Hugo de Sancto Caro

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,1 

¶ In finem1
¶Codd. : D30 Rusch Ps-G, def. C
1 In finem Ps-G ( M V D ) D30 ΩS Rusch ] om. Ps-G
psalmus
David
quem cantavit
Domino pro verbis Chusi filii
Gemini2.
2 David... Gemini Ω X] pro torcularibus Psalmus David D30 cum Ps-σ | Gemini Ps-G (U V D) ΩS Rusch ] Iemini Ps-G
Numérotation du verset Ps. 7,2 I

Domine
Deus
meus
in te
speravi ¦ salvum me fac ex omnibus persequentibus me
et libera me.
Numérotation du verset Ps. 7,3 II

Nequando
rapiat
ut leo
animam meam ¦
dum
non est qui redimat
neque qui
salvum faciat
Numérotation du verset Ps. 7,4 III

Domine Deus meus si feci istud ¦
si
est iniquitas in manibus meis.
Numérotation du verset Ps. 7,5 IV

Si
reddidi retribuentibus mihi mala ¦
decidam merito ab inimicis meis inanis.
Numérotation du verset Ps. 7,6 V

Persequatur
inimicus
animam meam
et comprehendat ¦
et conculcet in terra vitam meam ¦
et gloriam meam
in pulverem deducat3.
3 deducat] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 7,7 VI

ExsurgeDomine
in ira tua ¦
et4 exaltare in finibus
4 et Ps-G (I Q² G ² ΨB² V D ) ΩS Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
inimicorum meorum.
Numérotation du verset Ps. 7,VII 

Et exsurge Domine Deus meus in precepto quod mandasti ¦
Numérotation du verset Ps. 7,8 

et synagoga
populorum circumdabit te.
Numérotation du verset Ps. 7,VIII 

Et propter hanc
in altum
regredere ¦
Numérotation du verset Ps. 7,9 

Dominus iudicat populos.
Numérotation du verset Ps. 7,IX 

Iudica me Domine secundum iustitiam meam ¦
et secundum innocentiam meam super me.
Numérotation du verset Ps. 7,10 X

Consumetur5
5 Consumetur Ps-G (F Q* W*ΦP G ² ΨB edd. .) Ω Rusch cum Ps-R (nonnuli codd.) Ps-γδ Ps-Med] consummetur D30 ΩX Δ Ps-G cum Ps-R
nequitia peccatorum ¦
et diriges iustum6 :
6 iustum Ps-G (ΨB V D edd. .) Ω Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G
scrutans corda
et renes
Deus.
Numérotation du verset Ps. 7,11 XI

Iustum
adiutorium meum a Deo7 :qui salvos facit rectos corde.
7 Domino Ps-G (Q² ΦG* D* plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] Deo Ps-G (F Q* ΦRG²P D².) ΩM cum Ps-Moz C
Numérotation du verset Ps. 7,12 XII

Deus iudex iustus8
8 iustus Ps-G (R Q* ΨB V D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G
fortis et patiens ¦
numquid irascetur9 per singulos dies ?
9 irascetur Ps-G (F M* Q* W ΦRG U G ² K.) Ω M D30 * Ω Rusch cum Ps-R (6 codd.) ] irascitur Ps-G D30 ²
Numérotation du verset Ps. 7,13 XIV

Nisi conversi fueritis gladium
suum vibravit10 : arcum suum
10 vibravit Ps-G (R F* M Q² W ΦRGP K D*) ΩS Rusch cum Ps-R ] vibrabit Ps-G D30
tetendit
et paravit illum.
Numérotation du verset Ps. 7,14 XV

Et in eo paravit vasa mortis ¦
sagittas suas
ardentibus effecit.
Numérotation du verset Ps. 7,15 XVI

Ecce
parturit11
11 parturit Ps- G (R I Q W ΦRGP² U G² K ΨB D) D30 Δ Ω Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.) ] parturiit Ps-G cum Ps-R
iniustitiam12 ¦
12 iniustitiam Ps-G (W U K ΨB V D) D30 ² (eras.) Ω Δ Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G (I R Q* ΦRG²P D30 * Rusch
et concepit dolorem et peperit iniquitatema.
0 Iob. 15, 35 : « Concepit dolorem et peperit iniquitatem ».
Numérotation du verset Ps. 7,16 XVII

Lacum
aperuit
et effodit eum ¦
et incidit13 in foveam quam fecit.
13 incidit Ps-G (F² plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch ] incidet Ps-G (R)
Numérotation du verset Ps. 7,17 XVIII

Convertetur
dolor eius
in caput eius ¦
et in verticem ipsius
iniquitas eius
descendet.
Numérotation du verset Ps. 7,18 XIX

Confitebor Domino secundum iustitiam eius ¦
et psallam
nomini Domini
altissimi.

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,1 
marg.| Domine Deus meus in te speravi] Titulus :   [in finem Psalmus David, quem cantavit Domino pro verbis Chusi filii Gemini] Legitur 12. Reg. 17. quod Absalon consilio Achitophel persecutus est David, quem David fugiens nudis plantis exivit de Hierusalem : Et Chusi, qui erat amicus David, transivit ad Absalon, ut pia et necessaria proditione revelaret David, que Absalon moliretur adversus eum et mandavit David, ut de campestribus fugeret, ne caperetur ab Absalon et tamen prevaluit David et Achitophel se suspendit in figuram Iude, qui laqueo se suspendit, quoniam consilium, quod de David improvise occidendo dederat, mutatum est consilio Chusi. Huic historie videtur alludere titulus : Sed potius agit de significato, quam de significante. Achitophel interpretatur ruina fratris : Chusi, secretum, vel silentium : Gemini, dexter. Per Achitophel intelligitur Iudas, qui tradidit {2.13va} fratrem suum, id est Christum, qui frater dicitur, ut Io. 20.d. Vade ad fratres meos, etc. et illud Rm. 8.f. Primogenitus in multis fratribus. Per Chusi ergo filium Gemini, id est consilio, sive secreto Dei, quo sacramentum Incarnationis occultabatur, David, id est Christus, ruinam fratris, id est scelus Iude convertit in misericordiam. Hoc secreto excecata est Synagoga et plenitudo gentium intravit et postea excecatis gentibus, Israel salvus erit. Hec duo secreta nobis sunt occulta. Unde Apostolus Rm. 11.d. O altitudo sapientie et scientie Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius. Sed primum secretum nobis est manifestum, scilicet Incarnatio, Iudeis vero occultum. Est ergo sensus tituli, Psalmus iste dirigens nos in finem Christum, est David, id est cuiuslibet fidelis, quem decantavit Domino, id est ad honorem Domini, pro verbis Chusi filii Gemini, id est dextere, scilicet Dei, a quo propitio et dextero, processit illud silentium, id est secretum.
marg.| Et nota, quod duplex est silentium, bonum et malum. Est bonum silentium studii, de quo Is. 8.b. Aque Siloe vadunt cum silentio. Item silentium pacis, Apc. 8.a. Factum est silentium in celo. Fuit autem malum silentium ante Christi Passionem. Tunc enim fuerunt auditores, sed non doctores. Fuit autem silentium huic contrarium, scilicet quando fuerunt doctores, sed non auditores, id est obedientes. In medio istorum venit Christus, Sap. 18.c. Cum medium silentium continerent omnia et nox in suo cursu medium iter haberet, etc. Quinque sunt partitiones. Primo petit liberari a persecutionibus. Secundo petit, ut gloria Resurrectionis Christi subveniat, ibi : Exsurge, Domine. Tertio agit de iudicio regressi, ibi : Dominus iudicat populos. Quarto metu futuri iudicii terret, ibi : Deus iudex. Quinto leta conclusio ponitur de confessione laudis, ibi : Confitebor : Potest autem Ps. iste ad litteram exponi de David, ut scilicet loquatur David in persecutione illa Absalonis constitutus.
marg.| Sed quia hoc planum est, circa mysterium intendamus, quia in precedenti Psalmo egit Propheta de penitentia et Pharao contemptus surgit in scandala, ut dicit Glossa super Exod. Ideo petit Propheta hic in persona fidelis, generaliter liberari a persecutionibus Demonum : Unde captans benevolentiam a persona iudicis commendat eum a potentia, ibi : Domine. Item a benignitate, ibi : Deus meus. Et subiungit meritum, ibi : In te speravi et ideo salvum me fac. Za. 8.c. Convertimini ad munitionem vincti spei. Et ostendit quod triplici necessitate petit liberari. Primo propter multitudinem hostium, ibi : Ex omnibus, etc. Ps. 68. Multiplicati sunt super capillos capitis mei, qui oderunt me gratis. Secundo, propter crudelitatem eorundem, ibi : Nequando rapiat ut Leo. Tertio propter defectum auxilii : ibi : Dum non est, qui redimat. Dicit ergo : O
Numérotation du verset Ps. 7,2 
I
marg.| {a} Domine] per potentiam.
marg.| {b} Deus meus] per creationem. Vel sic, Domine, per redemptionem. Tunc enim Dominus noster fuit, quando nos ita care emit. Deus, per creationem. Meus, per salvationem. Tunc enim vere noster erit, quando nobis erit omnia in omnibus. Vel Domine, quantum ad futuri iudicii potestatem, Ps. 9. Cognoscetur Dominus iudicia faciens. Deus, quantum ad creationem. Meus quantum ad recreationem.
marg.| {c} In te speravi] non in alio. Eccles. 2.c. Nullus speravit in Domino et confusus est.
marg.| {d} Salvum me fac ex omnibus persequentibus me] scilicet vitiis, Demonibus et malis hominibus.
marg.| {e} Et libera me] liberum faciendo, scilicet dando Spiritum sanctum, quia ubi spiritus Domini, ibi libertas, 2Cor. 3.d.
marg.| {f} Nequando] id est ne aliquando.
marg.| {g} Rapiat ut Leo animam meam] scilicet Diabolus, qui tamquam Leo rugiens circuit, querens quem devoret, 1Pt. 5.c.
marg.| Nota, quod Diabolus dicitur Leo propter multa. Primo propter superbiam. Iob. 41.d. Ipse est Rex super universos filios superbie. Secundo, propter fortitudinem. Unde Iob. 41.d. Non est potestas super terram, que comparetur ei, qui factus est, ut nullum timeret. Tertio propter atrocitatem. Ier. 6.f. Crudelis est et non miserebitur. Quarto propter audaciam. Iob. 41.c. Non fugabit eum vir sagittarius. Unde ex nimia audacia presumpsit Dominum tentare. Mt. 4.a. Quinto, quia est horribilis. Hab. 1.b. Horribilis et terribilis est. Ioelis 2.b. Sicut populus fortis preparatus ad prelium, a facie eius cruciabuntur populi, omnes vultus redigentur in ollam. Sexto, propter velocitatem. {2.13vb} Apc. 1.c. Velociores lupis vespertinis. Septimo, propter fetorem, Iob. 41.b. De naribus eius procedit fumus sicut olle succense, atque ferventis. Octavo, quia naturaliter timet leo gallum album et ignem, sic Diabolus Predicatorem, qui dicitur gallus. Prv. 30.d. Gallus succinctus lumbos. Item timet ignem, Mt. 8.d. Quid nobis et tibi, Iesu fili Dei, venisti huc ante tempus torquere nos ? Nono, quia quando egrotat, querit simiam et comedit ; sic Diabolus hypocritas, qui sicut simie, bonis in exterioribus se conformare volunt. Hoc significatum est 3Rg. 10.d. quod classis Salomonis deferebat de Tharsis simias.
marg.| {h} Animam] Non curat Diabolus de corpore. Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi. Unde Gregorius Nihil se fecisse estimat, cum animam non sauciat. Et nota, quod iste plus curat de anima, quam de corpore. Unde Seneca Contemptus sui corporis certa libertas est. Et Gregorius Debilitatio hostis, confortatio civis.
marg.| {i} Dum non est, qui redimat] peccata tollendo, nisi tu, qui proprio sanguine redemisti. Is. 43.d. Ego sum, ego sum, qui deleo iniquitates.
marg.| {k} Neque, qui salvum faciat] vitam donando, nisi tu, qui vitam resurgendo reparasti. Is. 43.c.
Numérotation du verset Ps. 7,4 
III
marg.| {l} Domine Deus meus] etc. Hic ponit meritum, quia innocens et patiens. Ad litteram dicit David : Que sequuntur accidant mihi.
marg.| {m} Si feci istud] id est si merui, quod filius meus persequeretur me.
marg.| Vel mystice Iustus sic dicit (Nec est execratio, vel obsecratio, sed predictio) Domine Deus meus, si feci istud, id est quodlibet mortale peccatum, quia, istud, pronomen generale est et quodlibet potest demonstrare. Vel Si feci istud, id est peccatum superbie, quod causa significantie per pronomen significatur, quia est maximum : Sicut dicitur : Quisquis fuit ille Deorum, id est maximus. Unde alibi : Emundabor a delicto maximo, id est superbia. Unde et dicitur radix omnium malorum. Ecclesiastic. 10.b. Initium omnis peccati superbia : Duabus de causis, una, quia Angelus cecidit per illud. Alia, quia sicut radix difficillime evellitur, ita hoc vitium. Quia etiam de aliis virtutibus, immo etiam de sua opposita virtute, scilicet humilitate, nasci solet. Unde dicit Gregorius : Valde cavendum est vitium, quod de victoria surgit vitiorum. Et alibi : Magna virtus est humilitas, qua palliari petit superbia ne vilescat. Si feci istud. Ideo etiam dicitur, non illud, quod demonstrat rem remotam : sed, istud, quod demonstrat rem proximam. Et nota, quod non dicit, si feci superbiam, sed, si feci istud et hoc propter vilitatem ipsius superbie, que non est digna nominari. [Feci] Nota hoc, quia plus est facere, quam esse : Et sicut supra ostendit suam triplicem necessitatem, ita hic ostendit, vel pretendit triplex meritum. Primo humilitatem suam hic. Si feci istud, supple mihi male accidat. Secundo, ostendit suam innocentiam, subdens.
marg.| {n} Si est iniquitas in manibus meis] id est crudelitas, vel etiam, aliquod mortale contrarium equitati in operibus meis. Tertio, pretendit suam patientiam dicens.
Numérotation du verset Ps. 7,5 
IV
marg.| {o} Si reddidi] etc. Nota, quod quadruplex est lex : Carnis, mentis, Diaboli, Dei. Lex carnis, est voluptas : Mentis, equitas : Diaboli, iniquitas : Dei, caritas. Lex carnis, est mala pro malis reddere : Lex mentis, bona pro bonis : Lex Diaboli, mala pro bonis : Lex Dei, bona pro malis, quam ipse dedit, Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros : benefacite his, qui oderunt vos. Is est ergo sensus : Si reddidi, etc. id est si processi secundum legem carnis.
marg.| {p} Decidam] etc. Simile Iob. 31.a. Si ambulavi in vanitate et festinavit in dolo pes meus, etc. Nota, quod patienter sufferre ab his, quibus aliquis nocuit, magnum est : Ab his, quibus non nocuit, maius : Ab his, quibus profuit, maximum. Quod hic innuit de se : Si reddidi retribuentibus mihi mala : quasi dicat, ego retribui primo bona et ipsi econtra mala. Et, si ego reddidi, etc. Decidam, etc. Iob. 31.c. Si gavisus sum ad ruinam eius, qui me oderat et exultavi, quod invenisset eum malum : Prv. 25.c. Si esurierit inimicus tuus, ciba illum, si sitit, potum da illi aquam bibere, prunas enim congregabis super caput eius et Dominus reddet tibi. Et enumerat hic quinque penas. Prima est servitus, ex hoc quod vincitur a Diabolo, ibi : Decidam, superatus.
marg.| {q} Merito] id est iuste.
marg.| {r} Ab inimicis meis] 2Pt. 2.d. A quo quis superatus est, eius et servus est. Secunda est evacuatio ab omni bono, ibi :
marg.| {s} Inanis] Lc. 1.e. Et divites dimisit {2.14ra} inanes. Tertia est instantissima tentatio Diaboli, ibi :
Numérotation du verset Ps. 7,6 
V
marg.| {a} Persequatur inimicus] etc. Persequitur autem duobus modis Diabolus peccatorem, scilicet difficultatem bene operandi ingerendo et delectationem in peccatis proponendo : ibi :   [Et comprehendat] Et hec est quarta pena, scilicet illaqueatio. De primo Psalmo 68a : Infixus sum in limo profundi et non est substantia, id est firmamentum, vel firmitas bene operandi. De secundo Nm. 25.a. quod de consilio Balaam mulieres Moabitides deceperunt filios Israel. Quinta est vilificatio per iterationem peccati, ibi :
a Ps. 68, 3.
marg.| {c} Et conculcet in terra] id est in amore terrenorum.
marg.| {d} Vitam meam] id est animam meam. Eccl. 9.b. Omnis mulier, que est fornicaria, quasi stercus in via ab omnibus pretereuntibus conculcabitur. Pretereuntes, sunt Demones, qui dicunt Is. 51.g. Incurvate, ut transeamus. Iob. 18.c. Calcet super eum quasi Rex interitus, id est Diabolus. Sexta est dissipatio imaginis Dei in homine. Unde sequitur :
marg.| {e} Et gloriam meam] id est rationem meam, secundum quam factus sum similis Deo. Et in hoc est gloria mea. Hanc inquam gloriam.
marg.| {f} In pulverem deducat] id est in varitatem et in nihilum. In hoc sensu accipitur ibi : Tamquam pulvis, quem proiicit ventus a facie terre. Sed quia non feci, non deducet. Attende, quod duo supra optat fidelis, dum dicit : Decidam, etc. Optat enim sibi casum, si hoc fecit et inimicis suis statum. De iustitia optat sibi ruinam, de caritate illis bonum : Desiderat enim de iustitia deorsum cadere per separationem et sic illos stare, vel sursum ferri. Inanis, id est sine substantia boni et veritatis et ordinis : In terra enim est vanitas, in celo substantia : Unde Ps. 38. Et substantia mea apud te est : Ergo in inferno maxima inanitas. Quod autem sequitur : Persequatur, etc. potest legi, ut sit determinatio huius casus. Persequatur, per suggestiones. Comprehendat, per consensum. Conculcet, per actum. Et gloriam meam in pulverem deducat, per consuetudinem, inimicus, id est Diabolus : de quo Mt. 13.d. Inimicus homo hoc fecit, id est Diabolus, qui dicitur homo non ratione nature, sed ratione qualitatis, vel ab homine devicto. Gloriam, est gloria creationis, 2Cor. 11.b. Vir est imago et gloria Dei. Item gloria recreationis, 2Cor. 1.c. Gloria nostra hec est, testimonium conscientie nostre. Item gloria vanitatis, Io. 5.g. Quomodo potestis credere, qui gloriam ab invicem queritis ? Item gloria veritatis, Ps. 144. Gloriam Regni tui dicent : et de qua hic. Item nota, quod est pulvis materialis, de quo Gn. 3.d. Pulvis es et in pulverem ibis. Item est pulvis culpe. Is. 65.d. Serpenti pulvis panis eius. Et est pulvis pene, de quo hic. Et est pulvis gratie, de quo Ct. 3.c. Que est ista, que ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhe et thuris et universi pulveris pigmentarii ?
Numérotation du verset Ps. 7,7 
VI
marg.| {g} Exsurge, Domine] etc. Hec est secunda pars, in qua petit, ut gloria resurrectionis Christi subveniat.   [Continuatio] quasi dicat, si hoc, quod supra dixi, fiat : Exsurge, id est veni in carnem, qui videris dormire. Sed videtur, quod deberet differre : Descende, per Incarnationem. Unde Is. 64.a. Utinam dirumperes celos et descenderes. Item Io. 3.b. Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit. Solutio. Ascensio eius per Incarnationem, fuit eius manifestatio, sicut est de aurora, Is. 19.a. Ascendet Dominus super nubem levem.
marg.| {h} In ira tua] id est apparet in carne contra inimicos. Sed videtur, quod male exponatur hoc de primo adventu, qui non fuit in ira, sed in misericordia, secundus autem erit in ira. Solutio. In ira dicitur adversus Diabolum, non adversus homines. Vel dicitur propter incredulos, quibus incarnatio non profuit, secundum quod dicit Augustinus Magna est ira Dei, quando medicina versa est in venenum, de qua Eccl. 43. Medicina omnium in festinatione nebule. Primo ergo petit liberari a malis supradictis per Incarnationem Christi, cum dicit : Exsurge in ira, etc. Secundo petit dilatationem Regni Christi, cum subdit.
marg.| {i} Et exaltare in finibus inimicorum meorum] In finibus, id est in terminis, Lc. 11. Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt omnia, que possidet : Si autem fortior eo supervenerit et vicerit eum, universa arma eius auferet. Gn. 22.d. Possidebit semen tuum portas inimicorum suorum. Sed quia nihil profuisset eius Incarnatio, nisi Dominus resurrexisset. Ideo tertio petit resurrectionem, ibi :
Numérotation du verset Ps. 7,VII 
marg.| {k} Et exsurgere, Domine Deus meus] a mortuis. Et nota, quod ter dicit in hoc Psalmo, Domine Deus {2.14rb} meus, ut notetur Trinitas : Et hic tertio loco ponitur, quasi dicat virtute Trinitatis, exsurge.
marg.| {l} In precepto quod mandasti] id est merito humilitatis, quam implesti in passione obediendo Patri usque ad mortem. Et hoc est preceptum, quod mandavit Dominus, scilicet humilitas, quod ipse primus implevit et ideo in eo, id est merito illius resurrexit, Phil. 2.a. Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad, etc. Propter quod et Deus, etc. Vel potest etiam hoc, quod dicit : Exsurge in precepto, etc. de Incarnatione exponi, sicut dixi : Exsurge in ira, etc. id est manifesta te in carne. Sed qualem ? Humilem. Et hoc est : Exsurge in precepto humilitatis. Quod mandasti, Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Et nota differentiam inter preceptum et mandatum. Lex nova precipit quasi presentialiter, sed vetus mandat quasi absens. Est ergo sensus : Exsurge in precepto, etc. id est humilis appare et quod aliis precipis, imple, Is. 53.a. Desideravimus eum despectum et novissimum virorum, etc.
Numérotation du verset Ps. 7,8 
marg.| {m} Et synagoga] hoc potest referri ad primam lecturam sic : Exsurge in precepto, etc. id est resurge : Et sic, synagoga, id est congregatio populorum credens te verum Deum esse.
marg.| {n} Circumdabit te] id est colliget se ad te. Is. 2.a. Elevabitur super colles, calcando mortem in Resurrectione : Et fluent ad eum omnes gentes per fidem. Vel secundum secundam lecturam sic : Exsurge in precepto, etc. id est appare humilis in humanitate, si facis, quod aliis precipis et predicas. Et ex hoc, Synagoga populorum circumdabit te : Quidam amando, secundum illud Is. 60.a. Leva in circuitu oculos tuos et vide, omnes isti congregati sunt, venerunt tibi. Quidam persequendo et contemnendo, secundum illud Iob. 16.c. circumdedit me lanceis suis, convulneravit lumbos meos. Quarto, petit Ascensionem, subdens.
Numérotation du verset Ps. 7,VIII 
marg.| {o} Et propter hanc] Synagogam scilicet.
marg.| {p} In altum] id est in celum.
marg.| {q} Regredere] scilicet propter utilitatem eius, Io. 16.b. Expedit vobis, ut ego vadam : si enim, etc. Mi. 2.d. Ascendet pandens iter ante eos. Ecce due utilitates, scilicet missio Spiritus sancti et preparatio vie. Regredere Ps. 8. A summo celo egressio eius et occursus, etc. Io. 16.f. Exivi a Patre et veni in mundum, iterum relinquo mundum et vado ad Patrem : Ecce regressio. Primo enim Dominus descendit in carnem et sic fecit quasi lineam et cum ascendit, aliam et unum angulum. Iterum descendet et ascendet et sic erunt quasi tres anguli, in quo Trinitas notatur. Nota, quod est triplex regressio Domini. Una corporalis, qua ipse regressus est resurgendo et ascendendo. Regredi enim est, ut ait Cassiodor. ire per viam, qua venerat. Due spirituales. Una que pertinet ad bonos, qua ipse regreditur ad tempus se subtrahendo, ut omnipotentem et incomprehensibilem se esse ostendat et ut magis desiderium accendat. Ct. 6.b. Averte oculos tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt. Et 8.d. Fuge, dilecte mi, etc. Alia que pertinet ad malos, qua ipse regreditur, se ab illorum notitia subtrahendo. Vel sic :
marg.| {g} Exsurge, Domine in ira tua] contra homines, id est irasceris eis, ne te intelligant et ita te crucifigant : Unde ait.
marg.| {i} Et exaltare in finibus inimicorum meorum] id est altus ab eis efficere, ut te non intelligant. Unde etiam addit :
marg.| {k} Et exsurge, Domine Deus meus, in precepto, quod mandasti] id est in humilitate altus esto. Et quia humilis eris, non intelligent te, unde crucifigent. Et quia in te non credent Iudei, qui te crucifigent, credent in te gentes. Unde addit :
marg.| {m} Et synagoga populorum] id est Ecclesia gentilium.
marg.| {n} Circumdabit te] credendo.
marg.| {o} Et propter hanc] id est quia ista iterum te offendet.
marg.| {p} In altum regredere] id est redi ad synagogam Iudeorum et desine intelligi a gentibus, quia excecato pariete de gentibus, omnis Israel salvus fiet per predicationem Elie et Enoch et tunc Dominus veniet iudicare. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 7,9 
marg.| {r} Dominus iudicat populos] quod etiam prime expositioni bene competit : Quia in Ascensione dictum est Apostolis, Act. 1.b. Quemadmodum vidistis eum ascendentem in celum, ita veniet. Ideo postquam dixit de Ascensione. In altum regredere, subdit de Iudicio : Dominus iudicat populus. Et est hec tertia pars, ubi agit de iudicio regressi, id est Christi, de cuius regressione supra dictum est : Et hoc est, Dominus iudicat, id est iudicabit populos, id est omnes, vivos et mortuos, Is. 3.d. Stat ad iudicandum Dominus, etc. Quod iudicium non timens perfectus audet dicere.
Numérotation du verset Ps. 7,IX 
marg.| {a} Iudica me Domine] etc. Non autem {2.14va} loquitur hic penitens, qui supra dixit : Salvum me fac ex omnibus persequentibus me et libera me. Sed perfectus adepta iustitia dicit : Iudica me, Domine, secundum iustitiam meam, in bonis faciendis.
marg.| {b} Et secundum innocentiam meam] id est in malis fugiendis. Sed videtur hic male petere duabus rationibus. Primo, quia petit iudicari. Unde Am. 5.e. Ve desiderantibus diem Domini. Secundo, quia petit iudicari secundum iustitiam suam. Iob. 25.b. Stelle non sunt munde in conspectu eius. Is. 64.c. Quasi pannus menstruate universe iustitie nostre. Sol. ad primum, Ve desiderantibus ex presumptione et non ex spe, sicut iste desiderat. Ad secundum : Stelle non sunt munde in conspectu eius, supple ex se, sed ex gratia. Et ideo subdit hic.
marg.| {c} Super me] quasi dicat, hec iustitia et innocentia sunt super me, id est non ex me, sed a Deo, quia omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a patre luminum, Iac. 1.c. Et quia ante Iudicium consummata erunt peccata Amorrheorum, de quibus Gn. 15.d. ideo addit.
Numérotation du verset Ps. 7,10 
X
marg.| {d} Consummetur nequitia peccatorum] quia iustum est, ut qui in sordibus est, sordescat adhuc, Apc. ult. c. Ut iam veniat iustum iudicium, quia non minus peccant, qui precepta Dei contemnunt, quam qui Christum crucifixerunt. Et magis peccant, qui Christo detrahunt sedenti ad dexteram Patris, quam qui crucifixerunt eum in terris. Nota, quod est consummatio secundum veritatem Scripture : Ut Eccl. 43.d. Consummatio sermonum ipse est. Et consummatio operationis, que fuit in Domini Passione. Io. 19.f. Consummatum est. Et est consummatio in malo : et hec erit, quando homo nequissimus se faciet credi Deum, de qua addit hic : Consummetur, etc. Vel Consummetur, alia littera, id est annihilabitur. Sed interim.
marg.| {e} Diriges iustum] quia impius vivit pio. Diriges, id est rectum facies amovendo gibbositates et asperitates. Gregorius Peccata proximorum, frixoria sunt iustorum. Augustinus Non permittit Deus in republica fieri malum, nisi ex eo eliciatur bonum. Et quia ista directio latet homines propter hypocrisim, addit.
marg.| {f} Scrutans corda] id est quid quisque cogitet.
marg.| {g} Et renes] id est quid quemque delectet. Et in hoc notatur districtio Iudicii, quasi dicat, Dominus iudicat hoc modo, scrutans corda et renes, id est cogitationes et delectationes Ier. 11.d. Tu autem, Domine Sabaoth, qui iudicas iuste et probas renes et corda et Prv. 16.a. Omnes vie hominum patent oculis eius, spirituum enim ponderator est Dominus. Sophon. 1.c. Scrutabor Hierusalem in lucernis. Sed si Dominus, ita districte scrutatur cogitationes et affectiones, quid ergo de consensu et opere et consuetudine et contemptu ? Et nota, quod qui scrutatur, ad diversa fertur, per quod notatur operum et circumstantiarum consideratio. Contra Ier. 17.b. Profundum est cor hominis et inscrutabile. Sol. Inscrutabile est homini, non Deo.
Numérotation du verset Ps. 7,11 
XI
marg.| {h} Iustum adiutorium meum a Domino] Duo sunt medicine genera : Unum est ad sanitatem querendam, de quo penitens supra egit. Alterum est ad sanitatem conservandam, de quo perfectus hic agit. Et est sensus : Iustum adiutorium, etc. id est iuste conservat medicina ad salutem, quam iam fecit.
marg.| {i} Qui salvos facit rectos corde] id est recte cogitantes. Et nota, quod in hac serie potest notari triplex gratia. Primo proficiens, per hoc quod dicit : Diriges iustum. Secundo conservans contra tentationes, per hoc quod dicit : Salvos facit, etc. Item nota, quod est triplex adiutorium Dei. Unum ante pugnam, ut preparemur ad eam sumendo arma. De quibus Eph. 6.c. Accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo et in omnibus perfecti stare. State ergo succincti lumbos vestros in veritate et induti loricam iustitie et calceati pedes in preparationem Evangelii pacis. Et est adiutorium Dei in pugna, ut viriliter dimicemus et vincamus. Unde in Ps. 34. Apprehende arma et scutum et exsurge in adiutorium mihi. Est tertium adiutorium post pugnam, ut adepto triumpho {2.14vb} coronemur. Ps. 5. Domine, ut scuto bone voluntatis tue coronasti nos. De secundo adiutorio dicitur hic, quasi non tantum dirigas, sed iuves. Et dicitur iustum, quia solus Deus est adiutor. Item quia ex promissis et meritis et quia adiuvat servum et etiam filium. Qui salvos fecit a culpa per gratiam, a tentatione per augmentum gratie, a pena in gloria. Item per hoc quod dicit : Facit, notatur creatio. Per, salvos, recreatio. De quibus duobus Is. 43.b. Ante me non est formator Deus, ecce creatio. Et post addit : Absque me non est salvator, ecce recreatio. Rectos corde, non tantum ore, sicut multi, Ps. 57. Si vere utique iustitiam loquimini, recte iudicate filii hominum. Etenim in corde iniquitates operamini in terra, quasi dicat, cor habetis curvum in terram ad faciendum iniquitates et diligendum vanitatem, non rectum in celo ad contemplandum equitatem et amandum bonitatem, sicut Ct. 1.b. Recti diligunt te. Nec mirum, si salvi fiunt recti corde, quia in tuto habitant, id est in celo in Deo. Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Et Gregorius super Iob. 2. In altum mentem fixerat et ideo ad eum inimicus irrumpere non valebat. Sunt enim recti corde, ut Aquila, que reverberatis oculis intuetur Solem. De qua dicit Iob. 39.d. Numquid ad preceptum tuum elevabitur Aquila et in arduis ponet nidum suum ? In petris manet, in preruptis silicibus commoratur, atque inaccessis rupibus.
Numérotation du verset Ps. 7,12 
XII
marg.| {k} Deus iudex] etc. Quarta pars, in qua terret metu futuri Iudicii et ponit quatuor, quare iudicium timendum est. Primum, quia iudex omnia sciet. Unde dicit : Deus iudex, non homo, qui decipi potest, sed Deus, qui omnia scit. Unde supra Scrutans corda et renes Deus. Secundum est, quia iustus erit, nec poterit corrumpi. Unde dicit :
marg.| {l} Iustus] Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Hec duo sepe corrumpunt iudices. Unde prohibentur. Dt. 16. Non accipias personam, nec munera, quia munera excecant oculos sapientum et mutant verba iustorum. Tertium est fortitudo iudicis, quia quod iuste iudicaverit, potenter et fortiter exequetur. Unde addit :
marg.| {m} Fortis] quia non potest impediri ab executione. Iob. 9.b. Deus, cuius ire nemo resistere potest. Et post : Si fortitudo queritur, robustissimus est. Quartum est patientia eius. Unde dicit.
marg.| {n} Patiens] quia non statim punit, sed nos ad penitentiam exspectans usque ad diem ultionis sustinet. Sap. 9.d. Dissimulas peccata hominum propter penitentiam. Ecclesiast. b. Altissimus est patiens redditor. Et ideo ipsa eius patientia timenda est malis, quia eo ipso, quod exspectavit eos Dominus ad penitentiam et converti noluerunt, districtius iudicabuntur et durius punientur. Lam. 1.e. Vocavit adversum me tempus. Rm. 2.a. An ignoras quoniam benignitas Dei ad penitentiam te adducit ? tu autem secundum duritiam tuam et impenitens cor, thesaurizas tibi iram in diem ire et revelationis iusti iudicii Dei. Gregorius Tanto in iudicio districtiorem iustitiam exhibebit, quanto in presenti maiorem patientiam exhibuit. Et probat per effectum, quod patiens est, subdens.
marg.| {o} Numquid irascetur per singulos dies] quasi dicat, non. Vel alia littera : Non iram adduces per singulos dies, quod magis proprie dicitur, quia non in ipso est ira, qua punit, sed in Angelis malis, quibus punit, sed non quotidie. Et nota, quod ira Dei dicitur punitio eius per gehennam, que timenda est, de qua loquitur hic. Item ira Dei dicitur inflictio pene temporalis, que appetenda est. De qua Ez. 16.e. Auferetur zelus meus a te et quiescam, nec irascar amplius, quod est signum reprobationis. Cum vero sic irascitur, signum est dilectionis, 2. Machabeorum 6.c. Etenim non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones adhibere, magni beneficii est iudicium. Nota, quod in hoc versu in Christo ostenduntur esse quatuor virtutes Cardinales : Prudentia, per hoc quod dicit, Iudex. Ad prudentiam enim pertinet discernere et iudicare. Iustus, ecce iustitia. Fortis, ecce Fortitudo. Patiens, ecce Temperantia. Que etiam in quolibet iudice requiruntur. Prudentia, ne decipiatur. Iustitia, ne flectatur. Fortitudo ne terreatur. Patientia, sive Temperantia, ne impetu ducatur, vel ad iram moveatur. Ne autem credatur ista patientia Dei esse ex remissione, addit.
Numérotation du verset Ps. 7,13 
XIV
marg.| {p} Nisi conversi] etc. dum ipse patiens est. Conversi, dico ad eum per penitentiam, qui aversi estis per malitiam ab eo.
marg.| {q} Gladium suum vibrabit] id est Christum in iudicio, qui dicitur gladius a dividendo. Mt. 10.d. Non veni pacem mittere in terram, sed gladium, veni enim separare hominem adversus patrem suum et filiam adversus matrem suam et nurum, etc. id est a mundano et carnali {2.15ra} amore. Iste gladius in primo adventu tectus fuit vagina nostre mortalitatis, sed in secundo veniens in Maiestate et gloria coruscabit. Vel gladius vibratus, dicitur comminatio pene gehennalis, que gladius dicitur Iob. 19.d. Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum est gladius et scitote esse iudicium, Dt. 32.f. Gladius meus devorabit carnes, id est carnales homines. Is. 27.a. In die illa visitabit Dominus in gladio suo duro et grandi et forti. Sed multi non timent hanc vibrationem. Iob. 41.d. Deridebit vibrantem hastam. Hoc est secundum Gregorium comminationem pene eterne non metuet   [vibrabit] Is. 9. Adhuc manus eius extenta. Dt. 32.f. Si acuero, ut fulgur gladium meum et arripuerit iudicium manus mea. Za. 9.d. Exibit, ut fulgur gladius eius. Et ne hoc videatur esse proditio, subdit.
marg.| {a} Arcum suum tetendit] Arcus est sacra Scriptura. Iob. 29.d. Arcus meus in manu mea instaurabitur. Arcus in manu, est Scriptura in operatione. Arcum in manu tenet, qui quod intellectu percipit, operatione perficit. Hunc arcum tetendit, quando vetus Testamentum per novum adimplevit et eius duritiam inclinando emollivit.
marg.| {b} Et paravit illum] quando per Expositores explanavit. In arcu enim sunt duo. Lignum et chorda. Chorda, que est mollis, est novum Testamentum. Lignum est duritia veteris Testamenti. Tunc autem dicitur arcus tendi, quando mollis chorda trahit et flectit lignum. Tunc autem parari dicitur, quando sagitta aptatur chorde et ligno, quasi statim emittenda. Hoc autem fit per Expositores, qui sententias et comminationes sacre Scripture, veteri et novo concordantes et ex eis prodeuntes cito venturas declarant. Sententie enim et comminationes sunt sagitte. De qua paratione. Ps. 17. Revelata sunt fundamenta Orbis terrarum. Et alibi. Ps. 59. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Hoc autem fecit et Christus, quando vetus per novum non destruxit, sed temperavit. Mt. 5.b. Non veni legem solvere, sed adimplere.
marg.| Et nota, quod est arcus exterior et interior, inferior et superior. Exterior est sacra Scriptura, de quo hic agitur. Et hic tenditur a Deo, ut dictum est et emittit sagittas predicationis et comminationis, ut dictum est, quibus sagittantur peccatores. Unde Is. 13.d. Ecce ego suscitabo super vos Medos, qui argentum non querant, nec aurum velint, sed sagittis parvulos interficient. Medi interpretantur mensuratores et significant Predicatores, qui mensurant triticum Domini. Lc. 12.f. Quis putas est fidelis dispensator et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illis in tempore tritici mensuram ? Qui predicatores, ad litteram, nec argentum querere, nec aurum velle debent, sed solum profectum animarum. 2Cor. 12.e. Non quero, que vestra sunt, sed vos. Et sagittis comminationum interficere debent parvulos, id est primos motus in auditoribus. Arcus interior, est bona intentio. De quo Ps. 17. Posuisti, ut arcum ereum brachia mea. Glossa ibi, id est dedisti mihi infatigabilem intentionem bonorum operum. Hic tenditur ab homine iusto et emittit sagittas bonorum operum, quibus sagittatur Diabolus. De quo potest exponi illud Iob. 29.d. Gloria mea, scilicet conscientie, semper innovabitur et arcus meus, id est bona intentio, in manu mea instaurabitur, id est in operatione confirmabitur. Mt. 12.c. Bonus homo de bono thesauro profert bona, quasi dicat, bonas sagittas de bona pharetra. Arcus inferior, est dolus et insidie malorum. De quo Ps. 45. Arcum conteret et confringet arma. Hic tenditur a Diabolo et emittit sagittas persecutionis. Ut patet ad litteram in Beato Sebastiano quem sagittaverunt iniqui. Et de omnibus Martyribus dicitur ad Hbr. 11.g. Lapidati sunt, secti sunt, etc. Ps. 63. Subito sagittabunt eum et non timebunt. Arcus superior, est rigor iudicii. Iob. 20. Fugiet arma ferrea et incidet in arcum ereum. Hic a Christo homine tenditur et emittit sagittas mortis. Mt. 15.d. Ite maledicti in ignem eternum. De primo autem, de quo hic loquitur, subdit.
Numérotation du verset Ps. 7,14 
XV
marg.| {c} Et in eo paravit] etc. id est in sacra Scriptura disposuit hereticos futuros, qui ex Scripturis male expositis venenant et occidunt animas. Vel.
marg.| {d} Vasa mortis] id est quedam obscura loca Scripture, {2.15rb} unde mors est in ipsis hereticis. Ps. 106. Errare eos fecit in invio et non in via, permissive. Vel   [Vasa mortis] id est comminationes quo ad malos et quo ad hereticos. Vel   [Vasa mortis] id est Apostolos, qui occasionaliter sunt vasa mortis, secundum illud 2Cor. 2.d. Aliis sumus odor mortis in mortem.
marg.| {e} Sagittas suas] id est auctoritate sacre Scripture de dilectione Dei acutas, Ct. 4.c. Vulnerasti cor meum soror mea sponsa. Alia littera, vulnerata caritate ego sum. Ps. 119. Quid detur tibi, aut quid, etc. Et respondet : Sagitte potentis acute.
marg.| {f} Ardentibus] caritate auditoribus.
marg.| {g} Effecit] id est fecit, ut sint eis utiles. Unde ardens sponsa dicit Ct. 5.b. Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Vel   [Sagittas effecit ardentibus] id est ad hoc, ut arderent homines igne caritatis. Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram, etc.
marg.| Vel [Ardentibus Predicatoribus] Sagittas suas, id est verba predicationis, secundum quod dicit Gregorius in eo quod vitia feriunt, male viventium corda transfigunt. Effecit, ut proficerent, Ecclesiast. 48.a. Surrexit Elias, quasi ignis, quia verbum ipsius quasi facula ardebat. 2Rg. 1.d. Sagitta Ionathe, id est Predicatoris ardentis, numquam abiit retrorsum. Ionathas interpretatur donum Columbe et caritas donum est Spiritus sancti.
Numérotation du verset Ps. 7,15 
XVI
marg.| {h} Ecce parturit iniustitiam] etc. Supra dixit, quod Dominus paravit vasa mortis, unde posset quis dicere, quod Dominus esset auctor mortis et peccati. Hoc removet hic dicens : Ecce, quasi in evidenti est, quod non Deus, sed homo, quia homo concepit. Sic ordina : Concepit, malum concupiscendo, parturit, consentiendo et machinando, parit, opere perpetrando.
marg.| {i} Concepit dolorem] id est appetitum temporalium, in quo est dolor, quia est labor in acquirendo, timor in possidendo, dolor in amittendo. Unde dicuntur spine Mt. 13.c. Istum dico dolorem concepit ad suggestionem Diaboli. Et dicit, concepit dolorem, ut sic ipso verbo invitet ad fugam peccati et ut significet peccatum non posse expiari, nisi per dolorem. Parturit iniustitiam, id est maximo labore nisus est efficere. Ier. 9.b. Ut inique agere laboraverunt, Is. 57.d. Cor impii quasi mare fervens.
marg.| {k} Et peperit iniquitatem] male operando : Et nota differentiam inter iniustitiam et iniquitatem : sicut enim iustitia est reddere unicuique, quod suum est et equitas, quantum suum est : Sic iniustitia est auferre, quod suum est, iniquitas quantum suum est. Sed nota, quod primo dicit, parturit et postea dicit, concepit, ut per huius littere inordinationem significetur inordinatio peccati. Dicit enim Augustinus quod ex preposteratione littere notatur transgressio.
marg.| Nota, quod est conceptio bona, que est a timore Domini. Is. 26.d. A facie tua, Domine, vel timore, secundum aliam litteram, concepimus et quasi parturivimus et peperimus spiritum salutis. Est et conceptio mala, que est prima concupiscentia et est a Diabolo, que corrumpit animam et impregnat.
marg.| Sed nota ordinem, scilicet quomodo anima concipit peccatum a diabolo quia
- primo alloquitur animam per suggestionem. Idt. 12.c. Non vereatur puella intrare ad Dominum meum, ut honorificetur ante faciem eius. Gn. 34.a. Sichem Dinam blanditiis delinivit. Contra quod dicitur Prv. 2.b. Consilium custodiet te et prudentia servabit te, ut eruaris a via mala et ab homine, qui perversa loquitur ; id est a Diabolo.
- Secundo, amplexatur, rationes inducendo. Prv. 7.d. Irretivit eum multis sermonibus, etc.
- Tertio deosculatur per delectationem. Prv. 27.a. Meliora sunt vulnera diligentis, quam fraudulenta oscula odientis, id est Diaboli, ut ibidem dicit Interlin. Hoc significatum fuit 2Rg. 2.c. ubi Ioab dixit Amase : Salve, mi frater et tenuit manu dextera mentum Amase quasi deosculans eum : Porro Amasa non observavit gladium, quem habebat Ioab, qui percussit eum in latere et effudit intestina eius in terram et mortuus est. Ioab interpretatur inimicus et significat Diabolum, qui sub specie osculi interficit animam.
- Quarto commiscetur ei per consensum. Sap. 3.c. Felix est sterilis et incoinquinata, que nescivit thorum in delicto.
- Quinto, concipit anima per propositum et deliberationem peccandi. Os. 9.c. Gloria eorum a partu et ab utero et a conceptu : Sap. 3.d. Ab iniquo thoro semen exterminabitur.
- Sexto, parturiit in procuratione peccati, sicut dicitur hic : Ecce parturiit iniustitiam. Is. 87.a. Venerunt filii usque ad partum et non est virtus pariendi. Gn. 3.c. In dolore paries, etc.
- Septimo, parit in operis expletione. 1Rg. 4.d. dicitur, quod audita morte Phinees, incurvavit {2.15va} se uxor eius et peperit Icaboth. Per Phinees intelligitur prelatus, per uxorem eius, fidelis anima, que audito peccato prelati, incurvat se ad exemplum eius et parit Icaboth, qui interpretatur, cecidit gloria, vel translata est gloriatio : et significat peccatum.
- Octavo lactat eum duobus uberibus, scilicet spe redeundi et comparatione aliorum. Lam. 4.a. Lamie nudaverunt mammam, lactaverunt catulos suos, Iob. 3.b. Cur lactatus uberibus ? De primo ubere So. 2.d. Vox cantantis in fenestra, corvus in superliminari. De secundo Sir. 32.c. Peccator homo vitabit correptionem et secundum voluntatem suam inveniet comparationem.
- Nono, in peccato roboratur propter satisfaciendi timorem. Ps. 13. Ibi trepidaverunt timore, ubi non erat timor.
- Decimo ablactatur in peccati defensione. Iob. 41.a. Corpus eius, id est Diaboli, quasi scuta fusilia et compactum squamis sese prementibus.
- Undecimo, deportatur et deducitur per iactantiam. Isaie 3.bb : « Peccatum suum quasi Sodoma predicaverunt ».
b Is. 3, 9.
Numérotation du verset Ps. 7,16 
XVII
marg.| {a} Lacum aperuit] etc. Hic dicit tria, contra tria predicta, scilicet concepit, parturiit, peperit. Illa tria predicta referuntur ad culpam, hec tria referuntur ad penam, scilicet aperuit, effodit, incidit. Et ideo est hic recta ordinatio, supra non, quia in pena est ordinatio, in culpa non. Dicit ergo, Lacum aperuit, supple Inferni, concipiendo.
marg.| {b} Et effodit eum] id est ampliavit parturiendo.
marg.| {c} Et incidit in foveam quam fecit] pariendo. Quod per simile dicitur, quia sicut ille, qui cadit in foveam, quam fecit, in hoc punitur in quo volebat alium ledere, ita qui facit peccatum, prius sibi nocet et qui fraudem facit alii, prius patitur damnum innocentie, quam alius pecunie.
marg.| De hoc lacu dicitur Zacharie 9.c c : « Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua ». Vel lacum appellat ipsum peccatum. Propter multa enim dicitur peccatum lacus. Primo, propter obscuritatem. Ps. 42. Collocavit me in obscuris, sicut mortuos seculi. Secundo, propter profunditatem. Ps. 129. De profundis clamavi ad te, Domine. Eccles. 51.a. De altitudine ventris Inferi, scilicet liberasti me. Tertio, propter fetorem. Ioel. 1.d. Computruerunt iumenta in stercore suo. Quarto, propter exeundi difficultatem, Prv. 2.d. Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non revertuntur, nec apprehendent semitas vite. Istum lacum aperit homo, quando incipit peccare. Effodit, quando peccata multiplicat. Incidit in foveam, quando moritur in peccatis.
c Za. 9, 11.
Numérotation du verset Ps. 7,17 
XVIII
marg.| {d} Convertetur dolor eius] Continuatio. Supra dixit : Concepit dolorem et ideo convertetur dolor eius : id est appetitus ille, qui dolor dicitur, ut supra dictum est.
marg.| {e} In caput eius] id est in mentem eius, quando pro eo punietur.
marg.| {f} Et in verticem ipsius] id est in rationem.
marg.| {g} Iniquitas eius descendet] id est eterna pena pro iniquitate. Ratio enim maxime punietur in Inferno, quia duplici pena, igne et verme. De quibus Is. ult. g. Vermis eorum non morietur et ignis eorum non extinguetur. Caro autem tantum igne. Est enim quasi regula, quod maximum maxime punietur. Sap. 6.a. Potentes potenter tormenta patientur. Recte autem per verticem ratio designatur. Vertex, ut dicit Cassiodorus , dicitur, eo quod capillos dextera, levaque vertat et officium rationis est discernere. Proprie autem dicitur, convertetur, etc. Peccatum enim ab interiori exterius egreditur, quia primo a corde. Mt. 15.b. A corde enim exeunt cogitationes male. Pena autem e converso ab exteriori ad interius ingreditur. Et ideo dicit hic de pena, convertetur, etc. Sed cum vertex et etiam ratio sint in summo, videtur, quod male dicat, in verticem ipsius, etc. sed deberet dicere, ascendet. Solutio. Per hoc innuit naturam peccati, eo quod in peccato ratio cadit et submittit se sensualitati, cui deberet preesse. Spiritualiter autem hic notatur modus damnationis malorum prelatorum, quia, Convertetur dolor in caput Ecclesie, si male preest : Et in verticem {2.15vb} ipsius, id est in prelatum : Iniquitas, id est pena pro iniquitate eius, descendet. prelatus enim caput et vertex est Ecclesie. Et hic non solum pro suis, sed pro peccatis aliorum punientur. Unde Nm. 25.a. Fornicatus est populus cum filiabus Moab, que vocaverunt eos ad sacrificia sua, etc. Et iratus Dominus dixit ad Moysen : Tolle cunctos Principes populi et suspende eos contra Solem in patibulis. Et, ut pretactum est, bene dicit : Descendet in verticem, quia tunc mali prelati, qui modo sunt supra alios in hominibus, tunc erunt infimi in cruciatibus. Unde dicitur Os. 10.c. Congregabuntur super eos populi. Ecce quod infimi erunt, quando corripientur, id est punientur, propter duas iniquitates suas. Duas enim iniquitates habet malus prelatus, propter quas punietur, propriam, scilicet quam gessit et subditorum, quam non correxit. Et hic modus damnationis eorum habetur ab ipso Domino dicente, Is. 22.e. Vade et dic ad Sobnam Prepositum Templi, etc. Ecce Dominus asportari te faciet, sicut asportatur gallus gallinaceus, scilicet pedes sursum et caput deorsum, secundum illud Is. 14.d. Verumtamen ad Infernum detraheris in profundum laci. Hieronymus Unde incepit peccatum, inde supplicium : qui fuerunt primi in populis, primi punientur in penis.
Numérotation du verset Ps. 7,18 
XIX
marg.| {h} Confitebor Domino] Quinta pars, ubi pro his omnibus promittit se laudare Deum. Et ostendit materiam laudis, ibi : Secundum iustitiam. Et modum, ibi : Psallam. Et finem, ibi : Nomini Domini. Et causam, ibi : Altissimi : Dicit ergo, Confitebor Domino, confessione laudis, non peccati. Non enim sunt hec verba penitentis, sed perfecti.
marg.| {i} Secundum iustitiam eius] id est propter iustitiam, qua iustos protegit et malos punit. Et non solum confitebor ore, sed
marg.| {k} Et psallam] opere, quia vox sine opere non placet. Nec ad gloriam meam, sed
marg.| {l} Nomini Domini] id est ad honorem nominis Domini, 1. Cor. 10.g. Omnia in gloriam Dei facite. Et iustum, quia
marg.| {m} Altissimi] Lc. 2.b. Gloria in altissimis Deo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_7)
Signaler un complément d'information

Notes :