Hugo de Sancto Caro

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 65) D30 Rusch Ps-G
canticum
psalmi resurrectionis1.
1canticum Psalmi Ps-G Rusch ] Psalmus David canticum Ps-G (I D) D30 | resurrectionis] + Vox apostolorum ad gentes D30 ( om. Salmon I n°65)
Numérotation du verset Ps. 65,I 

Iubilate Deo
omnis terra †
Numérotation du verset Ps. 65,2 

psalmum
dicite
nomini eius ¦
date gloriam
laudi eius.
Numérotation du verset Ps. 65,3 II

Dicite Deo quam terribilia sunt opera tua Domine ¦
in multitudine virtutis tue
mentientur tibi
inimici tui.
Numérotation du verset Ps. 65,4 III

Omnis terra
adoret te2
2 adoret] adorent Ps-G
et psallat tibi ¦
psalmum dicat3
3 adoret... psallat... dicat] adorent... psallant... dicant Ps-G
nomini tuo.
Numérotation du verset Ps. 65,5 IV

Venite et videte4
4 Venite] praem. diapsalma  Ps-G
opera Dei ¦
terribilis in consiliis
super filios hominum.
Numérotation du verset Ps. 65,6 V

Qui convertit mare in aridam †
in flumine
pertransibunt pede ¦ ibi
letabimur in ipso.
Numérotation du verset Ps. 65,7 VI

Qui
dominatur in virtute sua
in eternum † oculi eius super gentes
respiciunt ¦
qui
exasperant
non exaltentur
in semetipsis.
Numérotation du verset Ps. 65,8 VII

Benedicite5
5 Benedicite] praem. diapsalma Ps-G
gentes Deum nostrum ¦
et auditam
facite vocem laudis eius.
Numérotation du verset Ps. 65,9 VIII

Qui
posuit animam meam
ad vitam ¦ et non dedit
in commotionem pedes meos6.
6 in commotionem ω ² Ps-G etc. ] commoveri Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 65,10 IX

Quoniam
probasti7 nos Deus ¦ igne nos examinasti
7 probasti ω ² Ps-G Ps-R etc. ] tu praem. Ps-G
sicut examinatur argentum.
Numérotation du verset Ps. 65,11 X

Induxisti nos in laqueum †
posuisti tribulationes
in dorso nostro ¦
Numérotation du verset Ps. 65,12 

imposuisti
homines
super capita nostra.
Numérotation du verset Ps. 65,XI 

Transivimus per ignem et aquam ¦
et eduxisti nos
in refrigerium.
Numérotation du verset Ps. 65,13 XII

Introibo
in domum tuam
in holocaustis ¦ reddam tibi
vota mea
Numérotation du verset Ps. 65,14 

que distinxerunt labia mea.
Numérotation du verset Ps. 65,XIII 

Et locutum est
os meum ¦
in tribulatione mea.
Numérotation du verset Ps. 65,15 XIV

Holocausta
medullata
offeram tibi cum incenso8
8 incenso] incensu Ps-G
arietum ¦
offeram tibi boves
cum hircis.9
9 hircis] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 65,16 XV

Venite
audite10
10 audite] et rubeo cancel. praem. ω ²
et narrabo omnes
qui timetis Deum ¦
quanta fecit anime mee.
Numérotation du verset Ps. 65,17 XVI

Ad ipsum
ore meo clamavi ¦
et exaltavi sub lingua mea.
Numérotation du verset Ps. 65,18 XVII

Iniquitatem
si aspexi
in corde meo ¦ non exaudiat Dominus.11
11 exaudiat] exaudiet ω ² Ps-G D30
Numérotation du verset Ps. 65,19 XVIII

Propterea
exaudivit Deus ¦ et12 attendit
12 et ω ² Ps-G Rusch ] om. Ps-G
voci13 deprecationis mee.
13 voci ω ² Ps-G Ps-R ] vocem Rusch
Numérotation du verset Ps. 65,20 XIX

Benedictus Deus ¦
qui non amovit orationem meam
et misericordiam suam a me.

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,1 
marg.| Iubilate Deo] etc. Titulus. In finem canticum Psalmi Resurrectionis. Supra egit Propheta de transmigratione a peccato in libertatem filiorum. Hic autem agit de transmigratione populi Dei in supernam Hierusalem, que iam in capite Christo facta est in sua resurrectione et in nobis facienda est in generali resurrectione. Item in precedenti Psalmo egit de generali resurrectione, ubi dixit. Ad te omnis caro veniet : In isto agit de causa Resurrectionis, scilicet de Christi Resurrectione. Et ideo Ps. iste intitulatur a Resurrectione et monet nos, ut de Resurrectione Christi gaudeamus et in ea spem nostre resurrectionis {2.162rb} ponamus : Est ergo sensus tituli talis. Canticum istud dirigens nos in finem, Christum, vel in consummationem vite eterne, est Resurrectionis : quia hic agitur de exultatione habita pro Resurrectione, tam capitis, que precessit, quam membrorum, que sequetur. Et est Psalmi, quia monet ad bene operandum pro resurrectione. Ex his patet intentio Prophete, que est monere nos ad Iubilum et Psalmum, id est ad exultationem et operationem pro spe resurrectionis.
marg.| Modus. Quadripartitus est Psalmus. Primo monet omnes de Resurrectione Christi gaudere, que omnibus dat vitam. Secundo invitat incipientes, ut opera Dei considerent : ut quos Unum premium exspectat, una fides iungat, ibi : Venite, etc. Tertio monet Gentes benedicere Deum, qui licet tribulationibus probet suos ; probatos tamen perducit ad regnum, ibi : Benedicite Gentes. Quarto perfectiores et magis devotos monet exemplo sue liberationis amplius confidere in Domino, ibi : Venite, audite. Primo ergo monet nos gaudere et laudare Deum actu cordis, cum dicit.
marg.| {m} Iubilate Deo omnis terra] id est habitantes in ea. Vel omnis terra, id est omnis Ecclesia, Za. 9.b. Iubila, filia Hierusalem, Ps. 64. Iubilemus Deo Salutari nostro, Is. 44.d. Iubilate extrema terre. Secundo, actu operis, cum dicit.
marg.| {n} Psalmum] ad litteram.
marg.| {o} Dicite nomini eius] Ps. 9. Psallam nomini tuo, Altissime. Tertio actu manus, cum subiungit.
marg.| {p} Date] etc. Dare enim est actus manus : Dicit ergo : Date gloriam laudi eius, id est gratis facite bona opera, unde Deus glorificetur : et laudetur, Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus : ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est, Iubilat Ecclesia in alleluia et neumatibus et hymnis : Psalmum, dicit, ad litteram, in psalmodia. Dat gloriam, cum post Psalmum inclinantes filii eius dicunt : Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto. Et dicit singulariter, gloriam, quia una est gloria trium personarum. Quondam ter dici solebat. Gloria Patri, gloria Filio, gloria Spiritui sancto, sed propter Arrianos mutatum est, ut secundum hanc prophetiam semel dicatur. Vel distinguatur. Iubilate, in officio Ecclesie : Psalmum dicite, in bona operatione : date gloriam, in predicatione. Non vobis, laudi eius, vestram inscitiam ostendendo, Ps. 8. Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem. Item vosipsos mundando, quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Eccl. 15.c. Et Apc. 14.a. Nemo poterat dicere canticum, nisi illa centum quadraginta quatuor millia, qui empti sunt de terra. Hi sunt, qui cum mulieribus non sunt coinquinati, etc. Sed cum dicit : Iubilate Deo, etc. quare non dicit similiter celum, cum sic dicatur Isa 49.d. Laudate, celi : et exulta, terra : iubilate, montes, laudem. Sol. Hic dicitur terra et non celum, quia in celo est continuus Iubilus ; in terra autem lamentum fuit. Sed a tempore gratie iubilandum est ibi : Iob. 38.a. Ubi eras, cum me laudarent astra matutina et iubilarent omnes filii Dei. Et preter supra dicta.
Numérotation du verset Ps. 65,2 
marg.| {q} Dicite Deo] sic.
marg.| {r} Quam terribilia sunt] id est valde terribilia.
marg.| {s} Opera tua] o,   [Domine] Que opera ? Incarnatio, Passio et opus diei iudicii, in quo timebunt Angeli, sicut dicitur Iob. quadragesimo primo c. Sed cum sint terribilia, quomodo iubilandum est ? Solutio duplex. Amabilia et suavia sunt Iustis ; terribilia autem iniustis et reprobis. Unde et Angelus in veste candida et vultu fulgureo apparuit mulieribus, Mt. 28.a.
marg.| Vel sic : Ex una parte debemus gaudere per spem ; ex alia terreri per timorem. Psalmo secundo. Exultate ei cum tremore. Et ideo hic postquam premisit de Iubilo letantium, statim subiungit de terrore timentium, dicens. [Dicite Deo : quam terribilia sunt opera tua, Domine] Sed, ut quid dicendum est Deo, cum ipse omnia sciat ? Solutio. Quia confessio laudis Dei utilis est nobis. Tobie duodecimo b. Opera Dei revelare et confiteri honorificum est. Et quid dabit Deo, qui ei saltem verba non offert ? Os. ultimo a. Tollite vobiscum verba et convertimini ad Dominum : dicite ei, omnem aufer iniquitatem. Sicut Iob. decimo a. Dicam Deo : noli me condemnare. Terribilia ergo sunt opera Dei ; sed opera hominum vana, secundum quod dicit Ier. decimo c. Vana sunt et opus risu dignum. Et licet sint terribilia ; non terrent peccatores. Unde sequitur :
marg.| {t} In multitudine virtutis tue] scilicet peccatores, id est licet te sciant virtuosum et fortem ad iudicandum ; tamen non cessabunt peccare, quod est mentiri Deo, cui promiserunt in Baptismo se non peccaturos, abrenunciantes Satane et omnibus pompis eius. Vel :   [In multitudine virtutis {2.162va}   tue] id est propter multitudinem misericordie tue, de qua presumunt. Mentientur tibi, ut dictum est : Inimici tui, id est peccatores ; quia Deus odit eos, in quantum huiusmodi. Unde in Ps. 5. dicitur. Odisti omnes, qui operantur iniquitatem. Et, quod propter presumptionem misericordie Dei sic mentiantur, dicitur Eccl. 8.b. Quia non profertur cito contra malos sententia, absque ullo timore filii hominum perpetrant mala. Et dicit, filii hominum, quia iam non sunt filii Dei, quia degenerant per peccatum. Ps. 17. Filii alieni mentiti sunt mihi. Et numquid semper ita immunes erunt a pena ? Non, quia veniet tempus damnationis eorum, sicut dicit Ps. 17. Inimici Domini mentiti sunt ei : et erit tempus eorum in secula, scilicet tempus retributionis. Talis erat Elimas Magus, cui Paulus dicebat Act. 13.b. Fili Diaboli, inimice omnis iustitie, non desinis subvertere vias Domini rectas : et nunc ecce manus Domini super te et eris cecus, etc. Et de talibus dicit, Ps. 80. Ut destruas inimicum et defensorem, scilicet sui erroris. Et Ps. 8. Inimici Domini mox ut honorificati fuerint et exaltati, deficientes quemadmodum fumus deficient. Et ex quo ita erit male his, qui abeuntes post Deos alienos, id est diversa peccata, a Deo recedunt. Ergo consilium est et desiderium Iusti hic loquentis, ut
Numérotation du verset Ps. 65,3 
marg.| {a} Omnis terra adoret te] Deus. Omnis terra scilicet triplex. Terra viventium : celum ; terra morientium : mundus ; terra mortuorum : infernus. Hec triplex terra.
marg.| {b} Adoret te] hoc est, quod dicitur Phil. 2.b. « Ut in nomine Iesu omne genu flectatur, celestium, terrestrium et infernorum ». Et tam versus iste, quam illa epistola de Cruce dicitur, quia per ignominiam Crucis venit ad gloriam. Unde ibi Phil. 2.a. premittitur : « Christus factus est pro nobis obediens usque ad mortem, mortem autem Crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur », etc.   [Omnis ergo terra adoret te] Creatorem.
marg.| {c} Et psallat tibi] Redemptori.
marg.| {d} Psalmum dicat] id est tibi Iudici de longe nominabili, Is. 30.f. Ecce nomen Domini venit de longinquo, ardens furor eius. Vel sic, ut hic notetur Trinitas. Adoret te, potentem, o Pater : psallat tibi, sapienti, o Fili, Ps. 46. Psallite sapienter, id est filio, qui est sapientia, Psalmum dicat, id est bonitati Spiritus sancti. Hoc enim nomen soli Deo convenit, quod quasi proprium nomen eius est. Unde Lc. 18.d. Nemo bonus, nisi solus Deus, Ps. 53. Confitebor nomini tuo, Domine, quoniam bonum est. Item hic tangitur primo actus cordis, cum dicitur : Adoret te fide, ut dicit Glossa super illud Io. 4.c. Pater tales querit, qui adorent eum in spiritu et veritate. Secundo actus manus, cum dicit : Psallat tibi operando. Tertio actus lingue, cum addit : Psalmum dicat. Et iste ordo debet esse in Predicatore, ut primo ponat in corde fundamentum fidei, ceterarumque virtutum, atque scientie. Secundo superedificet edificium bonorum operum, de quo 1Cor. 3.c. Unusquisque videat, quomodo superedificet. Alius superedificat aurum, argentum, lapides pretiosos, id est opera incipientium, opera proficientium, opera perfectorum. Tertio debet Psalmum dicere, id est opera bona, que facit, aliis predicare, non ad gloriam propriam, sed Dei. Unde dicit. Nomini tuo, id est ad honorem nominis tui, Is. 24.c. In doctrinis glorificate Dominum.
Numérotation du verset Ps. 65,4 
marg.| {e} Venite] etc. Secunda pars, ubi incipientes ad opera Dei consideranda invitat. Hoc est enim invitatorium, ut adoremus in spiritu et veritate scilicet considerare opera Domini. Et non dicit : Ite, sicut mali Predicatores, qui dicunt et non faciunt ; sed per exemplum suum eos invitans, dicit Venite, scilicet mecum, vel post me, qui precedo. Venite, scilicet ad Deum, accedite passibus fidei et amoris. Et quia fides purgat et amor inflammat, bene sequitur.
marg.| {f} Et videte] non vana. Ps. 118. Averte oculos meos, ne videant vanitatem. Sed.
marg.| {g} Opera Dei] Contra, quod dicitur de vanis huius mundi hominibus, Is. 5.c. Cithara et lyra, tympanum et tibia in conviviis vestris : et opus Domini non respicitis, nec opera manuum eius consideratis. Et quod est istud opus, vel hec opera, que considerare debemus ? Duo precipue, scilicet opus Incarnationis et opus Passionis, de quibus. Is. 28.f. Alienum est opus eius, scilicet quod incarnetur {2.162vb} Verbum : peregrinum est opus eius ab eo, scilicet quod moriatur Deus. Item etiam tertium opus considerandum, quo, videlicet, unum reprobat et alium eligit. Et de hoc specialiter subiungit.
marg.| {h} Terribilis] quasi dicat videte opera Dei.
marg.| {i} In consiliis] habitis.
marg.| {k} Super filios] quia quosdam illuminat et quosdam excecat : quosdam salvat et quosdam damnat. Huiusmodi consilium terribile est cuilibet quantumcumque sancto Iob. 25.a. Potestas et terror apud eum est. Rm. 11.c. Tu fide stas ? noli altum sapere, sed time. Item nota, quod non dicit in operibus vel sententiis que mutantur ; sed in consiliis, que non mutantur, secundum illud Is. 49.c. Consilium meum stabit, Ps. 32. Consilium Domini eternum manet. Quod dicitur super filios, potest intelligi aliter, quam dictum sit, videlicet, quod Deus terribilis est, id est plus timeri debet, quam homines, sicut dicitur Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus, etc.
Numérotation du verset Ps. 65,5 
marg.| {l} Qui convertit] Hoc ad litteram potest legi de mari rubro, secundum quod in Ex. 14. et 15. habetur. Et secundum quod sequitur : In flumine, de Iordane, de cuius transitu habetur Ios. 3. Sed melius est ut mystice intelligatur. Sup. egit de timore et de his, que timorem incutere possent : Hic autem enumerat ea, que ad amorem accendunt. Primum est opus iustificationis, de quo dicit.
marg.| {l} Qui convertit] quasi dicat terribilis est, nec tantum terribilis, immo et amabilis. Qui convertit, id est cor peccatoris, Is. 37. Impii quasi mare fervens. Convertit dico.
marg.| {m} In aridam] id est in sitim, ut sitiat iustitiam. Io. 7.f. Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Secundum est opus adiutorii, quo adiuvat proficientes. Unde addit :
marg.| {n} In flumine] id est in mortalitate.
marg.| {o} Pertransibunt] id est sine periculo et faciliter. Dicitur autem mortalitas flumen, quia fluit, Ecclesiastes 1.a.a Generatio preterit et generatio ad venit, 2Rg. 14.c. Omnes morimur et quasi aque dilabimur in terram, que non revertentur. Vel flumen, vocantur divitie, que fluant, affluunt et effluunt, Ps. 61. Divitie si affluant, nolite cor apponere. Et dicit, pede, in singulari : quia unum tantum pedem debemus mergere in aquis huius fluminis, ut sumamus de rebus transitoriis tantum ad necessitatem et non ad voluptatem. Duo enim pedes sunt necessitas et voluptas. Hoc flumine pertranseunt mali duobus pedibus, quia accipiunt bona transitoria et ad necessitatem et ad voluptatem. Boni vero, ut dictum est, uno tantum, quod significatum est in eo, quod Iacob quod claudicabat, Gn. 32.g. Et notandum quod in Iordane prius ingressi sunt sacerdotes et ultimo egressi. Ita modo sacerdotes et clerici primi sunt in ingressu divitiarum ; sed postremi in egressu. Tertium est, quia perseverantes et pertranseuntes glorificabit : Unde addit :
a Qo. 1, 4.
marg.| {p} Ibi] scilicet ultra flumen in portu felicitatis eterne.
marg.| {q} Letabimur in ipso] non in alia re. Ct. 1.a. Exultabimus et letabimur in te. Hoc autem facit potenter, quia ipse solus est et erit omnipotens. Unde sequitur : Qui dominatur quod letabimur in ipso. In quo ? In eo, qui dominatur. Ap. 19.c. Rex Regum et Dominus Dominantium
marg.| {s} In virtute sua] quod nullus alius facit : Omnes enim potentes dominantur in virtute aliena, s. Dei. Deus autem in propria virtute Ro. 13.a. Omnis potestas a Domino Deo est, dominantur, dico, non ad horam, sed :
marg.| {t} In eternum] Dn. 4.g. Potestas eius, {2.163ra} Δ potestas sempiterna ; et regnum eius in generatione et generationem. Potestatem autem debent comitari duo, scilicet misericordia et iustitia, secundum quod dicitur. Prv. 20.d. Misericordia et veritas custodiunt Regem et roboratur clementia Thronus eius. Unde de his duobus sequitur. Primo de misericordia dicit.
marg.| {a} Oculi eius] scilicet oculi misericordie.
marg.| {b} Super gentes] id est super gentiles quos ad fidem vocavit. Vel   Super gentes , id est super peccatores quoslibet.
marg.| {c} Respiciunt] ad miserendum, sicut respexit Petrum, Lc. 22.g. Ps. 118: « Aspice in me et miserere mei ». Iustitiam autem innuit, cum dicit.
marg.| {d} Qui exasperant] Deum, sicut Iudei, qui dixerunt Io. 19.c. Non habemus Regem, nisi Cesarem. Vel sicut alii, qui tota die exasperant Deum peccando.
marg.| {e} Non exaltentur] id est in cogitatione sua, quia a Deo deprimuntur. Ez. 2.c. Domus exasperans est et scient, quia Propheta fuit in medio eorum, quando, scilicet iustus Iudex comminationes implebit. Alia littera habet : qui increduli sunt. Quare. Quia, qui non credit, iam iudicatus est. Io. 3.c. Si quis autem iam iudicatus esset ad suspendium, non exaltaretur, nec superbiret in corde suo.
marg.| {e} Venite] etc. Moraliter est hic exhortatio ad ingressum religionis, quam debent facere illi, dicentes : Venite ad claustrum, Apc. ult. d. Qui audit, dicat : veni.
marg.| {f} Et videte] qui tot homines pascit manna suo in deserto religionis, etc. mirabilia, de quibus habetur Dt. 8.a. Que omnia possunt spiritualiter in claustro reperiri. Et licet tot mirabilia operetur, tamen
marg.| {h} Terribilis] est secularibus.
marg.| {i} In consiliis] id est consilia eius, quibus dicit omnia esse relinquenda, sunt eis terribilia.
marg.| {k} Super filios] id est magis, quam consilia filiorum hominum, qui consulunt, ut divitie acquirantur et custodiantur Ps. 13. Consilium inopis confudistis, id est consilium Christi. Et Ps. 106. Consilium Altissimi irritaverunt. Nec est timendum intrare religionem, quia Dominus facit eos contemnere mundum. Unde addit :
marg.| {l} Qui convertit mare in aridam] Mare enim mundus est, quod homini vertitur in aridam, cum illud conculcat per contemptum et eum conculcans transit ad desertum, ut de deserto transeat ad terram promissionis, ubi erit letitia sempiterna. Unde hic sequitur.
marg.| {n} In flumine] Iordanis, id est in morte, que est media inter religionem et terram viventium nobis promissam.
marg.| {o} Pertransibunt] id est de facili pertransibunt, dico, ad terram promissionis. Et.
marg.| {p} Ibi letabimur] 1Ptr. 1.b. In quo exultabitis modicum, nunc si oportet contristari in variis tentationibus. Et post Exultabitis letitia inenarrabili et glorificata reportantes finem fidei vestre, salutem animarum. Et vere letari poterimus in eo : quia magnus est Dominus et nos faciet participes regni sui in eternum. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 65,6 
marg.| {r} Qui dominatur * in virtute sua] ut expositum est. Et ideo iucundum est servire ei, Ecclesiastici 23.d.b « Gloria magna est sequi Dominum, longitudo enim dierum assumetur ab eo ». Et, qui nolunt ad ipsum venire, sed in peccatis manent, non putent, quod abscondantur a facie eius. Quia.
b Sir. 23, 38.
marg.| {a} Oculi eius] id est omnes videt tam bonos, quam malos. Prv. 5.d. Respicit Dominus vias hominis et omnes gressus illius dinumerat. Ps. 33 : « Oculi Domini super iustos, etc. Vultus autem Domini super facientes mala ut perdat de terra memoriam eorum ». Et ideo.
marg.| {d} Qui exasperant] ut expositum est. Qui autem sint, qui Deum exasperant et iram eius provocant, docet Iob. 36.b. Simulatores et callidi provocant iram Dei. Simulatores sunt hypocrite, qui simulatam iustitiam pretendentes, religionem intrare non volunt. Callidi sunt, qui argumentis sophisticis et palliationibus quibusdam peccata sua defendunt et statum seculi astruunt tutiorem, vel saltem tutum esse. Vel sic potest exponi : Qui exasperant alios verbis et factis iniuriosis. Non exaltentur, id est non preficiantur inter fratres, cum e converso prelatus debeat esse clemens et mansuetus. Sicut Moyses, de quo dicitur. Nm. 12.a. quod fuit mansuetissimus super omnes filios Israel. Et sicut Christus, qui dicit prelatis Ecclesie, scilicet Apostolis. Mt. 11.d. « Discite a me, quia mitis sum et humilis corde ». Item sic :   Qui exasperant, id est qui sibi nimis sunt austeri,   non exaltentur in prelationem quia nimis essent aliis austeri, quia « Conveniet nulli, qui secum dissidet ipso »c. Ecclesiastici 14.ad : « Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit ? »
c Cato (pseudo), Disticha vel dicta Catonis, lib. 1, distichon 1, ed. E. Baehrens, Teubner, 1881 (Poetae Latini Minores, 3), p. 217.
d Sir. 14, 5.
Numérotation du verset Ps. 65,7 
marg.| {f} Benedicite] etc. Tertia pars, ubi monet Gentes benedicere, quas Deus respexit, ut supra dictum est. Unde benedicere et magnificare Deum debent, secundum quod dixit beata Virgo, Lc. 1.e. Magnificat anima mea Dominum, etc. Quia respexit humilitatem ancille sue. Dicit ergo.
marg.| {f} Benedicite Gentes] qui Iudeis exasperantibus excecatis vos illuminavit. Rm. 11.c. Cecitas ex parte contingit in Israel, donec plenitudo Gentium intraret. Et Rm. 15.b. Gentes autem super omnia honorare Deum, Vel de quibuslibet peccatoribus eodem modo potest exponi.
marg.| {g} Et auditam] id est facite, ut vox laudis illius audiatur. Non enim sufficit pro beneficiis tantum corde, vel etiam susurrante ore laudare ; sed ita ut ab aliis audiatur, Rm. 10.b. Ore confessio fit ad salutem. Etiam aliorum, qui ad laudem sunt invitandi, Apocalypsis ultimo d.e « Qui audit, dicat : veni ». Et quare benedicendus sit, subiungit. Prima causa est, quia vivificat animam. Unde dicit.
e Apc. 22, 17.
Numérotation du verset Ps. 65,8 
marg.| {h} Qui posuit] id est applicavit Deo, qui est vita, Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita. Et {2.163rb} notabiliter dicit, posuit ad vitam, sicut puer ponitur ad litteras, vel ad scholas, vel esuriens ad mensam, claustrum est schola Dei, e converso diabolus ponit animam ad mortem et mercatores et usurarii et multi nobiles ponunt filios ad mortem, non ad vitam. Docent enim eos circumvenire proximos in negotiationibus, in usuris, in rapinis. In curiis etiam magnatum sunt schole diaboli et mortis. Nam prudentia carnis mors est, ut dicitur Rm. 8.a.
-Secunda causa est, quia dat perseverentiam in bono. Unde addit :
marg.| {i} Et non dedit] Ps. 93. Si dicebam motus est pes meus, misericordia tua, Domine, adiuvabit me, quasi dicat firmasti pedes meos in mea confessione, Ps. 93. Statuit supra petram pedes meos. Pedes podagrici et inflati cito commoventur nec firmiter stant. Tales sunt pedes superborum. Unde orat David : Ps. 35. Non veniat mihi pes superbie. Item qui habet spinam divitiarum in pede affectus, non firmiter stat supra petram Christum. Unde Ps. 72. Quam bonus Israel Deus his, qui recto sunt corde, qui scilicet amorem ponunt in Deo, nec incurvantur ad amorem divitiarum. Et post subiungit in persona debilium. Mei autem pene moti sunt pedes.
- Tertia causa est, quia probat suos . Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 65,9 
marg.| {k} quoniam probasti nos] etc. Posset aliquis dicere. Tu dicis te non esse commotum : et quid mirum, quia non fuisti impulsus ? Immo, quoniam probasti nos, Deus : Dominus enim probat per tentatores, secundum illud Dt. 13.a. Tentat vos Dominus Deus voster, ut palam fiat, utrum diligatis eum, an non in toto corde etc. Ier. 6.g. Probatorem dedi te in populo meo robusto et scies et reprobabis viam eorum.
marg.| {l} Igne] tribulationis, vel penitentie.
marg.| {m} Nos examinasti] vel conflasti, alia littera.
marg.| {n} Sicut examinatur] vel sicut conflatur, alia littera. Cum argentum examinatur, vel conflatur, purius fit et de suo pondere perdit. Sic homo, cum subiicit se tribulationi vel penitentie, vilior est hominibus sed Deo lucidior. Quidam conflantur non sicut argentum, sed sicut plumbum, quod in igne consumitur : quia peiores fiunt de tribulationibus, Ier. 6.g. Consumptum est in igne plumbum, frustra conflavit conflator : malitie enim eorum non sunt consumpte, Ps. 88. Destruxisti eum ab emundatione. Quidam etiam decoquuntur, non sicut argentum, sed sicut lutum cum palea, id est cum temporalibus, quia licet penitentiam faciant ; nolunt tamen carere divitiis. Is. 48.b. Excoxi te, sed non quasi argentum.
- Quarta est, quia ligat hominem, ne evagetur. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 65,10 
marg.| {o} Induxisti nos] non deceptionis, sed probationis : non culpe, sed penalitatis, sicut est infirmitas, paupertas, mortalitas et huiusmodi, Ps. 17. Preoccupaverunt me laquei mortis.
- Quinta est, quia castigat, Unde addit :
marg.| {p} Posuisti tribulationes] id est flagellis et castigationibus tuis, nos male erectos per superbiam incurvasti ad humilitatem, 1Pt. 5.b. Humiliamini sub potenti manu Dei, Iob. 7.b. Sub quo curvantur, qui portant orbem. Sexta est, quia custodit : Unde sequitur :
marg.| {r} Imposuisti] etc. id est prelatos, vel Principes seculares, qui debent defendere pauperes et Ecclesiam custodire, Is. 62.b. Super muros tuos, Hierusalem, constitui custodes.
marg.| Vel de tyrannis potest dici : Imposuisti homines, etc. Secundum quod dicitur Lam. 5.a. Cervicibus nostris minabamur, lassis non dabatur requies. Neemie 9.g.f Quos posuisti super nos propter peccata nostra et corporibus nostris dominantur. Versum istum proprie possunt dicere religiosi.
f 2Esr. 9.
marg.| {o} Induxisti] etc. Laqueus enim dicitur religio, sive votum. Prv. 6.a. Captus es propriis sermonibus, illaqueatus es verbis oris tui. Et ad quid valet iste laqueus ? Solutio : Humanum genus prolapsum est in lacum miserie et in lutum fecis et non potest propria virtute exire : unde necessarius est laqueus, quo homo extrahatur de fecibus huius mundi, sicut Ieremias extractus est cum funibus, Ier. 38.b. Bonum est ergo in laqueum Domini intrare. Unde monet Ecclesiastici 6.c. g:"Audi, fili et accipe consilium intellectus et ne abiicias consilium meum ; iniice pedem tuum in compedes illius et ne accidieris in vinculis eius". Et post addit causam : Vincula enim illius alligatura salutaris. Sed multi abiiciunt consilium istud et contemnunt et in laqueum diaboli libenter pedes iniiciunt, scilicet in peccatum, Ps. 118. Funes peccatorum circumplexi me. Per laqueum ergo hic tangitur votum religionis ; per tribulationes autem discipline. Unde addit :
g Sir. 6, 24-26.
marg.| {p} Posuisti] etc. id est disciplinas.
marg.| {q} In dorso] etc. ad litteram. Prv. 10.b. Virga in dorso eius, qui indiget corde. Hbr. 12.c. Si extra disciplinam estis, ergo adulteri et non filii estis.
marg.| {r} Imposuisti homines super capita nostra] Hic tangitur obedientia. Et dicit homines, pluraliter, quia non tantum prelato, sed paribus, immo inferioribus obediendum est. 1Pt. 2.c. Subiecti estote omni humane creature propter Deum.
- Septima causa est, quia dat victoriam in tentatione. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 65,11 
marg.| {a} {2.163va} Transivimus per ignem] id est per adversitatem, que urit : et prosperitatem, que dissolvit, quasi dicat nulla peccati tentatio nos superavit, quia omne peccatum fit aut propter prosperitatem habendam, vel conservandam, aut propter adversitatem vitandam, sicut dicitur in Glossa super illo verbo Ps. 79. Incensa igni et suffossa, quia omne peccatum est, aut ex amore male incendente ; aut ex timore male humiliante. Sed quid appetit amor male incendens, nisi prosperitatem ? et quid refugit timor male humilians, nisi adversitatem ? Sed per hec transeunt Iusti per auxilium Dei : quia nec prosperitas demulcet, nec adversitas terret eos ; ita quod propter amorem prosperitatis, aut propter timorem adversitatis peccatum incurrant. Unde dicit Dominus, Gn. 15.b. Ego eduxi te de Ur Chaldeorum. Ur interpretatur ignis. Et Ex. 2.a. Extractus est Moyses de aqua per voluntatem Dei. Is. 43.a. « Servus meus tu, cum pertransieris per aquas, tecum ero et flumina non operient te cum ambulaveris in igne, non combureris et flamma non ardebit te ; quia ego Dominus Deus tuus ». Servi autem diaboli et peccati non transeunt   per ignem et aquam, sed ibi remanent. In igne comburuntur, sicut dicitur in Ps. 105h : « Flamma combussit peccatores ». In aqua1 * dissolvuntur et computrescunt. Ier. 13.a.2 * i : « Computruit lumbare, ita ut nulli usui aptum esset ».
- Octava causa est, quia post tribulationem tentationum, consolationem tribuit : Unde addit :
h Ps. 105, 18.
i Cf. Ier. 13, 7.
1 aqua] corr., qua cacogr. Ed1703
2 Ier.] corr. , Is. cacogr. Ed1703
marg.| {b} Et eduxisti nos] id est extra tentationem duxisti.
marg.| {c} In refrigerium] consolationis. Tob. 3.d. Post tempestatem tranquillum facis et post lacrimationem et fletum exultationem infundis.
marg.| Vel [In refrigerium] eternum,   [eduxisti nos] in spe presenti et in futuro educes in re. Sap. 4.b. Iustus, si morte preoccupatus fuerit, in refrigerio erit, Ier. 6.d. State super vias vestras. Et sequitur : Invenietis refrigerium animabus vestris.
- Nona causa est, quia dabit vitam eternam. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 65,12 
marg.| {d} Introibo in domum tuam] celestem, cum exiero de domo terrestri 2Cor. 5.a. Scimus, quoniam si terrestris domus nostra huius habitationis dissolvatur, domum non manufactam habemus in celis.   [Introibo] ergo in illam domum, transiens per ignem et aquam, de quibus supra dictum est. Laurentius, ad litteram, ibi intravit per ignem. Clemens vero per aquam. Act. 14.d. Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei. Sed quia non pena, sed causa facit martyrem : nec penes dolorem, sed penes caritatem attenditur meritum. Ideo addit.
marg.| {e} In holocaustis] id est in operibus inflammatis caritate, quasi dicat, merito talium operum introibo in domum, illam celestem, Prv. 31.d. Laudent eam in portis opera eius. Et ideo interim.
marg.| {f} Reddam tibi vota mea] id est opera voluntaria. Ps. 53. Voluntarie sacrificabo tibi.
marg.| {g} Que distinxerunt labia mea] id est duo testamenta, quasi dicat : illa opera libenter faciam, que in veteri et in novo Testamento discernuntur facienda. Secundum hoc sumitur votum, prout dicitur a volendo. Vel potest sumi, prout dicitur a vovendo, reddam tibi vota mea, secundum illud. Ps. 75. Vovete et reddite, Eccl. 5.a. Si quid vovisti, ne moreris reddere. Sed quia votum debet esse discretum, bene sequitur.   [Que distinxerunt labia mea] ad litteram, id est distincte et discrete promiserunt, septe enim indistincte et indiscrete vovit : et ideo non debuit reddere, de quo habetur Idc. 1.f. Unde dicit. Augustinus, quod stultus fuit in vovendo et impius in reddendo. Vel vota possunt dici psalmi et orationes, que debent reddi distincte et ordinate. Neemie 8.b. Legerunt in libro legis Dei distincte et aperte ad intelligendum. Dico, quod   [reddam] vota,   [que distinxerunt labia mea].
Numérotation du verset Ps. 65,13 
marg.| {h} Et] que, locutum est os meum in tribulatione mea, quasi dicat, illa vota reddam, que feci, dum eram in tribulatione. In articulo, enim necessitatis solent homines multa vovere. Unde 2Rg. 15.b. dixit Absalon ad {2.163vb} Regem David. Vadam et reddam vota mea, que vovi Domino in Hebron. Vovens enim vovit servus tuus, cum esset in Gessur Syrie, dicens : Si reduxerit me Dominus in Hierusalem, sacrificabo Domino. Sed multi, ita voventes in adversitate, nolunt reddere in prosperitate. Cum enim sunt infirmi multotiens vovent, quod abstinebunt a peccato, vel quod resignabunt prebendans, aut beneficia, vel quod intrabunt religionem : sed cum evaserint, nihil faciunt. Unde narratur exemplum de quodam Britone, qui habebat vaccam et vitulum. Et cum transiret aquam et timeret submergi, vovit sancto Michaeli, quod offerret ei vitulum. Postea cum adhuc magis timeret, vovit, quod offerret simul vaccam et vitulum. Et cum iam pertransisset aquam, dixit sancto Michaeli, nec vaccam, nec vitulum se daturum. Sic faciunt multi et irrident non tantum sanctum Michaelem, sed ipsum Dominum Angelorum, Eccles. 5.a. Displicet Deo infidelis et stulta promissio. Stulta fuit promissio Iephte, ut dictum est. Horum autem, qui vovent et non reddunt, est infidelis. Sed quia dicitur in Mal. 1.d. Maledictus dolosus, qui habet in grege suo masculum et votum faciens, immolat debile Domino, ideo bene adiungit.
Numérotation du verset Ps. 65,14 
marg.| {i} Holocausta medullata] id est sacrificia devotione et caritate plena offeram tibi, medulla enim est pinguedo in osse, id est devotio, vel amor intimus in forti opere, vel forti homine. Hypocrite autem sunt ossa arida, quia medullam devotionis non habent, licet opera fortia videantur habere. Sed gladius Domini discernet inter ossa arida et medullata, secundum illud Hbr. 4.c. Pertingens usque ad divisionem anime, ac spiritus, compagum quoque, ac medullarum : discretor cogitationum et intentionum cordis. Medullam autem istam abundantius habere debent clerici, quia eis data est medulla a Domino. Nm. 18.b. dedi tibi medullam olei et vini, ac frumenti. Medulla est devotio ; oleum, misericordia : vinum, compunctio : frumentum, scientia. Sed multis datur oleum Egypti, quod maxime desiderant et acquirunt et tuentur. Gn. quadragesimo quinto e. Ego dabo vobis omnia bona Egypti ; Devotio autem nutritur in oratione, unde bene adiungit.
marg.| {k} Cum incenso arietum] Incensum, quod super altare offerebatur, significat orationem, que ad litteram in Ecclesia specialiter fieri debet. Ps. 140. Dirigatur oratio mea, sicut incensum in conspectu tuo. Per arietem, qui extra castra cremabatur, significatur ieiunium. Et quia homo de propriis non debet confidere, sed aliorum suffragia querere, addit.
marg.| {l} Offeram tibi boves cum hircis] id est Predicatores cum penitentibus, quasi dicat, faciam, ut pro me orent Predicatores, qui per boves arantes designantur, qui ipsi terram Domini, scilicet corda fidelium, vomere predicationis scindunt et ad frugem serendam aptam reddunt Prv. 14.a. Ubi apparent plurime segetes, manifesta est fortitudo bovis. Et non tantum predicatores, sed et penitentes, qui per hircos significantur propter feditatem peccati, quam in corde portant per memoriam ad dolendum, hi sunt hedi, quibus vescitur Isaac. Gn. vigesimo septimo b.
Numérotation du verset Ps. 65,15 
marg.| {m} Venite] etc. Quarta pars, ubi monet eos, quos per premissa ad devotionem provocavit, ut exemplo fui amplius confidant in Domino. Quasi ergo aliqui quererent ab eo, quare tot et tanta offeres Domino ? Respondet : Venite, audite, etc. quasi dicat : accedite, ut possitis audire. Non enim possunt audire longe positi. Simile Ios. 3.b. Accedite huc et audite verbum Domini. Et Eccl. 4.d. Appropinqua, ut audias. Venite ergo per fidem et audite per obedientiam. Fides enim aurem obedientie aperit, Ps. 33. Venite filii, audite me. Dt. 33.a. Qui appropinquant pedibus eius, accipient de doctrina illius.
marg.| {o} Omnes] Ecce concordia, Mc. 13.d. Quod uni dico, omnibus dico : vigilate.
marg.| {p} Qui timetis Deum] Ecce cum timore Dei audiendum est verbum Dei. Neemie 8.c. Flebat omnis populus, cum audiret verba legis, 1Esr. ult. b. Sedit omnis populus in platea domus Dei, trementes pro peccato et pluviis.
marg.| {n} Et narrabo] non dicit, argumentis probabo, Eccl. 8.b. non te pretereat narratio seniorum.
marg.| {q} Quanta fecit] Lc. 1.e. Quia fecit mihi magna, qui potens est, 1Par. 17.c. Quis ego sum, Domine Deus et que domus mea, ut prestares mihi talia ?
marg.| {r} Anime mee] non tantum corpori vel posteritati. Ier. 31.b. Erit anima eorum, quasi hortus irriguus. Et ostendit, que sunt illa. Primum est gratia orandi, unde dicit :
Numérotation du verset Ps. 65,16 
marg.| {2.164ra} {a} Ad ipsum ore meo clamavi] Et notantur hic tria, primum est, quod oratio est recta, cum dicit ad ipsum. Propria ; cum dicit : Ore meo. Devota, cum dicit, Clamavi. Indirecta enim est oratio, que ad Deum non dirigitur. Unde 4Rg. 1.a. increpatur Ochozias, eo quod in infirmitate sua consuluit Beelzebub. Item multi sunt, qui non propriam orationem faciunt, quia bene volunt, ut alii orent pro ipsis, sed ipsi nolunt orare. Sed hic dicit, ore meo. Io. 9.d. Etatem habet, pro se loquatur. De illis potest dici : Os habent et non loquentur. Item clamor dicitur devotio. Unde versus : « Non vox, sed votum clamat in aure Dei ».
marg.| Ex. 14.d. dixit Dominus ad Moysen : Quid clamas ad me ? Et tamen non legitur ibi, quod Moyses aliquid dixisset Domino. Unde datur intelligi, quod quidam tacent et clamant, ut Moyses. Quidam vero e converso clamant et tacent. Unde supra. Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, dum clamarem tota die. Et notandum quod quidam clamant ad Dominum, ut oratores. Quidam pro Domino, ut Predicatores. Quidam contra Dominum, ut pseudo¶expositores et heretici. Quidam ab ipso ut confitentes. Secundum, quod dicit sibi Deum fecisse, est, quia dedit illi letitiam spiritualem, que ex oratione sequitur. Unde dicit.
marg.| {b} Et exultavi sub lingua mea] id est in corde meo. Ct. 4.c. Mel et lac sub lingua tua, id est dulcedo de Divinitate, que per mel desursum descendens intelligitur : et dulcedo de humanitate, que per lac de carne, veniens designatur. Tertium est peccati odium, unde sequitur.
Numérotation du verset Ps. 65,17 
marg.| {c} Iniquitatem si aspexi] quasi dicat, sciebam, quod peccatores non exaudit Dominus, sicut dicitur Io. 9.f. Et ideo, ut exaudiret peccatum, non aspexi, id est multum odivi. Quod enim multum odio habet, homo non potest aspicere. Iniquitatem in corde suo aspicit, qui in delectationem consentit. Mt. 5.d. Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam mechatus est eam in corde suo. Item illam aspicit, qui Deum pro iniquitate petit, sicut fur, vel adulter petit, ut peccatum suum adimplere possit. Item iniquitatem in corde aspicit, qui Deum pro temporalibus habendis poscit. Que dicuntur iniquitas, Lc. 16.c. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Tales non exaudit Dominus, quia non petunt ad salutem. Unde iste relinquens ex premissis, quod talis non est, concludit.
Numérotation du verset Ps. 65,18 
marg.| {d} Propterea] quod non aspexi iniquitatem in corde meo.
marg.| {e} Exaudivit Deus] Non dicit, exaudiet, sed ponit preteritum, exaudivit, quia ; ut habetur Is. 65.d. Antequam clament, ego exaudiam, Ps. 21. Dum clamarem ad eum, exaudivit me, exaudivit, in bonis obtinendis.
marg.| {f} Et attendit voci deprecationis mee] in malis amovendis. Ier. 18.d. Attende, Domine, ad me : et audi voces adversariorum meorum. Et pro his omnibus gratias agens, concludit.
Numérotation du verset Ps. 65,19 
marg.| {g} Benedictus Deus] Et ponit duas causas. Prima, quia facit nos perseverare in oratione. Unde dicit.
marg.| {h} Qui non amovit orationem meam] Amovetur oratio, que non perseverat ; que autem perseverat, non amovetur. Secunda causa est, quia quod suggerit, ut petamus, largitur petentibus : Unde addit :
marg.| {i} Et misericordiam suam] Hoc enim petendum est, scilicet misericordia Dei. Si nos primum amoveamus, scilicet orationem, timere possumus, ne Deus amoveat misericordiam. Is. 57.c. Viam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Et sequitur. Ego annuntiabo iustitiam tuam et opera tua non proderunt tibi : cum clamaveris, liberent te congregati tui.
marg.| {k} A me] Hoc est contra multos sacerdotes, quorum oratio non amovetur ab aliis, qui orant pro aliis et etiam Dei misericordia non amovetur, sed impetratur aliis per orationem sacerdotum, eo quod fundunt orationem in persona Ecclesie. Sed a seipsis amovetur oratio sua et Dei misericordia, quia nec habent utilitatem orationis, nec Dei misericordiam sibi impetrant, Hbr. 5.a. Debet quemadmodum et pro populo, ita etiam pro semetipso offerre pro peccatis. Notandum autem, quod sicut miles, dum est in bello, non debet amovere scutum : ita homo dum est in hac vita, que militia est, ut dicitur. Iob. 7.a. non debet amovere orationem a se. Oratio enim est scutum, secundum quod dicitur Sap. 18.d. Protulit servitutis sue scutum orationem. Propterea dicit Apostolus {2.164rb} 1Th. 5.d. Sine intermissione orate.
marg.| Et nota quod multipliciter amovetur oratio, videlicet per
¶ Interdictum generale 1Mcc.2.a. Templum eius sicut homo ignobilis.
¶ Interdictum particulare, id est suspensionem 1Esr. 2.d. Eiecti sunt de sacerdotio.
¶ Interdictum Dei, Ier. 7.d. Noli orare pro populo isto, nec assumes pro eis laudem.
¶ Prohibitionem Ecclesie, vel prelati, 1Io. 5.d. Non pro eo dico, ut oret quis.
¶ Negligentiam, Lc. 11.b. Erat Iesus eiiciens demonium et illud erat mutum.
¶ Curam superfluam, Eccl. 10.a. Musce morientes perdunt suavitatem unguenti.
¶ Idoli venerationem, Is. 25.d. Rogant Deum non Salvatorem.
¶ Desperationem, sicut Cain et Iudas, Am. 6.d. Tace et ne recorderis nominis Domini.
¶ Indevotionem, Ps. 31. Tacui, dum clamarem tota die.
¶ Conscientiam criminis, Ps. 49. Peccatori autem dixit Deus, quare tu enarras iustitias meas, etc. Lam. 3.e. Opposuisti nubem, ne transiret oratio.
¶ Morbum, vel captivitatem, Ps. 136. Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena ?
¶ Delictum plebis, pro qua oratur, Ier. 14.b. Cum ieiunaverint, non exaudiam preces eorum.
¶ Inordinationem, Mt. 20.c. Nescitis, quid petatis.
¶ Ignorantiam, 2Cor. 12.c. Ter Dominum rogavi, ut discederet a me, etc.
¶ Imperseverantiam, Lc. 11.b. Si perseveraverit pulsans, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 65), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_65)
Signaler un complément d'information

Notes :