Hugo de Sancto Caro

Psalmus 42

Numérotation du verset Ps. 42,1 

¶In finem
¶¶Codd. : (Ps. 42) D30 ΩS Ps-G, def. ΩF ; textus et glossa : P106 Rusch
psalmus David1.
1 In finem P106 Rusch Ps-G ] om. Ps-G D30 | David] + vox Ecclesie orantis ut dividatur ab infidelibus D30
Numérotation du verset Ps. 42,I 

Iudica me Deus
et discerne
causam meam
de gente
non sancta ¦ ab homine
iniquo
et doloso
erue me.2
2 <divisio.> meam... sancta ¦ ] meam ¦ ... sancta ¦ P10525
Numérotation du verset Ps. 42,2 II

Quia tu es Deus3 fortitudo mea ¦
3 Deus] + meus Rusch
quare me repulisti
et4 quare tristis incedo
4 et] om. Ps-G
dum
affligit me
inimicus ?
Numérotation du verset Ps. 42,3 III

Emitte
lucem tuam
et veritatem tuam ¦ ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum
et in tabernacula tua.
Numérotation du verset Ps. 42,4 IV

Et
introibo ad altare Dei ¦
ad Deum
qui letificat iuventutem meam.
Numérotation du verset Ps. 42,V 

Confitebor tibi
in cithara5 Deus Deus meus ¦
5 cithara P106 ] cithare ΩV
Numérotation du verset Ps. 42,5 

quare tristis es anima mea
et quare conturbas me ?
Numérotation du verset Ps. 42, VI 

Spea6
6 Spera] Opera ΩV
in Deo7
7 Deo] Deum Ps-G
quoniam adhuc confitebor illi ¦
salutare vultus mei
et Deus meus.

Psalmus 42

Numérotation du verset Ps. 42,1 
marg.| Iudica me, Deus] Titulus. In finem Psalmus David. Psalmus iste tendens in finem est David Prophete, vel viri iusti loquentis hic in persona corporis Christi mystici, quod est Ecclesia. Materia, de qua loquitur, est de orando Deum contra pressuras huius seculi. Intentio est monere nos, ne vacillemus in pressuris.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo conqueritur de permixtione malorum cum bonis : et petit separari. Secundo agit de letitia in fine habenda, ibi : Et introibo. Continuatio huius Psalmi ad precedentem. Ibi egit de caritate : Sed qui Deum vere amat, statim mundus eum odit et persequitur. Io. 15.c. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret : quia vero de mundo non estis, Propterea odit vos mundus. Et post addit : Si me persecuti sunt et vos persequentur. Tob. 12.c. Quia acceptus eras Deo, necesse fuit, ut tentatio probaret te. Primo autem potest Psalmus iste exponi de Christo posito in pressura Passionis et dicente.
Numérotation du verset Ps. 42,1 
I
marg.| {a} Iudica me, Deus] Pater qui iuste iudicas : Nam Iudei et Pilatus iniuste me iudicant. Ps. 34. Exsurge et intende iudicio meo. Item Ps. 7. Deus Iudex iustus.
marg.| {b} Et] ut melius iudices.
marg.| {c} Discerne causam meam de Gente non sancta] quasi per hoc, quod gens Iudeorum non sancta, sed nequam et iniqua me persequitur, apparet manifeste, quod causa mea iusta est et bona. Unde Ps. 9. Vide humilitatem meam de inimicis meis. Vel sic : Discerne causam meam de Gente non sancta, id est attende : quia alia est causa Passionis mee, quare patior, videlicet, salus humani generis : et alia est causa, quare me crucifigunt, videlicet, invidia.
marg.| {d} Ab homine iniquo] videlicet, a Pilato, qui fuit iniquus tradendo Iesum Iudeis crucifigendum et Barrabam dimittendo. Mt. 27.c. Tunc dimisit illis Barrabam ; Iesum autem flagellatum tradidit eis, ut crucifigeretur. Sed quia Pilatus malitiam suam voluit palliare, sicut ibi dicitur, quod lavit manus aqua coram populo, dicens : Innocens ego sum a sanguine Iusti huius : Ideo bene hic addit.
marg.| {e} Et doloso] etc. Et hoc mihi facias.
Numérotation du verset Ps. 42,1† 
mystice
marg.| {2.111vb} {a} Iudica me, Deus] Potest etiam iste Psalmus exponi de Ecclesia, sive de quolibet fideli potest legi, sicut in principio diximus. Et sicut dictum est, primo agens de permixtione malorum cum bonis, petit separari ab eis. Est autem duplex separatio, scilicet plena, que erit in futuro et semiplena, que est in presenti. De prima dicit : Iudica me, Deus, id est separa me a malis in iudicio futuro, de quo Mt. 25.c. Sedebit filius hominis in sede Maiestatis sue et congregabuntur ante eum omnes Gentes et separabit eos invicem, sicut pastor segregat oves ab hedis, etc. De secunda separatione addit.
marg.| {b} Et discerne causam meam de Gente non sancta] id est terrena sapiente et querente. Sanctus enim idem est, quod agios, id est sine terra. Et bene dicit : Causam, non locum, quasi dicat, licet sim cum eis loco, non tamen causa : si numero, non tamen merito : quasi dicat, pone me cum agnis, vel ovibus : et separa me ab hedis, quantum ad meritum, quod causa est respectu premii. Sed quia mali non permittunt alios a se separari, subiungit.
marg.| {d} Ab homine iniquo et doloso erue me] quasi per violentiam. Eosdem intelligere debemus per Gentem non sanctam et per hominem iniquum et dolosum, scilicet malos. Et dicuntur Gens non sancta, quantum ad seipsos ; homines vero iniqui et dolosi quantum ad alios, quos vel aperte ledunt et sic iniqui dicuntur : vel occulte et sic dolosi vocantur. Et nota, quod hic captat benevolentiam a persona Iudicis et a persona propria. Iudicem autem commendat primo a dignitate iudiciaria, cum dicit : Iudica me, scilicet tu, Christe. Io. 5.d. Iudicium omne dedit filio. Secundo a bonitate, dicens : Deus. Tertio a sapientia et discretione, cum dicit : Et discerne causam meam. Quarto a fortitudine. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 42,2 
II
marg.| {f} Quia tu es Deus, fortitudo mea] Ps. 30. Quoniam fortitudo mea et refugium meum es tu et cum sis fortitudo mea.
marg.| {g} Quare me repulisti] ut videtur, quia persecutioni me exposuisti. Ps. 21. Deus, Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti ?
marg.| {h} Et quare tristis incedo] ego homo et hoc secundum sensualitatem tantum. Mt. 26.d. Tristis est anima mea usque ad mortem.
marg.| {i} Dum affligit me inimicus] Pilatus flagellando, Iudei faciendo colaphizari, conspui et crucifigi.
Numérotation du verset Ps. 42,3 
marg.| {2.112ra} Δ {a} Emitte lucem tuam et veritatem tuam] id est manifesta et clarifica me, ostendens, quod non repulisti me, nec dereliquisti. Io. 12.d. Pater, clarifica nomen tuum. Venit ergo vox de celo, dicens : Et clarificavi et iterum clarificabo. Hoc est, quod hic sequitur.
marg.| {c} Ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum] quasi dicat propter ipsa, scilicet propter lucem et veritatem, id est ut cognoscerent homines veritatem : veni ego de sinu Patris in uterum Virginis, de utero in presepium, de presepio in templum, etc. usque ad Crucem. Hec fuit eius deductio. Sed quia illa bene explevit, meruit gloriam Resurrectionis. Unde addit :
marg.| {e} Et adduxerunt in montem sanctum tuum] id est in celum in die Ascensionis. Phil. 2.a. Factus est obediens, etc. Propter quod exaltavit illum, etc. Mons autem dicitur celum. Unde in Ps. 23. Quis ascendet in montem Domini.
marg.| {g} Et id est in tabernacula tua] in quibus habitat celestis exercitus. Ps. 83. Quam dilecta tabernacula tua, Domine, etc. Is. 33.d. Respice Sion civitatem solemnitatis nostre. Et sequitur. Tabernaculum, quod nequaquam transferri poterit, nec auferentur clavi eius in sempiternum et omnes funiculi eius non rumpentur : quia solummodo ibi magnificus Dominus Deus noster.
Numérotation du verset Ps. 42,3 
allegorice
marg.| {a} Emitte lucem tuam] Hoc potest exponi de Incarnatione : Christus enim est lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum : Io. 1.a. Hanc petit Ecclesia in persona antiquorum emitti, id est extra mitti de sinu Patris. Is. 16.a. Emitte agnum, Domine, Dominatorem terre.
marg.| {b} Et veritatem tuam] scilicet Christum, qui dicit Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita. Vel hoc potest referri ad missionem Spiritus sancti, de quo Io. 16.c. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Vel sic :   [Emitte lucem tuam et veritatem tuam] creatam, scilicet Lucem gratie, contra tenebras ignorantie et culpe. Veritatem triplicem, scilicet vite, doctrine, iustitie. Hec est illa omnis veritas, de qua prehabitum est : Docebit omnem veritatem. De hac luce et veritate Ioa. 1.b. Gratia et veritas per Iesum Christum facta est.   [Ipsa] scilicet lux et veritas.
marg.| {d} Deduxerunt] per viam.
marg.| {e} Et adduxerunt] ad patriam. Hoc est, quod dicit.
marg.| {f} In montem sanctum tuum et in tabernacula tua] ut supra expositum est : De quibus tabernaculis Is. 32.d. Sedebit populus meus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiducie. Ad hoc ergo adducunt lux et veritas, sicut dicitur Ez. 40.a. Adduxit me manus Domini in visionibus Dei in terram Israel : et dimisit me super montem excelsum nimis, etc. Visiones Dei sunt lux gratie et veritas illa triplex. Per gratiam enim videmus et cognoscimus Deum : Et per veritatem cognoscitur et videtur Deus in nobis. Et loquitur Ecclesia hic pro illis, qui iam sunt in gloria. Vel quilibet Iustus, qui iam hic adductus est per spem et ibi habitat cogitatione et aviditate. Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Vel de presenti potest legi :   [Adduxerunt in montem sanctum tuum] id est Ecclesiam militantem, ut de ea sim merito, de qua dicit Christus in Ps. 2. Ego autem constitutus sum Rex ab eo super Sion montem sanctum eius. Eadem etiam Ecclesia intelligitur per tabernacula. In tabernaculis enim militatur et ipsa militans a militando dicitur.
Numérotation du verset Ps. 42,4 
marg.| {h} Et introibo] in illis tabernaculis.
marg.| {i} Ad altare Dei] intransitive, id est ad altare, quod est Deus, ad quem intrantes sumuntur in holocaustum igne amoris succensi. Et hoc est, quod sequitur :
marg.| {k} Ad Deum, qui letificat iuventutem meam] id est me novum hominem. Quod tunc precipue apparuit, quando ascendit Deus in iubilatione, sicut in Ps. 46. dicitur. Et quia sic remunerabis me, o Pater, ideo interim patienter sustinebo Passionem et te laudabo : Hoc est.
Numérotation du verset Ps. 42,4† 
mystice
marg.| {h} Et introibo ad altare Dei] Hec est secunda pars, in qua agit de letitia in fine habenda. Eodem modo exponitur de Ecclesia, vel de quolibet Iusto, quo supra expositum est de Christo.
marg.| {k} Ad Deum, qui letificat iuventutem meam] spiritualem, id est statum gratie : Qui dicitur iuventus propter multa. Primo, quia iuventus speciosa est : sic homo in statu gratie. Ct. 5.d. Quo abiit Dilectus tuus, o pulcherrima inter mulieres ? Secundo, quia iuventus fortis est : sic vir spiritualis. Ps. 58. Fortitudinem meam ad te custodiam. Tertio, quia bellicosa, sic Iustus. Prv. 28.a. Iustus quasi leo confidens absque terrore erit. Quarto, quia acute videt iuvenis ; sic homo spiritualis. 1Cor. 2.d. Spiritualis homo omnia diiudicat. Quinto, quia strenue operatur. Unde Eccl. 11.c. Mane semina semen tuum : et vespere non cesset manus tua. Et ibidem d. Legare ergo iuvenis, etc. Postea ostendit, quo merito intratur ad Deum, scilicet per penitentiam. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 42,V 
marg.| {l} Confitebor tibi in cithara] etc. id est in Cruce, in qua omnes artus eius extensi, sicut chorde in cithara, dulcem Domino reddiderunt melodiam. Et ad litteram, in Cruce Dominum confitebatur dicens : Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et iterum : Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me ? In hac cithara psallens verus David, id est Christus, reduxit arcam Domini in predictum montem et in predicta tabernacula ; secundum quod habetur 2Rg. 6.c. In hac etiam cithara psallens effugavit Spiritum malum a Saul, id est a genere humano, sicut habetur 1Rg. 16.d. Sed quia, ut prehabitum est, sensualitas eius contristata fuit : Ideo increpans eam et confortans, subdit.
Numérotation du verset Ps. 42,* 
moraliter
marg.| {l} Confitebor tibi in cithara] id est sic faciam penitentiam, ut tu Deus glorificeris in operibus. Cithara enim significat penitentiam quia sicut cithara extendit chordas ; sic et penitentia debet extendere omnia membra hominis plectro preceptorum, ut singula membra castigentur. Et ideo bene dicit :   [Confitebor] id est simul omnibus chordis fatebor, que chorde, si nimis tendantur, rumpuntur : si nimis laxentur, nihil sonant. Apc. 14.a. Vocem, quam audivi, sicut citharedorum citharizantium in citharis suis. Sed quia sensualitas hominis de penitentia contristatur : Ideo confortat eam, subiungens.
Numérotation du verset Ps. 42,5 
marg.| {m} Quare tristis es, anima mea et quare conturbas me ? Spera in Deo] Ecce consolatio.
marg.| {n} Quoniam adhuc confitebor illi] non solum in Cruce, sed et in gloria. Christus enim homo laudat Deum in patria. Et subiungit. Quare, quia scilicet.
Numérotation du verset Ps. 42,5 
marg.| {m} Quare tristis es, anima mea et quare conturbas me ? Spera in Deo quoniam adhuc confitebor illi,
Numérotation du verset Ps. 42, VI 
marg.| {o} Salutare vultus mei et Deus meus] id est quia tu Deus salvasti et me hominem et illos, super quos signatum est lumen vultus tui, scilicet humiles spiritu : quia sicut dicitur Ps. 33. Humiles spiritu salvabit. Humiles autem spiritu habent vultum Christi, quia sunt ei similes : De quo Is. 53.a. Non erat ei species, neque decor. Et post. Quasi absconditus vultus eius et despectus : unde nec reputavimus eum. Ut ei assimilemur, monet Apostolus 1Cor. 15.f. dicens : Si portavimus imaginem terreni, portemus et imaginem celestis.
marg.| {f} Quia tu es Deus fortitudo mea] et continuatur ei, quod dictum est : erue me, quia tu es fortitudo mea, quasi dicat, Non sufficio mihi, cum ipsi fortiter me velint tenere, sed tu es fortitudo mea. Et ideo, erue me ab eis, qui solus potes. Ex. 3.f. Scio, quod non dimittet vos Pharao Rex Egypti, ut eatis, nisi per manum validam : Extendam enim manum meam, ut percutiam Egyptum in cunctis mirabilibus meis, que facturus sum in medio eorum : post hec dimittet vos. Secundo captat benevolentiam a persona adversariorum, ostendendo eos peccare in Deum, ibi : De Gente, quia Gentes ignorant Deum. Et in se, ibi, Non sancta. Et in proximum dupliciter. Aperte, ibi : Ab homine iniquo. Et occulte, ibi : Et doloso. Tertio captat benevolentiam Iudicis a persona propria, ostendens primo suam humilitatem, cum dicit : Quia tu es Deus fortitudo mea, ut sustineam. Ps. 27. Dominus fortitudo plebis sue. Secundo ostendit suam miseriam : Que triplex est. Prima est abiectio, quam patitur a Deo : Unde dicit.
marg.| {g} Quare me repulisti] Hoc etiam bene sequitur ad illud, quod premissum est, Quia tu es Deus fortitudo mea : Et, Dominus fortitudo plebis sue : Et alibi dicit : Ps. 97. Quia non repellet Dominus plebem suam. Quare ergo me repulisti ? Solutio. Cum exponit hominem tribulationi, videtur eum repellere ; sed in veritate non repellit, immo potius suscipit. Unde dicit in Ps. 90. Cum ipso sum in tribulatione. Secunda miseria, quam patitur, est a seipso. Unde sequitur :
marg.| {h} Et quare tristis incedo] Hoc supra expositum est. Tertia miseria, quam patitur, est a seipso. Unde addit :
marg.| {i} Dum affligit me inimicus] Item hic notantur quinque que exiguntur in iudicio. Primum est auctoritas iudicandi, que notatur, cum dicit : Deus. Ps. 7. Deus Iudex. Secundum est discretio, ibi : Discerne. Tertium est sententie prolatio, ibi : Iudica me. Quartum est sententie executio : ibi : Ab homine iniquo et doloso erue me. Quintum est fortitudo, ibi : Quia tu es fortitudo mea. Eccles. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates.
marg.| Item nota quod illi questioni : [Quare me repulisti] potest dari multiplex responsio quia Dominus etiam Iustos repellit, id est repellere videtur eos tribulationibus exponendo ; sunt autem multe rationes, quare Dominus Iustos exponat tribulationibus et auferat temporalia. Prima est, ne temporalibus adhereant et Deum derelinquant, sicut corvus non rediit ad Noe in arcam : * Gn. 8.a. Et dicitur, quod cadavere aliquo illectus fuit. Gregorius Qui in presenti felicitatem quesitam invenit, Auctorem, qui eam tribuit, non requirit. Secunda est, ut homo se exerceat. Rm. 5.a. Tribulatio patientiam operatur. Gregorius Tentatio, cui non consentitur, non est vorago vitiorum ; sed exercitium virtutum. Tertia est, ut eum attentius queramus. Ps. 82. Imple facies eorum ignominia et querent nomen tuum, Domine. Unde per contrarium dicitur Is. 57.c. Viam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Hoc significatur Gn. 41.g. ubi Manasses dicitur prior Ephraim. Manasses enim interpretatur oblivio ; Ephraim autem fructificans. Gn. 40.d. Succedentibus prosperis. Prepositus pincernarum oblitus est interpretis sui. Quarta est, ut eum ardentius diligamus. Ps. 9. Dum superbit impius, incenditur pauper. Dn. 3.e. Non cessabant, qui miserant eos, ministri Regis succendere fornacem. Quinta est, ut sciamus bona nostra non habere a nobis, Is. 45.a. Accinxi te et non cognovisti me. Sexta est, ut exemplo eorum et patientia infirmi roborentur. Gregorius Facta precedentium recolamus : et gravia non erunt, que sustinemus. {2.112rb} Iac. ultim. b. Exemplum accipite, fratres, exitus mali, longanimitatis, laboris et patientie, Prophetas, etc. Et post : Sufferentiam Iob audistis et finem vidistis Domini. Septima est, ut mali terreantur. Prv. 11.d. Si Iustus in terra recipit, quanto magis impius peccator. Lc. 22.e. Si in viridi ligno hec faciunt, in arido quid fiet ?
Numérotation du verset Ps. 42, VI 
prol.| salutare vultus mei et Deus meus] Expone sicut supra expositum est in fine precedentis Psalmi, qui similiter terminavit de tristitia et consolatione. Dicit Apostolus ad Hbr. 12.c. Omnis disciplina in presenti videtur non esse gaudii, sed meroris : Ecce tristitia. Postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iustitie. Ad quem nos perducat Deus noster. Amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 42), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_42)
Signaler un complément d'information

Notes :