccatis. Unde addit :
marg.| {f} Et conturbasti eam] Ps. 142. Anxiatus est super me spiritus meus, in me turbatum est cor meum. Et bene post timorem sequitur dolor, quia timor generat eum. Unde Io. 5.a. Angelus Domini descendebat in Piscinam et movebatur aqua. Angelus Domini est comminatio eius, que nunciat homini, quod dignus est morte. Et tunc movetur aqua compunctionis et prodeunt lacrime contritionis. Et dicitur ibi in Ioanne, quod qui prior descendisset in piscinam post motionem aque, sanus fiebat, a quacumque detinebatur infirmitate. Ex contritione enim sequitur sanitas spiritualis. Unde petit hic et allegat subiungens.
marg.| {g} Sana] o Domine.
marg.| {h} Contritiones eius] id est vulnera peccatorum, de quibus conteritur. Et hoc.
marg.| {i} Quia commota est] quasi dicat, Angelus descendit in Piscinam et movit aquam. Ergo sana eam. Ps. 146. Qui sanat contritos corde et alligat contritiones eorum. Et ostendit, per quid commota est, scilicet per disciplinam. Hec est Angelus Domini nuncians nobis utilia. Ps. 17. Disciplina tua ipsa me docebit. Est autem duplex disciplina, verborum et verberum. Dicit.
marg.| {k} Ostendi populo] iam tuo dura, scilicet in sacra Scriptura, ubi ostendit Dominus dura, que oportet hominem facere, ad hoc, quod perveniat ad regnum. De quibus Act. 14.d. Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum celorum. Ps. 16. Propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras. Item ibi ostenduntur dura, que passi sunt Sancti pro Christo. Unde dicit Gregorius Per Passiones Sanctorum intelligo, quid illi passuri sunt, quos Deus reprobat, si sic punit illos, quos amat. Lc. 23.e. Si hec in viridi ligno faciunt, in arido quid fiet ? Item ibi ostenduntur illa dura, que sustinebunt mali. Unde Ez. 2.d. in libro, qui ostensus est Ezechieli scripte erant lamentationes et carmen et ve. Diabolus autem ostendit populo suo mollia et occultat dura ; sed Christus e converso : Scorpionis enim modum et naturam habet Diabolus et peccatum. Facie blanditur et cauda pungit et venenat. Lc. 11.b. Si petierit ovum, numquid porriget illi scorpionem ? Sic facit ille pater Amorrheus, de quo Ez. 16.a. Sequitur de disciplina verberum, que duplicia sunt, scilicet propria et aliena. De propriis dicit.
marg.| {l} Potasti nos vino compunctionis] id est amaritudinibus et tribulationibus. Ier. 25.d. Sume calicem vini furoris huius de manu mea et propina cunctis Gentibus, ad quas ego mittam te. Ier. 49.c. Ecce quibus non erat iudicium, ut biberent calicem : bibentes bibent et tu quasi innocens relinqueris ? Non eris innocens, sed bibens, bibes. In hoc, quod dicit.   [Vino] notatur dulcedo. In hoc, quod dicit,   [compunctionis] notatur amaritudo. Et iunguntur simul : quia Dominus {2.151va} non dat hic unum eorum fine altero. Prv. 14.b. Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio illius non miscebitur extraneus. Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tue letificaverunt animam meam. Gregorius Mirabili dispensatione, dum exterius affligit : interius reficit. Sed multi nolunt bibere hoc vinum propter amaritudinem, quam inveniunt exterius. Sed nisi bibant de amaro, numquam bibent de dulci. Mt. 20.c. Nescitis, quid petatis, potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum ? De hoc satis bonum verbum et exemplum dat Boethius in libro de Consolatione, dicens, quod in Palatio Ioviniani erant duo dolia. Unum de optimo vino et aliud de amarissimo. Et quicumque volebat de bono bibere, oportebat, quod prius biberet de amaro. Diabolus quosdam potat de vino heresis. Apc. 17.a. Inebriati sunt, qui inhabitant terram de vino prostitutionis eius : quosdam de vino luxurie. Eph. 5.d. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Quosdam de vino invidie. Dt. 32.c. Fel draconum vinum eorum. Est autem multiplex vinum, scilicet.
marg.| Vinum
- Erroris Is. 19.c. Errare fecerunt Egyptum in omni opere suo, sicut erat ebrius.
- Male oblivionis. Is. 28.b. Sacerdos et Propheta nescierunt pre ebrietate, absorpti sunt a vino.
- Bone oblivionis. Prv. 31.a. Date siceram merentibus et vinum his, qui sunt amaro animo.
- Correctionis. Lc. 10.f. Infundens oleum et vinum.
- Libidinis. Eph. 5.d. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Et Prv. 20.a. Luxuriosa res vinum et tumultuosa ebrietas.
- Compunctionis ut hic. Et Is. 41.f. Elevare, elevare, consurge, Hierusalem, que bibisti de manu Domini calicem ire eius.
- Eterne iucunditatis. Mt. 26.c. Non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem illum, cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei.
- De verberibus autem aliorum dicit.
marg.| {a} Dedisti metuentibus te significationem] id est alios verberando insinuasti eis.
marg.| {b} Ut fugiant a facie arcus] id est ab ira iusti iudicii. Sicut enim aliquando verberatur catulus coram Leone, ut leo castigetur et timeat : Sic Dominus aliquando alios verberat coram nobis, ut nos timeamus. Prv. vigesimo primo b. Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus. Et dixisti.   [Dedisti] quia hoc magnum donum Dei est. Vel   [significationem] vocat ipsas Sanctorum tribulationes, quas Deus dat eis in presenti, ut a futuris liberentur. Et ideo congrue dicit,   [dedisti] quia hoc magnum est donum Dei. Unde Gregorius Sancti super se temporalem penam lucrum putant, quia per hanc eternam evadere non ignorant. Vel   [significationem] appellare possumus crucem et carnis mortificationem, quam dat Deus metuentibus se. Eccles. primo d. In thesauris sapientie significatio discipline. Et quis est thesaurus ? Solutio. Is. trigesimotertio a. Timor Domini, ipse est thesaurus eius. In thesauro ergo sapientie est significatio discipline : quia qui timet Deum, faciet bona. Ecclesiasticor. decimo quinto a. Et Gal. quinto d. Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Hanc significationem ostendit Apostolus sibi dari dicens. Gal. sexto d. Stigmata Domini Iesu Christi in corpore meo porto. Et hanc significationem crucis, scilicet et tribulationum et mortificationis carnis dat illis. Deus,   [ut fugiant a facie arcus] id est a vindicta iudicii. Ez. nono c. Omnem, super quem videritis, Tau, ne occidatis. Et dicitur iudicium sive vindicta Dei arcus : quia sicut arcus quanto magis tenditur, vel intentatur, tanto gravius percutit. Sic ultio iudicii, quanto amplius prolongatur, tanto gravius condemnabit impenitentes. Rm. secundo a. Ignoras, quoniam benignitas Dei ad penitentiam te adducit ; tu autem secundum duritiam tuam et impenitens cor thesaurizas tibi iram in die ire et revelationis iusti iudicii Dei. Et nota, quod arcus dicitur tripliciter in sacra Scriptura, preter istum modum.
marg.| {2.151vb} Arcus dicitur
- Christus passus. In iride enim est et aqueus color et igneus : Christus autem in Passione ostendit et aqueum et igneum colorem, quia, ut habetur Io. 19.f. De latere eius exivit sanguis et aqua. Ct. 5.c. Dilectus meus candidus et rubicundus. De hoc arcu Gn. 48.d. Do tibi partem extra fratres tuos, quam tuli de manu Amorrhei in gladio et arcu meo. Sic noster verus Iacob Christus dabit nobis partem unam, scilicet carnis glorificationem extra fratres nostros, id est Angelos, quam ipse tulit in gladio predicationis et in arcu Passionis.
- Sacra Scriptura. Gn. 9.b. Arcum meum ponam in nubibus, id est Scripturam in Sanctis. Iob. 29.d. Arcus meus in manu mea instaurabitur. Ubi dicit Gregorius Arcus in manu instauratur, dum quicquid ex sacro eloquio studendo acquiritur, operando impletur. 1Par. 12.a. Egregii pugnatores tendentes arcum.
- Bonus prelatus. Eccles. 43.b. Vide arcum et benedic eum, qui fecit illum. Apc. 4.a. Iris erat in circuitu sedis. Iste arcus debet esse bicolor, scilicet aqueus lacrima compassionis et igneus zelo caritatis.
marg.| Et nota, quod iris numquam apparet in plaga Meridionali ; sed tantum in Orientali et Occidentali, quoad neophytos nutriendos in Occidentali, quoad labentes sustentandos : in Septentrionali, quoad lapsos relevandos. Raro autem in Meridionali, id est apud viros perfectos, qui nullo indigent. Mt. 9.b. Non egent qui sani sunt medico.
marg.| {c} Ut liberentur] Secunda pars. Superius ostendit, quomodo suos erudit Dominus per disciplinam verborum et verberum. Hic autem ostendit, quare hoc facit, scilicet ut liberet eos. Unde gratiores debent esse tribulationes, que hominem liberant. De liberatione ergo hic agit precans pro ea et affirmans eam. Unde dicit.   [Ut liberentur dilecti tui] Iudith duodecimo b. Oravit Iudith Dominum Israel, ut dirigeret viam eius ad liberationem populi sui.   [Ut liberentur] a servitute Diaboli in presenti. Io. octavo e. Qui facit peccatum, servus est peccati. De liberatione habetur in eodem Capitulo. Si filius vos liberaverit, vere liberi eritis. 2. Corinthiorum tertio d. Ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Item.   [Ut liberentur] ab omni pena et miseria in futuro. Romanorum octavo d. Ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem glorie filiorum Dei.
marg.| {d} Dilecti] Io. decimo quinto b. Iam non dicam vos servos, sed amicos. Hec autem orat, ut eveniat, dicens.
marg.| {e} Salvum fac] id est salva perditos.
marg.| {f} Dextera tua] scilicet faciendo eos dexteros, qui modo sinistri sunt. Sinistri sunt, qui temporalia amant et querunt. Dexteri, qui eterna. Prv. tertio. Longitudo dierum in dextera eius, in sinistra autem eius divitie et gloria. Vel sic   [Salvum fac] scilicet me   [in dextera tua] quando statues oves a dexteris, hedos autem a sinistris, scilicet in die iudicii, ut habetur Mt. 25.c.
marg.| {g} Et exaudi me] quasi dicat : dignum est, ut audias me : quia non peto temporalia, sed eterna. Io. decimo quinto e. Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Temporalia autem non sunt quid substantiale, sed accidentia. Unde Mt. sexto d. Hec omnia adiicientur vobis. Quando autem ista petuntur, non est homo dignus, ut exaudiatur. Unde 4Rg. sexto f. cum mulier petiit dicens. Salva me, Domine, mi Rex. Respondit ei. Non te salvet Dominus, quia, scilicet vidit, quod petebat salutem temporalem. Unde addidit, dicens : Unde te salvare possum ? De area, an de torculari ? Et probat, quod Deus salvum faciet et exaudiet, quia promisit : Unde sequitur :
marg.| {h} Deus] Pater,   [locutus est in Sancto suo] id est in filio, qui antonomastice dicitur Sanctus. Dn. nono f. Ungatur Sanctus Sanctorum. Hebreorum primo a. Novissime diebus istis locutus est nobis in filio. Qui, scilicet promisit Mt. vigesimo quinto c. quod ponet agnos a dextris, etc. Et illud Io. decimo sexto e. Si quid petieritis, etc. Et ita predicta duo promisit ; et inde sequitur letitia : Unde addit :
marg.| {i} Letabor] Psalmo centesimo vigesimo primo. Letatus sum in his, que dicta sunt mihi : in domum Domini ibimus. Et quia hec non habentur, nisi homo laboret {2.152ra} in hac vita, sicut dicit Augustinus Cum audis Deum requievisse post opera, frustra speras requiem, nisi post laborem. Ideo de labore addit.
marg.| {a} Et partibor Sichimam] Sichima interpretatur humerosa, vel laboriosa. Partitur ergo Sichimam, qui diversimode laborat, modo in activa, modo in contemplativa, sicut dicitur in Ps. 41. In die mandavit Dominus misericordiam suam, id est opera misericordie precepit fieri de die, ad litteram et nocte canticum eius, scilicet laudis et contemplationis. De hac sichima, id est de labore Gn. 39.c. Isachar asinus fortis accubans inter terminos, vidit requiem, quod esset bona ; et terram, quod optima : et supposuit humerum suum ad portandum. Sed quia omnia cito amittuntur, nisi sub custodia humilitatis restringantur, ideo de humilitate sequitur, cum dicit.
marg.| {b} Et convallem] etc. Convallis dicitur, ubi est duplex vallis, in quo notatur duplex humilitas, scilicet interior et exterior. Quidam enim pretendunt humilitatem exterius, quam non habent interius. Eccl. 19.d. Est, qui nequiter se humiliat et interiora eius plena sunt dolo. Sed vera humilitas est in corde radicata et in corpore manifesta, Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. De his vallibus dicitur in Ps. 64. Valles abundabunt frumento. Prv. 11.a. Ubi humilitas, ibi sapientia. Ecce frumentum in vallibus. Et bene dicit. Convallem tabernaculorum, Tabernacula enim sunt militantium et illi humiliari debent, qui adhuc sunt in militia, quia adhuc nondum certi sunt de victoria. Unde dicit Bernardus Non glorietur accinctus eque, ut discinctus. Convallis ergo tabernaculorum est humilitas Sanctorum, qui Deo militant : quam metiri debemus nos ei conformando et eam imitando. Unde Gregorius Ecclesia, facta narrat virorum fortium, ut ad similia corda provocet infirmorum. Iob. 5.a. Voca, si est, qui tibi respondeat et ad aliquem Sanctorum convertere. Voca, scilicet reduc ad memoriam, si est in numero Sanctorum, qui tibi respondeat equalitate vite et ad aliquem Sanctorum convertere, per imitationem. Post hec et ex his sequitur communio omnium bonorum, que fiunt in Ecclesia : Unde addit :
marg.| {c} Meus est Galaad] Vox est viri iusti. Galaad interpretatur acervus testimonii : et significat sanctam Ecclesiam vallatam multis testibus. Et hoc est viri iusti, secundum quod dicit Apost. 1Cor. 3.d. Omnia vestra sunt, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas. Et quia in Ecclesia sunt due vite, scilicet activa et contemplativa et bona Ecclesie vel in activa, vel in contemplativa, quasi subdividens, de utraque subiungit. Unde dicit.
marg.| {d} Et meus ] etc. id est mea sunt bona vite contemplative, ubi homo obliviscitur terrenorum. Manasses enim oblivio interpretatur. Phil. 3.c. posteriorum oblitus ad anteriora me extendo.
marg.| {e} Et Ephraim] etc. id est bona activorum, qui per Ephraim designantur, eo quod fructum faciant in aliis, corroborant mentem meam : Caput enim dicitur mens. Vel fortitudo sunt capitis mei, id est Christi, quia ipsum faciunt mihi fortius muliere. Vel per Galaad significantur Martyres. Martyr enim id est quod testis. Unde Martyribus dicit Dominus Is. 44.b. Vos estis testes mei. De his dicit Iob. 10.d. Instauras testes tuos contra me. Dominus enim istos testes contra nos instaurat : quia cum tot et tanta passi fuerint et nos nihil pati velimus, ipsa eorum comparatio nos accusat. Per Manassem intelliguntur Confessores, qui omnia, que mundi sunt, obliviscentes soli Deo vacare studebant, Unde in Vitis Patrum legitur de quodam, qui oblitus fuerat comedere : et cum discipulus eius hortaretur, ut comederet, respondit : Si non comedimus, comedamus. Per Ephraim intelliguntur Virgines, que quanto fructum carnalem facere renuunt, tanto magis in fructibus spiritualibus proficiunt. Unde Is. 56.b. Non dicat Eunuchus : ecce ego lignum aridum : quia hec dicit Dominus Eunuchis : qui custodierint Sabbata mea et elegerint, que ego volui et tenuerint fedus meum : dabo eis in domo mea et in muris meis locum et nomen melius a filiis et filiabus. Is. 54.a. Letare sterilis, que non paris : quia multi filii deserte, quam eius que habet virum. Aliquando autem contingit, quod aliquis multa bona habet : sed quia sub malo dominio est, parum valet ei, quicquid habet. Ideo de bono dominio subiungit.
marg.| {f} Iuda] id est Christus de Tribu Iuda natus secundum carnem.
marg.| {g} Rex meus] qui me regit. Ps. 22. Dominus regit me et nihil mihi deerit. Et ita me regit, quod etiam mala, qua mihi inferuntur, ad bonum meum convertit. Rm. 8.e. Omnia cooperantur in bonum his, qui secundum propositum vocati sunt Sancti. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {h} Moab olla] etc. Moab interpretatur ex patre : et significat {2.152rb} malos, quibus dicit Dominus Io. 8. scilicet Vos ex patre Diabolo estis. Isti sunt olla, quia contra Sanctos bulliunt, inferentes eis tribulationes olle ferventi comparabiles. Iob. 41.d. dicitur de Diabolo. Fervescere faciet quasi ollam profundum mare. Et si quid humeris peccati est in Sanctis, per hanc ollam consumitur et desiccatur et ipsi Sancti ibi decocti, Domino sapidi efficiuntur, sicut carnes in olla. Et hec olla est accensio, sive inflammatio   [spei mee] quia sicut dicit Gregorius Tanto spes in Deo solidior surgit, quanto quis graviora pro eo sustinuit. Rm. 5.a. Tribulatio patientiam operatur, patientia vero spem. Sed ad hoc, quod hec olla utilis sit et bene reficiat hominem, necesse est, quod imponatur farina caritatis, Antequam enim hec farina apponatur, est mors in olla per impatientiam, aut odium, aut desperationem. Unde 4Rg. 4.g. dicitur, quod Eliseus precepit uni de pueris suis : Pone ollam grandem et coque pulmentum filiis Prophetarum. Et ille egressus et inveniens vitem Silvestrem, collegit coloquintidas agri et reversus conscidit in ollam pulmentum, de quo cum gustassent, exclamaverunt : mors in olla : mors in olla, vir Dei : et non potuerunt comedere. Et ille fecit farinam mitti in ollam : et non fuit amplius quicquam amaritudinis in olla. Vel sic.
marg.| {f} Iuda Rex meus] id est confessio. Iudas enim interpretatur confessio. Spiritus enim ordinare debet exercitum suum contra Diabolum. In quo exercitu Iudas, id est confessio debet esse Rex, secundum quod dixit Mathathias 1Mcc. 2.g. Iudas Machabeus fortis viribus a iuventute sua sit vobis Princeps militie : et ipse aget bellum populi. Item Iud. 1.a. Consuluerunt filii Israel Dominum dicentes. Quis ascendet ante nos contra Chananeum : et erit Dux belli ? Dixitque Dominus. Iudas ascendet, ecce dedi terram in manu eius. Iude autem, id est confessioni attribuitur regnandi dignitas : quia cum peccator fiducialiter confitetur et abiecta verecundia, peccata enormia aggreditur, reliquus exercitus spiritu fortiter animatur et sub tali Principe hostes viriliter conculcat. Sed si Iudas tepide agit, totus exercitus infirmatur. Unde 1Mcc. 9.d. dicitur : Iudas cecidit et ceteri fugerunt. Et in eodem 5.e. dixit Timotheus. Cum appropiaverit Iudas et exercitus eius ad torrentem aque, si transierit ad nos prior, non poterimus sustinere eum, si autem timuerit transire, transferemus ad eos. Torrens est motus animi fluctuantis, quando, scilicet peccator et confiteri appetit pro salute et confiteri erubescit pro peccatorum enormitate et Iudas non transit torrentem, quando pre erubescentia omittit huiusmodi fluctuationem calcare, tunc adversarius prevalet. Si vero Iudas audacter transierit, adversarium perimit. Et posset timere aliquis, quod non posset invenire misericordiam, etiam si confiteretur peccata et faceret penitentiam, Contra quod dicit.
marg.| {b} Moab olla spei mee] id est magni peccatores, qui veniam habuerunt mihi prestant fiduciam. Et posset esse thema de Beata Magdalena, que fuit olla Moab. Moab enim interpretatur aqua paterna. Et ipsa quandoque secuta est aquas impudicitie. Et erat olla intus ardens et extra sordens. Os. septimo a. Omnes adulterantes quasi clibanus succensus a coquente. Sed ipsa de olla facta est phiala, secundum quod de ipsa cantat Ecclesia :
prol.| Post fluxe carnis scandala, Fit ex lebete phiala. In vas translata glorie. De vase contumelie.
marg.| Unde Zacharias decimo quarto d. Erunt lebetes in domo Domini, quasi phiale coram altari. Hec est mutatio dextre Excelsi. Unde bene intitulatur Psalmus iste pro his, qui commutabuntur. Et dicitur [olla spei] quia sicut in ea decoquitur et preparatur cibus, qui reficit ; ita Magdalena et aliis talibus magna spes preparatur peccatori. Unde Os. secundo c. Dabo eis vallem Achor ad aperiendam spem. Per vallem, ad quam confluunt sordes, significatur sentina peccatorum : per Achor, qui interpretatur turbatio, significatur contritio cordis et penitentia : que quando predicte valli supervenit, sordes, que confluxerant, abluit. Ex quo ergo talem Regem habet vir iustus, scilicet Christum, secundum primam lecturam : vel confessionem, secundum aliam, nihil ei timendum est, sed contemnere debet mundum et Diabolum : Unde bene sequitur.
prol.| {2.152va}
marg.| {a} In Idumeam] etc. Idumea interpretatur terrena ; et significat mundum, in quem vir iustus extendit calceamentum calcando et contemnendo ipsum. Calceamentum autem, quod fit de corio mortui animalis et munit pedes, significat memoriam mortis, que bene munit pedes, id est affectus, ne ad obices, quos offert mundus, offendat : secundum quod dicit Hieronymus. Facile contemnit omnia, qui se semper cogitat esse moriturum. Et hoc est superare mundum. Ios. 1.a. Omnem locum, quem calcaverit vestigium pedis vestri, vobis tradam. Quia illi soli sunt Domini mundi, qui illum contemnunt. Unde addit
marg.| {b} Mihi alienigene ] etc. id est illi, de quibus predictum est.   [Moab olla spei mee] scilicet mali et persecutores et etiam Demones : quia dum nos infestant, nobis nolentes coronas fabricant. Vel secundum quod Rex dicitur Iuda, id est confessio : per Idumeam intelligitur peccatum, in quod penitens extendit calceamentum, cum postquam confessus est, reluctatur contra peccatum, ut non dominetur peccatum in suo mortali corpore. Rm. 6.b. Et supplantat illud, secundum quod dicitur Gn. 4.a. Sub te erit appetitus eius, id est peccati : et tu dominaberis illius. Hoc est, quod hic sequitur.   [Mihi alienigene] id est motus peccati a Diabolo suggerente geniti,   [subditi sunt] Calceamentum autem, quod munit pedes affectus contra peccatum, similiter potest dici memoria mortis, secundum illud Eccl. 7.d. In omnibus operibus tuis memorare novissima tua et in eternum non peccabis. Vel   [calceamentum] est exemplum Sanctorum. Unde Hbr. 12.a. Recogitate eum, qui talem adversus semetipsum sustinuit a peccatoribus contradictionem : ut non fatigemini animis vestris deficientes : nondum enim usque ad sanguinem restitistis adversus peccatum repugnantes. Vel in persona Christi legitur.
marg.| {a} In Idumeam ] etc. Idumea ad litteram, terra est, in qua habitavit Esau, qui inde dicitur Edom : et significat mundum.   [Calceamentum] Christi est Evangelium, quia sicut calceamentum fit de corio mortui animalis : sic Evangelium de morte Christi et munit pedes affectuum. Hoc calceamentum extendit in Idumeam : quia fecit predicari Evangelium per totum mundum, Mc. ult. d. Ite, predicate Evangelium omni creature. Ps. 18. In omnem terram exivit sonus eorum, etc. Item   [Calceamentum] dicitur Christi humanitas : Unde sic exponit hoc Basilius. Calceamentum Dei verbi, caro eius est, qua velut calceatus sermo Dei, hunc nostrum calceavit mundum. Ct. 7.a. Quam pulchri sunt in calceamentis gressus tui, filia Principis, id est o Ecclesia. Sed Synagoga est discalceata, que incarnationem non credit. Dt. 25.c. Vocabitur nomen illius in Israel, domus discalceati. De isto calceamento, Io. 1.d. Cuius non sum dignus solvere corrigiam calceamenti et tum propter predicationem meam dicit Christus.
marg.| {b} Mihi alienigene subditi sunt] scilicet Gentes, licet indigene, idest Iudei non sint subditi per fidem, Os. 2.d. Dicam non populo meo : populus meus es tu : et ipse mihi : Deus meus es tu.
marg.| Calceamentum
- Humanitas Christi. Io. 1.d. Non sum dignus, ut solvam eius corrigiam calceamenti.
- Passio Christi. Ps. 67. Ut intingatur pes tuus in sanguine.
- Evangelium. Eph. 6.c. Calceati pedes in preparationem Evangelii.
- Exempla Sanctorum Patrum. Ex. 12.b. Calceamenta habebitis in pedibus.
- Opera mortalia. Ex. 3.b. Solve calceamentum de pedibus tuis. Ios. 5.d. Solve calceamentum.
marg.| Postea ostendit, per quod fit ista subiectio, scilicet per predicationem. Unde dicit : {c} Quis deducet] scilicet nomen meum.
marg.| {d} In civitatem munitam] id est in populum Gentilem, qui est civitas munita contra Deum et vallata muro infidelitatis ; de hac civitate Os. 11.c. Ego Deus et non homo, in medio tui sanctus : et civitatem non ingredior.
marg.| {e} Quis deducet me ] etc. id est in Gentilitatem. Idumea enim interpretatur rubea, vel terrena. Et Gentilitas fuit terrena per cupiditatem, rubea per crudelitatem, Abaie 1.a. Legatum misit ad Gentes : consurgamus adversus Edom in prelium.   [Quis] inquam   [deducet me] dicit Christus, quasi dicat, nullus, nisi tu, Deus Pater. Unde sequitur :
marg.| {f} Nonne tu Deus] etc. Sed melius competit secundum {2.152vb} ea, que sequuntur, ut in persona viri iusti legatur.
marg.| {c} Quis deducet me] quasi dicat Iustus : Dixi supra   [In Idumeam extendam calceamentum meum] id est in mundum contemnendo ipsum. Sed cuius virtute hoc faciam ? Non mea, sed tua, o Domine. Hoc est, quod dicit :   [Quis deducet me in civitatem munitam] id est in mundum, qui est civitas munita contra Deum et contra viros iustos, ut postea dicetur.
marg.| {e} Quis deducet] etc. hec est illa munita civitas, scilicet mundus. Supra diximus, quare per Idumeam mundus significatur.   [Quis] inquam,   [deducet me in Idumeam] ut eam contemnendo conculcem, nisi tu, Domine ? Hoc est, quod sequitur.
marg.| {f} Nonne tu Deus] deduces me.
marg.| {g} Qui repulisti nos] a mundi delectationibus, ut in primo versu huius Psalmi expositum est, quod Dominus repellit a lacte mundane dulcedinis, apponendo aliquid amarum, sicut tribulationem mundi : quia permittit Sanctos deprimi a mundo ; sed tamen liberat eos dando patientiam, licet non auferendo pressuram. Hoc est, quod addit.
marg.| {h} Et non egredieris] etc. quasi dicat non ita exterius et aperte liberas, sicut solebas liberare filios Israel ; sed interius dando patientiam. Gregorius Tunc melius liberat, cum patientiam dat : in cantico Hab. a. Ibi abscondita est fortitudo eius, scilicet in Cruce, ubi victoriam habuit de Diabolo ; sed abscondita fuit fortitudo eius, eo quod Passionem sustinebat.
marg.| Similiter in passionibus Sanctorum Deus :
- Educit peccatores a culpa, Is. 42.b. Dedi te in fedus, etc.
- Ducit insipientes, Is. 61.a. Spiritus Domini super me, etc.
- Deducit proficientes. Sap. 10.b. Iustum deduxit Dominus.
- Inducit pervenientes. Ex. 15.c. Introduces eos, etc.
marg.| Hec autem interior fortitudo in duobus consistit, scilicet in patientia et in contemptu temporalium rerum, vel subsidiorum. De patientia dicit.
marg.| {i} Da nobis] etc. id est ut ipsa tribulatio nobis sit auxilium, quod fit per patientiam. Gregorius adiutrix virtutum, tribulatio est. De contemptu temporalium subdit. Quia
marg.| {k} Vana salus ] etc. scilicet salus expectata ab homine. Vel vanum est expectare salutem ab homine, Ps. 143. Homo vanitati similis factus est. Est enim quasi phantasma, modo enim apparet magnum quid et postea non invenitur. Iac. 4.d. Que est vita vestra ? Vapor ad modicum parens : et deinceps exterminabitur. Sic est vana salus hominis ; Sed non salus Dei : quia
marg.| {l} In Deo] etc. id est virtuosam victoriam. Ps. 43. In te inimicos nostros ventilabimus cornu. Ideo dicit   [in Deo] non in homine. 1Mcc.4.b. non in multitudine exercitus victoria belli, sed de celo fortitudo est. Et bene   [in Deo faciemus virtutem] quia ipse facit virtutem in nobis. Col. 1.d. Laboro certando secundum operationem eius, quam operatur in me in virtute. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {m} Et ipse] etc. scilicet Diabolum et malos homines. Mal. ult. a. Erunt sicut cinis sub planta pedum vestrorum. Rm. ult. c. Deus conteret Satanam sub pedibus vestris. Hoc fit, quando homo fortiter resistit tentationibus : et quando viriliter cum patientia sustinet tribulationes. Hic notandum quod supra dixit, civitatem munitam esse mundum.
marg.| Et sunt multa pertinentia ad munitionem huius civitatis videlicet muri.
- Fossatum.
- Turres.
- Propugnacula.
- Scuta.
- Galea.
- Sagitte.
- Arcus.
- Iacula.
- Vexilla.
- Lorice.
- Habitatores.
- Habet enim murum divitiarum. Unde Nah. 3.b. Aque muri eius, id est divitie, que fluunt et refluunt sicut Ps. 54. Super muros eius iniquitas : quia frequenter divitie, aut inique acquiruntur ; aut inique possidentur. Unde vocantur mammona iniquitatis. Lc. 16.c. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Fossatum huius civitatis est avaritia, quod impleri non potest. Eccl. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Turres sunt dignitates et honores huius mundi. Is. 30.f. In die interfectionis multorum cum ceciderint turres, erit lux Lune sicut lux Solis, id est in die iudicii, quando cadent honores et dignitates : quia sicut dicitur Is. 2.c. Incurvabitur altitudo virorum et exaltabitur Dominus solus in die illa. Tunc lux Lune, id est Ecclesie militantis eris sicut lux Solis, {2.153ra} id est Ecclesie triumphantis : quia tunc adveniet regnum Dei, id est regnum militantis Ecclesie veniet ad regnum triumphantis. Propugnacula, sunt scientie seculares. Iud. 9.g. Erat turris excelsa in medio civitatis, id est dignitas in medio mundi. Et paulo post dicit. Et super turris tectum stantes erant per propugnacula, id est per scientias seculares. Per has enim stant multi in terra dignitatis. Scuta sunt excusationes. Iob. 41.a. Corpus eius, quasi scuta fusilia, compactum squamis sese prementibus ; una uni coniungitur et nec spiraculum, quidem intercedit per eas. Galea, est vana spes de satisfactione et venia. Eccl. 5.b. Ne tardes converti ad Dominum et ne differas de die in diem. Et in eodem Ne adiicias peccatum super peccatum : et dicas, miseratio Dei magna est, peccatorum meorum miserebitur. Sagitte, sunt detractiones. Ier. 9.c. Sagitta vulnerans lingua eorum. Arcus est pravum iudicium. Os. 7.d. Facti sunt, quasi arcus dolosus, cadent in gladio. Arcus dolosus est, qui primo Dominum suum vulnerat, hoc est iudicium pravum, quia sicut dicitur Rm. 2.a. In quo iudicas alterum, teipsum condemnas. Iacula, sunt verba adulationis. Ps. 54. Molliti sunt sermones eius super oleum et ipsi sunt iacula. Vexilla, sunt prava exempla. Sap. 2.b. Nemo expers sit luxurie nostre, ubique relinquamus signa letitie nostre. Lorice, sunt delectationes sibi connexe. Eccl. 43.c. Induet se quasi lorica aquis, id est delectationibus, que terminum habent mare amaritudinis eterne. Habitatores huius civitatis determinantur Ez. 28. Perse et Lydii et Libyes erant in exercitu tuo viri bellatores tui. Perse interpretantur latera sua dissuentes : et significant superbos, qui non possunt habere latera, id est aliquos pares, quos ipsi non dissuant et dilanient : quia volunt eos sibi subiicere. Lydii interpretantur nati, vel generati et significant luxuriosos, qui semper student generationi. Libyes interpretatur introiens et significat cupidos, qui semper sunt in introitu, dumque sitim sedare cupit, sitis altera crevit. Hi sunt ergo habitatores huius civitatis, de quibus dicitur 1Io. 2.c. Omne, quod est in mundo, est concupiscentia carnis et concupiscentia oculorum et superbia vite.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 59), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_59)
Signaler un complément d'information

Notes :