Hugo de Sancto Caro

Psalmus 63

Numérotation du verset Ps. 63,1 

¶In finem1
¶Codd. : (Ps. 63) D30 Δ ( ω 1 ω² Fi) Bar1 Bar3 ΩM ΩS Rusch Ps-G
1 finem] fine ΩS
psalmus David2.
2 David] + Vox Pauli de passione Christi D30
Numérotation du verset Ps. 63,2 I

Exaudi Deus orationem meam cum deprecor ¦
a timore inimici
eripe animam meam.
Numérotation du verset Ps. 63,3 II

Protexisti me a conventu
malignantium ¦
a multitudine
operantium
iniquitatem.
Numérotation du verset Ps. 63,4 III

Quia3
3 Quia] Qui M* Q cum Ps-H LXX Ps-α
exacuerunt
ut gladium
linguas suas † intenderunt arcum
rem amaram ¦ 4
4 amaram] amarem P10525 <divisio.> suas+... amaram ¦ ] suas ¦ amarem P10525
Numérotation du verset Ps. 63,5 

ut sagittent in occultis
immaculatum.
Numérotation du verset Ps. 63,6 IV

Subito
sagittabunt eum
et non timebunt ¦
firmaverunt
sibi
sermonem nequam.
Numérotation du verset Ps. 63,V 

Narraverunt
ut absconderent laqueos ¦
dixerunt quis
videbit eos ?
Numérotation du verset Ps. 63,7 VI

Scrutati sunt
iniquitates ¦ defecerunt5 scrutantes scrutinio6.
5 defecerunt] Et praem. F cum Ps-δ |
6 scrutinio] scrutinia Ed1455 |
Numérotation du verset Ps. 63,VII 

Accedet7
7 Accedet] Accedit M W* cum Ps-R, accedat ΩM
homo
ad8 cor altum ¦
8 ad ΨB² D D30 Ω Rusch Clementina ] et ΨB* D30 Ed1455 Ps-G Cor2 (hebr. et anti. et Ieron. cum greco interponunt ET neque habent AD sed Glossa : AD )
Numérotation du verset Ps. 63,8 

et9 exaltabitur Deus.
9 et] om. C I
Numérotation du verset Ps. 63,VIII 

Sagitte
parvulorum
facte sunt plage eorum ¦
Numérotation du verset Ps. 63,9 

et10 infirmate sunt
10 et Δ Bar1 Bar3 ΩV Ed1455 Rusch etc om. ΩS
contra eos
lingue eorum.
Numérotation du verset Ps. 63,IX 

Conturbati sunt
omnes qui11 videbant
11 qui Bar1 etc et Bar3
eos ¦
Numérotation du verset Ps. 63,10 

et timuit omnis homo.
Numérotation du verset Ps. 63,X 

Et
annuntiaverunt opera Dei ¦
et12 facta eius intellexerunt.
12 et] om. Ed1455
Numérotation du verset Ps. 63,11 XI

Letabitur iustus
in Domino † et sperabit13 in eo ¦
13 sperabit] speravit R C G* V
et laudabuntur
omnes recti corde. 14
14 <divisio.> Domino+ ... eo ¦ D30² (propter confusionem cum et tironico  ? ), Domino ¦ ... eo ¦ Bar1, Domino ... eo ¦ P10525 etc.

Psalmus 63

Numérotation du verset Ps. 63,1 
marg.| Exaudi, Deus, orationem meam, etc. Titulus In finem Ps. David. Titulus patet supra in illo Psalmo “Nonne Deo” ubi egit de transiliente. Postea in sequentem illum et precedente istum egit de loco, quem transilire debemus, scilicet de Idumea, id est de mundo : In isto autem agit de magistro transilientium, id est de Christo ; agit enim de Passione et Resurrectione Christi, intentione monens, ut in tribulationibus spem habeamus in Christo, qui passus est pro nobis.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo Christus enumerat, que passus est et quomodo se habuit in passione. Secundo pravitatem Iudeorum irridet, ibi : Sagitte parvulorum. Christus {2.158ra} ergo quasi constitutus in passione, orat dicens.
Numérotation du verset Ps. 63,2 
I
marg.| {a} Exaudi, Deus Pater, orationem meam] Et meritum subiungit dicens.
marg.| {b} Cum deprecor] quasi dicat, debes exaudire, quia intense et devote precor. Postea ostendit, que petat. Primo peti securitatem contra adversarios, dicens.
marg.| {c} A timore inimici] scilicet populi Iudaici. Eripe animam meam de quo timore dicitur, Mc. 14.d. Cepit Iesus pavere et tedere. Et probat a consuetudine, quod exaudire debet. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {a} Exaudi, Deus] etc. Moraliter dicit Iustus, vel penitens in tentatione positus. Exaudi, Deus, orationem meam, cum deprecor, id est cum desinens a malo precor. Ecclesiastici 35.a.a Deprecatio pro peccatis, recedere ab omni iniustitia.
a Sir. 35.
marg.| Vel sic : Cum deprecor, id est cum contrarium precor eius, quod precari solebam. Quondam enim precabar carnalia ; nunc autem precor spiritualia. Quondam dixi illud Prv. 30.b. Affer, affer, scilicet voluptatem et vanitatem. Modo dico. Aufer, aufer utrumque, Eccl. 23.a. Aufer a me ventris concupiscentias : Ecce contra voluptatem. Prv. 25.a. Aufer rubiginem de argento et egredietur vas purissimum : ecce contra vanitatem, que, sicut rubigo, consumit omnem virtutem in homine. Vel cum deprecor, id est dum adhuc sum in deprecando, quasi dicat, non differas audire, sed statim audi me, quam cito deprecor, Is. 65. Adhuc illis loquentibus, ego exaudiam. Sed nonne contrarium dicit Hab. 1.a. Usquequo, Domine, clamabo et non exaudies ? Et Iob. 19.a. Ecce ego clamabo et nemo exaudiet. Solutio : Is. 54.b. Ad punctum in modico dereliqui te.
marg.| {c} A timore inimici eripe animam meam] Non dicit a manibus, quia sicut dicitur Iob. 9.c. Terra tradita est in manus impii. Iob. 16.c. Manibus impiorum me tradidit : Et 2.b. eiusdem. Ecce in manu tua est : Sed quid est, quod dicit : A timore inimici eripe animam meam ? Contrarium videtur Ier. 17.b. Non {2.158rb} timebit, cum venerit estus, id est persecutio. Item Ps. 12. Non timebo mala, quoniam tu mecum es. Et Prv. 28.a. Iustus quasi leo absque terrore erit. Sol. Iustus habet a Deo, quod non timeat ; sed quantum est de se timet : et ideo petit a Deo liberari a timore. Vel sic potest exponi.
marg.| {c} A timore inimici] id est ab illo timore, quem habent inimici, qui timet paupertatem, tribulationem, egritudinem et huiusmodi. Sed hoc non timet Iustus, qui dicit in Ps. 73. Quoniam in flagella paratus sum, Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus, etc.
Numérotation du verset Ps. 63,3 
II
marg.| {d} Protexisti me a conventu malignantium] iam pluries. Et ostendit inimicos suos esse unanimes in persecutione, per hoc, quod dicit a conventu. Mt. 26.a. Congregati sunt Principes sacerdotum, O seniores populi, etc. Item quia habent voluntatem nocendi, cum dicit : Malignantium, Ps. 21. Consilium malignantium obsedit me. Item ostendit quod multi sunt, cum dicit : A multitudine : Et quia multa mala operati sunt contra illum, cum addit operantium iniquitatem : Et ostendit, qua necessitate petat, dicens.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {d} Protexisti me] ecce innuit, se iam exauditum, quia protector est omnium sperantium in se. Et aures eius in preces eorum.
marg.| {e} A conventu malignantium] Supra dixit singulariter, inimici et hic innuit, quod multiplicantur, ut fiat conventus et tandem fit multitudo. Unde sequitur : a multitudine operantium iniquitatem. Vel distinguendo diabolus dicitur inimicus conventus, motus carnales, operantes iniquitatem, mali homines.
marg.| Est autem triplex conventus :
- Primus Dei. 1Mcc.3.f. Congregatus est conventus, ut parati essent in prelium.
- Secundus est mundi. Act. 19.g. Conventus forenses aguntur. 1Cor. 11.d. Vobis convenientibus in unum, etc.
- Tertius est diaboli. De hoc hic. Et supra in Ps. 15. Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus. Eccl. 10.b. Propterea honoravit Dominus conventum malorum, etc.
marg.| Protegit autem Dominus scuto, quod undique circuit. De quo infra. Scuto circumdabit te veritas eius. Et necesse est, quod undique circumdet, quia hostes undique impugnat, secundum illud Iob. 19.d. Obsederunt in gyro tabernaculum meum.
marg.| Est autem duplex scutum necessarium, scilicet scutum patientie contra penas. Et scutum fidei, contra culpas.
- De primo Ps. 91. Bene patientes erunt, ut annuntient.
- De secundo Eph. 6.c. In omnibus scutum fidei sumentes, Sic ergo protegit Dominus a conventu malignantium.
marg.| Et dicuntur malignantes, motus carnales, qui maligno igne ardent et comburunt, scilicet igne luxurie. Vel malignantes, dicuntur mundani 1Io. 5.d. Mundus in maligno positus est.
marg.| {f} A multitudine operantium iniquitatem] sicut in conventibus Cisterciensis ordinis est multitudo conversorum, qui faciunt opera exteriora et colunt terras, sic conventus Diaboli habet duos conversos, de quibus hic dicit : A multitudine operantium iniquitatem eorum, videlicet, qui operantur in agro diaboli. Phil. 3.a. Videre malos operarios. Ecclesiastici 11.d.b : « Attende tibi a pestifero, fabricat enim mala ». Que ? Ecce.
b Sir. 11, 35.
Numérotation du verset Ps. 63,4 
III
marg.| {g} Quia exacuerunt, ut gladium, linguas suas] tribus modis scilicet Adulando. Mt. 22.b. Scimus, quia verax es, etc. Illudendo. Mt. 26.g. Prophetiza nobis, Christe, quis est, qui te percussit ? Item irridendo. Mt. 27.e. Si filius Dei est, descendat de cruce. Unde de Iudeis dicitur Prv. 30.b. Generatio, que pro dentibus gladios habet. Postea ostendit eorum intentionem malam.
marg.| {h} Intenderunt arcum] quasi, dicat, non solum exterius me persecuti gladio lingue ; sed intus in corde fuit intentio mala, que per arcum designatur. Gladius enim aperte ferit, sed arcus occulte. Tunc intenderunt arcum, cum eum a discipulo emerunt, quod amarum est. Unde dicit.
marg.| {i} Rem amaram] mihi. Unde sup. Ps. 54. Si is, qui oderat me, etc. tu vero homo unanimis, etc. Vel Amaram, ipsi Iude, qui pre nimia amaritudine cordis suspendit se. Intenderunt dico arcum.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {g} Quia exacuerunt, ut gladium linguas suas] et ad hoc conveniunt 1Cor. 11.d. Convenientibus vobis in Ecclesiam, audio scissuras esse, quasi dicat, gladio lingue ceditis vos et occiditis. Supra gladius in labiis eorum ; Sed contra hunc gladium veniet gladius Domini. De quo Exe. 21.c. Gladius exacutus est et limatus est, ut sit in manu interficientis, Apc. 13.c. Qui gladio occiderit, oportet eum gladio occidi.
marg.| {h} Intenderunt arcum] gladius de prope ferit, arcus de longe. Est ergo sensus, ac si dicat : Presentes proximos iurgiis et contumeliis cedunt, absentes et remotos detractionibus sagittant et vulnerant, Ier. 9.c. Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est : quia presentibus detrahit : ecce dolus. Hoc etiam potest specialiter dici de Advocatis, contra quos adduci possunt omnia predicta in hoc versu. Sunt quidem serpentes, scilicet cerastes, habentes corneas linguas et venenatas. Tales sunt lingue Advocatorum et litigatorum, scilicet dure et malitiose. Ideo dicitur de Dan, qui interpretatur Iudicium et significat Causidicos Gn. 49.c. Fiat Dan cerastes in semita : Venenum quod exit de hac lingua, est perversum consilium. Et sicut venenum haustum humores corporis commovet, sic consilium Advocati eos, qui sumunt illud commovet secundum illud, Eccl. 28.b. Lingua tertia multos commovit. Et si lis nulla fuerit, vel forte non vocentur ad consilia, ipsi a longe machinantur, ut possint lites suscitare : Unde bene sequitur.
marg.| {h} Intenderunt arcum] scilicet malitiam cordis sui.
marg.| {i} Rem amaram] pauperibus et simplicibus, quos vexari faciunt et tota die citari. Et si iuste facerent, tolerari posset : Sed hoc faciunt.
Numérotation du verset Ps. 63,5 
marg.| {k} Ut sagittent] id est percutiant et interficiant.
marg.| {l} In occultis] secundum suam opinionem, sed tamen mihi manifestum erat.
marg.| {m} Immaculatum] Christum, qui solus fuit agnus sine macula velleris, est tincture. Item ostendit eos fuisse dolosos, dicens.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {k} Ut sagittent in ocultis immaculatum] etc. qui nihil eis nocuit. De hoc arcu Os. 7.d. Cogitaverunt malitiam, facti sunt quasi arcus dolosus, quia dolose innocentes sagittant. Sed sequitur ibi : Cadent in gladio Principes eorum, a furore lingue sue. Hoc est, quod dicitur Prv. 27.b. Semper iurgia querit malus, Angelus autem crudelis mittetur contra eum. Que autem sequuntur, satis plana sunt de advocatis et litigatoribus.
Numérotation du verset Ps. 63,6 
IV
marg.| {n} Subito sagittabunt eum] id est ex improviso eum capient et manus in eum iniicient adhuc quasi osculante eum Iuda, sicut habetur Mt. 26.e. Et sagittas opprobriorum, blasphemiarum, irrisionum et huiusmodi mittent in eum. {2.158va} Δ Lam. 3.b. Posuit me sicut signum ad sagittam. Ostendit nihilominus eos esse contemptores, cum addit.
marg.| {b} Et non timebunt] scilicet tantum scelus perpetrare. Item ostendit eos obstinatos, cum subiungit.
marg.| {c} Firmaverunt sibi sermonem nequam] de occidendo Christo. Ita firmaverunt, quod nec ipse Iudex Pilatus potuit eis dissuadere. Unde lavit aqua manus, dicens : innocens ego sum a sanguine Iusti huius. Mt. 27.c. Nec tantum obstinatos, sed et astutos in malitia eos fuisse ostendit dicens.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 1 
marg.| {n} Subito sagittabunt eum] etc. Quia modo faciunt eum citari huc ; modo illuc et eadem die in diversis locis, secundum quod Iob. 1.d. dicitur. Adhuc eo loquente * venit alter et dixit : Chaldei fecerunt tres turmas et invaserunt camelos. Chaldei, qui interpretantur quasi feroces, vel quasi Demones, significant litigatores, qui faciunt tres turmas, quando in tribus locis faciunt hominem citari.
marg.| {b} Et non timebunt] quia nec Deum timent, nec homines reverentur Lc. 18.a. Verecundiam enim emiserunt et timorem Domini.
marg.| {c} Firmaverunt sibi] id est firmiter memorie tradiderunt.
marg.| {d} Sermonem nequam] scilicet allegationes et cavillationes.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 2 
marg.| {a} Subito sagittabunt eum] verbis detractoriis. De quibus 3. Io. 1.c. Verbis malignis garriens in nos.
marg.| {b} Et non timebunt] quia sunt lingue Diaboli : De quo Iob. 31.d. Qui factus est, ut nullum timeret.
marg.| {c} Firmaverunt sibi sermonem nequam] si audierit illum. Is enim est mos, verbum malum retinetur, sed bonum cito transit. Contra quod dicitur Eccl. 19.b. Audistis verbum adversus proximum tuum, commoriatur in te. Sed in his non moritur, quia.
Numérotation du verset Ps. 63,6 
V
marg.| {e} Narraverunt] invicem.
marg.| {f} Ut] id est qualiter.
marg.| {g} Absconderent laqueos] id est deceptiones, Prv. 1.b. Abscondamus tendiculas contra insontem frustra : Sed licet astuti, tamen decepti fuerunt. Quia.
marg.| {h} Dixerunt quis videbit eos ?] Putaverunt enim, quod Dominus non videret et etiam quod homines non perciperent. Sed utrumque falsum fuit, unde decepti fuerunt Is. 29.e. Ve, qui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis consilium, quorum opera in tenebris sunt : Item ostendit eos ex deliberatione magna illud scelus perpetrasse. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 1 
marg.| {e} Narraverunt] alter alteri.
marg.| {f} Ut absconderent laqueos] id est docuerunt se invicem, quomodo possent calumniari simplices. Vel Narraverunt, id est longas narrationes proposuerunt in iudicio : ut absconderent laqueos sue deceptionis, ne a Iudicibus, vel adversa parte possent cognosci. Unde :
marg.| {h} Dixerunt quis videbit eos ? ] quasi nullus.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 2 
marg.| {e} Narraverunt] aliis non quasi detrahentes, sed quasi compatientes, ut melius credatur eis. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {f} Ut absconderent laqueos, dixerunt] in corde suo : Quis videbit eos ? Sic narrabant accusatores Iudeorum. 1Esr. 4.c. qui inter alia dicebant : Nos memores salis, quod {2.158vb} in palatio comedimus et quia lesiones Regis videre nefas duximus, idcirco misimus et annuntiavimus Regi. Et ut magis detrahere et accusare possint.
marg.| {i} Scrutati sunt iniquitates] sicut scabro stercora. Vivunt enim stercoribus humanis detractores, sicut scabrones stercoribus equinis. Hec autem scrutatio prohibetur, Prv. 24.b. Ne insidieris et ne queras impietatem in domo Iusti, neque vastes requiem eius. Et
marg.| {l} Defecerunt scrutantes scrutinio] secundum quod dicitur Is. 40.f. Qui dat secretorum scrutatores quasi non sint.
marg.| {i} Scrutati sunt iniquitates] etc. Potest etiam exponi versus iste de scrutantibus iniquitates : sed deficiunt scrutantes scrutinio, deficiunt dico et veritate, eo quod magis scrutentur pecuniam, quam peccata, Boni etiam prelati quandoque deficiunt, quia tam bonorum hominum, quam malorum corda sunt inscrutabilia. Prv. 25.a. Cor Regum inscrutabile. Et Ier. 17.b. Pravum est cor hominis et inscrutabile.
marg.| Scrutatur
¶Deus
- Secreta 1Cor. 2.c. Spiritus omnia scrutatur etiam profunda Dei.
- Corda. Rm. 8.e. Qui scrutatur corda, scit quid desideret spiritus.
- Renes Ier. 17.b. Ego Dominus scrutans corda et probans renes.
- prelatos, Is. 22.b. Scrutans murum et magnificatus super montes.
- Ecclesiam So. 1.c. Scrutabor Hierusalem in lucernis.
- Religiones, Am. 9.a. Si absconditi fuerint in vertice Carmeli, inde scrutans auferam eos. Carmelus interpretatur scientia circumcisionis et significat religionem.
- Peccatum Iob. 20.b. Ut queras iniquitatem meam et peccatum meum scruteris.
- Opera humana, Gn. 31.e. Scrutatus es omnem supellectilem meam.
marg.| ¶ Diabolus.
- Voluntatem, 3Rg. 20.a. Mittam servos meos ad te et scrutabuntur domum tuam.
- Carnem, Abdie 1.b. Scrutati sunt Esau, investigaverunt abscondita eius :
- Maiestatem, Prv. 25.d. Perscrutator Maiestatis opprimetur a gloria.
- Opera Dei Iob. 36.c. Quis poterit scrutari vias eius ?
- Philosophiam in theologia 1Mcc.3.f. Expanderunt libros legis de quibus scrutabantur gentes simulacrorum suorum similitudinem.
marg.|  Fatuus :
- Bonos ad perdendum 1Mcc.9.c. Perscrutabantur amicos Iude 1Rg. 23.d. perscrutabor eum in cunctis militibus Iuda.
- Uxores alienas, Eccl. 41.d. Ne respicias mulierem alieni viri et ne scruteris ancillam eius ?
- Propria opera Lam. 3.e. Scrutemur vias nostras et queramus et revertamur ad Dominum.
- Scripturas, Io. 5.f. Scrutamini Scripturas, in quibus putatis vitam eternam habere : Act. 17.c. Scrutantes scripturas Ps. 118.
marg.| Sapiens
- Beati, qui scrutantur testimonia eius.
- Confessores, Prv. 28.b. Sapiens videtur sibi vir dives ; pauper autem prudens scrutabitur eum.
- Latentia peccata ; 1Mcc. 3.a. Persecutus est iniquos, perscrutans eos, scilicet Iudas, id est confessio.
marg.| Sunt autem quidam, sicut philosophi et etiam quidam theologi, qui non ita prescrutantur iniquitates sed volunt perscrutari deitatem. De quibus dicitur Prv. 25.d. Qui perscrutator est Maiestatis, opprimetur a gloria. Et de talibus subiungit hic.
Numérotation du verset Ps. 63,7 
VI
marg.| {i} Scrutati sunt iniquitates] id est si aliquid invenirent, quod possent obiicere. Sed
marg.| {l} Defecerunt scrutantes scrutinio] quia non inveniunt quandoque. Unde significantur per Laban, Gn. 31.e. cui dixit Iacob. Quam ob culpam meam et ob quod peccatum meum sic exarsisti post me, scrutatus es omnem supellectilem meam, etc. Planum est etiam de detractoribus.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {i} Scrutati sunt] diu.
marg.| {k} Iniquitates] id est inquisierunt diligenter, quomodo iniquitatem quam proposuerant peragerent. Mt. 27.a. Mane autem facto consilium inierunt, ut eum morti traderent : Ibi Glossa Vide quam solliciti in malo tota nocte invigilant, ut faciant homicidium. Et hoc est quod dicitur Ier. 9.b. Docuerunt linguas suas loqui mendacium. Et tamen.
marg.| {l} Defecerunt scrutantes scrutinio] id est licet diligenter scrutarentur, fraudati enim sunt ab intentione sua, quia etsi occiderunt eum ; non tamen nomen eius deleverunt. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 63,VII 
marg.| {m} Accedet homo] Iudeus.
marg.| {n} Ad cor altum] id est profundum, secundum quod dicit Is. 29.e. Ve, qui profundi estis corde. Tunc accessit ad cor altum Iudeus, quando voluerunt eum dolose de terra delere. Unde scrutabantur iniquitates ; sed defecerunt, quia resurrexit. Hoc est, quod sequitur.
Numérotation du verset Ps. 63,8 
marg.| {2.159ra} Δ {a} Exaltabitur Deus] resurgendo. Vel sic : Scrutati, etc. in Christo, volentes in eo iniquitatem invenire : Defecerunt, etc. quia non invenerunt, eo quod iniquitatem non fecit, nec inventus est dolus in ore eius. Is. 53.c. 1Pt. 2.d. Vere defecerunt. Quia accedet, id est accessit homo, etc. secundum quod expositum est, volentes in eo reperire iniquitatem, Sed   exaltabitur Deus, id est Sanctus et Iustus apparebit, quia invenerunt iniquitatem in eo.
Numérotation du verset Ps. 63,allegorice 
marg.| Vel sic : Accedet homo Christus   ad passionem spontanee Et   cor altum ei fuit, id est profundum et incomprehensibile consilium, quo mori pro redemptione nostra volebat. Et tamen non extinguetur nomen eius ; sed   exaltabitur Deus in resurrectione, qui humiliatus fuit homo in Passione, sicut dicitur Phil. 2.b. Humiliavit semetipsum, etc. propter quod et Deus exaltavit illum, etc.
Numérotation du verset Ps. 63,mystice 
marg.| {m} Accedet homo] id est rationalis et philosophus.
marg.| {n} Ad cor altum quod exponit alia littera que habet   Ad cognitionem altam.
marg.| Et exaltabitur Deus, id est non intelliget homo. Dicit enim Chrysostomus quod, sicut qui navigat oceanum, cum non possit terram reperire, revertitur. Sic qui vult essentiam divinam investigare, tandem deficit. Dicit iterum sic. Hoc solum invenisse confessi sunt, quod incognoscibilis Deus. Ct. 6.b. Averte oculos tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt. Oculos fidei non demus avertere a Deo ; sed oculos rationis, eo quod non possumus intueri Solem in rota. Prv. 23.a. Ne erigas oculos ad opes, quas non habere potes : quia facient sibi pennas, quasi aquile et volabunt in celum. Hoc est, quod hic dicit.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| * {2.159ra*} {a} Exaltabitur Deus] Eccl. 3.c. Altiora te non quesieris. Numquid ergo non possumus Deum cognoscere ? Nonne dicit Sap. 13.b. A magnitudine speciei et creature, cognoscibiliter poterit Creator horum videri ? Sol. Possumus quidem fide, sed non plena cognitione, secundum illud Iob. 36.d. Omnes homines vident eum et unusquisque intuebitur procul et 1Cor. 13.d. Videmus nunc per speculum in enigmate.
marg.| ¶ Est altitudo :
¶¶Laudabilis Dei
- Potentie, Ps. 11. Secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum.
- Sapientie, Rm. 11.d. O altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei !
marg.| ¶¶<Laudabilis> hominis boni
- Bonitas, Ps. 143. Emitte manum tuam de alto, eripe me et libera me, etc.
- Nobilitas spiritualis, Ps. 81. Ego dixi : Dii estis et filii Excelsi omnes, Is. 34.c. Nobiles eius non erunt ibi :
- Virtus. Ps. 112. Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, id est in virtuosis.
- Sapientia Eccl. 7.c. Sapientia confortavit sapientem super decem principes civitatis
- Fortitudo, Ps. 90. Qui habitat in adiutorio Altissimi, Is. 33.c. Munimenta saxorum sublimitas eius.
marg.| ¶¶ Vituperabilis
¶¶¶ diaboli : superbia, Is. 14.d. Super astra celi exaltabo solium meum.
¶¶¶ mali hominis.
- Profunditas consiliorum eius, Ap. g. Qui non noverunt altitudinem Satane.
- Prosperitas. Iob. 30.c. Elevasti me et quasi super ventum ponens elisisti me valide, Ps. 55. ab altitudine diei timebo, Iob. 24.d. Elevati sunt ad modicum et non subsistent.
- Pertinacia, vel protervia, Prv. 14. Qui impatiens est, exaltat stultitiam suam Iob. 39.c. Cum tempus fuerit, in altum alas erigit.
- Iactantiam, seu extollentiam. Ps. 47. Nolite extollere in altum cornu vestrum.
- Ambitio, Ier. 49.d. Arrogantia decepit te, qui habitas in cavernis et apprehendere niteris altitudinem collium.
- Presumptio contemplationis ut hic. Accedet homo ad cor altum.
- Dignitas empta, Ex. 20.d. Non ascendes per gradus ad altare meum, scilicet per gradus pecunie, amicorum, obsequiorum.
- Copia divitiarum, Lc. 16.d. Quod hominibus altum est, abominabile est ante Deum. Et quid mirum, cum divitia sint stercora ?
- Nobilitas carnalis, Is. 2.c. Incurvabitur altitudo virorum.
- Omnis pars superbie, Ps. 137. Alta a longe cognoscit.
Numérotation du verset Ps. 63,VIII 
allegorice
marg.| {b} Sagitte] etc. Secunda pars, ubi irridet Propheta Iudeos de duobus. Primo de hoc, quod facto non poterunt nocere efficaciter Christo. Unde dicit : Sagitte, etc. id est plage eorum, quas Christo intulerunt, non fuerunt nisi sicut festuce. Solent enim parvuli facere arcus et trahere festucas. Secundo de hoc, quod nec verbo potuerunt ei nocere. Unde addit :
marg.| {2.159rb} {d} Et infirmate] etc. quia cum iam Dominus surrexit, nil potuerunt dicere contra eum. Et hoc contra eos, id est ad confusionem eorum. Unde adhuc irridet eos Ecclesia, que in septimana Pasche cantat. Dicant nunc Iudei, quomodo milites custodientes sepulchrum perdiderunt Iesum. Et post : Aut sepultum reddant, aut resurgentem adorent. Confusis Iudeis infidelibus exaltati sunt fideles. Principium autem exultationis ostendit penitentiam fuisse dicens :
Numérotation du verset Ps. 63,9 
marg.| {d} Et infirmate] etc. id est contra tales Predicatores.
marg.| {e} Lingue eorum] id est detractorum. 1Pt. 2.c. Sic est voluntas Dei, ut benefacientes obmutescere faciatis imprudentium hominum ignorantiam. Propter bona enim, que in eis vident et quia mala in eis non vident, obmutescunt et quandoque convertuntur ad penitentiam. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 1 
marg.| {a} Sagitte] etc. id est predicatio humilium et contemptibilium in hoc mundo.
marg.| {c} Facte] etc. id est scilicet malorum, id est vulnerant eos salubriter : Tales enim Predicatores commovent peccatores ad penitentiam, 1Cor. 1.d. Infirma immundi elegit Deus, ut confundat fortiora, etc. 3Rg. 20.c. Certe vidisti omnem multitudinem hanc nimiam : ecce tradam eam in manu tua hodie, ut scias quia ego sum Dominus. Et dixit Achab : Per quem ? Dixitque ei : Hec dicit Dominus, per pedissequos Principum provinciarum.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 2 
marg.| {b} Sagitte] etc. Moraliter potest exponi versus iste de invidis, sic sagitte, etc. id est invidorum.
marg.| {c} Facta] etc. scilicet ipsorum invidorum, quia cum alios sagittant et eis detrahunt ex invidia, seipsos prius vulnerant dolore pariter et peccato. De quibus dicitur Iob. 5.a. Parvulum occidit invidia. Poeta : Iustius invidia nihil est, que protinus ipsum Auctorem rodit, excruciatque suum.
marg.| Unde bene subdit : {d} Et infirmate] lingue eorum sibi infirmitatem inferunt.
marg.| Vel de quibusdam Predicatoribus, qui dicunt et non faciunt, potest exponi sic.
marg.| {c} Plage eorum] que in cordibus peccatorum faciunt. Sunt quasi.
Numérotation du verset Ps. 63,IX 
marg.| {f} Conturbati sunt] ad penitentiam.
marg.| {g} Omnes] etc. Iudeos, videlicet, confusos.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 
marg.| {f} Conturbati sunt] ad penitentiam.
marg.| {g} Omnes] etc. Non dicit quia audiebant. Exemplum enim plus movet quam verbum. Hab. 2.a. Scribe visum. Apc. 1.c. Conversus sum, ut viderem vocem.
Numérotation du verset Ps. 63,10 
marg.| {h} Et timuit] etc. Accommoda est distributio et distribuit tantum pro bonis, scilicet pro penitentibus. Vel dicendum, quod sit distributio pro generibus singulorum. Omnis homo, scilicet divites et pauperes : nobiles et ignobiles : Greci et Latini. De hac conturbatione et timore satis aperte habetur, Act. 2.f. His auditis compuncti sunt corde et dixerunt Petro et ad reliquos Apostolos, quid faciemus, viri fratres ? et quia ex predicatione sequitur ista perturbatio et timor bene premittit, que, scilicet predicaverat Petrus.
Numérotation du verset Ps. 63,mystice 
marg.| {h} Et timuit] etc. Cum enim rationalis homo videt sanctorum conversationem et suam longe esse dissimilem, timet sibi. Unde Ez. 43. Fili hominis, ostende domui Israel templum : et confundantur ab iniquitatibus suis. Templum, est corpus sancti viri, cuius penitentiam dum vident peccatores, timent. Is. 19.c. Erit terra Iuda in pavorem Egypto. Nec tantum exemplo edificant, sed et sana doctrina. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 63,X 
marg.| {k} Unde et hic sequitur, id est [Annuntiaverunt] scilicet Apostoli,
marg.| Opera Dei] predicando. Tres primi Evangeliste annuntiaverunt opera Dei, scilicet Incarnationem et alia. Ioannes vero annuntiavit essentiam et personas, dicens : In principio erat verbum, etc. Volavit enim in sublime, ut Aquila. Predicatio autem est ex intelligentia. Unde addit :
marg.| {2.159va} Δ {a} Et facta eius intellexerunt] Facta ante predicationem, non tantum timuerunt mali, sed et Iusti letati sunt, tam predicantes, quam alii. Unde bene sequitur.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 1 
marg.| {a} Et facta] etc. 1Cor. 14.d. Malitia parvuli estote ; sensibus autem perfecti estote, Mt. 10.b. Estote prudentes, sicut serpentes : et simplices, sicut columbe. Et bene concomitantur in hoc versu hec duo verba. Annuntiaverunt et intellexerunt, quia quicumque vult annuntiare, debet esse intelligens, alioquin errat. Unde 1Tim. 1.b. Quidam aberrantes conversi sunt in vaniloquium, volentes esse legis Doctores, non intelligentes, neque que loquuntur, neque de quibus affirmant. Item quicumque habet donum intelligentie, debet aliis annuntiando communicare, alioquin reprobatur a Domino, Mt. 25.c. Servum inutilem proiicite in tenebras exteriores. Et quod amplius annuntiare debent, subditi.
marg.| {b} Sagitte] etc. id est non multum penetrant, eo quod non sunt fortes manibus, nec arcum sacre Scripture possunt tendere manibus, scilicet operando. Isti debiles sunt sagittarii et cutis Diaboli dura est et spissa : unde sagitte predicationis, quas tales emittunt, non possunt eam perforare. Iob. 41.a. Corpus eius, quasi scuta fusilia et compactum squamis se prementibus, una uni coniungitur, ut nec spiraculum incedat per eas. Et parum post : Non fugabit eum vir sagittarius, in stipulam versi sunt ei lapides funde quasi stipulam estimabit malleum et deridebit. Et quid faceret fortes manus sagittariorum ? Munditia, Iob. 27.c. Mundis manibus addet fortitudinem. Si autem haberent in manibus fortitudinem, tunc penetrarent corpus Diaboli : quia sagitte potentis acute. Sed quia debiles nos videt Diabolus, Ideo non timet nos. Unde dicitur de eo, Iob. 41.d. Deridebit vibrantem hastam.
marg.| {d} Et] etc. contra, scilicet semetipsos, quia alios reprehendunt de vitiis, in quibus ipsimet laborant, Rm. 2.a. Inexcusabilis es, o homo omnis, qui iudicas, in quo enim iudicas alterum, teipsum condemnas, eadem enim agis, que iudicas. Vel contra eos, quibus ipsi predicant, quasi dicat non possunt eos a vitio retrahere, quia debilis est lingua, quam manus non adiuvat. Unde Gregorius Loquentis auctoritas perditur, cum vox opere non adiuvatur. Item de bonis et humilibus Predicatoribus exponitur.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 2 
marg.| {i} Et annuntiaverunt] etc. non fabulas supra. Ps. 2. Predicans preceptum. Item opera eius, non essentiam eius, quia nemo potest eam intelligere. Ut quid igitur annuntiarent ea. Quia sicut dicit Gregorius pro qualitate audientium formari debet sermo doctorum. Et posset aliquis dicere. Modo * dicebas eos parvulos, quomodo ergo sciunt annuntiare opera Dei ? Propterea ostendit eos non esse parvulos sensibus, sed malitia, quia licet sint humiles et simplices : tamen sunt intelligentes et prudentes. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 63,11 
XI
marg.| Letabitur ergo   Iustus in Domino, non in vino presentis iucunditatis, non in Ione hedera, id est in temporalibus, Iona 4.c. que sub una nocte nata est et in una nocte periit. Sed in Domino, id est in letitia sempiterna, Is. 51.d. Letitia sempiterna super capita eorum. Et ne interim sit sine consolatione, adiungit.
marg.| {c} Et sperabit in eo] Rm. 12.c. Spe gaudentes, Rm. 5.a. Spes non confundit. Et Beatus Bernardus addit, sed infundit.
marg.| {d} Et tandem   Laudabuntur etc. 1Cor. 4.a. Tunc laus erit unicumque a Deo. Magna enim erit laus, cum dicet illud Mt. 25.c. Esurivi et dedistis mihi manducare.
marg.| {f} Recti corde] non torti, Recti corde sunt, qui cor ad Deum erigunt, Ct. 1.b. Recti diligunt te. Torti corde sunt, qui cor in his temporalibus ponunt, Eccl. 3.d. Cor ingrediens duas vias, non habebit successus et pravum cor scandalizabitur in illis. Duas vias ingreditur, qui vult regnare cum Christo et gaudere cum mundo.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 1 
marg.| {b} Letabitur] etc. Non enim tantum opera facienda debent annuntiare ; sed etiam debent ad opera allicere per premia, que erunt in letitia magna, licet opera fiant quandoque in cordis angustia. Unde in Ps. 125. Euntes ibant et fiebant mittentes semina sua. Venientes autem venient cum exultatione, portantes manipulos suos, Is. 9.a. Letabuntur coram te, sicut qui letantur in messe, sicut exultant victores capta preda, quando dividunt spolia, Is. 61.a. Oleum gaudii pro luctu.
Numérotation du verset Ps. 63,moraliter 2 
marg.| {b} Letabitur] etc. pro eis, quos converti viderunt ad fidem.
marg.| {c} Et sperabit in eo] quod det eis vitam eternam. Et tantum crescet Ecclesia, quod non erubescent Evangelium. Sed.
marg.| {d} Laudabuntur] etiam ab omnibus.
marg.| {e} Omnes] non tantum Apostoli.
marg.| {f} Recti corde] qui rectam fidem habent. De his omnibus habetur satis Act. 2.g. ubi dicitur, quod sumebant cibum in exultatione et simplicitate cordis et collaudantes Deum et habentes gratiam ad omnem plebem ; Dominus autem augebat, qui salvi fierent, quotidie in idipsum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 63), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_63)
Signaler un complément d'information

Notes :