Hugo de Sancto Caro

Psalmus 45

Numérotation du verset Ps. 45,1 

¶In finem filiis Chore pro arcanis psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 45) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF Bari3
1 finem] + pro Ps-G | David] om. Ps-G , + legendus ad lectionem Actus Apostolorum et ad evangelium Marci D30
Numérotation du verset Ps. 45,2 I

Deus noster
refugium
et virtus ¦
adiutor
in tribulationibus
que invenerunt nos
nimis.
Numérotation du verset Ps. 45,3 II

Propterea
non timebimus
dum turbabitur terra ¦
et transferentur montes
in cor maris.
Numérotation du verset Ps. 45,4 III

Sonuerunt2
2 Sonuerunt] sonaverunt D30 Ps-G
et turbate sunt aque eorum ¦
turbati3 sunt montes
3 turbati] conturbati D30 Ps-G
in fortitudine
eius.
Numérotation du verset Ps. 45,5 IV

Fluminis4 impetus
4 fluminis] praem. diapsalma Ps-G
letificat civitatem Dei ¦
sanctificavit tabernaculum suum Altissimus.
Numérotation du verset Ps. 45,6 V

Deus
in medio eius
non commovebitur ¦
adiuvabit eam
Deus
mane diluculo.
Numérotation du verset Ps. 45,7 VI

Conturbate sunt gentes inclinata sunt
regna ¦
dedit vocem suam
mota5 est terra.
5 mota] et praem. Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 45,8 VII

Dominus
virtutum
nobiscum ¦
susceptor noster
Deus Iacob.
Numérotation du verset Ps. 45,9 VIII

Venite6
6 Venite] praem. diapsalma Ps-G
et videte
opera Domini † 7
7 <divisio.> Domini+ D30²
que posuit prodigia
super terram ¦
Numérotation du verset Ps. 45,10 

auferens
bella
usque ad fines8 terre.
8 fines] finem D30 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 45,IX 

Arcum conteret
et confringet arma ¦
et scuta
comburet igni9.
9 igni D30 Rusch ] in igne  Ps-G
Numérotation du verset Ps. 45,11 X

Vacate
et videte
quoniam ego
sum Deus ¦
exaltabor in gentibus
et10 exaltabor
10 et D30 Rusch] om. Ps-G
in terra.
Numérotation du verset Ps. 45,12 XI

Dominus
virtutum nobiscum ¦ susceptor noster Deus Iacob.

Psalmus 45

Numérotation du verset Ps. 45,1 
marg.| {2.119vb} Deus noster refugium] etc. Titulus,   [in finem Psalmus David pro Arcanis] id est Psalmus iste tendens, in finem Christum, est David, vel cuiuslibet Iusti de Iudea ; pro arcanis, id est agens de manifestatione Arcanorum divine dispositionis. Secundum aliam translationem sic est titulus : In finem Psalmus filiis Chore pro Arcanis. Filii Chore, sunt filii Crucis, scilicet Martyres et alii Sancti, qui hic loquuntur de arcanis : Que sunt, quod Deus homo sit, cum dicat in Os. 11.d. Ego Deus et non homo. Quod salus promissa utrique populo ; cum tamen dicat Mt. 15.c. Non sum missus nisi ad oves, que perierunt, domus Israel. Quod Apostoli transierunt ad Gentes : cum tamen dictum sit eis, Mt. 10.a. In viam Gentium ne abieritis : et in civitates Samaritanorum ne intraveritis. Quod nimia pax fuit in terra tempore Nativitatis Christi ; cum tamen dicat Mt. 10.d. Non veni mittere pacem, sed gladium. Primum, scilicet quod Deus homo, notatur in principio, cum dicit : Deus noster, ut patebit postea. Secundum, scilicet quod salus Gentium, notatur ibi : Conturbate sunt Gentes, etc. Tertium, scilicet transitus Apostolorum ad Gentes, notatur ibi : Transferentur montes in cor maris. Quartum, scilicet pax, notatur ibi : Arcum conteret, etc. Sic ergo patet, que sit materia huius Psalmi, scilicet manifestatio Arcanorum. Intentio est monere ad fidem.
marg.| Modus. Tripartitus est Psalmus. Primo ostendit quod omnes, tam Iudei, quam Gentiles, debent ponere totam spem in Adventu Christi. Secundo ostendit quod Ecclesia fundatur in Christo, ibi : Fluminis impetus. Tertio narrat magnalia, que facta sunt tempore Incarnationis, ibi : Venite et videte. Propheta ergo videns in spiritu multas tribulationes Sanctis insurgere in Adventu Christi, secundum quod dicitur Mt. 2.a. quod audiens Herodes Rex turbatus est et omnis Ierosolyma cum illo. Contra tribulationes ostendit, dicens.
Numérotation du verset Ps. 45,2 
I
marg.| {p} Deus noster refugium] etc. Cum dicit, Deus, tangit divinam naturam. Cum addit.
marg.| {g} Noster] tangit humanam. Unde Glossa :   Noster, id est nobis communis, carne assumpta. Unde cum Christi plura legantur nomina ; noster, tamen est quasi proprium eius, secundum quod homo. Unde Ieremie 23.b. Hoc est nomen, quo vocabunt eum, Dominus Iustus noster. Is. 7.c. Ecce Virgo concipiet et pariet filium et vocabitur nomen eius Emanuel, id est nobiscum Deus, scilicet per naturam. Unde cum per essentiam et inhabitantem gratiam sit cum Angelis, sicut nobiscum ; non tamen est cum eis per assumptam naturam. Unde Hebreorum 1.d. Nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahe. Unde quidam religiosus in extremis laborans, iam Arcana Dei videns, dixit, se non velle esse Angelum, quia habiturus erat humanitatem Deo communem. Iste ergo   [Deus noster] est refugium in {2.120ra} Θ   tribulationibus] ut gravati ad eum refugiamus, Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini, ad ipsum currit Iustus et exaltabitur. Ad hanc turrim confugiebant Martyres. Unde dicit quidam de sanctis virginibus : Si feras promittas, audito Christi nomine mansuescent. Qui autem ad ipsum refugiunt, consolationem et recreationem inveniunt, ut valeant resistere. Unde cum dixisset, Refugium, addit.
marg.| {a} Et virtus] scilicet ut possint Sancti sustinere. Ps. 27. Dominus fortitudo plebis sue. Nec solum dat potentiam resistendi, sed et vincendi. Unde subiungit.
marg.| {a} Adiutor in tribulationibus] Ps. 90. Cum ipso sum in tribulatione. Et necesse habemus adiutorium eius, quoniam tribulationes graves sunt. Unde sequitur :
marg.| {c} Que invenerunt nos] quasi dicat, querebant nos tribulationes : quia persecutores querebant nos ad tribulandum et invenerunt nos nimis : quia ex nobis non sufficimus resistere. Unde in persona Diaboli et persecutorum dicitur Is. 10.d. Invenit quasi nidum manus mea fortitudinem populorum, id est sicut aves non possunt resistere eis, qui inveniunt suos nidos : sic nec ipsi fortes populi possunt nobis resistere. Sed quia   [Deus adiutor] est   [in tribulationibus istis]
Numérotation du verset Ps. 45,2* 
moraliter
marg.| {p} Deus noster] etc. Moraliter contra tribulationes interiores, que sunt tentationes, triplex est remedium, quod ponitur hic. Homo enim evadit eas, aut fugiendo, aut patienter sumendo, aut fortiter * resistendo et rebellando. Si ergo vis fugere, Deus noster refugium est. Si vis patienter ferre : Virtus est. Si vis rebellare : Adiutor est. Sunt etiam quedam tentationes, que proprie sunt fugiende, ut tentationes carnis, 1Cor. 6.d. Fugite fornicationem. Quedam, que proprie sustinende, ut infirmitates et iniurie. Eccl. 2.a. In dolore sustine et in humilitate tua patientiam habe. Quedam autem proprie sunt peccata diabolica. Iac. 3.b. Resistite {2.120rb} Diabolo ; et fugiet a vobis.
marg.| {b} In tribulationibus] id est in predictis tentationibus, que tribulationes sunt, quia tribulant cor hominis, secundum quod de prima tentatione dicit Apostolus 1Cor. 7.e. Tribulationem carnis habebunt huiusmodi.
marg.| {c} Que invenerunt nos] quia querebant, 1Pt. 5.b. Diabolus, tamquam leo rugiens, circuit, querens quem devoret. Ibi Glossa Cypriani : Tamquam hostis clausos obsidens muros, explorat, an sit aliqua pars murorum minus stabilis, cuius aditu ad interiora penetretur : offert oculis formas illicitas et faciles voluptates, ut scilicet visu destruat castitatem ; aures per canora tentat, ut molliat Christianum rigorem ; linguam convicio provocat ; iniuriis lacessentibus manum ad cedem instigat : honores terrenos promittit, ut celestes adimat : Et cum latenter non potest fallere, apertos addit terrores : In pace subdolus ; in persecutione violentus. Contra quem animus tantum debet esse preparatus ad resistendum, quantum ille paratus est ad impugnandum. Et gravamen tentationum et vehementiam adiungit.
marg.| {c} Nimis] 2 Cor. 1.b. Gravati sumus supra modum, ita ut tederet nos etiam vivere. Et quia   [Deus] est,   [refugium et virtus] et   [adiutor]
Numérotation du verset Ps. 45,3 
II
marg.| {d} Propterea non timebis] Rm. 8.f. Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Ps. 26. Dominus protector vite mee, a quo trepidabo ? Non timebimus, dicunt filii Chore, id est Discipuli Crucifixi.
marg.| {e} Dum turbabitur terra] id est terreni Iudei. Vel terra, id est Iudea, quod in idem redit, qui de Christi adventu et miraculis factis tam ante mortem, quam post Passionem et Resurrectionem turbabantur : unde et contra ipsum colligebant concilia, ut habetur Io. 11.f. et in aliis locis. Et contra discipulos similiter. Act. 4.a. Et quia terra illa vere arida erat, nec pluviam celestis doctrine, nec radios Solis iustitie recipere volens : Ideo.
marg.| {f} Transferentur montes] id est Apostoli, celestem rorem recipientes et radios Solis primo suscipientes.
marg.| {g} In cor maris] id est usque ad intima Gentilitatis : Secundum quod dixerunt Paulus et Barnabas ad Iudeos : Vobis oportebat primum loqui verbum Dei ; sed quoniam repulistis illud et indignos vos iudicatis eterne vite : ecce convertimus nos ad Gentes, Act. 13.g. Gentilitas autem proprie dicitur mare propter amaritudinem peccatorum et latitudinem multitudinis : Peccatores enim erant Gentes et multi erant ibi : nec tantum in finibus eorum intraverant, sed in cor, id est in intima eorum, quasi dicat, per totam terram Gentium ambulaverunt. Unde Act. 13.g. post illa verba : Ecce convertimus nos ad Gentes, sequitur post pauca : Disseminabatur autem verbum Domini per universam regionem. Hoc est etiam, quod hic subiungitur.
Numérotation du verset Ps. 45,3* 
moraliter
marg.| {d} Propterea non timebimus] in presenti, molestiam tentationum.
marg.| {e} Dum turbabitur terra] id est caro, impetu tentationum. Nec in futuro in die illa tremenda,   [dum turbabitur terra] id est terreni et cupidi homines, qui in die iudicii turbabuntur. Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili. Modo quidem non turbantur, sed in pace quiescunt, ut dicit Iob. 21.b. Domus eorum secure sunt et pacate. Sed Dominus exspectat, ut tunc fortius turbatione graventur. Quam turbationem describit Is. 24.d. Concutientur fundamenta terre, confractione confringetur terra, contritione conteretur terra, commotione commovebitur terra, agitatione agitabitur terra, sicut ebrius ; et auferetur quasi tabernaculum unius noctis ; et gravabit eam iniquitas sua. Fundamenta terre sunt cause cupiditatis et avaritie, que sunt due, scilicet delicie et honores ; omnes enim cupidi alterum horum, vel utrumque appetunt, que tunc concutientur et ab eis excutientur : quia proiicientur in eternam ignominiam et dolorem. Et quia per diversas vias, diversi cupiditatem exercent ; ideo bene congruit, quod hic ponit diversa nomina, que diversis generibus cupidorum aptantur. Confringi enim litigatoribus convenit. Unde Os. 5.c. Ephraim fractus iudicio. Conteruntur in subtiles partes, hypocrite. Is. 33.b. Contriti sunt peccatores ; possedit timor hypocritas. Moventur, id est amoventur prelati mali. Apc. 2.b. Movebo candelabrum tuum. Item agitantur Tyranni, 1Rg. 16.c. Agitabat Saul Spiritus nequam a Domino. Hec in presenti aliquando fiunt ; sed in iudicio integraliter fient, quando id, quod sequitur, eveniet, quod ista a terra auferentur, sicut tabernaculum unius noctis, etc. Postea sequitur de illis duobus, que diximus esse causas et fundamenta cupiditatis : De honoribus enim et honoratis dicit.
marg.| {f} Transferentur montes] id est superbi et elati in hoc mundo.
marg.| {g} In cor maris] id est in profundum eterne amaritudinis, Iob. 14.d. Mons cadens defluit et saxum transfertur, de loco suo. Superbi enim sunt montes per elationem, saxa per duritiam et inflexibilitatem : et isti transferentur, de loco suo, de altitudine presenti et defluent et corruent in profundum inferni. Hec est malorum misera translatio. Bonorum autem fit contraria translatio, secundum quod dicitur Hebreorum 11.a. Enoch translatus est, ne videret mortem. De deliciis autem sequitur.
Numérotation du verset Ps. 45,4 
III
marg.| {h} Sonuerunt] Apostoli, sono predicationis, de quo in Ps. 118. In omnem terram exivit sonus eorum.
marg.| {i} Et turbate sunt] ad penitentiam, scilicet penitendo de peccatis.
marg.| {k} Aque] id est populi.
marg.| {l} Eorum] scilicet Gentium, ut fiat relatio ad hunc terminum maris, non ratione vocis, sed ratione significati. Dicuntur autem populi aque, ea ratione, qua Gentilitas mare : Si enim Gentilitas mare : ergo populi Gentium aque sunt. Hoc etiam habetur in Apc. 17.d. Aquas quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et Gentes. Vel sic : Aque, id est populi : Eorum, id est Apostolorum. Turbate sunt, ut supra, id est illi, quos Dominus dederat Apostolis : Non enim omnes Gentes mote sunt ad penitentiam ; sed quos vocavit Dominus. Unde Act. 13.g. Audientes Gentes, gavise sunt et glorificabant verbum Domini et crediderunt, quotquot erant preordinati ad vitam eternam. Et quod non omnes crediderunt, patet per hoc, quod sequitur :
marg.| {2.120va} Θ {a} Conturbati sunt montes] id est Apostoli. Conturbati, turbatione nature, secundum quod Christus turbatus fuisse legitur, Io. 11.e. non turbatione culpe, propter quam quis recedit a Deo, de qua dicebat Dominus Apostolis, Io. 14.a. Non turbetur cor vestrum : creditis in Deum et in me credite. Conturbati sunt, dico.
marg.| {b} In fortitudine] id est in forti persecutione.
marg.| {c} Eius] id est maris ; id est populi Gentilis, qui persecutus est Apostolos et plures interfecit. Vel sic : Aque eorum, vel eius, id est maris, id est populi Gentium : Sonuerunt, predicationi Apostolorum contradicentes. Et turbate sunt, irascentes contra eos. Et montes, id est Principes Gentium : Conturbati sunt in fortitudine, id est in forti predicatione, Eius, id est Spiritus sancti, qui per Apostolos loquebatur, Mt. 10.c. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. De hac fortitudine Spiritus sancti Mi. 3.c. Ego repletus sum fortitudine Spiritus Domini, iudicio et veritate ; ut annuntiem Iacob scelus suum et Israel peccatum suum. Hac fortitudine conturbabantur Principes Gentium et Philosophi, quia homines idiote et virgines tenere habentes istam fortitudinem, confundebant et convincebant eos, ut patet in B. Vincentio et in B. Catharina et in multis aliis.
Numérotation du verset Ps. 45,4* 
moraliter
marg.| {h} Sonuerunt et turbate sunt aque eorum] id est delicie terrenorum, que habent in superficie claritatem et limpiditatem, in fundo autem fecem. Claritas est presens delectatio : Fex est eterna damnatio. Propter delectationem dicit : Sonuerunt. Aque enim limpide descendentes de fonte, sonant et sitim provocant. Propter feces damnationis dicit : Turbate sunt. Sed stulti non respiciunt, nec attendere volunt, nisi sonitum et limpiditatem, unde bibunt et ingurgitant se deliciis, non attendentes, quod oportebit eos postmodum feces bibere in suppliciis. Ez. 23.e. Epotabis usque ad feces et fragmenta eius devorabis. Is. 51.f. Bibisti de manu Domini calicem ire eius usque ad fundum. Boni vero e contrario considerantes, bibunt hic feces tribulationum et dolorum, ut in futuro superna iucunditate eternaliter potiantur, iuxta illud Ps. 109. De torrente in via bibet : propterea exaltabit caput. Sed posset aliquis dicere : Non coget me aliquis feces bibere in futuro, iuxta illud * Est. 1.b. Nec erat, qui nolentes cogeret ad bibendum. Propter hoc congrue sequitur.
marg.| {a} Conturbati sunt montes] id est quantumcumque alti et potentes in hoc seculo.
marg.| {b} In fortitudine eius] id est Dei, qui fortissimus est, ut dicitur Iob. 9.c. quasi dicat, immo Dominus, qui totum suum calicem bibit : ipsi et omnes Sancti cum eo, primo feces et modo bibunt merum gaudium : Vos, qui hic bibitis delectationem et gaudium, coget, ut postea bibatis eternam tribulationem. Unde dicit Dominus Ier. 49.c. Ecce quibus non erat iudicium, ut biberent calicem ; bibentes bibent ; et tu quasi innocens relinqueris ? Non eris innocens, sed bibens bibes, quia per memetipsum iuravi, dicit Dominus, etc.
Numérotation du verset Ps. 45,5 
IV
marg.| {d} Fluminis impetus] Secunda pars, in qua ostenditur, quod Ecclesia fundatur in Christo. Et bene sequitur hoc, quia audito, quod supra dictum est : Deus noster refugium, etc. posset aliquis querere : Ubi est Deus ? Habetne locum, ad quem confugientes possint in eo salvari et iucundari ? Ita : Quoniam, fluminis impetus letificat civitatem Dei, quasi dicat, Dominus civitatem habet, scilicet Ecclesiam : et illa est amena, quia flumine clausa. Hoc est, quod dicit : Fluminis impetus, id est mundatio charismatum, a fonte sancti Spiritu emanantium.
marg.| {e} Letificat civitatem Dei] id est Ecclesiam in ipso fundatam, que incepit a primo Iusto Abel : Et civitas malignantium, sive Ecclesia, incepit a primo iniusto Cain. Et impetus malus et impetus bonus. De malo dicit Poeta : « Male cuncta ministrat impetus ».
marg.| De bono, hic : Et Ct. 4.d. Fons hortorum, puteus aquarum viventium, que fluunt impetu de Libano. Specialiter exponitur hoc de missione Spiritus sancti in die Pentecostes.
marg.| {d} Fluminis impetus] etc. In hoc notatur, quod Spiritus sanctus venit subito. Unde Act. 2.a. Factus est repente de celo sonus. Item fortiter : Unde ibidem : Tamquam advenientis spiritus vehementis. Item abundanter. Unde ibidem : Et replevit totam domum, ubi erant sedentes.
marg.| ¶Et dicitur spiritus sanctus flumen propter multas rationes quia
- Ima petit et vacua replet, scilicet humiliter. Is. ult. a. Super quem requiescet Spiritus meus, nisi super humilem et quietum, etc.
- Reddit cor fecundum. Ps. 62. Visitasti terram et inebriasti eam, etc. Iob. 12.c. Si continuerit aquas, omnia siccabuntur.
- Terrenitatem corrodit et consumit in corde hominis. Iob. 14.d. Alluvione paulatim terra consumitur. Et illud Gregorius Gustato spiritu, desipit omnis caro.
- Sitim peccandi extinguit. Io. 4.b. Qui biberit ex hac aqua, non sitient in eternum. Lc. 1.d. Spiritus sanctus superveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi.
- Submergit illos, qui profunda querunt et intrant. Prv. 25.d. Perscrutator Maiestatis opprimetur a gloria.
- Locum sibi adiacentem reddit munitum. Naum c. ultim. b. Aque in circuitu eius, aque muri eius. {2.120vb} Et adhuc posset dicere aliquis : Forte amena est civitas propter flumen ; sed tamen non est firma. Propter hoc bene sequitur.
marg.| {f} Sanctificavit] id est firmavit.
marg.| {g} Tabernaculum suum] id est Christus, altus super omnem creaturam. De firmatione in Ps. 32. Verbo Domini celi firmati sunt, id est Apostoli, qui sunt fundamenta huius civitatis. Ps. 86. Fundamenta eius, id est Ecclesie, in montibus sanctis, id est in Apostolis. Ecclesia autem militans bene dicitur tabernaculum ; quia in ea, quasi in castris, militant fideles, Iob. 7.a. Militia est vita hominis super terram. Item non tantum firmata est, sed et munita. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 45,5 † 
mystice
marg.| {d} Fluminis impetus] etc. potest hoc exponi de beata Virgine sic.   [Fluminis impetus] id est obumbratio Spiritus sancti.
marg.| {e} Letificat civitatem Dei] id est beatam Virginem, in qua habitavit plenitudo Divinitatis corporaliter, Col. 2.b. Et ex hoc fuit in ea civium unitas, id est sensualitatis et rationis plena concordia. Et bene dicitur,   [impetus] quia quam cito dixit : Fiat mihi secundum verbum tuum, statim filium Dei concepit : Et ex hoc letificata fuit, sicut ipsamet dicit Lc. 1.e. Exultavit spiritus meus in Deo Salutari meo : Quia respexit humilitatem ancille sue, etc.
marg.| {f} Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus] Tabernaculum eius fuit eadem beata Virgo , in qua ipse armavit se armis nostre mortalitatis, quibus contra Diabolum militavit. Ps. 34. Apprehende arma et scutum. Hoc tabernaculum sanctificavit Altissimus, quando eam in utero matris sanctificavit. De hoc tabernaculo dicit ipsa, Eccles. 24.a. Qui creavit me, requievit in tabernaculo meo,
Numérotation du verset Ps. 45,5* 
moraliter
marg.| Moraliter. {d} Fluminis impetus] id est abundantia lacrimarum. De quo Ps. 118. Exitus aquarum deduxerunt oculi mei. Et Ier. 9.a. Quis dabit capiti meo aquas et oculis meis fontem lacrimarum ? Lam. 2.f. Deduc quasi torrentem lacrimas per diem et noctem. Cum enim impetuose fluunt lacrime, omnes sordes vitiorum purgant et abluunt.   [Impetus] iste.
marg.| {e} Letificat civitatem Dei] id est cor cuiuslibet fidelis. Prv. 14.b. Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio eius non miscebitur extraneus. Cor autem Iusti dicitur civitas Dei : quia Deus ibi habitat ; et ibi debet esse civium unitas, ut omnes cogitationes, affectiones et desideria unanimiter in Deum tendant.
marg.| {f} Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus] Cor hominis etiam est tabernaculum Dei : quia Deus non habitat in eo in pace ; sed semper impetitur et impugnatur a Diabolo et membris eius, qui hominem, in quo Deus habitat, nituntur trahere ad peccatum et sic Deum ab eo expellere. Unde Iob. 19.b. Obsederunt in gyro tabernaculum meum. Hoc tabernaculum sanctificat Dominus multis modis. Primo per Baptismum. Ez. 36.e. Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, etc. Item per gratie infusionem, 3Rg. 8.b. Implevit gloria Domini domum Domini. Item per eleemosynarum largitionem. Lc. 11.f. Date eleemosynam ; et ecce omnia munda sunt vobis. Item per opera penitentie. Ex. 29.b. Vade ad populum et sanctifica illos hodie et cras ; et lavent vestimenta sua, ut sint parati in diem tertium.
Numérotation du verset Ps. 45,6 
V
marg.| {i} Deus in medio eius] scilicet Ecclesie. Mt. 18.c. Ubi duo, vel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Dicitur etiam esse in medio civitatis, sicut bonus Iudex equaliter omnes iudicans et omnibus equaliter consulens. Act. 10.e. Non est personarum acceptor Deus. Quod enim in medio est et in centro, equaliter se habet ad circumferentiam. Vel In medio eius, id est in humanitate communi sibi et Ecclesie. Item non tantum munita, sed et tuta : Unde sequitur :
marg.| {k} Non commovebitur] Deus de medio eius. Mt. ultimo d. Vobiscum sum usque ad consummationem vite. Vel Non commovebitur, Ecclesia a centro suo, Deo, qui est   [in medio eius] Et ut non commoveatur.
marg.| {a} {2.121ra} Θ Adiuvabit eam Deus mane] id est in principio conversionis et bone operationis. Et hoc.
marg.| {b} Diluculo] id est per diluculum, scilicet per illuminationem Spiritus sancti, vel virtutum. Vel diluculo, id est Incarnationis sue manifestatione. Unde alia littera habet : Vultu suo. Sequitur de conversione Gentium, per quam civitas Ecclesie facta est populosa et impleta est. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 45,6 † 
mystice
marg.| {i} Deus in medio eius] existens, id est in utero beate Virginis.
marg.| {k} Non commovebitur] Δ a Divinitate in humanitatem, ut istam assumens, aliam relinquat, sed idem erit Deus et homo. Et hoc est : Non commovebitur, id est non totaliter movebitur. Quodam enim modo motus fuit motu pietatis, non alterationis, quando ad eius uterum intrandum et habitandum se humiliavit ; sed non ex toto motus : quia Divinitatem non deposuit.
marg.| {a} Adiuvabit eam Deus mane] id est in principio vite sue : Et cum adhuc esset in utero.
marg.| {b} Diluculo] tenebras originalis peccati tollente.
Numérotation du verset Ps. 45,6* 
moraliter
marg.| {i} Deus in medio eius, non commovebitur] * Licet tabernaculum obsideatur et impetatur ; tamen non ex toto movebitur. Ps. 36. Quoniam non derelinquet Sanctos suos, in eternum conservabuntur. Non inutiliter erit cum eo. Unde addit :
marg.| {a} Adiuvabit eam] civitatem.
marg.| {b} Deus mane diluculo] id est in ortu gratie. Mt. 4.a. Orietur vobis timentibus nomen meum Sol iustitie et sanitas in pennis eius. Vel Diluculo, id est in ortu glorie, Iob. 11.d. Cum te consumptum putaveris, orieris ut Lucifer.
Numérotation du verset Ps. 45,7 
VI
marg.| {c} Conturbate sunt Gentes] salubri conturbatione et per predicationem Apostolorum.
marg.| {d} Et inclinata sunt] id est fidei et iugo Domini suavi subiecta.
marg.| {e} Regna] Gentium, scilicet et populi. Et quomodo ? Ecce.
marg.| {f} Dedit vocem suam] loquendo per Apostolos. Et sic.
marg.| {g} Mota est terra] a voce eius conterrita. Ps. 67. Dabit voci sue vocem virtutis. De hac inclinatione et voce et commotione, Os. 11.d. Post Dominum ambulabunt, quasi leo rugiet : quia ipse rugiet et formidabunt filii maris. Et quis dedit vocem, subiungit.
Numérotation du verset Ps. 45,7* 
moraliter
marg.| {c} Conturbate sunt Gentes] In hoc versu notatur subversio trium generalium vitiorum. Conturbate sunt Gentes, id est Gentiles et brutales motus, per carnis mortificationem.
marg.| {d} Et inclinata sunt regna] superbie, per humilitatem. De his duobus Ier. 1.b. Ecce constitui te super Gentes et super regna, ut evellas et destruas.
marg.| {g} Mota est terra] id est terrene divitie mote sunt de arcis divitum per eleemosynarum largitionem. Sicut enim terra, antequam moveatur, nullum fructum affert, sic divitie : Sed mote, fructum afferunt iustitie. Ps. 111. Dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet in seculum seculi. Et hec omnia facta sunt mediante divina inspiratione. Unde interponitur.
marg.| {f} Dedit vocem suam] Dominus, id est internam inspirationem in corde. Ps. 84. Audiam, quid loquatur in me Dominus Deus. Nec mirum, si dat vocem, qui dat etiam penitentiam suam : Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 45,8 
VII
marg.| {h} Dominus virtutum] supple, dator et inspirator. Vel Dominus virtutum celestium, id est Angelorum, qui est.
marg.| {i} Nobiscum] Et cum deberet dicere, Emanuel, posuit interpretationem nominis, scilicet nobiscum, per carnis nostre assumptionem. Unde istum modum exprimens, adiungit.
marg.| {k} Susceptor noster Deus Iacob. Susceptor noster] id est nostre nature. Et suscipiens humanam, non deposuit divinam ; sed susceptor est ipse, manens Deus Iacob, id est minoris populi, per Iacob designati. Vel sic, Deus Iacob, quasi dicat, non recens Deus, nec alienus, secundum quod in Ps. 80. dicitur : Non erit in te Deus recens, neque adorabis Deum alienum. Sed idem Deus, qui fuit Iacob et Patrum nostrorum. Unde ipse invenitur frequenter dixisse : Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob.
Numérotation du verset Ps. 45,8* 
moraliter
marg.| {h} Dominus virtutum nobiscum] per inhabitantem gratiam. Unde dicit Prv. 8.d. Delicie mee esse cum filiis hominum. Sed ad quid est nobiscum ? Ut nos tueatur sicut Patronus : Unde addit :
marg.| {k} Susceptor noster Deus Iacob] qui nos suscepit in curam, ut medicus ; et in tutelam, ut Patronus : Et nostram suscepit causam, ut eam defendat, 1Io. 2.a. Advocatum habemus apud Patrem Iesum Christum iustum : et ipse est propitiatio pro peccatis nostris.
Numérotation du verset Ps. 45,9 
VIII
marg.| {l} Venite et videte] etc. Tertia pars, ubi narrat magnalia tempore Incarnationis facta. Unde dicit Propheta : Venite et videte, ad litteram. Vel   [venite] passibus fidei.
marg.| {m} Et videte] id est intelligite intellectu fide illuminato.
marg.| {n} Opera Domini, que posuit {2.121rb}   super terram] veniens in terram. Et ideo venire debetis ad videndum : quia illa opera sunt.
marg.| {p} Prodigia]  ; id est mirabilia et inassueta. Prodigia enim dicuntur, quasi procul a digito, id est que non solent digito ostendi. Et que sint illa prodigia, incipit aperire, dicens.
Numérotation du verset Ps. 45,10 
marg.| {q} Auferens bella] ad litteram.
marg.| {r} Usque ad finem terre] id est per totum mundum, quia tunc ad litteram fuit pax per totum mundum. Unde Sap. 18.c. Cum quietum silentium tenerent omnia, omnipotens sermo tuus, Domine, exiliens, de celo, a regalibus sedibus venit, id est filius tuus. Et ita auferet bella : Unde ait.
Numérotation du verset Ps. 45,10* 
IX
marg.| {s} Arcum conteret] etc. quasi dicat, tanta pax erit, quod usus istorum non magis {2.121va} Δ erit in terra, quam si essent contrita et confracta, aut combusta. Vel hic notantur duo genera impugnationis et belli. Unum occultum, quod fit per insidias : quod notatur per arcum, qui de longe et de occultis sagittas iaciens, homines ex improviso vulnerat. Aliud manifestum, in quo quidam alios invadunt et alii se defendunt. Et hunc modum pugnandi notat, cum dicit.
marg.| {a} Confringet arma] invadentium et impetentium alios.
marg.| {b} Et scuta] defendentium se.
marg.| {c} Comburet igni] id est penitus auferet. Et quare fecit Dominus ita mundum esse pacificatum ? Ut ipsi non occupati bellis, melius possent et liberius audire doctrinam Domini et Apostoli per totum mundum ire. Unde sequitur :
marg.| {d} Vacate] etc. Et est vox illa, de qua supra dictum est : Dominus dedit vocem suam. Idem est ergo, ac si dicat Propheta : Dominus faciendo istam pacem, eo ipso, quod faciebat eam, dicebat   [Vacate] a bellis et omni strepitu.
marg.| {e} Et videte] per fidem.
marg.| {f} Quoniam ego sum Deus] Ego, scilicet qui in carne visibilem me demonstro (Ego enim pronomen est demonstrativum) Sum Deus, licet homo sim. Et ego Deus et homo.
marg.| {g} Exaltabor in gentibus] primo. Et post.
marg.| {h} Exaltabor in terra] scilicet Iudea, quando reliquie Israel salve fient. Et sic videntes, dicite, quod sequitur.
marg.| {i} Dominus virtutum nobiscum] per nature conformitatem.
marg.| {k} Susceptor noster Deus Iacob] qui nostram naturam suscepit et nos ad penitentiam recipiet, si velimus ad ipsum converti.
marg.| Moraliter dicitur omnibus.
marg.| {l} Venite] pedibus affectus per amorem.
marg.| {m} Et videte] oculo intellectus, per fidem et iugem memoriam.
marg.| {n} Opera Domini] creationis et recreationis.
marg.| {o} Que posuit super terram] id est que fecit in terra.
marg.| {p} Prodigia] id est mirabilia. Duo libenter videntur, scilicet amabilia et mirabilia. Primum notatur, cum dicit,   [Opera] quia opus eius amabile debet esse nobis, eo quod est perutile. De quo in Ps. 73. Operatus es salutem in medio terre. Secundum notatur, cum dicit   [Prodigia] Ad que prodigia admiranda monet nos Lam. 1.d. O vos omnes, qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor, sicut dolor meus. Vel potest dici prodigium a prodigo. Et hoc modo fecit Deus prodigia super terram : quia quasi prodigus fuit Dominus, cum pro redimendis inimicis suis proprium filium dedit. Et ideo de Christo dicitur : Ibi Beniamin adolescentulus, in mentis excessu. Ibi, in Cruce : In mentis excessu, in prodigalitate Patris.
marg.| {q} Auferens bella] Hoc de Christo congrue dicitur, qui venit in terram, ut pacem daret hominibus bone voluntatis : Unde dicitur, Princeps pacis, Is. 9.b. Quadruplex autem bellum abstulit : Erat enim bellum et guerra inter Deum et homines, propter precepti transgressionem. Item inter Angelos et homines, propter Ade et Eve eiectionem. Item inter homines et homines, propter diversarum legum emulationem. Item inter carnem et spiritum, propter mutuam altercationem : Primo enim spiritus corrupit carnem et nunc caro corrumpit spiritum. Venit ergo filius Dei et satisfecit Patri pro homine, factus obediens usque ad mortem, Phil. 2. Et sic facta est pax inter Deum et homines : De qua dicitur Is. 27.b. Faciet mihi pacem, pacem faciet mihi. Et secundum hoc dicitur, Mediator Dei et hominum, 1Tim. 2.c. Bellum inter Angelos et homines abstulit : quia de ipsis hominibus ruinam angelicam reparavit. Quod ipsi rogant in Ps. 50. Benigne, fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut edificentur muri Hierusalem. De hac pace dicit Is. 57.a. Veniat pax, requiescat in cubili meo ; vos autem accedite huc, id est in celum, filii auguratricis, id est vos homines. Item in eodem d. Creavi fructum labiorum pacem ei, qui prope est, id est Angelo : et pacem ei, qui longe est, id est homini, dicit Dominus. Secundum hoc dicitur, Salomon, id est pacificus. Item bellum inter homines et homines pacificavit, quia omnes in unam Ecclesiam et unitatem fidei convocavit. Io. 10.c. Alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili et illas oportet me ad adducere : et fiet unum ovile et unus pastor. Eph. 2.c. Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum. Secundum hoc dicitur, lapis angularis. Is. 28.d. Ecce ego mittam in fundamentis Sion lapidem angularem. Item bellum, quod est inter spiritum et carnem, pacificavit in seipso, utrumque concorditer in se assumens et pacifice gerens. Unde in Ps. 48. Simul in unum dives et pauper, id est spiritus et caro in Christo concordes. Ps. 75. In pace factus est locus eius. Eph. 2.c. Medium parietem macerie solvens inimicitias in carne sua, legem mandatorum decretis evacuans, ut condat duos, id est spiritum et carnem, in semetipso in uno novo homine faciens pacem. Secundum hoc dicitur, Emanuel, Is. 7. Hoc tamen bellum, quod in se penitus extinxit, a nobis penitus non aufert ; sed tantum compescit, nobis relinquens motus carnis, ut in eis exercitemur et experiamur debilitatem nostram. Unde Iud. 3.a. He sunt Gentes, quas Dominus dereliquit, ut erudiret in eis Israelem. Et sic dicitur Christus,   [auferens bella usque ad finem terre] quia ad omnes se extendit ista pax, qui eam volunt recipere. Et ideo simpliciter dixerunt Angeli : In terra pax hominibus bone voluntatis, Lc. 2.b.
marg.| {s} Arcum conteret] et confringet arma et scuta *   Comburet igni] per arcum, qui de longe ferit, significantur insidie Diaboli. Per arma, bona temporalia. Prv. 22.a. Divitie et gloria et vita et arma et gladii in via perversa. Scuta autem sunt defensiones peccatorum. Iob. 41.a. Corpus eius, quasi scuta fusilia. Sunt autem defensiones peccatorum quatuor, scilicet excusatio, verecundia, diminutio, comparatio. Hoc scutum quadrangulum ponit Diabolus circa collum ficte confitentis. Arcum ergo contrivit et conterit : quia per se et per suos Predicatores insidias Diaboli revelavit. Unde dicit Apostolus 2Cor. 2.c. Non ignoramus cogitationes eius. Arma confregit, quia ad contemptum divitiarum provocavit. Scuta combussit igni divini amoris, docens nos non solum peccata, sed etiam bona nostra accusare. Unde Lc. 17.c. Cum omnia, que precepta sunt vobis, bene feceritis, dicatis : servi inutiles sumus. Hoc etiam facit per Predicatores, qui docent homines, quomodo debeant confiteri et divitias spernere et Diaboli insidias devitare. Unde Ez. 39.b. Egredientur habitatores de civitatibus Hierusalem et succendent arma, clypeum et hastam, arcum et sagittas et baculos. Et ideo auferet Dominus bella, etc. non ut otiosi sitis ; sed ut ei intendatis. Unde subiungit in persona Domini.
Numérotation du verset Ps. 45,11 
X
marg.| {d} Vacate et videte, quoniam ego sum Deus] Alia littera habet : Cessate et cognoscite. Eccl. 38.c. Sapientiam scribe in tempore vacuitatis. Eccl. 11.b. Fili, ne in multis sint actus tui. Deus enim non est in tumultuosis, nec ipsi cognoscunt eum. Unde Iob. 28.b. Abyssus dicit, non est in me : et mare loquitur, non est mecum. Ergo   [vacate] non tamen per pigritiam, quia ut habetur Eccl. 33.d. Multam malitiam docuit otiositas. Et dicit quidam : Otium est vacare Deo, Immo negotium negotiorum. Sed dico, quod otium est, quod nullam habet utilitatem, aut utilitatis intentionem. Et tale otium omnium tentationum et malarum cogitationum sentina est.
marg.| ¶Vacandum est
- Ab actionibus exterioribus, propter sapientiam addiscendam. Eccl. 38.c. Sapientiam scribe in tempore vacuitatis.
- A secularibus negotiis, propter predicationem. Act. 6.a. Non est equum nos derelinquere verbum Dei, etc. 2Tim. 2.a. Nemo militans Deo implicat se negotiis secularibus.
- A litibus, propter peccatum vitandum. Eccl. 28.b. Abstine te a lite et minues peccata. Prv. 29.a. Honor est homini, qui separat se a contentionibus.
- A vitiis, propter virtutes. Is. 1.e. Quiescite agere perverse, etc. Os. 14.b. Omnem aufer iniquitatem et accipe bonum, etc.
{f} Quoniam ego sum Deus] Hoc esset bonum attendere. {2.121vb} Deus enim interpretatur videns, currens, terrens : Ipse enim est videns omnia opera hominis. Ecclesiast. 17.b. Vie illorum coram ipso sunt semper. Et sequitur : Oculi eius sine intermissione inspicientes in viis eorum. Is. 65.a. Populus, qui ad iracundiam provocat me, ante faciem meam semper. Item ipse est currens ad iudicium. Is. 3.c. Stat ad iudicandum Dominus. Non dicit, venit, sed iam stat, ut notetur velocitas et inopinatus et repentinus adventus iudicii. Et hoc ipso est terrens. Am. 3.b. Leo rugiet : quis non timebit ? Dn. 7.c. Fluvius igneus, rapidusque egrediebatur a facie eius.
marg.| {g} Exaltabor in Gentibus et exaltabor in terra] Bis dicit,   [exaltabor] in quo notatur duplex Christi exaltatio. Prima in Cruce, in Passione : Secunda in celo, in Ascensione. De prima, Io. 3.b. Sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet filium hominis. Et Io. 12.e. Cum exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. De secunda, Act. 1.a. Videntibus illis elevatus est, etc. Ps. 8. Elevata est magnificentia tua super celos.
Numérotation du verset Ps. 45,12 
XI
marg.| {i} Dominus virtutum nobiscum] Iste versus supra expositus est : quia bis ponitur. Primo, septimo loco, qui numerus est numerus universitatis : Et hoc significat, quod Dominus est nobiscum in plenitudine gratie. Secundo ponitur in ultimo loco : In quo significatur, quod Dominus erit nobiscum usque in finem seculi, sicut dicit Mt. 28.d. Vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi, Ios. 1.a. Non te deseram, neque derelinquam. Idem ad Hbr. 13.a. Item cum in primo loco ponitur iste versus, est applausus ; hic vero est gratiarum actio.
marg.| {k} Susceptor noster Deus Iacob] id est luctantium et supplantantium vitia, quos ipse suscipiet in eterna tabernacula et nos ibi coronabit, si hic victores et supplantatores fuerimus : Et dicet nobis, quod dixit Iacob Gn. 35.b. Non vocaberis ultra Iacob ; sed Israel erit nomen tuum, id est amplius non eritis in lucta ; sed pro victoria coronati, de cetero videbitis Deum facie ad faciem in vita eterna : Ad quam ipsemet victor Christus nos perducat, Amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 45), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_45)
Signaler un complément d'information

Notes :