Hugo de Sancto Caro

Psalmus 48

Numérotation du verset Ps. 48,1 

¶In finem Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 48) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
filiis Chore 1
1 Psalmus David – filiis Chore] filiis Chore psalmus Ps-G, inv. D30
Numérotation du verset Ps. 48,2 I

Audite hec
omnes gentes ¦
auribus percipite
omnes
qui habitatis orbem.
Numérotation du verset Ps. 48,3 II

Quique
terrigine
et filii hominum ¦
simul2 in unum
2 simul] om. Ps-G
dives
et pauper.
Numérotation du verset Ps. 48,4 III

Os meum loquetur sapientiam ¦
et meditatio cordis mei
prudentiam.
Numérotation du verset Ps. 48,5 IV

Inclinabo
in parabolam
aurem meam ¦ aperiam
in psalterio propositionem meam.
Numérotation du verset Ps. 48,6 V

Cur timebo in die mala3 ¦
3 mala] malo Ps-G
iniquitas calcanei mei circumdabit me.
Numérotation du verset Ps. 48,7 VI

Qui confidunt
in virtute sua ¦ et in multitudine divitiarum suarum
gloriantur.
Numérotation du verset Ps. 48,8 VII

Frater
non redimit redimet homo ? non dabit Deo placationem suam.
Numérotation du verset Ps. 48,9 VIII

Et pretium
redemptionis anime sue ¦ et laborabit4 in eternum
4 laborabit] laboravit Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,10 

et vivet adhuc in finem.
Numérotation du verset Ps. 48,11 IX

Non videbit
interitum cum viderit sapientes morientes ¦
simul insipiens
et stultus
peribunt.
Numérotation du verset Ps. 48,X 

Et relinquent alienis
divitias suas ¦
Numérotation du verset Ps. 48,12 

et sepulcra
eorum domus illorum
in eternum.
Numérotation du verset Ps. 48,XI 

Tabernacula eorum
in progenie
et progenie5 ¦
5 progenie bis] progeniem bis Ps-G
vocaverunt
nomina sua in terris suis.
Numérotation du verset Ps. 48,13 XII

Homo6 cum in honore
6Homo Ps-G (I Ψ B² V) D14* D30 Hi Ω P15205 P10489 P17272 BSG58 ] Et praem. Ps-G D14² Cbg150 Δ Cor2 (sic secundum hebr. et anti. et Hieron. ponitur ET ante hoc quod dicitur HOMO sed in ultimo versu (v. 21 ) non, grecus et in hoc versu et in ultimo versu preponit sed standum est primis) Rusch
esset non intellexit ¦
comparatus est iumentis insipientibus
et
similis factus est illis.
Numérotation du verset Ps. 48,14 XIII

Hec via illorum
scandalum
ipsis ¦
et postea in ore suo
complacebunt.7
7 complacebunt] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,15 XIV

Sicut oves
in inferno positi sunt ¦
mors
depascet eos.
Numérotation du verset Ps. 48,XV 

Et dominabuntur
eorum iusti in matutino ¦
et auxilium eorum
veterescet
in inferno a gloria eorum.
Numérotation du verset Ps. 48,16 XVI

Verumtamen
Deus redimet
animam meam de manu inferi ¦
cum acceperit me.8
8 me] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,17 XVII

Ne timueris
cum dives factus fuerit homo ¦
et cum multiplicata fuerit gloria domus eius.
Numérotation du verset Ps. 48,18 XVIII

Quoniam cum interierit non sumet9 omnia ¦
9 cum interierit non sumet] non cum morietur accipiet L cum Ps-R
neque descendet10 cum eo
10 descendet] simul praem. L cum Ps-R
gloria eius11*.
11 gloria eius F² L² D30 Ω cum LXX Ps-R] ※pone gloria eius Ps-G (=R, cf. hebr. LXX pauc. codd. lucian. Ps-H), pone gloria eius F* C I L*, gloria domus eius Rusch
Numérotation du verset Ps. 48,19 XIX

Quia anima eius
in vita ipsius
benedicetur ¦
confitebitur tibi cum benefeceris ei.
Numérotation du verset Ps. 48,20 XX

Introibit
usque in progenies
patrum suorum ¦ et12* usque in eternum non videbit lumen.
12 et L² ΨΒ V ΩS D30 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (antiqui. et Hieronymus non interponunt ET sed neque grecus) Ed1455 Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,21 XXI

Homo13 cum in honore14 esset non intellexit ¦ comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis.
13 Homo D30 Ω Ps-G ] Et L² ΨB² ] Et praem. Rusch cum Ps-R , cf. LXX (codd. SRA et lucian.), Hieron. ep. 106 et supra v. 13 |
14 cum - in honore F*3 L² plerique codd. et edd. cum Ps-R Ps-H, cf. Ps. 48:13] inv. Ps-G (R F² C L* cum Mozx Ps-Med. et Hieron. ep. 106) |

Psalmus 48

Numérotation du verset Ps. 48,1 
marg.| Audite hec] etc. Titulus. In finem filiis Chore Psalmus David. Expositum ne exponas. Supra egit Propheta de spe, ibi : Letetur mons Sion et exultent filie Iude. Scriptum est autem Dt. 24.b. Non accipies loco pignoris superiorem et inferiorem molam. Unde competenter in hoc Psalmo agit de timore, que est mola inferior, sicut spes superior. Incutit ergo timorem, ostendens, quod Dominus damnabit amatores huius mundi. Intentio est, monere, ne aliquis appretietur elatos in mundo. Modus talis est : Quatuor sunt partitiones. Primo attentos facit ad nova et miracula, que dicturus est. Secundo incipit ea prosequi, ostendens, quod Christus non redimet impios, ibi : Cur timebo. Tertio dicit, que impiis et que Iustis reddenda sint, ibi : sicut oves. Quarto monet, ne timeantur potentes, ibi : Ne timueris, etc. Dicit ergo.
marg.| {g} Audite hec] que dicturus sum, o vos.
marg.| {h} Omnes Gentes] id est gentiliter viventes.
marg.| {i} Et auribus] cordis.
marg.| {k} Percipite omnes, qui habitatis orbem] id est o vos Iusti, quos mundus non possidet, nec habitat, dominando vobis, sed vos habitatis eum, dominando ei. Notandum est ergo, quod Gentes duobus modis accipiuntur. Quandoque enim Gentes dicuntur soli Gentiles : quia manent tales, quales sunt geniti et nullo eis Sacramentorum remedio subvenitur. Quandoque autem dicuntur Gentes, omnes iniqui, gentiliter viventes : Et secundum hoc sumitur hic, ut expositum est. Audite hec omnes Gentes, auribus percipite, id est perfecte capite, scilicet {2.125rb} intus et extra, quasi dicat, non solum audiatis, quid vox sonet auribus, sed quid intellectui et affectui inspiret Spiritus. Simile Is. 1.a. Audite celi et auribus percipe terra.
marg.| {l} Qui habitatis orbem] Nota, quod habitare multis modis accipitur. Quandoque enim sumitur pro moram facere. Unde Gn. 13.c. Abraham habitavit in terra Chanaan, etc. Quandoque pro delectationem habere : Unde in Ps. 132. Ecce quam bonum et quam iucundum habitare, fratres, in unum. Quandoque pro dominium habere, ut hic : Et 4Rg. 4.c. In medio populi mei habito. Dixit mulier Sunamitis ad Eliseum.
marg.| {m} Quique terrigene] supple estis.
marg.| {n} Et filii hominum] Hic est antithesis, Terrigene, contra Gentes   [filii hominum] contra hoc dicit : Qui habitatis orbem. Terrigene ergo sunt mali amatores terrenorum : quia naturaliter quisque suam amat originem et ad eam trahitur cor eius, 2Rg. 14.d. Omnes nos quasi aque dilabimur in terram. Filii hominum sunt boni rationales, discreti et mansueti. Unde frequenter dictum est Ezechieli : Fili hominis. Postea idem repetit.
marg.| {o} Simul in unum dives et pauper] quasi dicat. O tu dives, qui terrigena es : et o pauper spiritu, qui es filius hominis, qui estis in unum simul, id est loco et perceptione Sacramentorum, audite. Vel in unum, id est ad idem facti. Vel sic : Audite in unum, id est una intentione. Hic ergo sunt tres combinationes, in quarum qualibet alloquitur bonos et malos et movet ad audiendum. Debent enim tam boni, quam mali audire legem Dei. Mali, ut convertantur. Ps. 18. Lex Domini immaculata convertens animas. Boni incipientes debent eam audire, ut in bono incepto possint perseverare. Ps. 118. Nisi quia lex tua meditatio mea est, tunc forte periissem in humilitate mea. Item proficientes, ut incitentur. Eccl. ult. d. Verba sapientum quasi stimuli. Item perfecti, ut delectentur. Ps. 118. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel ori meo.
marg.| Nota quod est multiplex unitas. Est enim unitas scilicet1
¶ Indifferentie, de qua hic et refertur ad locum.
¶ Nature. Io. 10.f. Ego et Pater unum sumus.
¶ Malitie. Ps. 2. Principes convenerunt in unum adversus Dominum, etc.
¶ Gratie. Ps. 132 : Ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum.
¶ Glorie. Io. 17.d. Ut sint unum sicut et nos sumus unum2.A
A ¶Codd. : Bg44 (125rb) Ed1703
1 scilicet] om. Ed1703
2 unum] om. Ed1703
marg.| Possunt autem quatuor genera peccatorum notari quos Propheta ad audiendum verbum Dei invitat. Primi sunt luxuriosi, designati per Gentes, que a genio dicuntur, qui est Deus natura. 1Cor. 5.a. Auditur inter vos fornicatio, qualis nec inter Gentes. Secundi sunt avari, designati per hoc, quod dicitur, Qui habitatis orbem. Apc. 8.d. Ve, ve, ve habitantibus in terra. Tertii sunt superbi, designati per hoc, quod dicitur : Quique terrigene. Terrigene enim dicuntur Gigantes, qui ubique significant superbos. Eccles. 16.a. non exoraverunt pro peccatis suis antiqui Gigantes. Quarti sunt inobedientes, designati per filios hominum, id est Adam et Evam, qui fuerunt Deo inobedientes : Unde alia littera habet, Filii Adam. Rm. 5.d. Sicut per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita per unius obedientiam Iusti constituentur multi. De quibus dicitur Eccl. 3.a. Filii sapientie Ecclesia Iustorum et natio illorum obedientia et dilectio. Posset autem aliquis dicere : Quare audiemus, que dicturus es ? Et subiungit causam, commendans dicenda : Unde subdit.
marg.| {p} Os meum loquetur Sapientiam] id est Christum, qui est Dei Sapientia. 1Cor. 1.d. Nos predicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, Gentibus autem stultitiam. Ipsis autem vocatis Iudeis, atque Grecis, Christum Dei virtutem et Dei Sapientiam. Vel de sapientia creata potest intelligi. Unde in eadem Epist. 2.b. Sapientiam loquimur inter perfectos, etc. Et quia de sapientia etiam stulte et indiscrete posset aliquis loqui : ne hoc ei imponatur, bene subiungit.
marg.| {q} Et meditatio cordis mei prudentiam] supple loquetur. Per hoc, quod dicit : Meditatio cordis, notatur discretio, ut prius veniat sermo ad limam, quam linguam. Sapientia pertinet ad res divinas : Prudentia, ad res humanas, scilicet ad mores. Vel per sapientiam intellige septem dona, per prudentiam septem virtutes. Sed quomodo loquitur cor ? Sol. Eccl. 21.d. Os sapientis in corde eius. Item nota, quod sapientia proprie est in corde et ore : Prudentia vero in opere : Unde moraliter reprehenduntur illi, qui cogitant et loquuntur multa bona et nihil faciunt operando. Posset adhuc aliquis dicere : Tu {2.125va} loqueris a temetipso, a quo sapientiam, vel prudentiam non habes. Non dicit : Immo.
marg.| {a} Inclinabo aurem meam] per humilitatem. Et iterum posset dicere : Nolumus te audire : quia scimus ea, que dicturus es, eo quod communia sint et omnibus nota. Propter hoc etiam dicit, In parabolam. Sic ergo dicit   [Inclinabo aurem meam] interiorem, ut audiam parabolas a Deo intus docente. Prv. 3.a. Inclina cor tuum ad cognoscendum prudentiam. Mc. 4.a. Docebat eos in parabolis. Ibi dicit Hieronymus Parabola est, rerum natura discrepantium sibi sub aliqua similitudine facta comparatio. Item parabola grece, occulta similitudo latine : Unde quia de rebus terrenis, infimis et grossis sumitur parabola : ideo bene dicitur   [Inclinabo] etc. Et propter humilitatem, quia inclinantes se per humilitatem, a Domino merentur doceri. Unde Prv. 9.a. Si quis est parvulus, veniat ad me, etc. Mt. 11.d. Revelasti ea parvulis. Et adhuc posset dicere aliquis ? Non curo, si bona dicis, quia tu facis contrarium. Quod removet dicens.
marg.| {b} Aperiam] ut omnibus pateat.
marg.| {c} In psalterio] id est in operatione, a psallim, quod est tangere.
marg.| {d} Propositionem meam] id est illud, quod in corde meo propono, scilicet eternam beatitudinem. Prima pars huius versus convenit Discipulis : Secunda Magistris et Predicatoribus. Et prius debet homo primam partem facere, ut sit Discipulus, audiendo : et postmodum secundam, ut fit magister, docendo verbo et exemplo. Unde hic primo reprehenduntur illi, qui nolunt audire. Ose. 4.b. Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Secundo arguuntur illi, qui prius volunt docere, quam audierint. Ez. 3.d. Audies de ore meo verbum et annuntiabis eis ex me. Tertio reprehenduntur illi, qui quod ore predicant, exemplo non probant. Hi enim non aperiunt propositionem in psalterio, opera enim glosse sunt doctrine. Gregorius Loquentis auctoritas perditur, cum vox opere non adiuvatur. Item quarto reprehenduntur quidam, qui habent propositionem, id est bonum propositum, sed numquam aperiunt illud. Immo claudunt usque ad finem vite. 2Cor. 8.b. Velle cepistis ab anno priore, nunc autem et facto perficite, ut quemadmodum promptus est animus voluntatis, ita sit et perficiendi.
marg.| {e} Cur timebo] Secunda pars, ubi incipit narrare, que promisit se dicturum : Et primo de pena malorum, que a timore incipit. Unde dicitur in persona generalis hominis. Cur timebo in die mala, id est in die iudicii ? Sed nonne Dominus in nocte veniet, secundum illud Mt. 25.a. Media nocte clamor factus est : ecce Sponsus venit. Quare ergo dies iudicii dicitur dies et non nox ? Sol. Dicitur dies propter manifestationem operum. Mt. 10.c. Nihil opertum, quod non reveletur. Hbr. 4.d. Omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo, 2Cor. 5.b. Omnes nos manifestari oportet ante Tribunal Christi. Mala autem dicitur, malitia pene. Ps. 40. Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem, in die mala liberabit eum Dominus. So. 1.d. Dies illa, dies ire, dies tribulationis et angustie, etc. Facta questione, respondet in persona malorum.
marg.| {f} Iniquitas] quasi dicat. Ideo timendum est mihi, quia iniquitas calcanei mei circumdabit me : quia sicut dicit Philosophus, non facit timidum, nisi reprehensibilis vite conscientia. Iniquitas calcanei dupliciter dicitur, scilicet iniquitas carnalis lapsus, vel iniquitas finalis. Calcaneus enim est infima pars corporis hominis et ideo potest notare lapsum provenientem ex inferiori parte rationis, id est ex sensualitate, sive ex inferiori parte hominis, scilicet ex carne. Item quia calcaneus est extrema pars hominis, potest notare finem hominis, id est mortem, in qua iniquitas, id est pena pro iniquitate, circumdat hominem, ut circulus, qui fine caret et hoc notat eternitatem pene. Item sicut vestis et hoc notat utilitatem, quia vestis totum corpus operit, Ps. 108. Operiantur sicut diploide confusione sua. De hoc calcaneo dicitur Gn. 3.c. Tu insidiaberis calcaneo eius, id est fini vite eius, tunc enim maxime Diabolus insidiatur : Unde {2.125vb} et Beato Martino insidiatus est et etiam Christo, ut dicitur in Glossa super Tobiam. Et nota, quod Diabolus insidiatur et principio hominis et medio et fini. Principio, ut corrumpat intentionem, secundum illud Lam. 1.a. Hostes eius in capite eius. Medio, ut bonum inceptum impediat et corrumpat, secundum illud Ps. 141. In via hac, qua ambulabam, absconderunt superbi laqueum mihi. Fini, ut bonum factum annihilet per inanem gloriam, sicut dicitur hic : Et Gn. 3. ut supra dictum est. Postea specificat, qui sunt illi, quos iniquitas circumdabit. Unde dicit.
marg.| {g} Qui confidunt] etc. quasi dicat, dico, quod iniquitas calcanei mei circumdabit me et hoc dico in persona reproborum : de quibus subditur   [Qui confidunt in virtute sua] Per hoc tangit superbos, qui, scilicet confidunt in virtute corporis, vel animi. Eccles. 17.a. Destructi sunt confidentes sue virtuti. Iudith 6.d. Presumentes de se et de sua virtute gloriantes, humilias. Quod autem sequitur, tangit divites.
marg.| {h} Et in multitudine divitiarum suarum gloriantur] Istos etiam circumdabit iniquitas. Prv. 11.d. Qui confidit in divitiis suis, corruet. 1Tim. ult. d. Divitibus huius seculi precipe non sublime sapere, nec sperare in incerto divitiarum.
marg.| Et confidentia de bonis, scilicet :
¶Anime :
- Primum est de scientia. Ier. 9.g. Non glorietur sapiens in sapientia.
- Secundum est de Sanctitate. Rm. 2.c. Confidis teipsum Ducem esse cecorum.
- Tertium est de bona opinione. Gn. 11.a. Celebremus nomen nostrum, etc.
¶Corporis :
- Primum est de decore, Prv. ult. d. Fallax gratia et vana pulchritudo.
- Secundum est de robore. Am. 6.d. In fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua.
- Tertium est de generositate, Lc. 3.b. Ne dixeris, Patrem habemus Abraham.
¶ Possessionis.
- Primum est de hereditate. Ier. 12.c. Hereditatem acceperunt et non eis proderit.
- Secundum est de possessione acquisita. Agg. 1.b. Qui congregavit mercedes, misit eas in saccum pertusum, id est in mundum.
¶ Amici.
- Tertium de possessione commendata. Lc. 16.a.
- Redde rationem villicationis tue, Ier. 9.b.
¶ Familie.
- Omnis amicus fraudulenter incedet. 3Rg. 20.b. Dixit Benadab.
- Si suffecerit pulvis Samarie populi, pugillus omnis, qui sequitur me.
- Et quia etiam sunt alii, qui confidunt in amicis, ostenditur consequenter eos esse deceptos, dicens.
marg.| {i} Frater] carnalis, ad litteram, vel alius affinis sanguine.
marg.| {k} Non redimit] ab inferno, quia in inferno nulla est redemptio et quia pro eo nullas eleemosynas fecit. Dn. 4.e. Redime peccata tua eleemosynis. Et vere frater non redimit, quia nullus homo purus potest redimere : Unde dicit.
marg.| {l} Redimet homo] quasi dicat, non. Vel sic : Dico, quod frater non redimit, de quo magis videtur   [Redimet homo] alius, videlicet, extraneus, de quo minus videtur, quasi dicat, non. Et erunt due cause, quare fratres huiusmodi non rediment. Una erit ex parte eorum, quia nolent pre malitia. Unde Ier. 9.b. Unusquisque a proximo suo se custodiat et in omni fratre suo non habeat fiduciam, quia omnis frater supplantans supplantabit : et omnis amicus fraudulenter incedet. Altera {2.126ra} Θ erit ex parte Domini, qui etiam si vellent ipsi redimere, non tamen susciperet redemptionem. Prv. 6.d. Zelus et furor viri, non parcet in die vindicte : nec acquiescet cuiusquam precibus : Nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Et ideo bene sequitur.
marg.| {a} Non dabit Deo] ipse, scilicet qui confidit in multitudine divitiarum, vel frater, vel alius homo.
marg.| {c} Placationem suam] id est Dei : id est non dabit aliquid, pro quo possit Deus placari. Vel suam, id est hominis, pro qua, scilicet possit placare Deum.
marg.| {d} Et non dabit Deo pretium redemptionis anime sue] id est oblationem, pro qua possit redimi : quia infernus est inexorabilis auro : et anima est inestimabilis pretio. Quanti enim pretii est anima, cuius redemptio est ipse Dei filius ? 1Cor. 6.d. Empti estis pretio magno. So. 1.d. Argentum eorum et aurum eorum non poterunt liberare eos in die ire furoris Domini.
marg.| Vel de Christo sic.
marg.| {i} Frater] scilicet Christus, qui est primogenitus in multis fratribus.
marg.| {k} Non redimet] tamen : Non enim iterum passurus est pro nobis. Et ex quo Christus non redimet.
marg.| {l} Redimet ne homo purus ?] Et vere non redimet Christus : Quia
marg.| Δ {a} Non dabit] iterum.
marg.| {b} Deo Patri]
marg.| {c} Placationem suam] quia nos reconciliavit ei. Vel   [suam] hominis, scilicet ad utilitatem sui.
marg.| {d} Et non dabit pretium redemptionis anime sue] id est animam suam pro nostra redemptione, sicut et ante fecit. Unde Bernardus Dedit nobis corpus in cibum, sanguinem in potum, animam in pretium. Sic ergo Deus in futuro non poterit placari, sed in presenti tantum, secundum quod dicit Iacob de Esau, Gn. 32.e. Placabo illum muneribus, que precedunt : et postea videbo eum, forsitan propitiabitur mihi.
marg.| ¶Et nota, quod multipliciter Deus placatur, videlicet,
- Contritione. Ps. 50. Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.
- Oratione. Eccl. 35.d. Oratio humiliantis se nubes penetrabit.
- Sacrificio. Ps. 4. Sacrificate sacrificium iustitie. Et post sperate in Domino.
- Eleemosyna. Hbr. 13.c. Beneficentie autem et communionis nolite oblivisci, talibus enim hostiis placatur Deus, vel promeretur.
Dictum est, quod mali non habebunt, scilicet redemptionem, postea dicit quod habebunt, scilicet penam eternam. Unde dicit.
marg.| {e} Et laborabit] id est cruciabitur. In hoc notatur pene acerbitas : non ad tempus, sed.
marg.| {f} In eternum] In quo notatur pene diuturnitas. Et posset aliquis dicere : Nonne moriturus est homo et tunc non laborabit, quia non erit ? Propter hoc subdit.
marg.| {g} Et vivet adhuc] secundum animam.
marg.| {h} In finem] id est ultra, vel post finem, quia mortuo corpore, vivit anima immortalis, que cruciabitur in eternum et corpus tandem post resurrectionem cum ea. Vel secundum corpus potest legi. Vivet adhuc, quasi dicat, licet corpus modo moriatur, tamen adhuc resurget. Et tunc vivet   [non autem vita beata] sed   [In finem] id est in mortem : Ad hoc enim resurget, ut morte deficiente moriatur. Nota, quod de homine dicitur Iob. 5.b. Homo nascitur ad laborem : Sed de impio potest dici, quod moritur ad laborem. Et in Gn. 3.c. In sudore vultus tui vesceris pane tuo. Et isti potest dici : In labore eterno mendicabis panem et numquam vesceris, sed etiam mortem mendicabis. Apc. 9.b. Querent homines mortem et non invenient. Iob. 20.c. Luet, que fecit omnia, nec tamen consumetur. Et posset aliquis querere : Ex quo tot mala et talis mors eterna malis imminet, quare non resiliunt a sua malitia ? Unde ad hoc respondet, quod ipsi nolunt precogitare de malis illis, nec credunt eis, qui dicunt eis. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {i} Non videbit] id est non previdebit, nec intelliget. Vel sic   [non videbit] oculo fidei.
marg.| {k} Interitum] verum illum, qui est eternus. Gregorius Qui cor in presentibus figit, que sequuntur supplicia, non attendit. In cantico Dt. 32.d. Utinam saperent et intelligerent, ac novissima previderent, Gregorius Si, ad quas impii penas properant, cernerent, puto gressus refrenarent. Ier. 20.c. Confundentur vehementer, quia non intellexerunt opprobrium sempiternum, quod numquam delebitur. Huius autem excecationis causa est, consimilis finis malorum et bonorum : Unde dicit.
marg.| {l} Cum viderit sapientes morientes] temporaliter. Eccl. 2.c. Sapientis oculi in capite eius, stultus in tenebris ambulat : Et dicitur, quod unus utriusque esset interitus. Sap. 7.a. Unus introitus est omnibus ad vitam et similis exitus, supple, secundum carnem : Sed multum dissimilis secundum spiritum : quia Iustus transit ad gloriam ; iniustus autem ad penam. Unde sequitur :
marg.| {m} Simul insipiens] etc. qui sibi non previdet in futuro, {2.126rb} nec futura mala cogitat :   [Stultus] qui etsi cogitat, non cavet. Vel insipiens contra sapientiam. Stultus contra prudentiam. Hec enim est differentia : Insipiens est, qui non habet sapientiam. Stultus, qui negligit scire. Hi ergo peribunt simul, id est in corpore et anima. Vel   [simul] id est in congregatione malorum. Is. 24.d. Congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum. Sed numquid portabunt secum divitias ? Non. Unde sequitur :
marg.| {n} Et relinquent alienis] etc. Iob. 27.d. Dives cum dormierit, nihil secum aufert et aperiet oculos suos et nihil inveniet. Et quid mirum ? Quia totum thesaurum suum posuit in terra unde recessit. Ideo dicit Dominus, Mt. 5.c. Thesaurizate vobis thesauros in celo, quasi dicat, si ibi thesaurizatis, ibi invenietis : Quia ut habetur Apc. 14.c. Opera illorum sequuntur illos. 1Tim. 6.b. Nihil intulimus in hunc mundum, haud dubium, quia nec auferre quid possumus. Mundus enim est quidam hospes, qui nos libenter recipit et multa promittit, tandem nudos expellit. Eccles. 29.d. Transi hospes et orna mensam et que in manu habes, ciba ceteros. Et nota, quod non dicit   [Relinquent] amicis, vel notis, sed alienis, quia ad litteram multotiens alieni habent divitias eorum, scilicet Domini terreni, vel bidelli, vel huiusmodi.
marg.| Vel clericorum divitias habent Episcopi, decani, Archidiaconi et huiusmodi. Ps. 108. Diripient alieni labores eius. Eccl. 6.a. Est aliud malum, quod vidi sub Sole et quidem frequens apud homines : Vir, cui Deus dedit divitias et substantiam et honorem et nihil deest anime sue ex omnibus, que desiderat, nec tribuit ei potestatem Deus, ut comedat ex eo ; sed homo extraneus vorabit illud. Ipsi etiam amici et noti, alieni sunt in morte. Iob. 19.b. Noti mei quasi alieni recesserunt a me. Mi. 7.b. Inimici hominis domestici eius.
marg.| {o} Et sepulchra eorum] etc. Quasi, illi hic relinquent divitias : et quid habebunt ? Hoc   [Sepulchra eorum] ad litteram sunt domus illorum, in quibus habitant corpora eorum in eternum, huius seculi, scilicet usque ad Resurrectionem.
marg.| Vel aliter, ut reprehendat eos, qui nimis pretiosa et sumptuosa sepulchra sibi faciunt preparari, ut sic dicatur, [Sepulchra eorum sunt domus illorum in eternum] secundum opinionem eorum, quasi dicat. Ita pretiosa faciunt sepulchra de marmore et lapidibus sculptis, ac si ibi habitaturi essent in eternum.
marg.| Vel aliter : Sepulchra eorum, id est pene inferni sunt domus eorum, in quibus habitabunt in eternum. De hac sepultura Lc. 16.f. Mortuus est dives et sepultus in Inferno. Vel sic quarto modo : Domus eorum sunt sepulchra illorum, id est similia sepulchris. Quemadmodum enim corpus quotidie incineratur in sepulchro : sic homo quotidie annihilatur in palatio. Prius enim consumitur eius pueritia, post eius adolescentia, deinde iuventus et postremo senium. Unde quidam religiosus, qui sibi in terra domum effoderat iuxta quantitatem corporis sui, querenti, quare non sibi edificabat maiorem domum ? dicitur respondisse ; Iam etatem meam amisi. Et Diogenes degens in dolio, consimiliter respondit similiter querenti, dicens : Non sum victurus, nisi centum annis.
marg.| {p} Tabernacula eorum] id est domus eorum, sunt duratura, secundum opinionem eorum.
marg.| {q} In progenie] filiorum.
marg.| {r} Et progenie] nepotum.
marg.| {s} Vocaverunt nomina sua] id est dederunt causam vocationis nominum suorum,   [In terris suis] id est in provinciis suis. Et nota, quod subtiliter loquitur hic Propheta, quia in modo verborum suorum derogat et possessionibus et fame malorum, loquens enim de domibus et palatiis eorum, dicit :   [Tabernacula] ut significet mobilitatem eorum. Is. 22.d. Quid tu hic, aut quasi, quis hic, quia excidisti in excelso memoriale diligenter tibi in petra tabernaculum, ecce asportari te faciet Dominus, sicut asportatur gallus gallinaceus. Et mirum est, quod etiam mali volunt haberi in memoria post mortem. Unde dicit Chrysostomus : Quanta est inanis glorie tyrannis, qua non possunt homines carere et in luctu. Et idem Chrysostomus.
prol.| O stulte, quid tibi prodest post mortem ista memoria, si ubi es, torqueris ; et ubi non es, laudaris ? Hanc gloriam {2.126va} minuit Propheta, dicens.
marg.| {a} Vocaverunt nomina sua] ad litteram.
marg.| {b} In terris suis] quasi non ubique, sed tantum in terris suis : Non enim pervenit fama eorum ad omnes extremas nationes. Unde ait Boethius ; Nec fama Ciceronis usque ad Caucasum montem pervenit. Nec fama Ovidii usque ad Grecos pervenit, licet dixerit : « Iamque opus exegi, quod Iovis ira, nec ignes : Nec poterit ferrum, nec edax abolere vetustas ».
marg.| Alia littera habet hic : Vocaverunt nominibus suis terras suas, sicut Cesarea Philippi, de qua Mt. 16.b. Stultitia autem est ita nomen suum in terra celebrare, quia quorum nomina sic scribuntur in terra, ipsi delentur de libro vite. Ier. 17.b. Recedentes a te in terra scribentur. Ps. 68. Appone iniquitatem super iniquitatem eorum et non intrent in iustitiam tuam : Deleantur de libro viventium et cum Iustis non scribantur. Vel sic   [Invocabant nomina eorum in terris ipsorum] Nomina eorum, scilicet Patrum : Heredes enim eorum ad sua sepulchra inebriant se in memoriam eorum. Posset aliquis dicere : Quomodo homo rationalis ad tantam stultitiam devenit, ut predicta faceret ? Quod solvit dicens.
marg.| {c} Homo, cum in honore esset] id est ad Imaginem et similitudinem Dei factus.
marg.| {d} Non intellexit] suam dignitatem, vel egit, ac si non intelligeret. Et ideo.
marg.| {e} Comparatus est iumentis] in stultitia. Unde addit [insipientibus]
marg.| {f} Et similis factus est illis. Factus] non natus   [similis] Immo etiam peior, quia bruta naturam suam non excedunt. Et nota, quod homo triplicem honorem habuit, scilicet honorem creationis, qui magnus fuit ; honorem recreationis, qui maior fuit ; honorem promissionis, qui cum adimplebitur maximus erit. De primo precipue hic loquitur. Et secundum primum honorem notandum quod homo fuit in quadruplici honore. Primus fuit, quia factus est ad imaginem et similitudinem Dei, secundum rationem et intellectum : Contra quod fuit ingratus, quod tangit, cum dicit : Non intellexit. Ps. 35. Noluit intelligere, ut bene ageret. Iob. 4.d. Quia nullus intelligit, in eternum peribunt. Secundus honor fuit, quia prefuit omnibus animantibus : Contra quod dicit : Comparatus est iumentis insipientibus. Et dicit Chrysostomus, quod peius est comparari, quam nasci, supple, iumentum. Nam naturaliter non habere rationem, tolerabile est, verum ratione decoratum, irrationabili nature comparari, voluntatis est crimen. Ps. 57. Furor illius secundum similitudinem serpentis, quasi dicat, non tantum factus est insipiens ; sed etiam furibundus. Tertius honor fuit, quod factus est homo erectus quiaa : « Os homini sublime dedit celumque videre ».
a Ovidius, Metamorphoses, lib. 1, v. 76 : «Prona que cum spectent animalia cetera terram, os homini sublime dedit caelum que videre iussit et erectos ad sidera tollere vultus».
marg.| Contra quod dicit [Et similis factus est illis] Quartus honor fuit, quod factus est ad fruendum Deo. Unde dicit.
marg.| {g} Hec via illorum scandalum ipsis] quasi dicat, ut qui elevari deberent in celum, cadant in infernum : Super predicto versu dicit
marg.| Beatus Bernardus Heu quomodo de grege facta est egregia creatura : Puto dicere iumenta, si possent loqui : Ecce Adam factus est, quasi unus ex vobis. Ve misero, quod iam tunc non fuit, qui diceret, Quid superbis terra et cinis : Hinc bestiali similitudine, similitudo Dei mutata est.
marg.| Moraliter exponi potest iste versus. {c} Homo, cum in honore esset, non intellexit] etc. Honores enim, ut dicitur, mutant mores et auferunt intellectum multis rationibus. Prima est, quia nimis occupant homines. Gregorius Quos multiplex actio occupat, a semetipsis alienos esse demonstrat. Et in versu : « Pluribus intentus, minor est ad singula sensus ».
marg.| Secunda est, quia inde oritur superbia, que excecat. Gregorius Tumor mentis, obstaculum veritatis. Iob. 15.d. operuit faciem eius crassitudo. Tertia est, propter assistentium adulationem. Ps. 9. Laudatur peccator in desideriis anime sue. Os. 9. Memphis sepeliet eos. Memphis interpretatur ex ore et significat adulatores, qui sepeliunt rationem hominis. Quarta, quia honor facit homines obdormire. Ecclesiastic. 34.a. Somnia extollunt imprudentes. Ps. 57. Dormitaverunt, qui ascenderunt equos. Quinta est, quia inebriant. Ps. 196. Ascendunt usque ad celos, scilicet per honores et descendunt usque ad abyssos, per peccata. Et in sequenti versu sequitur : {2.126vb} Turbati sunt et moti sunt sicut ebrius : et omnis sapientia eorum devorata est. Sexta est, quia infatuant. Eccl. 34.a. Qui apprehendit umbram et sequitur ventum : sic qui attendit ad visa mendacia : Et propter hoc dicit.
marg.| {d} Non intellexit] qualis, scilicet fuit, qualis est, qualis futurus est.
marg.| {e} Comparatus est iumentis insipientibus] multis rationibus. Primo quia inclinat se ad terrena. Ps. 16. Oculos suos statuerunt declinare in terram. Secundo, quia tantum, que carnis sunt, querunt. Phil. 3.d. Quorum Deus venter est. Rm. 18.a. Qui enim secundum carnem sunt, que carnis sunt, sapiunt. Tertio, quia unus alium indiscrete impetit. Ez. 34.e. Lateribus et humeris impingebatis et cornibus vestris ventilabatis omnia infirma pecora, donec dispergerentur foras. Quarto, quia sessorem non discernit. Eccl. 33.a. Equus emissarius, sic amicus subsannator, sub omni supra sedente hinnit.
marg.| {f} Et similis factus est illis] Nota, quod homo propter diversa peccata similis efficitur diversis animalibus brutis. Assimilatur enim porcis, per detractionem : Porcus enim stercora comedit, sic detractores peccata et turpia aliorum. Ps. 5. Sepulchrum patens est guttur eorum. Item equo per luxuriam. Ier. 5.c. In domo meretricis luxuriabantur equi amatores in feminas et emissarii facti sunt. Item asino, per stoliditatem et pigritiam. Item bovi, per sollicitudinem temporalium. Iob. 1.c. Boves arabant et asine pascebantur iuxta eos. Item vitulo, per gastrimargiam. Ier. 50.b. Effusi estis sicut vituli super herbam. Item Simie, per curiosam conformationem. Rm. 12.a. Nolite conformari huic seculo. Item leoni, per inconsideratam audaciam. Prv. 30.d. Leo fortissimus animalium, vel bestiarum, ad nullius pavebit occursum. Item urso per crudelitatem. Lam. 3.b. Ursus insidians factus est mihi, leo in abscondito. Item pardo, per varietatem. Ier. 13.d. Numquid potest ethiops mutare pellem suam, aut pardus varietatem suam ? Item vulpi, per dolositatem. Mt. 8.c. Vulpes foveas habent, etc.
marg.| {g} Hec via illorum] id est talis est vita, que in honoribus est.
marg.| {h} Scandalum] id est occasio ruine. Augustinus. Cecus est, qui offendit in montem.
marg.| {i} Ipsis] talibus. Ps. 68. Veni in altitudinem maris et tempestas demersit me. Gregorius Quid est potestas culminis, nisi tempestas mentis ? Ps. 72. Deiecisti eos, dum allevarentur. Hec est via, de qua Prv. 16.d. Est via, que videtur homini recta et novissima eius ducunt ad mortem. Nota, quod in scandalo tria sunt, imprudentia, casus, lesio. Et lesio triplex est : Proprie conscientie et alterius et fame : Et ob hoc dura est via talis. Sap. 5.b. Ambulavimus vias difficiles. Iud. c. 2.d. Nec dimiserunt viam durissimam.
marg.| {k} Et postea] id est postquam seipsos scandalizaverint.
marg.| {l} In ore suo] id est per verba sua.
marg.| {m} Complacebunt] aliis, quia et adulatores et heretici placent aliis in verbis seductoriis. Prv. c. 1.b. Si te lactaverint peccatores, nec acquiescas eis.
marg.| {n} Sicut oves] Hic est diapsalma : Et est tertia pars, in qua ostendit, quas penas habebunt mali et quomodo pene congruent culpis. et que premia habebunt Iusti. Et agit hic de tribus generibus hominum, videlicet, de malis et summe bonis iudicaturis et mediocriter bonis iudicandis. De primis in primo versu : De secundis in secundo : De tertiis in tertio. De primis dicit : sicut oves in inferno positi sunt, etc. Et accipitur hic ovis in malo. Circa quam tria attenduntur, videlicet, quod ignavum animal est, quod tollitur ei lana et remanet radix in pelle, ut iterum crescat : quod pro voluntate pastoris ducitur de pascua ad pascuam. Primum notatur, cum dicit   [sicut oves] scilicet ignavi.
marg.| {o} In inferno positi sunt] id est ponentur. Et dicit
marg.| {2.127ra} Θ in preterito prophetica certitudine. Secundum notatur, cum dicit :
marg.| {a} Mors] etc. scilicet mors eterna. Sicut animalia depascunt herbas, quia non penitus eradicant herbas, sed radices remanent, unde iterum crescit herba, ita miseri in inferno a morte corrodentur ; sed afflicti iterum reservabuntur ad penas. Unde quidam sapiens in inferni pictura hos duos posuit versus :
prol.| Hic qua vita ? mori : qua spes ? superesse dolori. Qua lex ? flere licet : qua causa ? superbia dicet.
marg.| Tertium notatur ibidem secundum aliam litteram, que est : Mors, etc. Ergo oves sunt mali. Pastor eorum est mors, id est Diabolus. Apc. 6.b. Nomen illi mors. Za. 11.d. O pastor et idolum. Locus pascuosus est infernus. De una pascua transeunt ad aliam : quia de una pena ad aliam. Iob. 24.c. Transibunt ab aquis nivium ad calorem nimium. Sequitur de gloria bonorum, qui sunt iudicaturi.
marg.| {b} Et dominabuntur] quasi dicat, ex hoc, quod mors depascet malos, accrescet gloria Sanctis. Quia.
marg.| {c} Iusti dominabuntur eorum] scilicet malorum. Ps. 57. Letabitur Iustus, cum viderit vindictam.
marg.| {d} In matutino] id est in die iudicii : quia post noctem profundam huius vite orietur illud mane, de quo in Ps. 100. In matutino interficiebam omnes peccatores terre. De hoc dicitur Sap. 3.b. Iudicabunt Sancti nationes et dominabuntur populis.
marg.| Item nota, quod iste pene, quas hic enumerat, respondent culpis, quia pro potentia, qua in presenti gloriabantur, dabitur eis in futuro impotentia et debilitas resistendi penis. Unde dicit.
marg.| {n} Sicut oves] etc. Lam. 1.b. Abierunt absque fortitudine ante faciem subsequentis, scilicet Diaboli. Item pro loco superiore, quem habebant in presenti, dabitur eis locus infimus : Unde dicit.
marg.| {o} In inferno positi sunt] * Ps. 62. Introibunt in inferiora terre. Item quia volebant vorare divitias et delitias, ideo atrocitate penarum vorabuntur. Unde dicit :
marg.| {a} Mors depascet eos] Super hoc versu sic dicit Bernardus Quam bene dicitur, sicut oves, etc. quia detracto vellere terrenarum divitiarum, dure, presseque detrusi sempiternis nudi deputabuntur incendis, semper morientur ad vitam et vivent ad mortem. Item ibi Bernardus Hic caro eorum vermibus, illic anima ignibus deputatur, donec rursus infelici collegio colligati, sempiternis involvantur incendiis, qui socii fuerunt in vitiis. Una namque pena implicat, quos unus amor in crimine ligat. Item pro dominio, quod habuerunt in terra, redigentur in servitutem. Unde dicit.
marg.| {b} Et dominabuntur eorum iusti] etc. Mal. 4.b. Calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum. Item pro confidentia, quam habuerunt in mundo, erit eis defectus auxilii. Unde sequitur :
marg.| {e} Et auxilium eorum] divitiarum, amicorum et virium corporis, in quibus hic confidebant.
marg.| {f} Veterascet in inferno] id est ad nihilum redigetur, ut pannus putrefactus, Hbr. 8.d. Quod antiquatur et senescit, prope interitum est. Quod auxilium erat.
marg.| {g} A gloria eorum] triplici, id est divitiis, amicis et viribus. Vel sic : A gloria eorum, id est propter gloriam et secundum gloriam eorum, quam hic habuerunt, sicut dicitur Apc. 18.b. Quantum glorificavit se et in delitiis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Et Sap. 6.a. Potentes potenter tormenta patientur.
marg.| Et nota quod dicitur vetustas bona et vetustas mala :
marg.| ¶Vetustas bona.
- Deitatis, Dn. 7.c. Vetustus dierum sedit, scilicet Deus, qui est eternus.
- Etatis, ad litteram. Sap. 2. Non parcamus veterano.
- Sanctitatis, Eccl. 2.b. Serva timorem illius et in illo veterasce.
- Scientie, Iob. 15.b. Quid intelligis, quod nesciamus ? Et senes et antiqui sunt in nobis multo vetustiores, etc.
- Veteris testamenti, Ct. 7.d. Omnia poma nova et vetera, quasi dicat, fructum legis, non corticem.
- Penalitatis, Lam. 3.a. Vetustam fecit pellem meam.
- Legis naturalis, Lv. 26.b. Vetustissima veterum comedetis.
- Hereseos, Iob. 2.d. Baldath, qui interpretatur vetustas sola, que, scilicet est sine Dei gratia, ut ibi Gregorius exponit.
marg.| ¶<Vetustas> mala.
- Idololatrie, Is. 26.a. Vetus error abiit.
- Superstitionis, 1Cor. 5.b. Expurgate vetus fermentum.
- {127rb} Fomitis. Rm. 6.a. Vetus homo noster simul crucifixus est.
- Prave consuetudinis, 2Cor. 5.d. Si qua in Christo nova creatura, vetera transierunt.
- Inferni, ut hic : Auxilium eorum veterascet in inferno. Ita, ut supra dictum est, erit de malis ; sed non sic de bonis. Unde sequitur :
marg.| {h} Verumtamen Deus redimet animam meam] Et sicut supra malos exterruit, ita hic mediocriter bonos confortat, qui de se non presumentes timent ; sed tamen non desperant. Unde in persona eorum dicit : Verumtamen Deus redimet animam. Ps. 129. Copiosa apud eum redemptio.
marg.| {i} De manu inferi] id est de potestate Diaboli. Os. 13.d. De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Et non tantum de manu, sed etiam de ventre. Eccl. ult. a. De altitudine ventris inferi. Et Ion. 2.b. De ventre inferi clamavi et exaudisti vocem meam. Ier. 51.d. Devoravit me Nabuchodonosor, id est Diabolus. Et nota, quod qui consentit peccato, est in manu Diaboli ; qui autem operatur, est in ore ; qui autem assuescit, est in ventre. Prv. 18.a. Impius cum in profundum peccatorum venerit, contemnit. Et hec redemptio erit.
marg.| {k} Cum acceperit me] per incarnationem, id est meam carnem. Ideo enim accepit hominem, non Angelum, quia carnem habuit et misertus est eius. Unde dixit Gn. 6.a. Non permanebit Spiritus meus in homine in eternum, quia caro est. Vel cum acceperit me, per gratiam : ad profectum, per Baptismum et alia Sacramenta. Vel cum acceperit me, per gloriam ad profectum in eterna beatitudine. Io. 14.a. Iterum veniam et accipiam vos ad me ipsum ; ut ubi ego sum et vos sitis. Vel Cum acceperit, id est acceptaverit me, non mea. Ideo Dominus ad Cain non respexit, quia non acceptavit eum, nec sua. In hoc versu concipit spem : Postquam vero eam concepit, incipit predicare, dicens :
marg.| {l} Ne timueris] etc. Et est quarta pars et diapsalma : Et confortat hic infirmos, qui tentantur, quando vident malos in hoc mundo prosperari : Secundum hoc in persona eorum dicit Iob. 21.a. Quare ergo impii vivunt, sublimati sunt, confortatique divitiis ? Ier. 12.a. Quare via impiorum prosperatur ? Ideo consolatur eos, dicens : Ne timueris, cum dives factus fuerit homo in presenti. Gregorius Contemptibilibus contemptibilia dantur. Gn. 25.a. Filiis concubinarum largitus est Abraham munera et separavit eos ab Isaac filio suo. Et de eo dicit supra, quod dedit Abraham cuncta, que possederat Isaac. Sic Dominus dat hic malis mobilia, bonis autem reservat immobilia eterne hereditatis. Et ideo non est timendum de hac partitione, sed potius valde gaudendum et ad eam se preparandum. Unde dicit Dominus Lc. 12.d. Nolite timere pusillus grex, quoniam complacuit Patri vestro dare vobis regnum. Quasi dicat, immo gaudere debetis et relinquere aliis mobilia, quia regnum vobis servatur. Unde ibi addit : Vendite, que possidetis et date eleemosynam.
marg.| {m} Et cum multiplicata fuerit gloria domus eius] non solum gloria eius, sed et gloria domus eius : quia omnes, qui ad eum pertinent, honorantur : Sed propter hoc non est timendum, nec curandum, 1Mcc. 2.g. Gloria eius stercus est et vermis. Eccl. 9.c. Non zelus gloriam et opes peccatoris ; non enim scis, que futura sit illius subversio. Postea assignat plures causas, quare non sit timendum, quando mali florent in mundo. Prima est, quia omnia amittent, unde dicit.
marg.| {n} Quoniam cum interierit] dives.
marg.| {o} Non sumet omnia] id est nihil sumet, ut sit universalis negatio et non universalitas negata. Iob. 27.d. Dives, cum dormierit, nihil secum auferet : aperiet oculos suos et nihil inveniet. Et Ps. 48. Relinquent alienis divitias suas. Et Ps. 75. Dormierunt somnum suum et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis.
marg.| {p} Neque descendet cum eo] in inferno.
marg.| {q} Gloria eius] quam habebat hic ; immo mutabitur gloria in ignominiam, secundum illud Os. 4.b. Gloriam eorum in ignominiam commutabo. Et quanto est hic gloriosior homo, tanto erit ibi magis ignominiosus, secundum illud Ez. 32.d. Quo pulchrior es, descende et dormi cum incircumcisis in medio interfectorum. Sap. 6.a. Iudicium dirissimum in his, qui presunt, fiet. Secunda causa est, quia tantum in presenti habent locum {2.127va} suum. Unde sequitur :
marg.| {a} Quia anima] sensualis.
marg.| {b} Eius] id est divitis.
marg.| {c} In via ipsius] tantum.
marg.| {d} Benedicetur] a Domino benedictione sinistre. In vita enim benedicitur et in morte maledicitur. Sicut ille, cui dictum est Lc. 16.b. Recordare, quia recepisti bona in vita tua et Lazarus similiter mala : nunc autem consolatur, tu vero cruciaris. Vel Benedicetur, ab hominibus. Ps. 143. Beatum dixerunt populum, cui hec sunt. Vel Benedicetur, ab ipso, secundum quod alia littera habet : quia anime sue in vita sua benedicet. Et competenter dicit, Benedicetur, non dicit, benefiet illi, nisi tantum in dictione, secundum quod dives tantum benedixit anime sue, Lc. 12.c. dicens : Anima, habes multa bona reposita in annos plurimos. Sed multum aliter contigit ei in re et operatione, secundum quod ibi sequitur : Stulte, hac nocte repetent animam tuam a te. Sed verius dixisset : Anima habes nulla, vel pauca bona reposita, quia secundum illud Iob. 24.d. Pavit sterilem et que non parit ; et vidue bene non fecit. Econtrario Prv. 11.c. Benefacit anime sue vir misericors. Tertia causa est, quia sunt mercenarii, unde dicit :
marg.| {e} Confitebitur tibi, cum benefeceris ei] id est laudabit te, o Deus. Za. 11.a. Benedictus Deus, divites facti sumus. Gregorius Illa vox in tribulatione Deum non invenit, que eum in tranquillitate contempsit. Nos enim in omni statu debemus laudare et benedicere Deum. Tob. 4.d. Omni tempore benedic Deum. Iob. 13.c. Etiam si occiderit me, in ipso sperabo. Quarta causa est, quia sunt imitatores paternorum scelerum, unde sequitur :
marg.| {f} Introibit] imitando.
marg.| {g} Usque in progenies patrum suorum] Quicquid enim pater eius acquisivit, sive per fraudem, sive per usuras, sive per rapinas, ipse totum vult obtinere et retinere quasi iure hereditario et etiam in aliis vitiis, que viderunt tales filii in suis patribus, imitantur eos. et sicut dicitur Mt. 23.d. implevit mensuram patrum suorum. Et patrem sequitur sua proles. Sed quos sequuntur in culpa, sequentur etiam in pena, unde addit :
marg.| {h} Usque in eternum non videbit] id est numquam videbit,
marg.| {i} Lumen] id est Deum, quia hic cecus est cecitate mentis et transibit ad tenebras exteriores. Unde Augustinus, A somno tenebrarum interiorum transibunt ad tormenta tenebrarum exteriorum. Vel de pena Inferni legi potest totus versus : Introibit usque in progenies patrum suorum, id est ad eos descendet in infernum. Et bene dicit, introibit ; quoniam pena inferni semper est in ingressu, quia, ut habetur Iob. 24.c. Transiet ab aquis nivium ad calorem nimium. Eccl. 18.a. Cum consummaverit homo, tunc incipit. Et tanguntur quatuor pene malorum in Inferno future. Prima est horrenda societas, cum dicit : Progenies et dicit pluraliter, propter multitudinem. Prv. 9.d. In profundis Inferni convive eius. Secunda pena, est dolor de amicis, quam tangit, cum dicit, Patrum, Lc. 16.g. Habeo enim quinque fratres, etc. Nolebat enim dives damnatus, ut fratres eius ad infernum venirent, ne de eorum societate magis cruciaretur. Tertium, est pene eternitas, que notatur, cum dicit : usque in eternum. Quartum, est tenebre palpabiles, quod notatur, cum dicitur : non videbit lumen. Sap. 17.b. Ignis nulla vis poterat illis lumen prebere. Sed hec omnia venient homini propter insipientiam. Unde iterum replicat causam, dicens :
marg.| {k} Homo cum in honore esset, non intellexit] Iob. 4.d. Quia nullus intelligit, in eternum peribunt : Is. 5.d. Propterea populus meus ductus est captivus, quia non habuit scientiam. Versus autem iste supra habitus est et diffuse expositus : et ideo non oportet iterum exponere.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 48), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_48)
Signaler un complément d'information

Notes :