Psalmus 24

Numérotation du verset Ps. 24,1 

¶ In finem1
¶Codd. : (Ps.24): D14 D30 Rusch Ps-G, def. C
1 In finem Ps-G (I L W V D²) Ω X ΩS Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Φ D14 D30 Ps-G
Psalmus
David2.
2 Psalmus David Ω X] Diapsalma David Φ D14 , + doctrina confessionis D30
Numérotation du verset Ps. 24,1 I

Ad te Domine3
3 Domine] om. Ω M cum Ps-ε
levavi
animam meam ¦
Numérotation du verset Ps. 24,2 

Deus meus in te confido
non erubescam.
Numérotation du verset Ps. 24,3 II

Neque irrideant me
inimici mei ¦
etenim universi qui sustinent te
non confundentur.
Numérotation du verset Ps. 24,4 III

Confundantur omnes
iniqua agentes ¦
supervacue.
Numérotation du verset Ps. 24,IV 

Vias tuas
Domine
demonstra mihi ¦
et semitas tuas
doce4 me.
4 doce D14 D30 * P10489 Rusch Ps-G ] edoce Ps-G (L M² V D) D30 ² Ω Rusch Clementina cum Ps-R ; Cor2 (antiq. non habent)
Numérotation du verset Ps. 24,5 V

Dirige me
in veritate tua5 et doce me ¦
5 veritate tua plerique codd. et edd. D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] veritatem tuam Ps-G
quia6 tu es Deus salvator meus,
6 quia D14 D30 Ω P10489 Rusch cum Ps-R ] quoniam Ps-G
et te
sustinui tota die. 7
7 <divisio.> tua... doce me¦ D30 etc. ] tua¦... me P10489
Numérotation du verset Ps. 24,6 VI

Reminiscere
miserationum tuarum
Domine ¦ et misericordiarum tuarum
que8 a seculo sunt.
8 que plerique codd. et edd. D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] quia Ps-G (R M* ΦRV)
Numérotation du verset Ps. 24,7 

Delicta iuventutis mee ¦
et ignorantias meas
ne memineris.
Numérotation du verset Ps. 24,VII 

Secundum misericordiam tuam
memento mei
tu ¦
propter bonitatem tuam
Domine.
Numérotation du verset Ps. 24,8 VIII

Dulcis
et rectus Dominus ¦ propter
hoc legem dabit
delinquentibus in via.
Numérotation du verset Ps. 24,9 IX

Diriget
mansuetos
in iudicio ¦ docebit mites vias suas.
Numérotation du verset Ps. 24,10 X

Universe vie
Domini misericordia et veritas ¦
requirentibus
testamentum eius
et testimonia eius.
Numérotation du verset Ps. 24,11 XI

Propter nomen tuum
Domine9 propitiaberis
9 Domine D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G
peccato meo ¦
multum est enim.
Numérotation du verset Ps. 24,12 XII

Quis est
homo
qui timet
Dominum ¦
legem statuit10 ei
10 statuit D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] statuet Ps-G
in via
quam elegit.
Numérotation du verset Ps. 24,13 XIII

Anima eius in bonis demorabitur ¦
et semen eius11
11 eius plerique codd. et edd. D14 D30 Ω P15205 Δ   Rusch cum Ps-R ] ipsius Ps-G
hereditabit terram.
Numérotation du verset Ps. 24,14 XIV

Firmamentum est Dominus
timentibus eum ¦
et testamentum ipsius
ut manifestetur illis.
Numérotation du verset Ps. 24,15 XV

Oculi mei
semper ad Dominum ¦
quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos.
Numérotation du verset Ps. 24,16 XVI

Respice
in me
et miserere mei ¦
quoniam12
12 quoniam Ps-G (F L) Rusch cum Ps-R ] quia D14 D30² (al. m. ut vid.) P10489 Ps-G
unicus et pauper sum ego.
Numérotation du verset Ps. 24,17 XVII

Tribulationes
cordis mei multiplicate sunt ¦
de necessitatibus meis erue me.
Numérotation du verset Ps. 24,18 XVIII

Vide
humilitatem meam
et laborem meum ¦
et dimitte
universa delicta mea.
Numérotation du verset Ps. 24,19 XIX

Respice inimicos meos
quoniam multiplicati sunt ¦
et odio iniquo oderunt me.
Numérotation du verset Ps. 24,20 XX

Custodi
animam meam
et erue me ¦
non erubescam
quoniam speravi in te.
Numérotation du verset Ps. 24,21 XXI

Innocentes et recti adheserunt mihi ¦
quia sustinui te.
Numérotation du verset Ps. 24,22 XXII

Libera Deus Israel ¦
ex omnibus tribulationibus suis.

Psalmus 24

Numérotation du verset Ps. 24,1 
marg.| Ad te Domine] etc. Titulus :   in fin<e> Psalmus David. Supra egit Propheta de reditu fidelis populi in patriam, ibi : Dominus regit me. Et de reditu Christi in patriam, ibi : Domini est terra. In hoc Psalmo petit Propheta in persona Ecclesie ostendi sibi viam, per quam possit redire ad patriam, ad quam hec inter pressuras suspirat. Psalmus iste tripartitus est. Primo petit ostendi sibi viam. Secundo petit peccata sibi dimitti, ibi : Reminiscere. Tertio ostendit, quomodo habeantur eterna, ibi : Quis est homo. Ecclesia vero, vel Propheta in persona Ecclesie antequam petat, primo captat benevolentiam Iudicis, ostendens merita sua. Secundo meritum caritatis, cum dicit.
marg.| {d} Ad te, o Domine, levavi animam meam] Hoc enim fit per caritatem. Unde dicit Gregorius Machina cordis vis amoris. Sicut enim machina elevat lapidem ; ita amor {2.56ra} Δ elevat cor ad Deum contemplandum et desiderandum : De qua elevatione dicitur Iob. 7.c. Elegit suspendium anima mea. Gregorius Qui superna non considerat, in his phantasticis, quasi veris bonis, exultat. Secundo ostendit meritum fidei sue, cum dicit :
marg.| {a} Deus meus] scilicet per cultum. Fides enim Theosebia est, ut dicit Augustinus Tertio ostendit meritum spei, vel confidentie, cum dicit.
marg.| {b} In te confido] In quo etiam ostendit quartum meritum, scilicet humilitatis, cum dicit, in te, quasi dicat, non in me. Quinto ostendit meritum perseverantie, cum dicit.
marg.| {c} Non erubescam] Postea captat benevolentiam a persona adversariorum, quantum ad peccatum oris, qui parati sunt deridere Ecclesiam, si viderent eam auxilio Domini destitutam. Unde dicit.
marg.| {d} Neque irrideant me inimici mei] Demones, vel heretici, quasi dicat, non solum propter merita me exaudias ; sed et propter malitiam inimicorum ne me irrideant. Et vere ita facies, quia non deseris sperantes in te. Hoc est, quod subdit.
marg.| {e} Etenim universi] generaliter.
marg.| {f} Qui sustinent] patienter.
marg.| {g} Te] flagellantem, vel premia differentem.
marg.| {h} Non confundentur] a culpa in presenti, nec a pena in futuro. Sustinemus Deum, dum patientes portamus pondus dici et estus : Mt. 20.b. id est tribulationes : Et cum pro dilatione premii non murmuramus, sed cum patientia expectamus. Vere tales non confundentur.
marg.| {i} Sed Confundantur omnes iniqua agentes] id est confundentur illi duplici confusione, omnes nullo excepto.
marg.| {k} Iniqua agentes] id est inique infestantes me, dicit Ecclesia. Et hoc.
marg.| {l} Supervacue] id est frustra, quia non deiicient me : Navis enim Petri, etsi concutiatur ; non tamen submergetur. Et in hoc versu captat benevolentiam Iudicis a persona inimicorum, quantum ad peccatum operis : sicut in precedenti, quantum ad peccatum locutionis.
marg.| Moral<iter> dicit vir iustus.
marg.| {d} Ad te, Domine, levavi animam meam] Levatur anima bona levatione multis modis. Primo per conversionem a luto peccati. Ps. 39. Exaudivit preces meas et eduxit me de lacu miserie et de luto fecis. Secundo per contemplationem a mundo in celum. Lam. 3.d. Sedebit solitarius et levabit se super se. Item per humilitatem. * Lc. 14.c. Qui se humiliaverit, exaltabitur. Eccl. 20.b. Est qui ab humilitate levabit caput. Item per iniquitatem. Os. 4.b. Peccata populi comedent et ad iniquitatem levabunt animas eorum. Sed ista elevatio mater est casus. Ps. 101. Elevans allisisti me. Iob. 24.d. Elevati sunt ad modicum et non subsistent et humiliabuntur. Et bene dicit quod animam levavit ad Deum, quia Deus altus est. Ps. 112. Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat. Debet autem Iustus animam levare ad Deum propter multas causas. Primo ut videat : magis enim videmus ab alto. Ier. 1.a. Leva in directum oculos tuos : et vide, ubi nunc prostrata sis. Gn. 1.a. Tenebre erant super faciem abyssi ; abyssum vocat omnia inferiora. Item secundo, ut audiat. Neemie 8.a. Aures omnis populi erant erecte ad librum. Non enim audire posset homo inter tumultus terrenarum, vel carnalium cogitationum. Item tertio, ut fortius pugnet. Ps. 26. In petra exaltavit me : et nunc exaltavit caput meum super inimicos meos. Iob. 17.a. Libera me, Domine et pone me iuxta te et cuiusvis manus pugnet contra me. Et de Iob dicit Gregorius In altum mentem fixerat et ideo hostis ad eum irrumpere non valebat. Iam ut evadat laqueos Diaboli. Iob. 18.b. Abscondita est in terra pedica eius. Item, ut in Deo quiescat et refrigerium habeat. Unde Augustinus in principio libri Confessionum : Inquietum est cor nostrum, Domine, donec pervenerit in te. Mt. 11.d. Venite ad me omnes, qui laboratis et oneratis estis : et ego reficiam vos. Io. 16.g. Hec locutus sum vobis : ut in me pacem habeatis, qui in mundo pressuram habebitis. Item ut se humiliet. Unde Abraham, qui Dominum videbat, dicit : Gn. 18.d. Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis. Hec humiliatio significata fuit Gn. 124.g. ubi dicitur, quod Rebecca conspecto Isaac descendat de Camelo, per quem significatur superbia. Item ut virtutes amissas recuperet. Iob. 39.c. Numquid per sapientiam tuam plumescit accipiter, expandens alas suas ad austrum ? quasi dicat, non. Per se enim amittit homo alas virtutum ; sed per flatum Spiritus sancti recuperat eas, sicut accipiter per austrum. Dicit ergo vir iustus : Ad te, Domine, levavi animam meam infirmam, ad te Medicum, ut sanes. Ier. 8.g. Numquid resina non est in Galaad, aut Medicus non est ibi ? Lc. 4.d. Medice, cura te ipsum. Item stultam, ut doceas. Io. 13.b. Vos vocatis me : Magister, {2.56rb} et Domine : et bene dicitis ; sum etenim. Item orantem, ut exaudias. 1Tim. 2.c. Volo viros orare in omni loco levantes puras manus. 2Par. 24.c. Cum ignoremus, quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut ad te nostros oculos dirigamus. Et ideo levavi, quia tu es Deus meus, in quem confido. Unde dicit.
marg.| {a} Deus meus, in te confido] quia Deus, ideo potens es iuvare. Et ideo merito confidendum est in eo, quia meus, ideo vult. Et ideo maxime confidendum est in eo, propter quod dicit.
marg.| {b} In te confido] non in me. Is. 1.g. Fortitudo vestra, ut favilla stupe. Item in te, non in homine. Ier. 18.a. Maledictus, qui confidit in homine et ponit carnem brachium suum. Item in te, non in divitiis. Ier. 48.b. Pro eo, quod habuisti fiduciam in munitionibus et in thesauris tuis : tu quoque capieris. Et quia in te confido, non in istis : Ideo.
marg.| {c} Non erubescam] Evangelii predicationem, Christi pauperis imitationem, Mt. 10.d. et Lc. 9.c. Qui me erubuerit et sermones meos, etc. Rm. 1.b. Non erubesco Evangelium. Item, Non erubescam peccatorum meorum confusionem. Eccles. 4.d. Non confundaris confiteri peccata tua : et non te subiicias omni homini pro peccato tuo. Is. 54. Non confunderis, neque erubesces, quia confusionem adolescentie tue oblivisceris. Sed quis erubescet ? Is. 23.a. Erubesce, Sion, id est venator temporalium. Ps. 25. In Domino sperans non infirmabor. Eccl. 2.b. Respicite, filii, nationes hominum : et scitote, quia nullus speravit in Domino et confusus est.
marg.| {d} Neque irrideant me inimici mei] Demones, qui peccatores irrident, sicut dicit Abach. 1.c. Tyranni ridiculi erunt : ibi dicit Gregorius Tanto magis Diabolus nos irridet, quanto magis nos sibi obedientes videt. Iob. 12.a. Deridetur iusti simplicitas. Iob. 30.a. Nunc derident me iuniores tempore.
marg.| {e} Etenim universi, qui sustinent te, non confundentur] mala confusione. Hoc, ut supra, exponitur de patientia et expectatione premii : divites huius mundi non sustinent Dominum, id est non expectant eum habere in premium ; sed hic festinant ad temporalia, scilicet ad divitias, delitias et honores. Ideo confundentur in futuro, quia substantia festinata minuetur : Prv. 13.b. Ideo dicit eis Dominus Lc. 6.d. Ve vobis divitibus, qui habetis hic consolationem vestram, etc. Hos vocat Apostolus Phil. 3.d. inimicos Crucis Christi. Et ibi loquitur de confusione eorum ; dicens : Quorum Deus venter est, quorum finis interitus et gloria in confusione eorum, qui terrena sapiunt, scilicet divitias, delitias et honores. De quibus tribus Iacob 3.d. Non est ista sapientia desursum descendens a Patre luminum ; sed terrena, animalis, diabolica. Terrena quantum ad divitias ; animalis quantum ad delitias ; diabolica quantum ad gloriam et honores. Propter hoc bene sequitur.
marg.| {i} Confundantur omnes iniqua agentes supervacue] Iniquum enim, id est non equum est, relicto Creatore, creaturis adherere. Et hoc etiam supervacue, id est frustra fit, quia ista omnia transeunt velut umbra. Iob. 27.d. Dives cum dormierit, nihil secum auferet : aperiet oculos suos et nihil inveniet. Item bene dicit : Supervacue, quia nec etiam in presenti inde habent aliquod emolumentum, quod valeat. Eccles. 2. Quid proderit homini de universo labore suo et afflictione spiritus, qua sub Sole cruciatus est ? Cuncti dies eius doloribus et erumnis pleni sunt, nec per noctem mente requiescit et hoc nonne vanitas est ? Propter hoc bene querit Apostolus Rm. 6.d. Quem ergo fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis ? Et nota, quod est multiplex confusio.
marg.| Est enim confusio :
Perturbationis, Gn. 11.b. Venite, confundamus linguas eorum.
- Admirationis, Iob. 37.a. Confusum est cor meum et emotum de loco suo.
- Penitentie. Ecclesiast. 4.c. Est confusio adducens gratiam et gloriam.
- Damnationis. Eccles. 4.c. Est confusio adducens ignominiam : de hac loquitur hic Psalmus.
- Inordinationis, unde Prv. Ubi non est ordo, ibi est confusio.
marg.| {a} {2.56va} Vias tuas, Domine] etc. Captata benevolentia, facit Propheta petitionem suam in persona Ecclesie et cuiuslibet Iusti. Dicit ergo, Vias tuas, id est mandata, per que ad te, qui es vera vita, revertar.
marg.| {b} Demonstra mihi] dicit Ecclesia, quantum ad minores. Mt. 19.c. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.
marg.| {c} Et semitas tuas edoce me] id est consilia et secreta et mystica legis, quantum ad perfectos, qui consilia adimplent.
marg.| {d} Dirige me] ne errem.
marg.| {e} In veritate tua] id est in fide vera, vel Evangelica regula. Gal. 2.b. Ut veritas Evangelii permaneat apud vos. Que est, ut dicit Glossa quia in Christo neque preputium, neque circumcisio aliquid valet : sed fides, que per dilectionem operatur, Gal. 5.b.
marg.| {f} Doce me] per caritatem. 1Io. 2.d. Unctio eius docet vos de omnibus. Et ideo hoc fac.
marg.| {g} Quia tu es Deus] qui me creasti.
marg.| {h} Salvator meus] qui me recreasti. Ad hoc enim me fecisti, ut in vitam eternam me introduceres : Ad hoc enim me recreasti, ut ad illam me reduceres : Et sic allegat Christi bonitatem. Postea allegat suam patientiam.
marg.| {i} Et te sustinui] flagellantem.
marg.| {k} Tota die] id est toto fervore tribulationis. Vel Te sustinui premia differentem, tota die, id est tota presenti vita.
marg.| Moraliter, dicit vir iustus.
marg.| {a} Vias tuas, Domine, demonstra mihi] sicut dicitur in hoc Ps. 24. Universe vie Domini misericordia et veritas. In misericordia venit salvare mundum : In veritate veniet iudicare eum. Has ergo vias debet petere vir iustus demonstrari sibi : ut prima via moveat eum ad amorem, secunda ad timorem. Sap. 10.b. Iustum deduxit Dominus per vias rectas, etc. De prima via, Io. 16.f. Exivi a Patre et veni in mundum. De secunda, Mt. 24.c. Videbunt filium hominis venientem in nubibus celi, cum virtute multa et Maiestate.
marg.| {c} Et semitas tuas edoce me] Semite Domini sunt, quibus venit ad nos secreto et occulte. Et sunt due. Una, qua venit in mentem ad sanctificationem. Alia, qua venit in morte ad carnis et anime dissolutionem. De prima, Io. 14.c. Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. De secunda, Lc. 12.e. Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris : et vos similes hominibus expectantibus Dominum suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum venerit et pulsaverit, confestim aperiant ei. Venit enim, ut animam, quam dedit, recipiat : Pulsat, ut per carnis molestiam mortem vicinam ostendat. Bene ergo primo vias vocat et quasi visui subiectas sibi ostendi postulat : quia uterque adventus, unus manifeste fuit, alius manifeste futurus est, ut dictum est. Isti autem duo ultimi modi, semite dicuntur ; et edoceri, non ostendi petuntur : quia utroque modo occulte venit Dominus. Iob. 9.b. Si venerit ad me, non videbo eum : si abierit, non intelligam.
marg.| {d} Dirige me] etc. Petierat supra sibi ostendi vias Domini, scilicet misericordiam et veritatem. Sed quia cum venerit in via veritatis, sive iustitie, etiam iustitias iudicabit, sicut dicit in Ps. 74. Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo, petit hic vir iustus, ut Dominus dirigat eum, ne tunc in eo tortuositas aliqua inveniatur : Ideo dicit : Dirige me in veritate tua, id est veritatem iudicii tui insere cordi meo : et sic non incurvabitur ad infima, sed dirigetur ad te. Unde dicit Hab. 2.a. Super custodiam meam stabo et figam gradum super munitionem et contemplabor, ut videam, quid dicatur mihi et quid respondeam ad arguentem me. Et infra in eodem capitulo. Qui incredulus est, non erit recta anima eius in semetipso. Qui enim non credit iudicium futurum, incurvat animam ad terrena et vana cupienda et querenda. Sic ergo petit dirigi voluntatem suam et affectum : Sed quandoque dirigitur affectus ad aliquid appetendum : nec tamen propter hoc illuminatur intellectus ad illud inveniendum : Ideo addit.
marg.| {f} Et doce me] ut, scilicet non solum te cupiam ; sed etiam voluntatem facere sciam. Ps. 142. Doce me facere voluntatem tuam.
marg.| {g} Quia tu es Deus Salvator meus et te sustinui tota die] Hoc exponitur, ut supra. Posset etiam exponi totum de viis primi adventus, cum dicitur.
marg.| {a} {2.56vb} Vias tuas, Domine, demonstra mihi] Viator enim proprie fuit Dominus in primo adventu, secundum quod admirans Ieremias, dicit : Ier. 14.b. Quare quasi colonus futurus es in terra et quasi viator declinans ad manendum ? Et habuit viator iste vias et habuit semitas. Que sint vie et que sint semite, describit Cassiodorus dicens ; Vie sunt, quas commeantium generaliter licentia pervagatur : Semite, que angusto calle diriguntur, nec vulgo note sunt, sed occultis itineribus ambulantur. Vie communes et omnibus note, fuerunt, paupertas, labor et vilitas, de quibus dicit Ps. 78. Pauper sum ego et in laboribus a iuventute mea : exaltatus autem humiliatus sum et contribulatus. Ego, cum pondere, scilicet Dominus celi et terre, pauper sum, ecce paupertas : et in laboribus, ecce labor : exaltatus autem in Cruce humiliatus sum, ecce vilitas. Has igitur vias debet petere vir iustus sibi ostendi, ut per eas post Dominum ambulet. Unde dicitur 1Pt. 2.d. Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia eius. Passus est, dico, illa tria, scilicet paupertatem, laborem et vilitatem. Semite vero que solis indigenis note sunt, in Christo fuerunt, caritas et humilitas ipsius, que etiam privatis Discipulis fuerunt aliquando minus note. Semitam enim caritatis ad plenum non noverat Petrus, quando audito a Christo, quod moriturus esset pro genere humano, increpavit eum, dicens : Absit a te, Domine, non erit tibi hoc : Mt. 16.d. Unde Dominus increpavit eum, quod semitam istam ignoraret, dicens ei : Vade post me, Satana : scandalum mihi es, quia non sapis ea, que Dei sunt ; sed que hominum, quasi dicat, nescis semitam, etsi forte scias viam. Item semitam humilitatis Christi ignorabat idem Petrus, quando Domino volenti lavare pedes eius, contradixit, dicens : Domine, tu lavas mihi pedes ? Et post : Non lavabis mihi pedes in eternum, Io. 13.a. Unde et Dominus dixit ei : Quod ego facio, tu nescis modo, scies autem postea, quasi dicat, tu nescis modo semitam humilitatis. Et ad quid petit sibi vias ostendi et semitas edoceri, subiungit.
marg.| {d} Dirige me] in vias tuas et semitas tuas : Et hoc.
marg.| {e} In veritate tua] non in falsitate hypocritarum, qui videntur ambulare in vias et semitas Domini secundum veritatem hominum, qui non respiciunt nisi exteriora ; sed non ambulant in veritate Dei, qui scrutatur corda et renes.
marg.| {f} Et doce me] Supra dixit, semitas tuas edoce me : et hic iterum addit, doce me. Primo petiit, ut sciret semitas ; hic petit, ut sciat ire per eas. Primum enim docere, dicit doctrinam scientie. Secundum dicit doctrinam experientie. Et allegat, quod Dominus hoc debet facere.
marg.| {g} Quia tu es Deus, Salvator meus] etc. ut supra.
marg.| {l} Reminiscere] etc. Secunda pars, in qua petit Ecclesia pro suis membris, vel quilibet Iustus, peccata sibi dimitti. In prima enim parte petit sibi viam ostendi et se in illa dirigi. Sed quia in illa via non potest bene dirigi oneratus peccatis, ideo petit hic exonerari. Et ut exoneretur, primo captat benevolentiam Dei ab actu miserendi, ibi : Reminiscere miserationum tuarum. Secundo ab insita natura miserendi, ibi : Et misericordiarum tuarum. Tertio a perseverantia, ibi : Que a seculo sunt. Dicit ergo, Reminiscere, id est memorem te esse, iterum ostende.
marg.| {m} Miserationum tuarum] id est operum misericordie, que patribus exhibuisti.
marg.| {n} Et misericordiarum tuarum] que tibi naturaliter insite sunt. Ier. 14.d. Solii glorie tue recordare, ne irritum facias fedus tuum nobiscum. Solium glorie eius est misericordia, secundum quod dicitur in Collecta : « Deus, qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et miserendo manifestas ». Ps. 114. Suavis Dominus universis et miserationes eius super omnia opera eius : ecce solium.
marg.| {o} Que a seculo] id est ab initio seculi. Statim enim in Adam apparuerunt miserationes eius, quem pro peccato non damnavit ; sed ei in penitentiam misericorditer iniunxit, dicens : In labore vultus tui vesceris pane tuo, etc. Gn. 3.d. Et ab Adam usque ad nos descenderunt : quia numquam defuit alicui Dei misericordia. Lam. 3.c. Misericordie Domini multe, quia non sumus consumpti : Tum propter peccatum Ade, tum propter propria, que quotidie committimus. Et addit, ibi : Et non defecerunt miserationes eius, Item, misericordie Domini sunt in seculo, id est ante seculum, id est ab eterno : quia misericordia Dei est ipse Deus. Ps. 102. Misericordia Domini ab eterno. Miserationes eius sunt a seculo, id est ab initio seculi, ut expositum est, quia tunc primo habuit, cui misereretur. Captata benevolentia petit exonerari a peccatis : Et primo {2.57ra} a scienter commissis, ibi : Delicta iuventutis mee. Secundo a peccatis ignoranter commissis, ibi : Et ignorantias meas. Dicit ergo.
marg.| {a} Delicta] id est peccata, que commisi omittendo ea, que debui facere.
marg.| {b} Iuventutis mee] id est audacie precipitis in peccatum, sicut iuvenes audaces et precipites sunt.
marg.| {c} Et ignorantias meas] id est peccata, que perpetravi ignoranter.
marg.| {d} Ne memineris] id est non reserves ad penam perpetuam. Lam. 1.e. Vigilavit iugum iniquitatum mearum in manu eius. Ez. 18.e. Si impius egerit penitentiam ab omnibus peccatis suis, que operatus est : et custodierit omnia precepta mea : et fecerit iudicium et iustitiam, vita vivet et non morietur. Omnium iniquitatum eius, quas operatus est, non recordabor. Vel delicta iuventutis, ad litteram : quia in illa etate magis solent homines derelinquere viam equitatis. Unde Salomon dicit, viam adolescentis sibi penitus esse incognitam, Prv. 33.c. Tria sunt difficilia mihi et quartum penitus ignoro : Viam aquile in celo, viam colubri super petram, viam navis in medio maris et viam viri in adolescentia. Propter hoc commendatur Tobias, Tob. 1.a. quod cum esset iunior omnibus, nihil tamen puerile gessit in opere. Thre. 3.c. Bonum est viro, cum portaverit iugum ab adolescentia sua. Eccl. 12.a. Memento Creatoris tui in diebus iuventutis tue. Et habent colorem excusationis hec duo genera peccatorum, scilicet peccata iuventutis et ignorantie. De primo Eccl. 34.b. Vir in multis expertus, cogitabit multa : et qui multa didicit, enarrabit intellectum : qui non est expertus, pauca recognoscit. Iob. 12.b. In antiquis est sapientia et in multo tempore prudentia. De secundo 1Tim. 1.c. Qui prius fui blasphemus et persecutor et contumeliosus ; sed misericordiam Dei consecutus sum : quia ignorans feci in incredulitate.
marg.| Et nota, quod est iuventus :
- Etatis, Ps. 36. Iunior fui, etenim senui.
- Vanitatis, Ps. 118. In quo corrigit adolescentior viam suam. Et Lc. 15.c. quod filius prodigus adolescens dictus est.
- Gratie, Ps. 42. Introibo ad altare Dei, ad Deum, qui letificat iuventutem meam.
- Glorie. Ps. 102. Renovabitur, ut aquile, iuventus tua.
- Nequitie, Is. 65.d. Puer centum annorum morietur et peccator centum annorum maledictus erit.
- Audacie et temeritatis, ut hic secundum primam expositionem.
Item est ignorantia :
- Invincibilis, que excusat a tanto et toto.
- Simplex, que excusat a tanto et non a toto.
- Affectata, que nec a tanto, nec a toto excusat.
marg.| Simplex dicitur ignorantia, quando homo non laborat scire, quod possit scire. Affectata dicitur, quando aliquis ex industria omittit scire, ne scientia in eo aggravet peccatum, nec magis teneatur ad bene operandum, Os. 4.c. Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne Sacerdotio fungaris mihi. Petita indulgentia de peccatis scienter et ignoranter commissis, ostendit causam efficientem remissionis peccati, cum dicit :
marg.| {e} Secundum misericordiam tuam] Misericordia enim Dei est causa efficiens remissionis peccatorum, unde dicit.
marg.| {f} Memento mei] scilicet ut dimittas peccata, secundum misericordiam tuam, quasi dicat, sicut magna et multa est misericordia tua ; similiter magna et multa sunt peccata mea. Est ergo sensus : Secundum magnitudinem misericordie tue memento mei, ut magnitudinem peccatorum meorum annihiles. Unde in Ps. 50. Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Item, ut secundum multitudinem misericordie tue deleas multitudinem peccatorum : Unde subdit in illo Psalmo : Et secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam. Postea ostendit causam finalem remissionis peccatorum, scilicet bonitatem Dei, cum addit.
marg.| {g} Propter bonitatem tuam, Domine] scilicet ut dicere possim eam bonitatem, de qua dicit Ps. 64. Replebimur in bonis domus tue. Vel sic, ut hec dictio, secundum, notet causam formalem, vel modum, sicut etiam expositum est : et hec prepositio, propter, notet causam efficientem, ut sit {2.57rb} sensus : Propter bonitatem tuam, id est quia bonus es, miserere mei, non propter merita mea. Et sicut dicitur in Glossa differentia est inter misericordiam Dei et bonitatem eius : quia misericordia est, que fit miseris ; bonitas vero, que fit communiter omnibus.
marg.| {h} Dulcis et rectus Dominus] Supra petierat Ecclesia, vel vir iustus ostendi sibi vias Domini et se dirigi in eis : Hic autem quasi magister effectus incipit docere alios vias illas. Et primo determinat, qualis est Dominus ; ut ex hoc viarum eius qualitas postmodum ostendatur. Qualis enim Dominus tales et vie eius : Sed dicitur Prv. 3.c. Vie eius, vie pulchre : et semite eius pacifice, quia ipse pulcher et pacificus. Propter hoc primo dicit, Dulcis, id est liberalis, pius et misericors est Dominus, qui peccata libenter dimittit et gratiam suam gratis infundit. Ps. 33.a. Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus. Sed quia misericordia sine iustitia remissio est : et dare sine discretione, prodigalitas : Ideo addit.
marg.| {i} Et rectus] qui, scilicet propter peccata flagellat in presenti et de collatis rationem et usuram querit. Unde sequitur :
marg.| {k} Propter hoc] scilicet quia dulcis et rectus est.
marg.| {l} Legem dabit delinquentibus in via] secundum quam, scilicet puniantur, si male faciant ; aut remunerentur, si bene : Quia, ut dicit Apostolus Gal. 3.c. propter transgressiones lex posita est. Que sit autem illa lex, ipse promulgat, Apc. 3.d. Ego, quos amo, arguo et castigo. Et in hoc simul apparet dulcedo, sive misericordia Dei et iustitia. Dulcedo, quia hic verberat, ne eterno supplicio reservetur : Iustitia, quia malum non relinquit impunitum. Item, Legem dabit, amoris, non timoris. Is. 33.d. Dominus legifer noster, Dominus Rex noster. Prv. 6.c. Mandatum lucerna est et lex lux. Ipse dedit legem amoris et amovit legem timoris ; 1Tim. 1.b. Iusto non est lex posita, timoris, scilicet. Gal. 5.d. Si spiritu ducimini, non estis sub lege. Ps. 118. Tu legem posuisti mihi, etc. Gal. 6.a. Alter alterius onera portate : et sic adimplebitis legem Christi. Item sicut dictum est : Dulcis est, gratis dando : Rectus, rationem dati requirendo : secundum quod declaratur in illa parabola, Mt. 25.b. Homo quidam peregre proficiscens vocavit servos suos et tradidit illis bona sua, etc.
marg.| Et post addit : Post multum vero temporis venit Dominus servorum illorum et posuit rationem cum illis. Item Dulcis est, quia perire non patitur ; Rectus, quia punire non obliviscitur. Item dulcis, quia mater. Is. 49.d. Numquid potest mater oblivisci infantem, etc. Versus : « Ubera matris habes, verbera patris habe ». Item dulcis, quia Sponsus : Rectus, quia Dominus, Io. 13.b. Vos vocatis me : Magister et Domine, etc. Item dulcis, est affectui : Rectus, est intellectui. Item dulcis, quia vita : Rectus, quia via. Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita. Sed quia veritas est, ideo Rector : Unde subdit.
marg.| {m} Diriget mansuetos in iudicio] Mansuetos vocat, quasi manu assuetos illos, quibus dat dona sua. Hos dirigit in iudicio, quando iudicium futurum oculis mentis sue ostendit : et per hoc quoddam iudicium, quasi presens in corde iusti statuit : quod timens, talentum Domini non abscondit sed lucratur in illo, quantum potest, ne audiat illam sententiam Iudicis, Mt. 25.d. c. Tollite talentum ab eo et inutilem servum eiicite in tenebras exteriores. De quo iudicio dicit Augustinus Ascendat homo tribunal mentis, etc. 1Cor. 11.g. Si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur, etc. Vel iudicium vocat presentem tribulationem, in qua mansueti diriguntur, sicut equus virga, ne declinent a recta via. De quo iudicio 1Pt. 4.d. Tempus est, ut incipiat iudicium a domo Domini. Bene ergo dicit : Dirige mansuetos in iudicio : quia illi, qui non sunt mansueti, repercutiunt Deum per murmurationem et ingratitudinem et quandoque per blasphemiam : et sic non diriguntur, sed potius offendunt et cadunt. De talibus dicitur Ier. 5.a. Percussisti eos et non doluerunt : attrivisti eos et renuerunt accipere disciplinam : induraverunt facies suas super petram et noluerunt reverti. Sed boni inde instruuntur et meliorantur, secundum quod dicitur Ier. 6.b. secundum aliam translationem : Per omne flagellum erudieris, Hierusalem. Et hoc est, quod sequitur.
marg.| {n} Docebit mites vias suas] Iac. 1.d. In mansuetudine suscipite insitum verbum. Ez. c. 11.d. Auferam cor lapideum de carne eorum et dabo eis cor carneum : ut in preceptis meis ambulent et iudicia mea custodiant. Est autem hec differentia inter mansuetuos et mites. Mansuetus est, qui etsi movetur, non deducitur. Mitis autem, qui nec movetur, nec deducitur. Item diriget Dominus mansuetos in iudicio futuro : ubi magnum opus erit directione, quia magnus tumultus et magna pressura erit ibi : Ibi dirigi, est in dexteram collocari. {2.57va} Sic dirigit Dominus mansuetos, quia eorum est pars dextera, unde Ps. 75. Cum exsurgeret in iudicio Deus, ut salvos faceret omnes mansuetos terre. Item : Mansueti autem hereditabunt terram. Mt. 5.a. Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Postea ostendit, que sint ille vie Domini, quas docet mites.
marg.| {a} Unde dicit : Universe vie Domini misericordia et veritas] etc. Sunt vie Domini, quibus venit ad nos, misericordia in primo adventu : et veritas in secundo, ut predictum est. Vel in presenti venit ad nos per viam misericordie beneficia conferendo ; per viam veritatis errata corrigendo. Item sunt vie Domini, quibus imus ad eum.
marg.| {b} Misericordia et veritas] id est opera misericordie et veritatis. De quibus in Ps. 88. Misericordia et veritas precedent faciem tuam, id est qui vult videre faciem tuam, oportet, ut prius faciat misericordiam proximo : et veritatem, seu iustitiam sibi, vel de seipso. Unde Mi. 6.c. Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum : et quid Dominus requirat a te, utique facere iudicium et diligere misericordiam et sollicite ambulare cum Deo tuo. Et hoc.
marg.| {c} Requirentibus testamentum eius et testimonia eius] Supple, manifestum est illis, qui requirunt studendo et diligenter investigando.
marg.| {d} Testamentum eius] scilicet Evangelium.
marg.| {e} Et testimonia eius] id est legem et Prophetas. Est ergo sensus : Manifestum est eis, qui requirunt has Scripturas : Quoniam, universe vie Domini misericordia et veritas. Misericordia apparuit in Abel et Noe et multis aliis : Iustitia eius in Cain et Pharaone. Istud potest legi specialiter de prelatis.
marg.| {a} Universe vie Domini] id est prelati.
marg.| {b} Misericordia et veritas] prelatus enim debet esse Dominus dominando vitiis subditorum et corrigendo, sicut dixit Dominus ad Adam : Dominamini piscibus maris et volucribus celi et universis, que moventur in terra. Gn. 1. et 9. Sit terror vester super cuncta animalia terre : per que diversa peccata designantur. Ubi dicit Gregorius prelati in eo, quod metum sibi a perverse viventibus exigunt, quasi non hominibus, sed brutis animalibus dominantur : quia videlicet ex qua parte bestiales sunt subditi, ex ea debent formidini iacere subiecti. Huius itaque Domini, universe vie debent esse misericordia et veritas, ut bene agentibus misericordiam et mansuetudinem : male autem agentibus severitatem ostendat. Secundum quod dicit Gregorius Sit Rector bene agentibus per humilitatem socius ; contra delinquentium vitia per zelum iustitie sit erectus. Tales ostendit Apostolus suas vias esse, dicens 1Cor. 4. Quid vultis ? In virga veniam ad vos, an in caritate et spiritu mansuetudinis ? Et debent iste vie esse coniuncte, ut unam sine altera prelatus non teneat. Unde dicit Gregorius in Pastorali : Cum peccati vulnus in subditis corrigendo restringitur, necesse est, ut magna se sollicitudine districtio ipsa moderetur, quatenus sic iura discipline contra delinquentes exerceat, ut pietatis viscera non amittat. Curandum quippe est, ut Rectorem subditis et pietas matrem : et patrem exhibeat disciplina, atque inter hec sollicita circumspectione providendum, ne aut districtio rigida, aut pietas sit remissa : Nam disciplina, aut misericordia multum destruitur, si una sine altera teneatur. Et ita est prelatis.
marg.| {c} Requirentibus testamentum eius et testimonia eius] Testamentum Domini, quod fecit ante mortem suam, est testamentum pacis : de qua testamentum suum fecit. Io. 14.d. Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis. Hoc testamentum debet prelatus requirere a subditis, scilicet ut ipsi pacem habeant ad Deum et ad proximum. Sic requirebat Apostolus 2Cor. 5.d. Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. Huius pacis et testamenti testes sunt bona opera : Unde et testimonia Domini, scilicet bona opera debent requirere, sicut Apostolus Phil. 4.d. Non quero datum, sed quero fructum abundantem in ratione vestra. Hoc testamentum et hec testimonia significata fuerunt Gn. 32. ubi dicitur, quod Laban insecutus est Iacob et inierunt ambo fedus et fecerunt acervum lapidum, quem vocavit Laban tumulum testis et Iacob acervum testimonii : uterque iuxta proprietatem lingue. Laban, qui interpretatur {2.57vb} candidatio, significat Christum : qui nos lavit in sanguine suo a peccatis nostris, Apc. 1.b. Iacob, supplantator, significat penitentem, qui Diabolum supplantat, luctando cum eo. Hunc insequitur Deus et pacem facit cum illo : quia antequam convertatur, Dominus vocat eum et revocat : sicut dicitur Is. 33.e. Aures tue audient verbum post tergum monentis. Facta ergo pace, factum est testamentum, sive fedus. Et comportantur lapides, id est bona opera, ex quibus fit acervus testimonii : quia non solum in presenti, sed in die iudicii testimonium ferent nobis opera nostra : et secundum testimonium eorum, recipiemus mercedem, secundum illud Prv. 31.d. Date illi de fructu manuum suarum et laudent eam in portis opera eius. Sed ne presumere de meritis videatur, ideo ad Dominum iterum convertit sermonem dicens :
marg.| {f} Propter nomen tuum] etc. Totam salutem suam hic attribuendo misericordie Salvatoris, ostendit hic tres causas, quare Dominus miserebitur ipsius. Prima est Dei bonitas, de qua dicit : Propter nomen tuum, id est propter bonitatem tuam, qua es nominabilis. Ps. 31. Deus, in nomine tuo salvum me fac. Secunda causa est confessio peccati, quod confitetur dicens.
marg.| {h} Peccato meo] Ps. 31. Dixi confitebor adversum me iniustitiam meam Domino : et tu remisisti impietatem peccati mei. Ideo dicit : Propter nomen tuum, Domine, propitiaberis peccato meo, quod sic dicendo, confitebor. Ez. 20.d. Averti manum meam : et hoc feci propter nomen meum. Is. 48.b. Elegi te in camino paupertatis propter me. Is. 43.a. Ego sum, ego sum, qui deleo iniquitates tuas propter me.
marg.| {g} Propitiaberis] Rm. 3.d. Quem proposuit Deus propitiatorem per fidem. 1Io. 2.a. Ipse est propitiatio pro peccatis nostris.
marg.| {i} Multum] ad modum magni acervi lapidum. 2Par. ult. Peccavi super arenam maris. Ier. 50.d. Colligite de via lapides, etc. Est peccatum multum numero, genere, circumstantiis, intensione, lesione, 1Rg. 2.d. Erat peccatum puerorum grande nimis coram Domino. Tertia causa est necessitas, scilicet quia multa sunt peccata. Unde addit : Multum est enim.
marg.| {k} Quis est homo, qui timet Dominum ?] Tertia pars, in qua agit de eternis. Primo ostendens, quomodo habeantur, scilicet per merita virtutum, quarum quasi fundamentum est timor. Eccl. 15.a. Qui timet Deum, faciet bona. Eccl. 1.c. Radix sapientie est timor Domini. Quis est homo, rationalis.
marg.| {l} Qui timet Dominum, legem statuit ei in via, quam elegit] id est quis est homo, qui timet Dominum, ut Patrem, non serviliter, sed ex caritate : et non timore pene elegit viam veritatis, sed amore.
marg.| {m} Illi statuit Dominus legem] amoris. Dicitur autem caritas lex, quia dicit, quid faciendum, quid cavendum, 1. Io. 2.d. Unctio eius docebit vos de omnibus. Item, quia coniungit et ligat Deo hominem, 1Cor. 6.d. Qui adheret Deo, unus spiritus est. Ps. 72. Mihi autem adherere Deo bonum est. Bene autem dicit.
marg.| {n} In via, quam elegit] quia homo eligit, quam viam vult, viam vite, vel viam mortis. Ez. 15.d. Ante hominem vita et mors : bonum et malum : quod placuerit ei, dabitur illi. Timor autem necessarius est propter multa. Timor enim facit hominem querere totum locum. Prv. 30.d. Lepusculus plebs invalida, que in petra cubile suum collocat. Et 1Rg. 24.a. habetur quod David timens Saul ascendit et habitavit in locis tutissimis Engaddi. Item causa est bonorum operum, Eccl. 15.a. Qui timet Deum, faciet bona. Item quia causa est bonorum premiorum, Tob. 4.d. Pauperem vitam gerimus ; sed multa bona habebimus, si timuerimus Deum et Eccl. 1.b. Timenti Deum, bene erit in extremis. Unde postea subiungit, que bona habebit dicens.
marg.| {o} Anima eius] scilicet timentis ex amore.
marg.| {p} In bonis demorabitur] scilicet in bonis eternis. Et ponit hic finem vie, quam petiit supra sibi ostendi et se in ea dirigi ; Totum enim fuit, ut ad hunc finem, scilicet ut ad eterna bona perveniret. Dicit ergo, quod anima eius post dissolutionem corporis, in bonis eternis demorabitur videndo, diligendo, fruendo. In his enim tribus consistit stola anime, Ps. 64. Replebimus in bonis domus tue. Et quia timentis Deum anima in his bonis demorabitur, dicit Ecclesiastic. 34.c. Timentis Deum beata est anima eius.
marg.| {q} Et semen eius] id est bonum opus.
marg.| {r} Hereditabit terram] id est immortalitatem, quantum ad stolam corporis. Dicitur autem opus bonum semen, quia in spe fructus celestis seminatur, 2Cor. 9.b. Qui parce seminat, parce et metet : et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet. Sed si nullus umquam vidisset fructus colligere in estate, stultum reputarent omnes aliquem, si viderent eum bonum frumentum seminare et proiicere in terram, ita modo, {2.58ra} multi, qui de fructu celesti et eterno non cogitant, stultos reputant eos, qui bona opera faciunt et seminant ea ; sed cum venerit estas et messis in die iudicii et videbunt eos, qui seminaverunt, fructus colligere, tunc vice versa se stultos reputabunt : et eos, qui seminaverint, sapientes, quando dicent, ut habetur Sap. 5.a. Hi sunt, quos aliquando habuimus in derisum et in similitudinem improprii, etc. Et post : Ecce quomodo computati sunt inter filios Dei et inter Sanctos sors illorum est. Et postea concludent. Ergo erravimus a via veritatis, etc. Immortalitas vero dicitur terra, quia numquam loco suo movetur. Eccles. 1.a. Terra autem in eternum stat. Hanc terram hereditabit semen bonorum operum, id est pro eis firmiter possidebitur, nec amitti poterit. Eccl. 44.c. Cum semine eorum permanent bona, hereditas sancta nepotes eorum. Gn. 12.b. Semini tuo dabo terram hanc. Vel potest legi de presenti sic : Anima eius, scilicet viri iusti, in bonis, patrie celestis, demorabitur, per contemplationem. Phil. 3.d. Nostra conversatio in celis est. Vel in bonis, scilicet exemplis Sanctorum. Iob. 3.d. Gaudentque vehementer, cum invenerint sepulchrum, id est exemplum bonorum. Memorabile sicut sepulchrum est monumentum mortuorum vivis. Gregorius Scriptura narrat fortitudinem virorum, ut ad similia provocet vitam infirmorum. Idem : Dum diversorum victricia facta commemorat, nostra debilia confirmat. Et semen eius, id est filii : Hereditabit terram, id est prospere succedet eis, ad litteram, Ps. 36. Non vidi Iustum derelictum, nec semen eius querens panem. Dominus enim quandoque parcit filiis pro bonis parentibus : sicut econverso punit aliquando filios pro malis parentibus. Sap. 4.a. Multigena impiorum multitudo non erit utilis : et adulterine plantationes non dabunt radices altas, nec stabile firmamentum collocabunt. Nec solum ista facit Dominus Iustis ; sed etiam in presenti dat stabilitatem mentis, Unde addit :
marg.| {a} Firmamentum est Dominus] etc. scilicet mentem stabiliens, non omnibus, sed.
marg.| {b} Timentibus eum] quia ipse timor stabilit et firmat cor in Domino, unde dicit Gregorius Ancora mentis pondus timoris. Prv. 14.c. In timore Domini fiducia fortitudinis. Ps. 88. Posuisti firmamentum eius formidinem. Eccl. 27.a. Si non in timore Domini tenueris te instanter, cito subvertetur domus tua, scilicet congeries virtutum. Nec solum stabilitatem mentis dat Dominus Iusto ; sed et cognitionem sui, scilicet Dei : Unde addit :
marg.| {c} Et testamentum ipsius] scilicet Dei, id est promissio eius est.
marg.| {d} Ut manifestetur illis] in presenti per fidem, in futuro per speciem. Io. 14.c. Qui diligit me, diligetur a Patre meo : et ego diligam eum et manifestabo ei meipsum. Ps. 90. Longitudine dierum replebo eum ; et ostendam illi salutare meum. Io. 17.a. Hec est vita eterna, ut cognoscant te verum Deum et quem misisti Iesum Christum. Et quia tot et tanta expectat vir iustus a Domino, ideo subiungit :
marg.| {e} Oculi mei semper ad Dominum] a quo, scilicet hec accepturum me spero. Ps. 122. Sicut oculi ancille in manibus Domine sue, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri. Vel sic continua. Dominus ita promittit, quod manifestabitur nobis : Et ideo, Oculi mei, interiores, scilicet intellectus et affectus : Intellectus per cognitionem. Ps. 18. Et meditatio cordis mei, etc. Affectus per desiderium. Ps. 37. Domine, ante te omne desiderium meum.
marg.| {f} Semper ad Dominum] supple, respiciunt, secundum quod de Sanctis cantamus : Quoniam in hac peregrinatione solo corpore constitutus, cogitatione et aviditate in illa eterna patria conversatus est. Eccl. 2.c. Sapientis oculi in capite eius, id est in Deo. Eccl. 11.c. Delectabile est oculis videre Solem. Iob. 29.d. Lux vultus mei cadebat in terram. Contra de stultis. Prv. 17.d. Oculi stultorum in finibus terre. Sunt autem oculi dirigendi ad Deum, ut ad finem. Ps. 118. Omnis consummationis vidi finem. Rm. 10.a. finis legis Christus est ad iustitiam omni credenti. Item ut ad bravium. Unde in hymno : {58rb} « Tu esto nostrum gaudium, qui es futurus premium ». Gn. 15.a. Ego sum merces tua. Phil. 3.e. Posteriorum oblitus ; ad ea vero, que sunt priora extendens meipsum, ad destinatum persequor, ad bravium eterne vocationis. Item ut ad illuminatorem, Io. 1.a. Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Ps. 33. Accedite ad eum et illuminamini. Item ut gratias reddamus. Eccl. ult. c. Danti mihi sapientiam dabo gloriam. Sed posset dici : si semper habeas oculos in celis, poteris illaqueari. Ad quod respondet, dicens : Nequaquam.
marg.| {g} Quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos] Prv. 1.b. Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum. Ibi dicit Interl. Facile evadit laqueos in terris, qui semper habet oculos in celis. Et nota, quod multi sunt laquei.
marg.| Est laqueus :
- Cupiditatis. Unde Iob. 18.b. Baldath loquens de cupido, dixit : Immisit in rete pedes suos et in maculis eius ambulat : tenebitur planta eius laqueo. Plantam vocat extremitatem vite, quia quanto magis accedit cupidus ad finem vite sue, tanto magis exardescit in cupiditate. Unde Hieronymus Cum alia vitia in sene senescant, sola avaritia iuvenescit, 1Tim. 6.b. Qui volunt divites fieri, incidunt in laqueum Diaboli.
- Prave consuetudinis, Prv. 5.d. Iniquitates sue capiunt impium et funibus peccatorum suorum constringitur.
- Pravi exempli, Os. 5.a. Laqueus facti estis speculationi et rete expansum subter Thabor. Hoc dicit malis prelatis, qui suo exemplo alios trahunt ad peccatum.
- Perplexitatis, Ps. 118. Funes peccatorum circumplexi sunt me.
- Tentationis, Ier. 50.d. Illaqueavi te et capta es Babylon et nesciebas.
- Inepti timoris, scilicet male humiliantis, Ps. 56. Laqueum paraverunt pedibus meis et incurvaverunt animam meam.
- Pravi amoris, Eccl. 7.d. Inveni amariorem morte mulierem, que laqueus venatorum est. Eccl. 9.a. Ne respicias mulierem multivolam, ne forte incidas in laqueos illius.
- Pene, Ps. 125. Laqueus contritus est : et nos liberati sumus. Iob. 13.d.
- Posuisti in nervo pedem meum Prv. 11.c. Qui cavet laqueos, securus erit. Et quia tot sunt laquei.
marg.| {h} Respice] o Domine. Non dicit, aspice, quasi dicat, ego sum retro te. Lc. 22.g. Respexit Dominus Petrum. Eccl. 11.b. Est homo marcidus et egens recuperatione, plus deficiens virtute et abundans paupertate : et oculus Dei respexit illum in bono et erexit eum ab humilitate ipsius.
marg.| {i} In me] creaturam tuam. Ps. 137. Opera manuum tuarum ne despicias. Sap. 11.d. Nihil odisti eorum, que fecisti. Ps. 83. Protector noster aspice Deus et respice in faciem Christi tui. Respice, dico, oculis misericordie tue, sicut respexisti Petrum, Lc. 22.g. Hoc est, quod addit : Et miserere mei. Quod autem misereri debeat, ostendit usque ad finem Psalmi per totum. Et ponit quatuordecim causas.
marg.| Prima causa est, quia solum Deum querit : unde dicit {k} Quia unicus] etc. quasi dicat, non divisus ad multa querenda, quia unam petii a Domino, hanc requiram : ut inhabitem in domo Domini, etc. 1Rg. 1.a. Fuit vir unus, etc. Hoc non potest dicere, qui plures habet personatus : quia monstrum est, id est una substantia et plures persone. Ct. 6.c. Una est columba mea. 2Rg. 1.d. Sicut mater unicum diligit filium ; ita diligebam te. Lc. 7.b. Ecce defunctus efferebatur mortuus filius unicus matris sue. Et sequitur ibi, quod Dominus suscitavit eum. Quod enim unum est, non potest esse in diversis locis. Sed sicut dicitur Mt. 6.c. Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Unde qui multos thesauros habet, cor habet divisum et ita non est unicus. Os. 10.a. Divisum est cor eorum : nunc interibunt. Unde si queratur a talibus : quod nomen est tibi ? Respondere possunt. Legio, sicut respondit Diabolus Mar. 5.a.
marg.| Secunda causa est, paupertas spiritualis. De qua dicit : {l} Et pauper sum ego] virtutibus, scilicet in mei reputatione. Lc. 17.c. Cum omnia, que precepta sunt vobis, feceritis, dicatis : servi inutiles sumus : quod debuimus facere, fecimus. Gregorius Unde mens dignior efficitur, inde sibi indigna videtur. Item pauper rebus et spiritu in veritate, que paupertas pretium est regni celorum. Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu, etc.
marg.| Tertia causa est angustia, sive tribulatio cordis iusti. Unde adiungit : {m} Tribulationes cordis mei multiplicate sunt] Tribulatur enim vir iustus intus corde propter mala aliorum. {2.58va} Unde 2Cor. 11.g. Quis scandalizatur et ego non uror ? Quantum ergo multiplicantur mala hominum, tantum multiplicantur tribulationes Iustorum. Item tribulatur ex prolongatione exilii, Ps. 119. Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est. Item ex dilatione patrie, Ps. 41. Quando veniam et apparebo ante faciem Dei ? Fuerunt, etc.
marg.| Et ideo dicit. {a} Multiplicate] Ps. 33. Multe tribulationes Iustorum. Et Poeta dicit : « Et qui non causas mille doloris habet ».
marg.| Quarta causa est tribulatio corporis. Unde addit, petens ab ea liberari : {b} De necessitatibus meis erue me] id est de tribulationibus exterioribus, que dicuntur necessitates, quia sunt utiles et inevitabiles. Utiles sunt ad humilitatem habendam et ad pietatem exercitandam, Rm. 5.a. Tribulatio patientiam operatur. Inevitabiles, Mt. 18.a. Necesse est, ut veniant scandala, 2Tim. 3.c. Omnes, qui pie volunt vivere in Christo Iesu, persecutionem patientur. Act. 14.d. Per multas tribulationes oportet nos intrare in Regnum Dei, Rm. 8.d. Ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem glorie filiorum Dei. Unde patet, quod modo necessario subest homo tribulationibus, sicut servus servituti.
marg.| Quinta causa, est humilitas cordis, unde dicit : {c} Vide humilitatem meam] id est tribulationem humiliantem me. Lam. 1.g. Vide, Domine, quoniam tribulor. Item Lam. 3.c. Recordare paupertatis et transgressionis mee, absynthii et fellis. Vel Vide humilitatem cordis in contritione et laborem corporis in satisfactione. Ps. 9. Vide, quoniam tu laborem et dolorem consideras. Alia littera habet : Porta humilitatem meam et laborem, 1Pt. 2.d. Peccata nostra ipse pertulit, etc. Is. 46.b. Ego feci et ego feram ; ego portabo et ego salvabo, Iac. 4.b. Deus superbis resistit ; humilibus autem dat gratiam. Is. ult. a. Secundum aliam translationem :   Super quem respiciam, nisi super humilem et quietum, etc.
marg.| Sexta causa est labor corporis, unde addit :{d} Laborem meum] Ps. 127. Labores manuum tuarum quia manducabis : beatus es et bene tibi erit. Iob. 5.b. Homo natus ad laborem.
marg.| Septima causa, est multitudo peccatorum, unde subiungit : {e} Et dimitte universa delicta mea] Et est simul oratio et allegatio : quia enim peccavit, ideo indiget misericordia. Unde 2Par. ult. Quoniam peccavi super numerum arene maris et multiplicate sunt iniquitates mee. Et Augustinus Misericors es, miser sum. Et in Ps. 50. Tibi soli peccavi.
marg.| Octava causa, est multitudo inimicorum, de quo dicit : {f} Respice] convertendo, vel puniendo.
{g}   Inimicos meos] carnem, mundum, Demonia.
marg.| {h} Quoniam multiplicati sunt] Ps. 39. Multiplicati sunt super capillos capitis mei, qui oderunt me gratis.
marg.| Nona causa, est inimicorum crudelitas, unde addit : {i} Et odio iniquo oderunt me] Propter hoc enim Dominus multoties flectitur ad misericordiam, unde Dt. 32. Et dixi : ubinam sunt ? Cessare faciam ex hominibus memoriam eorum ; sed propter inimicos eorum distuli, ne forte superbirent hostes eorum, etc. Ier. 6.f. Crudelis est et non miserebitur. Et aggravat nequitiam eorum, cum non sufficit ei dicere : Oderunt me, sed addit et odio et etiam, iniquo : Est enim odium equum, Mt. 5.g. Dictum est antiquis : Diliges proximum tuum et odio habebis inimicum tuum. Ps. 138. Perfecto odio oderam illos.
marg.| Decima causa, est perplexitas anime. A qua petit liberari, cum addit : {k} Custodi animam meam et erue me] Anima enim obsessa est undique a Demonibus, 1Pt. ult. b. Adversarius vester Diabolus tamquam leo rugiens circuit querens, quem devoret. Eccl. 9.d. Civitas parva et pauci in ea viri : venit contra eam Rex Magnus et vallavit eam, extruxitque per gyrum munitiones. Civitas est anima, populi cogitationes, viri virtutes, Rex magnus Diabolus. {2.58vb} Iob. 19.b. Obsederunt in gyro tabernaculum meum. Non dicit : Custodi corpus, sed animam, Iob. 2.b. Ecce in manu tua est : verumtamen animam illius serva. Et quid mirum, si petat vir iustus animam custodiri : quia ipsam solam petit Diabolus, Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi.
marg.| Undecima causa, est spes : unde addit {l} Non erubescam, quoniam speravi in te] Rm. 5.a. Spes non confundit.
marg.| Duodecima causa est unitas Ecclesie, quam ipse custodit, unde sequitur :{m} Innocentes et recti adheserunt mihi] Eccl. 27.b. Volatilia ad sibi similia conveniunt : et veritas ad eos, qui eam operantur, revertetur. Alia littera habet : Simplicitas et veritas servabunt me, quia expectavi te. Prv. 11.a. Simplicitas Iustorum diriget eos : Et iustitia simplicis diriget viam eius. Innocens enim dicitur.
marg.| Innocens autem multipliciter dicitur.
- Christus, Iob. 17.b. Innocens contra hypocritas suscitabitur. Hbr. 7.d. Talis enim decebat, ut esset nobis Pontifex, sanctus, innocens, etc.
- Homo sine peccato, Ex. 34.a. Nullus apud te per se innocens est.
- Immeritus, Gn. 40.c. Innocens in lacum missus sum, Iob. 4.b. Quis umquam innocens periit ?
- Non interficiendus, Ex. 21.b. Innocens erit, qui percusserit.
- Miserans, 2Rg. 14.c. Rex et thronus eius sit innocens.
- Parvulus, 4Rg. 24.a. Replevit Hierusalem cruore innocentium.
- Fidelis Predicator, Iob. 27.c. Argentum innocens dividet.
- Custodiens Baptismum, Naum 1.a. Dominus mundans non faciet innocentem ?
- Simplex, Ps. 25. Ego in innocentia mea ingressus sum.
- Impunitus, Ier. 49.c. Et tu quasi innocens relinqueris ? Non eris innocens.
- Patiens, Iob. 2.a. Adhuc retines innocentiam tuam.
- Stultus, Prv. 14. Innocens credit omni verbo.
- Hypocrita, Ier. 2.c. Absque peccato et innocens ego sum.
- Pilatus. Innocens ego sum a sanguine huius Iusti. Mt. 27.c.
marg.| Decimatertia causa est patientia, de qua subdit : {n} Quia sustinui te] Supra in hoc Ps. Universi, qui sustinent te, non confundentur.
marg.| Decimaquarta causa est contemplatio, de quo addit : {o} Libera, Deus] etc. interioribus et exterioribus, Dt. 32.d. Foris vastabit gladius et intus pavor. Lam. 1.g. Foris interficiet gladius et domi mors similis est. 2Cor. 7.b. Foris pugne, intus timores.
marg.| {p} Israel] id est videntes Deum in contemplatione. Hoc est etiam conclusio Psalmi.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 24), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_24)
Signaler un complément d'information

Notes :