Hugo de Sancto Caro

Psalmus 62

Numérotation du verset Ps. 62,1 

¶Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 62) D14 D30 Cbg150 ω1 Rusch Ps-G
cum esset in deserto Idumee1.
1 Idumee D30 ] Iudee Ps-G D14 , + Vox Ecclesie de Christo D30
Numérotation du verset Ps. 62,2 I

Deus Deus meus ¦
ad te de luce vigilo.
Numérotation du verset Ps. 62,II 

Sitivit
in te anima mea ¦
quam
multipliciter
tibi
caro mea.
Numérotation du verset Ps. 62,3 III

In terra deserta
et2 invia et inaquosa† sic
2 et D14 Cor2 (interponitur secundum hebr. et anti. et Ieronimum et grecum hec coniunctio) Rusch Weber ] om. Ps-G ( V ) D30 ω 1 ΩP ΩS Ed1530Ps-Med.
in sancto
apparui tibi ¦
ut viderem
virtutem tuam et gloriam tuam.
Numérotation du verset Ps. 62,4 IV

Quoniam melior est misericordia
tua
super vitas ¦
labia mea laudabunt te.
Numérotation du verset Ps. 62,5 V

Sic benedicam te
in vita mea ¦
et3 in nomine tuo
3 et plerique codd. et edd. D14 D30 ω 1 Rusch Ps-R ] om. Ps-G (R F C I²Q² ΦR²GVP G² K ΨB) cum graec. hebr.
levabo manus meas.
Numérotation du verset Ps. 62,6 VI

Sicut adipe et pinguedine4
4 pinguedine plerique codd. et edd. D14 D30 Cbg150 ω1 Rusch] pinguidine Ps-G
repleatur
anima mea ¦ et labiis5 exultationis
5 labiis Ps-G (ΨB² V D ) D14 D30 Cor2 (Ieron. et novi) Ω ω 1 Rusch edd labia Ps-G Cor2 (anti. quidam)
laudabit
os meum.
Numérotation du verset Ps. 62,7 VII

Sic6
6 Sic Ps-G (F ΨB) ΩS ΩP Rush Ed1530 cum Ps-R ] Si Ps-G (R I) D14 D30 Cbg150 ω 1 Cor2 (non est ibi SIC sed SI )
memor fui tui super stratum meum† 7
7 <divisio.> meum+ ω 1] D14² D30²
in matutinis
meditabor in te ¦ 8
8 meditabor D30 ω 1 Rusch ] meditabar Ps-G (R)
Numérotation du verset Ps. 62,8 

quia fuisti adiutor meus.
Numérotation du verset Ps. 62,VIII 

Et
in velamento9 alarum tuarum
9 velamento] umbra Cbg150 (cum Ps-H)
exultabo†
Numérotation du verset Ps. 62,9 

adhesit
anima mea post te ¦
me suscepit
dextera tua.
Numérotation du verset Ps. 62,10 IX

Ipsi vero
in vanum
quesierunt animam meam† introibunt
in inferiora terre ¦
Numérotation du verset Ps. 62,11 

tradentur
in manus
gladii partes vulpium
erunt.
Numérotation du verset Ps. 62,12 X

Rex vero
letabitur
in Deo† laudabuntur
omnes qui iurant10
10 laudabuntur omnes qui iurant D14* D30 ω 1 Rusch ] laudabitur omnis qui iurat Ps-G D14²
in eo ¦ quia
obstructum est os loquentium iniqua.

Psalmus 62

Numérotation du verset Ps. 62,1 
marg.| Deus, Deus meus] etc. Titulus.   [Psalmus David, cum esset in deserto Idumee] In precedenti Psalmo egit de transiliente caduca et transitoria huius mundi : Sed quia non potest homo subito omnia transilire ; sed oportet, quod diu quandoque moretur inter malos, quia incolatus eius prolongatur : ideo agit hic de viatore, quem in deserto huius mundi oportet multas penurias et angustias sustinere, antequam ad patriam possit pervenire. Est ergo sensus tituli.   [Palmus] iste   [est David] id est cuiuslibet fidelis, agens de hoc, quod sustinet,   [cum esset] id est cum moratur   [in deserto Idumee] id est in hoc mundo deserto a Deo et sanguinolento per peccatum : Idumea enim sanguinea interpretatur : et in hoc mundo sanguis sanguinem tetigit, sicut dicitur Os. 4.a. Quia omne, quod {2.156ra} est in mundo, est concupiscentia carnis et concupiscentia oculorum et superbia vite, sicut habetur, 1Io. 2.c. Intentio est monere, ut recte conversemur in medio prave et perverse nationis.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo dicit, quomodo se habeat in deserto huius mundi, videlicet, quia Deum videre desiderat et eum laudat et id amplius facere optat. Secundo, contra difficultates et tribulationes, quas a mundo patitur, ostendit securitatem suam ex Deo esse, ibi : [Si memor fui tui] Loquens ergo vir iustus, sicut viator ostendit se habere, que necessaria sunt viatori. Primum est, ut non sit somnolentus, sed mane surgat. De hoc dicit.
marg.| {a} Deus, Deus meus] etc. id est valde mane ad litteram. Dicit autem.
marg.| {a} Deus] Pater.
marg.| {b} Deus] Filius.
marg.| {c} Meus] Spiritus sanctus, quia est donum. Vel sic   [Deus] ante legem colendus   [Deus] in lege metuendus, quia lex data est in timore   [Meus] in tempore gratie dicendus. Vel sic,   [Deus] qui me creasti   [Deus] qui me recreasti   [Meus] qui me glorificabis.
marg.| {d} Ad te vigilo] Multi enim vigilant ad mundum, ut rapiant, Iob. 24.c. Mane primo consurgit homicida, ut interficiat egenum et pauperem. Alii vigilant ad crapulam, Is. 5.c. Ve qui consurgitis mane ad ebrietatem sectandum et potandum usque ad vesperam. Sed qui vigilat ad Deum contrarium facit. Unde Eccl. 31.a. Vigilia honestatis tabefaciet carnes et cogitatus illius auferet somnium. Sic ergo exponitur.
marg.| {e} De luce vigilo] id est mane, ad litteram, secundum quod in Is. 26.b. dicitur anima mea desideravi te in nocte, sed et spiritu meo in precordiis meis, de mane vigilabo ad te. Vel potest legi de mane iuventutis, quia tunc incipit homini quasi lucescere : et tunc maxime necesse est hominem vigilare ad Deum, propterea, quia tunc magis infestatur homo a tentationibus, quia tunc est quasi vas novum, quod si imbutum fuerit bono odore, servabit diu, similiter si malo odore imbutum fuerit. Secundum quod dicit Horatius.
prol.| Quo semel est imbuta, recens servabit odorem
marg.| Testa diu. Sic est de homine iuvene. Unde Prv. 22.a. Proverbium est, adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ea. Et ideo bonum est mane, id est in iuventute vigilare ad Deum et assuescere bonis cogitationibus et operationibus. Lam. 3.c. Bonum est viro, cum portaverit iugum Domini ab adolescentia sua. Vel sic.
marg.| {d} Ad te de luce vigilio] in hac vita presenti, que dicitur lux. Io. 9.a. Me oportet operari, donec dies est : venit nox, quando nemo potest operari, scilicet in morte. Et in hac luce vigilandum est ad Deum, secundum quod dicit Dominus Mt. 24.d. Vigilate, quia nescitis, qua hora Dominus vester venturus est, Lc. 12.e. Beati sunt servi illi, quos, cum venerit Dominus, invenerit vigilantes, etc. Vel :
marg.| {d} Ad te] id est propter te.
marg.| {e} De luce] id est ad lucem cruciboli.
marg.| {f} Vigilo] Sap. 6.c. Qui de luce vigilaverit ad illam, id est ad sapientiam, non laborabit : assidentem enim illam foribus suis inveniet. Item,   [Ad te] placandum   [de luce] id est summo mane   [vigilabo] in oratione, Sap. 16.d. Notum sit omnibus, quoniam oportet prevenire Solem ad benedictionem tuam et ad ortum lucis te adorare. Ideo Magdalena vidit et invenit Iesum, quia mane venit ad sepulchrum, Io. 20.c. Ex. 16.b. Mane videbitis gloriam Domini. 1Mcc.4.f. Ante matutinum surrexerunt sacerdotes et obtulerunt sacrificium secundum legem super altare. Vel (de luce) id est tempore gratie, quod incepit ab Incarnatione. Unde in die Natalis Domini cantat Ecclesia in diluculo. Lux fulgebit hodie. Ante istam lucem dormiebant homines, sed veniente luce, Evigilare ceperunt. Unde dicit Apost. Rm. 13.c. Hora est iam nos de somno surgere. Hoc legit et cantat Ecclesia in adventu, vel (De luce) id est in statu gratie. Licet enim omnes simus in tempore gratie ; non tamen omnes sunt in statu gratie, sed multi dormiunt in peccato, unde Eph. 5.d. Surge, qui dormis et exsurge a mortuis : et illuminabit te Christus, adducens, scilicet lucem gratie. Qui est in hac luce, vigilat ad Deum, desiderans ad eum pervenire, sicut viator ad metam, vel ad patriam. Hoc est enim secundum {2.156rb} notabilem in viatore, scilicet desiderium perveniendi ad patriam, de quo apertius subiungit.
marg.| {g} Sitivit] quasi dicat ideo vigilo, quia te desidero, secundum quod innuit Is. 26.b. in illa auctoritate, quam modo diximus. Anima mea desideravit te : Ecce causa. Sed et in precordiis meis de mane vigilabo ad te : Ecce effectus. Dicit ergo   [sitivit in te] bibendum, Ps. 35. Quoniam apud te est fons vite : vel in te existens   [sitivit te] Eccl. 24.c. Qui edunt me, adhuc esurient : et qui bibunt me, adhuc sitient. Sitientes vocat Dominus. Io. 7.f. Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Is. 55.a. Omnes sitientes venite ad aquas.   [Sitivit] ergo   [in te anima mea] Et.
marg.| {h} Quam multipliciter tibi] supple sitivit.
marg.| {i} Caro mea] Sed nonne caro sitit contra Deum et non Deo ? Unde Gal. 5.c. Spiritu ambulate et desideria carnis non perficietis : caro enim concupiscit adversus spiritum. Solutio : Quandoque desiderat caro directe contra spiritum, scilicet quando desiderat peccatum : et tunc non est desiderium eius perficiendum, nec sitit Deo, sed contra Deum recte loquendo : Sed occasionaliter potest dici, quod sitit Deo : quia est causa, quare anima sitiat et desideret Deum. Et ab huius carnis tentationibus petit liberari cum Apostolo, Rm. 7.d. infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius ? Quandoque autem desiderat caro non contra spiritum, sicut cum desiderat necessaria : et tunc dicitur sitire Deo, quia a Deo petit necessaria. Quandoque etiam desiderat cum spiritu, sive pro spiritu, sicut in viris spiritualibus interdum ipsa sensualitas appetit bonum. Nota autem, quod anima sitit tria, scilicet lac, aquam, vinum. Lac, videlicet, simplicis doctrine, quo anima indiget, quando de novo ad Deum revertitur, 1. Cor. 3.a. Lac dedi vobis potum, non escam. Hbr. 5.d. Indigetis, ut doceamini, que sint elementa exordii sermonum Dei : et facti estis, quibus lacte opus sit, non solido cibo. Aqua, est solidior sapientia, quam adulti bibunt. Eccl. 15.a. Aqua sapientie salutaris portabit illum et firmabitur in illo et non flectetur. Vinum, est eterna iucunditas, Ps. 35. Inebriabuntur ab ubertate domus tue. Item caro sitit tria, scilicet vitam, custodiam, prolem. Vita triplici fonte derivatur, videlicet, a timore Domini, Prv. 14.d. Timor Domini fons vite. Item ab eruditione, seu castigatione, Prv. 16.c. Fons vite eruditio possidentis. Item a lege, Prv. 13.c. Lex sapientis fons vite. Custodia etiam necessaria est carni. Unde Eccl. 26.b. In filia non advertente se firma custodiam, ne inventa occasione abutatur se. Item quia caro est quasi uxor spiritus sitit prolem, 1Rg. 1.a. Fuerunt Fenenne filii. Fenenne, interpretatur conversa et significat carnem, que obedire vult spiritui Filie eius, sunt abstinentia, disciplina, confessio, vigilie, oratio, peregrinatio et his similia, que caro parturit. Et ostendit, quare ita sitiat, videlicet, quia est in deserto huius seculi, ubi est defectus omnis boni. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {k} In terra deserta] supple, sitivit anima mea et caro mea, id est in hoc mundo, in quo triplex est defectus, qui notatur hic. Quia est sine fructu. Unde dicit :   [In terra deserta] Sine habitatore. Unde addit :
marg.| {l} Invia] fine aqua : Unde dicit.
marg.| {m} Inaquosa] quasi dicat mundus est sine ubertate, sine societate, sine refrigerio : et ideo non est mirum, si ad te, vel in te sitiam. Sine ubertate bonorum operum est mundus, licet multas spinas et tribulos peccatorum germinet. Unde de mundanis dicitur Os. 8.b. Ventum seminabunt et turbinem metent, culmus stans non in eis germen, non faciet farinam. Ps. 13. et 52. Non est, qui faciat bonum. Item est sine societate bonorum virorum. Unde Ier. 4.f. Intuitus sum et non erat homo. Sunt quidem ibi multe fere : sed non est ibi homo ratione utens. Item est sine refrigerio gratie. 2Rg. 1.d. Montes Gelboe, nec ros, nec pluvia veniant super vos. Ps. 142. Anima mea, sicut terra sine aqua tibi. Item sine refrigerio aque lacrimarum, quia mundani non habent irriguum superius, neque inferius.
marg.| {n} Sic] id est in tali terra, vel penuria.
marg.| {p} Apparui tibi] in {2.156va} Δ   sancto] desiderio, id est perfectum desiderium me tibi representavi, Ps. 37. Domine, ante te omne desiderium meum et gemitus meus a te non est absconditus.
marg.| {a} Ut viderem] etc. id est Christum, quasi dicat, hoc desiderabam, ut ad fruitionem et cognitionem Christi pervenirem, qui est virtus Dei patris 1Cor. 1.d. Christum Dei virtutem et gloriam eius. Sicut dicitur. Prv. 10. Gloria patris filius sapiens. Dictum est, quod per desertum significatur mundus et sunt multe proprietates deserti ad hoc concordantes, que notantur his versibus : « Horret, inest serpens, latro, leo, spina, spelunca. Non colitur, sterilis, invia, sicca, silens ».
marg.| Proprietates deserti convenientes mundo.
prol.| Horret mundus. Unde Dt. 32.b. In loco horroris et vaste solitudinis.
- Inest serpens. Dt. 7.c. Ductor fuit in solitudine magna, atque terribili, in qua erat serpens flatu adurens et scorpio ac dipsas
- Latro, Lc. 10.e. Incidit in latrones.
- Leo, id est Diabolus, qui in mundo venatur. Eccl. 13.c. Venatio leonis onager in Eremo.
- Spina. Unde Moyses vidit rubum in deserto. Ex. 3.a. Is. 7.d. Omnes montes in sarculo sarrientur, non veniet illuc terror spinarum.
- Spelunca. Iob. 30.a. In desertis habitabant torrentium et in cavernis terre.
- Non colitur Nm. 20.a. Eduxisti nos in locum istum pessimum, qui seri non potest, etc.
- Sterilis. Ier. 48.b. Eritis quasi myrice in deserto.
- Invia. Is. 34.c. Desolabitur in secula seculorum, non erit transiens per eam.
- Sicca. Nm. 21.b. Deest panis, non sunt aque, Ier. 17.a. habitabit in deserto in siccitate.
- Silens, Is. 24.b. Quievit sonitus letantium.
marg.| {a} Ut viderem] in contemplatione.
marg.| {b} Virtutem tuam] etc. in futuro Vel Viderem, id est experirer, Virtutem tuam in presenti, id est misericordiam.
marg.| {c} Et gloriam tuam] in futuro.
marg.| Vigilat Deus
- Ut discernat merita. Ier. 1.c. virgam vigilantem ego video.
- Ut custodiat. Ps. Ecce non dormitabit, neque dormiet, qui custodit Israel.
- Homo
- Bonus
- Ut sibi prosit, ut hic. Et Eccl. 31.a. Vigilia honestatis tabefaciet carnes, etc.
Ut aliis prosit. Ct. 3.a. Invenerunt me vigiles, etc. ¶¶Malus
- Ut aliis noceat. Prv. 4.c. Non dormiunt, nisi cum male fecerint, etc.
marg.| <Vigilat> Diabolus.
- Ut seducat Iob. 30.c. Qui me comedunt, non dormiunt Is. 5.g. Ecce festinus velociter venient, etc.
- Dictum est etiam, quod per desertum significatur penitentia, vel claustrum : unde notande sunt alie proprietates his versibus : « Lingua, latex, latebre, lex, mons, mel, manna, racemi. | Visio, panis, agon, Angelus, herba, fere ».
marg.| Hec conveniunt penitentie, vel claustro.
marg.| Proprietates deserti convenientes claustro
Lignum, scilicet illud, de Ex. 15.d. Dominus ostendit ei lignum, quod dulcoravit aquas Marath, scilicet Crux Christi.
- Ibi est latex fluens de petra Christo. Ex. 17.b. Percuties petram et exibit ex ea aqua : Et de hoc. Nm. 20.b.
- Latebre. 1Rg. 23.c. Ecce David latitat apud nos et 23.a. Eiusdem. David et viri eius in interiori parte spelunce latebant.
- Lex data est in deserto. Ex. 20.d. De celo locutus sum vobis.
- Mons, id est contemplatio, Ex. 19.c. Mons Sinai fumigabat.
- Mel est, quia ut habetur Mt. 3.a. Ioannes mel silvestre edebat.
- Manna, de quo. Nm. 23.c. et Sap. 16.c.
- Racemi. Quod sint racemi in deserto, est contra naturam, tamen inveniuntur ibi : Similiter contra naturam est, quod homo terrestris ascendat celum. Os. 9.c. Quasi uvas in deserto inveni Israel, hoc est nasci ex tribulis ficus. Et de spinis uvas, scilicet ex peccatore celicolam.
- Visio, de qua Ex. 3. Vadam et videbo visionem hanc magnam. Et 3Rg. 19.c. In sibilo Dominus.
- Panis 3Rg. 19.a. Elias reperit panem subcinericium ad caput suum. Et Io. 6.b. In deserto pavit 5000. hominum.
- Agon, id est certamen tentationum. Mt. 4.a. Ductus {156vb} est Iesus in desertum, ut tentaretur a Diabolo, etc.
- Angelus, custos existentium in deserto, Ex. 23.c. Precedet te Angelus meus.
- Herba, qua sancti vescuntur, 2Mcc.1.d. Iuda secesserat in desertum locum, ibique inter feras cum suis in montibus vitam agebat et feni cibo vescentes demorabantur, ne participes fierent coinquinationis.
- Fere. De quibus Iob. 39.a. Numquid nosti tempus partus Ibicum. Et Mc. 1.b. Eratque cum bestiis.
marg.| {d} Quoniam melior est] etc. Hoc secundum utramque premissarum lectionum competenter iungitur. Primo sic. Dico, quod desiderabam videre virtutem tuam et gloriam tuam, id est Christum non quidem presumendo de meis meritis, sed de tua misericordia confidendo : Quoniam melior est, etc. Vel secundum secundam lectionem : Apparui tibi.
marg.| {a} Ut viderem virtutem tuam] id est misericordiam.
marg.| {d} Quoniam melior est misericordia tua] Domine.
marg.| {e} Super vitas] quasi dicat, nullius vita quantumcumque sancta sufficit homini, nisi adsit misericordia Dei. Secundum quod dicit Gregorius Quantumlibet quis videatur innocens, tamen apud districtum Iudicem nostra nos vita non liberat, si reatum nostrum misericordia Dei non relaxat. Propter hoc dicit Iob. 9.b. Etiamsi habuero quippiam iustum, non respondebo, sed meum Iudicem deprecabor.
marg.| {e} Super vitas] duas, scilicet activam et contemplativam. Vel Super vitas quatuor, que significantur Ez. 1.b. per quatuor animalia. Facies hominis est vita coniugatorum, qui cum uxoribus vivunt. Facies leonis, qui in eremo habitat, est vita Eremitarum. Facies bovis, cenobitarum. Hec sunt animalia gressibilia, quia omnes hi habent aliquid in terra. Facies Aquile est vita eorum, qui nihil penitus habent terrenum, sed libere volant in celestibus. Sed melior est misericordia Dei super omnes istas vitas, quia sicut dicit Gregorius Vita Sanctorum succumbit, si pietas Dei non adsit. Unde de illis animalibus, bene dicitur ibi, quod cum fieret vox super firmamentum, stabant et submittebant alas suas. Quid enim est fieri vocem super firmamentum, nisi Deum districte velle iudicare ? Et quid est animalia alas submittere, nisi vitas Sanctorum succumbere ? Et quia Deus est misericors, promittit Propheta se laudaturum Deum ore. Unde dicit.
marg.| {f} Labia mea laudabunt te] Os. ult. b. Reddemus vitulos labiorum nostrorum. Item quia non est Deus tantum ore laudandus, sed et opere : ideo etiam opere se promittit laudaturum, subiungens.
marg.| {g} Sic] id est sicut ore laudabo te, sic etiam.
marg.| {h} Benedicam te in vita mea] id est bene vivendo, iuxta illud Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. Propter istum duplicem modum laudandi Deum, scilicet verbo et opere designandum, precepit Dominus Ex. 28.f. ut de tunica sacerdotali dependerent tintinnabula et malogranata. Per tintinnabula, verba : Per malogranata opera designantur. Hec autem non prosunt facienti, nisi pura fit intentio. Unde bene sequitur.
marg.| {i} Et nomine tuo] id est propter salutem.
marg.| {k} Levabo manus meas] Manus levat, qui operatur propter celestia. 1Tim. 2.c. Levantes puras manus in oratione. E contrario dicitur Os. 5.a. Victimas declinastis in profundum. Illas manus, que sursum elevantur, apprehendit Dominus, id est talia opera acceptat et ut melius fiat, adiuvant, Is. 41.c. Suscepit te dextera Iusti mei, id est Christi. Et sequitur post : Ego Dominus Deus tuus apprehendens manum tuam. Sed quia in laude Dei necessaria est devotio, ideo consequenter petit eam dicens.
marg.| {l} Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea] Per adipem, qui est in intestinis, significatur devotio interior, que Domino debet offerri. Lv. 3.d. Omnis adeps Domini erit. Per pinguedinem, que in carne est, significatur exterior alacritas, que etiam Domino offerri debet. 2Cor. 9.b. Hilarem datorem diligit Deus. Sicut enim antiquitus adeps et pinguedo placebant Deo ; ita spiritualiter in nostris sacrificiis spiritualibus devotio et hilaritas placent ei. Et ideo petit iste animam suam his repleri. Et notabiliter dicit : Anima mea, non petit carnem, vel bursam impinguari, sed animam. Ier. 31.c. Inebriabo animas sacerdotum pinguedine Is. 55.a. Audite audientes me et comedite bonum et delectabitur crassitudine anima vestra. Sic est de devotis et ferventibus ; sed non sic de acidiosis, qui dicunt Nm. 11. Anima nostra arida est. Et quia anima repleta eructat, ideo sequitur.
marg.| {m} Et labiis exultationis laudabit os meum] Hoc sequitur necessario, {2.157ra} quia impinguata anima non laudare non potest. Mt. 12.c. Ex abundantia cordis os loquitur.   [Labiis exultationis] dicit, non questus temporalis, qui potius separandus est ab anima, secundum illud Ier. 15.d. Si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris.
marg.| {a} Si memor] etc. Secunda pars, ubi ostendit securitatem suam ex Deo esse, cuius habet memoriam Et continuatur precedenti sic. Dico, quod laudabit os meum, quia ex abundantia cordis os loquitur, ego autem ipsum Deum habeo in corde, cogitans in eo in matutinis. Et hoc probat quasi per locum a minori, dicens : si memor fui, etc. quod utique minus videtur probabile, quod, scilicet cogitem de te instrato, ubi dormiendum et quiescendum est. Si, inquam, ibi memor fui tui. Ergo probabile est quod.
marg.| {b} In matutinis meditabor in te] quando iam de lecto surgo. Et notanda sunt hic quatuor, que ponit, scilicet locus. Per hoc, quod dicit : Super stratum tempus, per hoc quod dicit in matutinis. Modus, per   [sic] secundum quod legitur ab aliquibus, sic memor, etc. et per   [meditabor] Causa, per hoc, quod sequitur.
marg.| {c} Quia fuisti adiutor meus] Stratum autem quinque modis sumitur in Scriptura. Dicitur enim stratum mensa, seu locus refectionis, eo quod antiquitus in lectis comedere solebant, secundum Lc. 23.b. Ostendet vobis cenaculum grande stratum et ibi parate. Super hoc stratum debet homo esse memor Dei, ut Deo manducet, videlicet, ut non comedat propter voluptatem ; sed ut fortior sit ad serviendum Deo 1Cor. 1.g. Sive comeditis, sive bibitis, omnia in gloriam Dei facite. Ideo legitur claustralibus, dum comedunt. Item stratum dicitur lectus egritudinis, in quo precipue debet homo memor esse Dei, sicut Ezechias, de quo Is. 38.a. dicitur, quod flevit et dati sunt ei 15. anni ad vitam. Item per stratum potest intelligi quies prosperitatis, in qua multi non sunt memores Dei, sed eum obliviscuntur, sicut Gn. quadragesimo d. dicitur quod succedentibus prosperis, oblitus est interpretis sui. Hoc idem signatur ibi, ubi dicitur, quod Manasses fuit frater Ephraim, id est oblivio abundantie, Os. 13.c. Adimpleti sunt et saturati sunt et elevaverunt cor suum et obliti sunt mei. Is. 57.b. Viam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Item stratum dicitur conscientia, Is. 28.e. Coangustatum est stratum, ita ut alter decidat. Non enim in conscientia hominis possunt habitare simul Diabolus cum Deo, vel e converso. De conscientia etiam dicitur illud Ct. 1.d. Lectulus noster floridus. Et Ct. 2.a. In lectulo meo quesivi, quem diligit anima mea. Et in Ps. 6. Lacrimis meis stratum meum rigabo. Item stratum est sacra Scriptura, in qua requiescere et Deum ad memoriam revocare debemus. Rm. 2.c. Requiesces in lege. De quolibet potest dici.
marg.| {a} Si memor fui tui super stratum meum] etc. Hoc est contra duo genera hominum. Quidam enim nolunt surgere et nolunt interesse matutinis. Contra eos dicit   [In matutinis] Quidam autem surgunt et intersunt, sed ibi non Deum ; sed vana, aut noxia meditantur. Contra quod dicit, meditabor in te : Item nota, quod dicit meditabor, non dicit cantabo, quia omnium est meditari in Deum, sive in Deo, tam laicorum, quam clericorum. Sed cantare non sic : Is. 59.b. omnes quasi columbe meditantes gememus. Et merito meditabor in te, quia fuisti adiutor meus, liberans me de inimicis meis. Sed quia dicit   [fuisti] In preterito, numquid excludit presens et futurum ? Non Deus enim non tantum fuit, sed est et erit adiutor noster. Fuit adiutor noster, per gratiam prevenientem. Est per gratiam cooperantem. Erit, per gratiam confirmantem. Hec est ergo prima causa, quare memor sit Dei, videlicet, quia est adiutor. Secundam autem, tertiam et quartam ponit consequenter. Secunda ergo est, quia est protector contra mala, ibi : et in velamento, etc. Tertia est, quia trahit ad se. Unde dicit : Adhesit anima mea post te : Quarta est, quia glorificabit : Unde subdit : me suscepit dextera tua. Dicit ergo.
marg.| {d} Et in velamento] etc. id est in protectione tua. Ps. 16. Sub umbra alarum tuarum protege me, a facie impiorum, qui me afflixerunt. Sunt autem ale Domini misericordia et veritas : sive potentia et clementia : potentia defendit, clementia fovet. Vel ale Domini, sunt prelati boni, scilicet ale illius galline, de qua Mt. 23.d. Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alis. Et dicuntur prelati boni ale Domini, eo quod pullos Domini defendunt {2.157rb} ab imbribus, a vulpe, a milvo, a vento, a pulvere. Imber est est damnatio ire Dei, Ps. 10. « Pluet super peccatores laqueos ». Genesis 19.e.a « Dominus pluit super Sodomam et Gomorrham sulphur et ignem ». Vulpes sunt heretici, Ct. 2.d. Capite nobis vulpes parvulas, que demoliuntur vineas ; Ventus, superbia ; Pulvis, avaritia, propter hoc bene signantur prelati boni per saga, que cooperiebant tabernaculum. Ex. 26.c. Facies aliud operimentum de sagis. Ubi dicit Gregorius Ut intus byssus fulgeat, pelles et cilicia, imbres et pulverem portent. Qui ergo magnis virtutibus in Ecclesie sinu proficiunt, Prepositorum vitam despicere non debent, cum vacare eos exterioribus vident prelati ergo sunt ale Domini. Sed multi pulli nolunt subesse istis alis, sed superesse : et ideo a milvo rapiuntur. Nunc autem perverse sunt ale, que pullos occidunt, quos protegere debent. Ier. 2.g. in alis tuis inventus est sanguis animarum pauperum et innocentum. Vel ale Domini, sunt brachia in Cruce extensa, sub quibus protegitur Ecclesia tota. Dt. 32.b. Expandit alas suas et assumpsit eos, atque portavit in humeris suis. Non tantum autem protegit Dominus, sed et trahit. Unde sequitur :
a Gn. 19, 24.
marg.| {e} Adhesit anima mea post te] Non sicut infra dicitur. Ps. 118. Adhesit pavimento anima mea.
marg.| {g} Post te] ascendentem in celum. Mi. 2.d. Ascendet pandens iter ante eos. Et est necesse, ut qui vult sequi velociter currentem, ei adhereat, alioquin cito remanere poterit. Ideo dicit Sponsa Ct. 3.b. Tenui eum, nec dimittam. Caritas vero compaginat animam Deo, sicut Noe linivit arcam asphalte, id est bitumine Iudaico. Dicit ergo.
marg.| {e} Adhesit] contra discoherentes et discordes.
marg.| {f} Anima] mea contra carnales.
marg.| {g} Post te] contra presumentes, sicut fuit Petrus, cui volenti precedere Dominum, dixit Dominus Mt. 16.d. Vade post me Satana. Ideo bonum est sequi Dominum et inniti humeris eius. Dt. 32. Beniamin amantissimus Domini, habitabit in eo confidenter et inter humeros illius requiescet. Dt. 32.b. Portavit eum in humeris suis. Lev. 15.a. Imponit ovem in humeris suis. Sed potest obiici de Ioanne, qui in cena rucubuit supra pectus Domini. Io. 13.c. Sol. Dominus tunc quievit ; cum autem cucurrit, oportuit illum sequi. Illud autem sic exponit Gregorius In pectore Domini recumbimus, cum sapientiam evangelicam meditamur. Ex. 33.d. Posteriora Domini cum Moyse cernunt, qui retroactas prophetias considerant.
marg.| {h} Me suscepit] id est suscipiet in gloria.
marg.| {i} Dextera tua] id est propitiatio tua. Ps. 54. Suscipiet in pace animam meam, ab his, qui appropinquant mihi : Ubi est locus salvandorum. Mt. 25.c. Statuet oves a dextris. In dextra Domini duo sunt, scilicet iustitia et eternitas. De iustitia locutus est David, qui fuit vir bellator manu dicens Ps. 47. Iustitia plena est dextera tua. De eternitate, in qua erit summa pax, dicit Salomon pacificus. Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextera illius. Nec dicit, ego suscepi dexteram tuam, sed e converso, quia totum est a bonitate Dei. Et propter ista dicit se esse securum ab inimicis, subdens.
marg.| {k} Ipsi vero in vanum quesierunt animam meam] Quod sic legi debet : Ipsi vero quesierunt animam meam.
marg.| {l} Vero] pro sed.
marg.| {m} In vanum] quia tu me adiuvas, protegis, trahis ad te et suscipis. Ps. 26. Dominus protector vite mee, a quo trepidabo ? Io. 17.a. libera me, Domine : et pone me iuxta te ; et cuiusvis manus pugnet contra me : Dicit ergo.
marg.| {k} Ipsi Demones] vel homines peccatores. Sed non nominat eos, ut ostendat, quod non sint digni nomine, sicut enim sunt innumerabiles ; ita et innominabiles. Nm. 1. Non numerantur parvuli et mulieres. Et Lc. 16.e. Non nominatur dives : quia nomen pertinet ad cognitionem, quam mali non habent in celo, secundum illud Mt. 6.c. Non novi vos.
marg.| {m} vanum] quia habetur Prv. 1.b. Frustra iacitur ante oculos pennatorum, id est alis Domini velatorum. Quia ut habetur Mal. 4.a. Sanitas in pennis eius.
marg.| {n} Quesierunt] Non dicit invenerunt : Sic est enim de Diabolo sicut de urso, qui cecatur et ad palum ligatur et circuit ibi querens quem devoret : sic diabolus quasi ursus ligatus, nullum potest devorare, nisi accedentem spontanee ad ipsum. Unde Eccl. 21.a. Fuge peccata, si ad illa accesseris, suscipient te dentes leonis.
marg.| {o} Animam] non carnem. Gn. 14.d. Da mihi animas. Sic ergo   [quesierunt animam meam in vanum] id est sine sua utilitate et sine sui propositi impletione. Secundum quod legitur illud Iob. 2.b. Tu commovisti me, ut affligerem eum frustra, id est non habuisti propter hoc, quod intendebas. Sed non in vanum quantum ad me, quia utile est mihi eorum persecutionem sustinere. Nec in vanum eis, id est non impune ferent, quia propter hoc et propter sua alia scelera.
marg.| {p} Introibunt in inferiora terre] id est in carcerem infernalem. Prv. 24.b. Impii corruunt in malum Is. 24.d. Congregabuntur in congregatione unius fascis in locum et claudentur ibi in carcere. Mt. 22.b. Mittite eum in tenebras exteriores. Ez. 31.e. Omnes traditi sunt in {2.157va} mortem ad terram ultimam. Et numquid erunt ibi sine tormento ? non, immo habebunt, quod sequitur.
marg.| {a} Tradentur in manus gladii] Gladius, est vindicta et pena infernalis. Iob. 19.d. Ultor iniquitatum est gladius. Is. 1.e. Gladius meus devorabit vos. Sic ergo habemus duo mala, que habebunt. Primum est loci profunditas, sive obscuritas, quod notatur, ibi : Introibunt in inferiora terre. Secundum est pene acerbitas, quod notatur.
marg.| {a} Tradetur in manus gladii] Tertium vero malum, est mala societas. Unde sequitur :
marg.| {b} Partes vulpium erunt] id est inter vulpes, scilicet Demones reputabuntur et ponentur, ut sicut se fecerunt Demonum socios et participes in culpa, ita etiam sint participes eorum in pena. Unde dicetur eis illud Mt. 25.d. Ite maledicti in ignem eternum, qui paratus est Diabolo et Angelis eius. Vel vulpium, id est hypocritarum, vel hereticorum, vel Gentilium, cum quibus tunc ponentur. Unde Mt. 22.d. Partem eius ponet cum hypocritis. Lc. 12.f. Dividet eum, partemque eius cum infidelibus ponet. Hic etiam innuitur partitio, que fit in morte usurariorum. Corpus enim datur vermibus Unde dicit : Introibunt in inferiora terre. Anima traditur ignibus. Unde dicit. Tradentur in manus gladii. Res vero rapiuntur a parentibus et predonibus : Unde dicit. Partes vulpium erunt. De hac partitione. Eccl. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit vermes, bestias et serpentes. Ecce illa tria, scilicet vermes et serpentes inferni et bestie, scilicet predones omnia vastantes. Vel de presenti potest totum legi, ut notentur hic tres pene, quas sustinent mali etiam in presenti : Prima est pressura, quam patiuntur a propriis peccatis, quod notatur, cum dicit. Introibunt in inferiora terre, id est ipsa terra temporalium, quam congregant, opprimet eos, Hab. 2.b. Ve ei, qui multiplicat non sua, usquequo aggravat contra se densum lutum ? Secunda pena est damnum corporum, quam tales sepe incurrunt. Unde dicit : Tradentur in manus gladii. Divites enim sepe in via interficiuntur a latronibus ; pauperes vero non, quia : Cantabit vacuus coram latrone viator. Tertia pena est damnum rerum. Unde dicit : Partes vulpium erunt, id est predonum, vel principum. Qui dicuntur vulpes, quia insidiatur talibus usurariis, sicut vulpes gallinis. Unde Lc. 13.g. dixit Dominus, Ite dicite, vulpi illi, etc. Quod enim isti usurarii et divites et bedelli in magno tempore pauperibus per usuras et fraudes extorserunt, totum simul quandoque auferunt Principes ab eis. Is. 33.a. Ve, qui predaris, nonne et ipse predaberis ? cum desieris predari, depredaberis, dictum est supra, quod per vulpes intelliguntur Demones et hypocrite, vel heretici, quod similiter per proprietates vulpis videri potest, que notantur his versibus : « Fetor, avis, lar, vox, via, cauda, color, caro, pes. Fraus, taxus, pulex, pellis, proles, pilus, unda, canis, lux ».
marg.| Proprietates vulpis, Demoni, hypocritis et hereticis convenientes :
¶- Fetor coram Deo, quasi mortui. Is. 34.a. De cadaveribus eorum fetor ascendet.
- Avis, est vir spiritualis, cui vulpes insidiatur, sicut galline, sicut Herodes Christo. Lc. 13.g. Dicite vulpi illi, etc.
- Lar in fovea. Mt. 8.c. Vulpes foveas habent, id est hypocrite, meretrices. Prv. 23.c. Fovea profunda meretrix.
- Vox gannit et fingit se latrare. Is. 10.d. Non fuit, qui moveret pennam et aperiret os et ganniret.
- Via, non vadit recta via, sed per anfractus. Prv. 2.c. Quorum vie perverse et infames gressus eorum.
- Cauda magna est et pilosa et Diabolum sequuntur magni et divites huius mundi. Is. 9.c. Propheta docens mendacium, ipse est cauda.
- Color rufus, sicut David, quia Angelus Satane transfigurat se in Angelum lucis. 2Cor. 11. Apc. 12.a. Draco magnus et rufus :
- Caro mali saporis est et comeditur pro podagra et artetica et infirmas iuncturas habent, qui caritate carent, que est vinculum ; sed hi cum masticant et sentiunt amaritudinem Diaboli, curantur. Ps. 75. Dedisti eum escam populis Ethiopum :
- Pes tortus est et tibia curta. E contra Ez. 1.b. Pedes eorum pedes recti. Lv. 21.b. Si fracto pede, etc.
- Fraus : Is. 32.b. Fraudulenti vasa pessima : Ideo vocatur Renardus et processio eius fit.
- Taxus facit foveam et vulpes eo absente stercorat ibi et {157vb} Taxus propter immunditiam recedit. Simili modo effugat Diabolus Dominum de corde hominis. Ps. 30. Factus sum tamquam vas perditum : oblivioni traditus sum tamquam mortuus a corde.
- Pulex. Dicitur, quod vulpes tenet lanam in ore et paulatim se mergit in aqua a parte caude, donec pulices fugiant ad lanam : et tunc deserit eam in aqua. Pulex, est reprehensio mordax, quam membra Diaboli versute in aliorum vellere vergunt et reprehensores suos persequuntur. 1Rg. 24.c. Canem mortuum persequeris et pulicem vivum, id est reprehensorem mordacem.
- Pellis sola est chara venatoribus, id est exterior conversatio hypocritarum et hereticorum, que est in mortificatione carnis, quam debent sibi boni assumere et cadaver proiicere, quod sub pelle absconditur. Mt. 3.a. Zona pellicea circa lumbos eius,
- Proles multa et patrizans. Iob. 21.b. Egrediuntur quasi greges parvuli eorum.
- Pilus longus et densus, id est temporalia habens multa, Is. 3.d. Erit pro crispanti crine calvitium.
- Unda, Quando insequuntur venatores et canes, totam preter nasum se suspendit in flumine per ramum et sic latet, ut dicitur : sic hypocrite et heretici et Diabolus abscondunt se a canibus, sed tamen nasus emittit spiritum male suggestionis. Sed dicitur Am. 9.a. Et si celaverint se ab oculis meis in profundo maris, ibi mandabo serpenti : et mordebit eos.
- Canis videtur in anteriori parte, sed non in posteriori, ubi cauda maior : sic illi videntur similes Predicatoribus, in primis verbis, sed in fine mordent, ut coluber et quasi Regulus venena diffundunt : Prv. 23.d.
- Lux oculorum micat de nocte Ier. 4.f. Sapientes sunt, ut mala faciant et benefacere nescierunt.
- Enumeratis penis malorum ostendit premia Iustorum. Primum erit letitia sempiterna. Unde dicit.
marg.| {c} Rex vero] id est Christus, qui est Rex Regum : Apc. 17.d. et 19.c.
marg.| {d} Letabitur in Deo] et nos in ipso. Sed ut notetur communitas capitis et membrorum, de solo capite loquitur. Vel Rex dicitur quilibet Iustus, qui bene se regit. Iob. 3.b. Cum Regibus et consulibus terre requiescerem, id est cum his, qui se bene regunt et aliis consulunt. Horatius : Rex eris aiunt, si recte facies. Item homo est microcosmus, in quo est Rex liberum arbitrium. Eccl. 10.d. Beata terra, cuius Rex nobilis est. Iste Rex letabitur in Deo, non solum in futuro, sed et in presenti. Ct. 1.a. Exultabimus et letabimur in te, memores uberum tuorum, id est duorum Testamentorum. In Deo, non in fortuna. Iob. 31.c. Si letatus sum super divitiis meis multis. Item letabitur in futuro, secundum quod dicitur in Ps. 149. Exultabunt Sancti in gloria. Et.
marg.| {e} Laudabuntur] in fine, id est laudabiles apparebunt.
marg.| {f} Omnes, qui iurant in eo] id est qui firmiter proponunt servare et servant mandata ipsius : sicut dicitur in Ps. 118. Iuravi et statui custodire iudicia iustitie tue. Vel qui iurant in eo ad litteram. Et dicit hoc, ad innuendum, quod si hoc minimum laudatur, multo fortius et maiora laudabuntur : sicut e contrario. Mt. 25.d. ubi dicit : Esurivi et non dedistis mihi manducare, improperat parva, innuens malis quod propter maiora fortius damnabuntur. Dico, quod laudabuntur, libet modo a malis vituperentur.
marg.| {g} Quia obstructum est] id est obstruetur tunc.
marg.| {h} Os loquentium iniqua] id est detractorum. Ps. 106. Omnis iniquitas oppilabit os suum. 1Rg. 2.b. Impii in tenebris conticescent. Sed quid est, quod dicit : Laudabuntur omnes, qui iurant in eo ? Nonne contrarium habetur Mt. 5.f. Ego autem dico vobis, non iurare omnino ? Sol. Non dicit simpliciter non iurare omnino, sed addidit : Neque per celum, neque per terram, etc. et ponit tantum creaturas : Hic autem dicit : Qui iurant in eo, scilicet Deo, non in creaturis. Unde ibi Mt. 5.f. dicitur : Reddes Domino iuramenta tua. Et dicit : Omnes : Iurat enim Deus, iurat Christus, iurat Angelus, iurat Apostolus, iurat Ecclesia, quia in illo precepto de iuramento non clauditur os iurantium vera. Sed obstructum est os loquentium iniqua. Eccl. 23.b. Iurationi ne assuescas os tuum : multi enim casus in illa.
marg.| {a} Deus, Deus] etc. De quolibet etiam religioso posset exponi, quia ipsi precipue vigiliis sunt dediti.
marg.| {g} Sitivit] etc. quia ipsi precipue sitire debent et desiderare Dominum.
marg.| {k} In terra deserta] etc. id est in religione, que dicitur   [terra] propter humilitatem obedientie, quia teritur.
marg.| {k} Deserta] propter quietem, contra tumultum mundi.
marg.| {l} Invia] propter paupertatem, quam pauci frequentant.
marg.| {m} Inaquosa] propter castitatem contra luxuriam. Iob. 40.c. Sub umbra dormit, in secreto calami in locis humentibus.
marg.| {n} Sic] id est cum istis quatuor.
marg.| {p} Apparui tibi] in oratione, quasi dicat aliter non debeo apparere. Ex. 23.d. Non apparebis in conspectu meo vacuus.
marg.| {o} In sancto] supple : ‘loco’, id est in Ecclesia contra pigros et acediosos * qui nolunt morari in Ecclesia. Illis non apparet Dominus quia ipsi non apparent ei in sancto, sed statim disparent. Os. 12.b. In Bethel invenit eum, scilicet Deum et ibi locutus est nobiscum. Vel In sancto sacramento, id est in missa, vel in sancto voto   apparui tibi qui, per peccata, disparueram. Homo enim cum sit nihil, per peccatum disparet, sicut fumus evanescit. Os. 13.b. Erunt sicut fumus de fumario.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 62), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_62)
Signaler un complément d'information

Notes :