Hugo de Sancto Caro

Psalmus 70

Numérotation du verset Ps. 70,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 70) Reg13 (42v-44r) D30 Rusch PL113 Ps-G
psalmus
David filiorum
Ionadab
et priorum captivorum1.
1 In finem] om. D30 | captivorum] + Vox Christi ad Patrem D30
Numérotation du verset Ps. 70,I 

In te
Domine speravi
non confundar
in eternum ¦
Numérotation du verset Ps. 70,2 

in iustitia
tua
libera me
et eripe me.
Numérotation du verset Ps. 70,II 

Inclina ad me
aurem tuam ¦
et salva me.
Numérotation du verset Ps. 70,3 III

Esto mihi in Deum protectorem †
et in locum
munitum ¦
ut salvum me facias.
Numérotation du verset Ps. 70,IV 

Quoniam
firmamentum meum ¦
et refugium meum
es tu.
Numérotation du verset Ps. 70,4 V

Deus meus
eripe me
de manu
peccatoris ¦
et de manu
contra legem agentis
et iniqui.
Numérotation du verset Ps. 70,5 VI

Quoniam tu es
patientia mea Domine ¦
Domine spes mea
a iuventute mea.
Numérotation du verset Ps. 70,6 VII

In te confirmatus sum
ex utero ¦
de ventre matris mee
tu es protector meus.
Numérotation du verset Ps. 70,VIII 

In te
cantatio
mea
semper ¦
Numérotation du verset Ps. 70,7 

tamquam
prodigium
factus sum multis
et tu adiutor
fortis.
Numérotation du verset Ps. 70,8 IX

Repleatur os meum laude ¦
ut cantem gloriam tuam
tota die
magnitudinem tuam.
Numérotation du verset Ps. 70,9 X

Ne proicias2 me
2 proicias] a suscrit, om. glos.
in3 tempore senectutis ¦
3 in] b suscrit, glose omise.
cum defecerit
virtus
mea
ne4 derelinquas me.
4 ne] c suscrit, glose omise.
Numérotation du verset Ps. 70,10 XI

Quia5 dixerunt
5 quia] f suscript., sententia om.
inimici mei mihi
mala6 ¦
6 mala ΩS Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 40, 6] om. D30 Ps-G
et qui custodiebant
animam meam
consilium fecerunt
in unum.
Numérotation du verset Ps. 70,11 XII

Dicentes
Deus dereliquit
eum †
persequimini
et comprehendite
eum ¦
quia non est qui eripiat.
Numérotation du verset Ps. 70,12 XIII

Deus ne elongeris a me ¦
Deus meus in auxilium meum respice.
Numérotation du verset Ps. 70,13 XIV

Confundantur
et deficiant
detrahentes
anime mee ¦
operiantur
confusione
et pudore
qui querunt
mala mihi.
Numérotation du verset Ps. 70,14 XV

Ego autem semper sperabo ¦
et adiiciam
super omnem
laudem tuam.
Numérotation du verset Ps. 70,15 XVI

Os meum
annuntiabit
iustitiam
tuam ¦
tota die
salutare tuum.
Numérotation du verset Ps. 70,XVII 

Quoniam non cognovi
litteraturam7 †
7 litteraturam] negotiationes Reg13 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 70,16 

introibo in potentias8
8 potentias] appel de note :« l »
Domini ¦
Domine memorabor
iustitie
tue solius.
Numérotation du verset Ps. 70,17 XVIII

Deus docuisti me
a9
9 a D30 Ω R] ex K7 Ps-G
iuventute mea
et usque nunc ¦
pronuntiabo
mirabilia
tua.
Numérotation du verset Ps. 70,18 XIX

Et
usque in senectam10
10 senectam] senecta Ps-G (R F) Ps-R (A H N S) Ps-γδες Ps-Moz
et senium ¦
Deus ne derelinquas me.
Numérotation du verset Ps. 70,XX 

Donec annuntiem brachium tuum ¦
generationi omni
que ventura est.
Numérotation du verset Ps. 70,XXI 

Potentiam
tuam
Deus
Numérotation du verset Ps. 70,19 

et iustitiam
tuam11
11 Deus - et iustitiam tuam] inv. Ps-G D30
usque in altissima
que fecisti
magnalia ¦
Deus
quis similis tibi ?
Numérotation du verset Ps. 70,20 XXII

Quantas ostendisti
mihi
tribulationes
multas
et malas †
et conversus
vivificasti me ¦
et de abyssis terre
iterum
reduxisti me.
Numérotation du verset Ps. 70,21 XXIII

Multiplicasti
magnificentiam12
12 magnificentiam Ps-G ] iustitiam Reg13 cum Ps-R
tuam ¦
et conversus
consolatus13 es me.
13 consolatus Ps-G ] exortatus Reg13 cum Ps-R .
Numérotation du verset Ps. 70,22 XXIV

Nam et ego confitebor tibi
¶Codd. : Reg13 | Nam] om. pr. m. lemmatis Reg13 .
in vasis psalmi
veritatem tuam Deus ¦
psallam tibi
in cithara
Sanctus14 Israel.
14 Sanctus Ps-G ] Deus Reg13 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 70,23 XXV

Exultabunt labia mea
cum cantavero tibi ¦
et anima mea
quam redemisti.
Numérotation du verset Ps. 70,24 XXVI

Sed
et lingua mea
tota die
meditabitur iustitiam tuam ¦
cum confusi
et reveriti fuerint
qui querunt mala mihi.

Psalmus 70

Numérotation du verset Ps. 70,1 
marg.| In te, Domine, et] Titulus. Ps. David filiorum Ionadab et priorum captivorum. Continuatio. Post Psalmum de Cruce et de bonis spiritus, ponit hic Psalmum de commendatione gratiarum et donorum eorundem. {2.177vb} Et est sensus tituli : Psalmus iste, qui est, David, prophete, agit de filiis Ionadab, id est de significatis per eos, scilicet de illis, qui obediunt spontanee Dei voluntati. Et, de primis captivis, id est de illis, qui prius erant captivi, quam Deo obedirent, cui servire regnare est. De istis legitur Ier. 35.b. quod precepit Dominus Ieremie, ut propinaret eis vinum et noluerunt accipere, dicentes, quod pater eorum Ionadab preceperat eis, quod ipsi non biberent vinum, neque plantarent vineas. Et hos multoties proponit Dominus in exemplum filiis Israel, qui nolebant servare mandata Domini ; et ibi servabant mandata patris sui. Per hos ergo significantur viri obedientes, tum propter factum suum, tum propter interpretationem huius nominis Ionadab, quod interpretatur spontaneus. Intentio est, monere nos, ne de nobisipsis presumamus ; sed totam spem in Dei gratiam ponamus.
marg.| Modus. Tripartitus est Psalmus. Primo propter spem suam petit hic vir Deo obediens, ab omnibus malis liberari et laude impleri. Secundo agit de gratia tempore senectutis et senii, ibi : Ne proiicias me. Tertio dicit, cui persone fit gratia et que sit illa gratia, ibi : Deus, quis similis. Agens ergo de gratia, antequam aliquid petat, meritum sue spei ostendit, dicens.
Numérotation du verset Ps. 70,1 
marg.| {l} In te, Domine, speravi] In te, non in homine, non in divitiis. Ier. 17.a. Maledictus, qui confidit in homine et ponit carnem brachium suum. 1Tim. 6.d. Precipe divitibus non sperare in incerto divitiarum ; sed in Deo vivo. Unde dicit : In te, Domine, speravi et ideo.
marg.| {m} Non confundar] Eccl. 2.b. Nullus speravit in eo et confusus est.
marg.| {n} In eternum] licet ad tempus bona confusione confundar, Ier. 20.c. Qui persequuntur me, cadent et infirmi erunt et confundentur vehementer, quia non intellexerunt opprobrium sempiternum. Ita confundentur illi, qui hic nolunt leviter et modicum confundi coram sacerdote, confitendo peccatum. Ier. secundo c. Quomodo confunditur fur, quando deprehenditur : sic confunditur domus Israel, ipsi et Reges eorum, Principes et sacerdotes et Prophete eorum. Fur est, qui furatur confessionem suam, qui tunc deprehenditur, cum in crimine moritur ; penitens autem suum furtum proiicit. Sed dicit Ieremias, quod sic confundetur domus Israel, id est clerici et Reges eorum, maiores prelati et Principes et Archidiaconi et decani et sacerdotes ad litteram et Prophete, id est Predicatores. clerici enim et isti predicti, plus interdum committunt istud furtum, quam alii. Et ut sic, non confundar.
Numérotation du verset Ps. 70,2 
marg.| {o} In iustitia tua] id est a te mihi data.
marg.| {p} Libera me] Iustitia Dei, est forum penitentiale, vel ipsa penitentia, in qua fit iniustitia de latronibus, id est de peccatoribus, vel demonibus, vel de vitiis, de quibus Iob. decimo nono b. Venerunt latrones eius et fecerunt sibi viam per me. Penitentia autem istos latrones suspendit et sic liberatur homo, quando autem non suspenduntur a penitentia, homo mortis periculo expositus est. Is. 26.b. Cum feceris iudicia tua in terra, iustitiam discent omnes habitatores orbis : misereamur impio et non discet facere iustitiam. Et in eodem d. Iustitiam non fecimus in terra ; ideo non ceciderunt habitatores terre, id est latrones. In hac ergo tua iustitia : Libera me, ab his latronibus.
marg.| {q} Et eripe me] de ore leonis, id est Diaboli. Ps. 21. Libera me in ore leonis. Vel Eripe me, a malis bestiis, id est desideriis, que etiam post vitia suspensa remanent et quandoque tantum prevalent, quod animam devorant. Unde dicit Sanctus : Quot putas lupi sevitie, quot leones superbie, quot vulpes astutie, quot vultures ingluvie lacerant cadaver anime ? Apc. 18.a. Babylon facta est habitatio omnis volucris immunde. Et quia laceratus surgere non possum.
marg.| {r} Inclina ad me] infirmum et iacentem.
marg.| {s} Aurem tuam] misericordie. De qua Sap. prima c. Auris celi audit omnia. Hoc est contra quosdam Confessores, qui nolunt audire feda. Sed scire debent, quod non potest Medicus sanare vulnera, nisi tangar saniem, Os. 2.d. Exaudiam celos, id est spirituales et ipsi exaudient terram, id est peccatores.
marg.| {t} Et salva me] Sic enim salvatur iacens in lecto peccati, cum Deus aurem misericordie ad eum inclinat, quot fit mediante aure Confessoris, scilicet per confessionem. Prv. vigesimo octavo b. Qui abscondit scelera sua, non dirigetur, id est non surget de lecto peccati ; qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. Et docemur hic, quid petere debeamus, scilicet salutem. Cum enim dixisset : Inclina ad me {2.178ra} aurem tuam, non subiunxit et dita me ; sed dixit et salva me, Io. 16.e. Si quid petieritis Patrem in nomine meo, quod est Iesus, dabit vobis. Et post. Usque modo non petitis quicquam in nomine meo. Et quia non tantum de preteritis salvari ; sed etiam contra futura protegi necesse est, ideo sequitur.
Numérotation du verset Ps. 70,3 
marg.| {a} Esto mihi in Deum protectorem] contra ignea tela Diaboli, de quibus Eph. 6.c. Ut possitis omnia tela nequissima ignea extinguere.
marg.| {b} Et in locum munitum] ut in te non tantum protectus, sed etiam tutus sim.
marg.| {c} Ut salvum me facias] non solum a morte, sed etiam a timore. Licet enim quandoque miles scuto suo in bello protegatur ; tamen multo timore concutitur, quia undique appropinquant ei hostes, sed quando in castro, vel turre iam se recepit, tunc non timet. Christus est locus munitus, in quo milites eius tuti habitant. Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini ; ad ipsum currit Iustus et exaltabitur. Ibi volebat poni Iob, ut tutus esset. Iob. 17.a. Libera me, Domine et pone me iuxta te et cuiusvis manus pugnet contra me. Ibi non habitant superbi, quia expositi sunt vento, sed timidi et humiles, Prv. 30.d. Lepusculus plebs invalida collocat cubile suum in petra, id est in Christo. Hoc significatum est 1Rg. 24.a. ubi dicitur : Ascendit David et habitavit in locis tutissimis Engaddi. Engaddi, interpretatur fons hedi et significat vulnera carnis Christi, ubi habitare tutissimum est. Nm. 24.d. Balaam vidit Cineum et ait : robustum quidem est habitaculum tuum ; sed si in petra posueris nidum tuum. Et ibi sequitur : Assur capiet te : Cineus, lugens, vel possidens interpretatur et significat proprie religiosos divites, quorum luctum interfecit possessio, sicut Cain Abel. Horum robustum esset habitaculum, si in petra Christo ponerent nidum suum. Sed quia non ponunt Assur, id est superbia capit eos, secundum quod dicitur Eccl. 21.a. Domus ; que nimis locuples est, annullabitur superbia. Item notandum quod ipsa religio locus munitus dicitur, cuius munitio est in duodecim, que his versibus notantur.
marg.| Versus : « Murus, dentales, turres, vigiles, tuba, scuta. Mons, aqua, saxa, cibi, machina, fossa, viri ».
marg.| Est enim in religione vel in claustro murus. De quo Is. 16.a. Salvator ponetur in ea murus. Dentales, id est Kevelli. Ct. 4.b. Turris David, que edificata est cum propugnaculis. Ct. 8.c. Si murus est, edificemus super eum propugnacula argentea, id est de sacro eloquio. Item ibi sunt turres, id est Doctores. Ct. 8.c. Ubera mea sicut turris. Et 7.b. Nasus tuus sicut turris Libani, que respicit contra Damascum. Item ibi sunt vigiles, scilicet prelati. Hbr. ult. c. Obedite prepositis vestris, ipsi enim pervigilant, quasi rationem reddituri pro animabus vestris. Item tuba predicationis. Nm. 10.a. Fac tibi duas tubas argenteas. Duas, scilicet promissionis et comminationis. Item ibi sunt scuta orationum. Sap. 18.d. Proferens servitutis sue scutum orationem. Item mons, id est eminentia et arduitas vite. Mt. 5.b. Non potest abscondi civitas super montem posita. Item aqua lacrimarum, Ios. 15.d. Irriguum superius et inferius. Item saxa, id est duritia vite, in lectorum duritia et cibi asperitate et disciplinarum rigore. Is. 33.c. Munimenta saxorum sublimitas eius. Item cibi lectionum et meditationum. 1Mcc. 1.e. Posuerunt ibi arma et escas. Item machine sunt ibi, scilicet machina ieiunii contra carnem, orationis contra superbiam, elemosyne contra avaritiam, 1Mcc.6.f. Fecerunt et ipsi machinas contra machinas eorum. Item ibi est fossa, vel fossata, scilicet confessio et paupertas ; confessio enim detegit et eiicit terram peccati et paupertas abiicit temporalia. Ecce duplex fossatum. 4Rg. 3.c. Facite fossas et fossas. Item sunt ibi viri, id est strenue operantes, non femine molles. 2Tim. 2.a. Labora sicut bonus miles Christi.
marg.| {d} Quoniam firmamentum] etc. Dico, quod sis mihi in protectorem et in locum munitum. Et merito debes esse : quia in alio quam in te spem non habeo. Hoc est : Quoniam firmamentum {2.178rb} meum es tu. De quo Eccl. 3.d. In tempore casus sui inveniet firmamentum, scilicet in morte, vel in tentatione. Ps. 24. Firmamentum est Dominus timentibus eum, firmamentum, ergo, meum es tu, dum pugno.
marg.| {e} Et refugium meum, dum fugio] Ps. 31. Tu es refugium meum a tribulatione, que circumdedit me. Hec duo redduntur duobus, que promissa sunt in precedenti versu, sicut in Glossa assignatur. Contingit autem quandoque militibus in bello, quod ita fortiter instant hostes, quod nec rebellare sufficiant, nec fugere querunt et tunc cito possunt capi, nisi superveniat eis fortius auxilium, quo eripiantur de inter hostes suos. Unde hic vir iustus quasi in tali articulo positus in bello spirituali subiungit.
Numérotation du verset Ps. 70,4 
marg.| {f} Deus meus, eripe me] etc. quasi dicat, nec rebellare sufficio pre nimia inimicorum instantia, nec effugere valeo : Et ideo tu, Deus, qui potes.
marg.| {g} Meus] qui vis et debes.
marg.| {h} Eripe me de manu peccatoris] quasi dicat iam capiat, nisi tu me eripias : Et subdidit peccatorem.
marg.| {i} Et] pro, id est   [de manu contra legem agentis] id est transgressoris legis tue, sicut est Iudeus et malus Christianus.
marg.| {k} Et iniqui] qui legem non habet, ut Gentilis, De quo Rm. 2.b. Qui sine lege peccaverunt, sine lege peribunt. Est ergo sensus : Ita eripe me, quod nec in peccatum malorum Christianorum, vel Gentilium inducar. Vel sic.
marg.| {h} Eripe de manu peccatoris] id est Diaboli, qui antonomastice dicitur peccator.
marg.| {i} Et de manu contra legem agentis] id est mali prelati : prelati enim, ut frequentius transgressores fiunt. Unde 1Esr. 9.a. Manus Principum et magistratuum fuit in transgressione hac prima. Act. 23.a. Iudicas me secundum legem et contra legem iubes me percuti.
marg.| {k} Et iniqui] id est falsi fratris. Vel possunt hic notari tria vitia, ut per peccatorem, Diabolum, aut eius superbiam intelligamus. Per, contra legem agentem, avarum, qui agit contra legem naturalem, que dicit. Quod tibi non vis fieri, vide, ne tu alii feceris. Per iniquum luxuriosum, qui in se peccat : quia qui sibi nequam est, cui alii bonus erit ? 1Cor. 6.d. Qui fornicatur in corpus suum peccat. Vel Peccatoris, in se : Contra legem agentis, id est prevaricantis, in Deum : Iniqui, in proximum. Ut autem hoc, quod petit, impetret, merita sua allegat. Primo meritum patientie, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 70,5 
marg.| {l} Quoniam tu es patientia mea] quasi dicat, ideo eripe me, quia iam diu patienter sustinui : non tamen a me, sed a te patientiam habui. Ier. 29.c. Ego cogito cogitationes pacis. Et post : Ut dem vobis finem et patientiam, id est finalem patientiam.
marg.| {m} Domine] quasi dicat, ut tibi serviam, patienter sustineo : et quia sum servus tuus, ideo tu mihi das patientiam. Et non tantum hoc habeo meritum, sed et meritum spei ; quia tu es etiam.
marg.| {n} Domine, spes mea] id est in te spero et non in alium : et hoc ante habeo, 2Rg. 21.a. Deus meus, fortis meus, sperabo in eum, Is. 46.g. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem. Tertio allegat meritum perseverantie, cum addit.
marg.| {o} A iuventute mea] Et non tantum a iuventute et sed a pueritia : quia.
Numérotation du verset Ps. 70,6 
marg.| {p} In te confirmatus sum ex utero ?] ad litteram tibi serviens : Iob. 31.b. Ab infantia crevit mecum miseratio. Vel mystice.
marg.| {q} Ex utero] Uterus Ecclesie est Baptismus : Qui ergo retinet baptismalem innocentiam, potest dicere : in te confirmatus sum ex utero, id est tu confirmasti me in te. Ps. 67. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis. Eccl. 15.a. Firmabitur in illo et non flectetur. Nullus autem ita confirmatus est, quin auxilio Dei indigeat : Unde addit :
marg.| {r} De utero matris mee] Et ad litteram et mystice, ut supra dictum est.
marg.| {s} Tu es protector meus] Ps. 17. Protector est omnium sperantium in se, Is. 31.c. Proteget Dominus Hierusalem, protegens et liberans : transiens et salvans. Protegens a Diabolo : liberans, a mundo : transiens, id est transire faciens concupiscentias carnis : salvans, in eternitate. Posset iste versus ironice legi de pueris prebendatis, qui in Ecclesia confirmantur ex utero, id est tenelli et adhuc mammotrephi. Ier. 48.d. Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua. Moab interpretatur ex parte et significat nepotulos prelatorum. Propter autem predictam confirmationem dicit Iustus se Deum laudare : Unde sequitur :
marg.| {t} In te cantatio] etc. Vir iustus confitetur se esse Christi ioculatorem. Mos autem et consuetudo ioculatorum est cantilenas facere de illis, a quibus dona magna receperunt, vel sperant habere : ideo Iustus, qui multa et magna dona a Christo recepit, iam et adhuc maiora exspectat, omnes cantilenas suas facit de ipso, dicens ad eum : In te, id est de te et ad te et iuxta te, id est in Ecclesia tua : Cantatio mea. Ps. 12. Cantabo Domino, qui bona tribuit {2.178va} mihi. Item Ps. 149. Laus eius in Ecclesia Sanctorum. Hoc est, contra eos, qui raro, aut numquam dicunt horas in Ecclesia. Ps. 136. Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena. Bar. 3.b. Quid est Israel, quod in terra inimicorum es ? Inveterasti in terra aliena. Ps. 119. Cantabiles mihi erant iustificationes tue, in loco peregrinationis mee, id est in Ecclesia. Dicit ergo.
marg.| {a} In te cantatio] non solum narratio.
marg.| {b} Mea] non solum aliena, seu vicaria. Ps. 76. Voce mea ad Dominum clamavi. Dicit autem. In te, non in mundo, vel venere, quasi dicat de te cantabo. Vel sic : In te, non in me, quasi dicat in te invenio, unde cantare debeam : sed in me nihil invenio, unde cantando, sed unde flendum sit. Gregorius Iustum est : ut in se dolorem inveniat, qui relicto vero gaudio, in se gaudia querebat.
marg.| {c} Semper] quia hic incipit et numquam terminabitur. Ps. 88. Misericordias Domini in eternum cantabo. Sed cantatio secularis finem habet in brevi. Am. 8.c. Convertam omnia cantica vestra in planctum. Vel. Semper, id est tam in adversis, quam in prosperis. Ps. 33. Benedicam Dominum in omni tempore, etc. Is. 62.b. Tota die et nocte perpetuo non tacebunt. Qui autem ita Deum laudant, deridentur a mundanis, sicut David a Michol contemptus et despectus fuit, eo quod nudatus saltabat ante Deum. 2Rg. 6.d. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 70,7 
marg.| {d} Tamquam prodigium] etc. quia admirantes super me quasi super stulto derident me. 1Cor. 4.b. Spectaculum facti sumus mundo et Angelis et hominibus. Derident me, sed tamen non curo.
marg.| {e} Et] id est quia, tu adiutor fortis. Iob. 12.a. Qui deridetur ab amico, sicut ego, invocabit Deum et exaudiet eum : Deridetur enim Iusti simplicitas, lampas contempta apud cogitationes divitum. Sed tamen sequitur : Parata ad tempus statutum, scilicet ut fulgeat in eterna tabernacula. Unde tunc dicent illi, qui modo derident : Hi sunt, quos aliquando habuimus in derisum et in similitudinem improperii, nos insensati putabamus vitam illorum insaniam et finem illorum sine honore, ecce quomodo computati sunt inter filios Dei. Vel secundum Isidorum Prodigium dicitur quasi porro dicium, id, scilicet quod longe est, ostendere, ut dies iudicii, etc. Sic sancti viri, qui mundi gaudium contemnentes, ad longe futurum aspirant, sunt aliis prodigium. Unde Za. 3.c. Audi tu, Iesu, sacerdos magne et amici tui, qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt, id est procul tendentes. Ez. 24.g. Eritque vobis Ezechiel in portentum. Is. 8.d. Ecce ego et pueri mei, quos dedit mihi Dominus in signum et portentum Israel. Multis, non dicit omnibus, quia non omnes advertunt hoc prodigium. Et tu adiutor fortis, qui me perduces ad illa, que procul exspecto. Rm. 8.f. Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Pro hic omnibus petit, ut dignas gratias possit reddere. Unde adiungit.
Numérotation du verset Ps. 70,8 
marg.| {f} Repleatur os meum laude] etc. Hoc bene sequitur post illud, quod dixerat : In te cantatio mea, quasi dicat nolo ficte, vel diminute cantare, sicut multi clerici, qui parcunt vocibus in choro, nec repletur os eorum laude, ad quam specialiter tenentur, sed multorum ora replentur litibus, unde devotionem et voluntatem Deum laudandi amittunt. Eccles. 7.b. Calumnia conturbat sapientem, id est clericum et perdit robur cordis eius, id est devotionem. Tunc repletur os laude, quando ex toto corde laudatur Deus et nihil vanitatis, aut falsitatis est admixtum. Iob. 8.d. Non porriget manum malignis, donec impleatur os tuum risu : et labia tua iubilo. Repleatur, dico ita.
marg.| {g} Ut cantem gloriam tuam, tota die magnitudinem tuam] Duo dicit, gloriam et magnitudinem. Ad litteram, gloriam eius cantamus, quando dicimus : Gloria Patri et Filio, etc. Magnitudinem, cum dicimus : Magnificat anima mea Dominum. Vel proprie : Gloria Domini et creatio mundi : De qua Is. 42.b. Gloriam meam alteri non dabo. Et Ps. 113 :  « Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam ». Magnitudo est mundi creatio seu potentia creandi. De qua Ps. 57 : « Magnus Dominus et laudabilis nimis et magnitudinis eius non est finis ». Et alibi, Psalmo 85a : « Magnus es tu et faciens mirabilia ». Item gloria Dei, est eius misericordia : magnitudo, est iustitia. Ps. 100. « Misericordiam et iudicium cantabo tibi, Domine ». Gloria mulcet et allicit, {2.178vb} magnitudo terret et concutit : Ecce amor et timor, sine quibus non est salus. Eccl. 1.c. Qui sine timore est, non poterit iustificari. 1Cor. 13.b : « Si tradidero corpus meum ita ut, ardeam ; caritatem autem non habuero, nihil mihi prodest ».
a Ps. 85, 10.
Numérotation du verset Ps. 70,9 
marg.| {h} Ne proiicias me] Secunda pars, ubi agit de gratia tempore senectutis et senii danda. Et competenter sequitur hoc ad id, quod premisit : Tu es spes mea a iuventute mea. Unde, Domine, ne proiicias me in tempore senectutis. Ne proiicias quasi pondus, vel aliquid vile, tu, Domine, qui imposuisti me super humeros tuos, ut ovem perditam in deserto, ut habetur Lc. 15.a. Ier. 23.f. Vos estis onus, proiiciam quippe vos dicit Dominus. Qui ergo non vult proiici in tempore senectutis, adhereat Domino in tempore iuventutis. Eccl. ult. d. Operamini opus vestrum ante tempus et dabo vobis mercedem vestram in tempore suo, scilicet in morte. Et in eodem d. Benedicam nomen Domini, dum adhuc iunior sum. Eccles. 25.a. Que in iuventute non congregasti, quomodo invenies in senectute ?   [Cum defecerit virtus mea] id est in morte.
marg.| {k} Ne derelinquas me] Ps. infra eodem Usque in senectam et senium, Deus, ne derelinquas me. Tunc autem non derelinquit Deus Sanctos suos, sed eis adest. Unde Stephanus. Act. 7.g. Inter lapides vidit celos apertos et Iesum stantem quasi iuvare paratum, immo melius, iam iuvantem, nisi enim iuvaret, deficeret. Iob. 11.d. Meridianus fulgor consurget tibi ad vesperum et cum te consumptum putaveris, orieris ut lucifer. Ps. 36. Dominus amat iudicium et non derelinquet Sanctos suos, in eternum conservabuntur. Et necesse habeo, quod non derelinquas me, quia inimicos habeo, qui mihi insidiantur. Hoc est, quod dicit.
Numérotation du verset Ps. 70,10 
marg.| {l} Quia dixerunt inimici mei mihi] Non dicit, quid dixerunt ei inimici, ut intelligas omne malum, quod possunt dicere. Diabolus dicit : Boni sunt honores. Mundus : Bone sunt divitie. Caro Bone sunt delicie. Omnes dicunt : Non est bonum, quod facis. Dixerunt, dico, exprobrantes et me desolari volentes. Ps. 3. Multi dicunt anime mee : Non est salus ipsi in Deo eius. Nec solum dicendo peccaverunt in me, sed et insidiando et conspirationem faciendo : Quia
marg.| {m} Et quia custodiebant animam meam] id est observabant, sicut habet alia littera, demones, vel peccatores, consilium fecerunt in unum. De observatione dicitur in Ps. 36. Observabit peccator Iustum et querit mortificare eum. De consilio. Prv. 1.b. Insidiemur sanguini, abscondamus contra insontem tendiculas. Vel sic : Et non solum inimici mei dicunt mala mihi, immo et illi, qui sunt custodes anime mee, id est sacerdotes, Episcopi. Et hoc est.
marg.| {m} Et qui custodiebant animam meam] id est custodire debebant.
marg.| {n} Consilium fecerunt in unum] contra me et salutem meam. Io. 11.f. Collegerunt Pontifices et Pharisei consilium adversus Iesum. Mt. 26.a. Congregati sunt Principes sacerdotum et seniores populi in domo Principis sacerdotum et consilium fecerunt, ut Iesum dolo tenerent et occiderent. Et quid dixerunt in consilio, subiungit.
Numérotation du verset Ps. 70,11 
marg.| {o} Dicentes, Deus dereliquit eum] Et ideo, persequimini et comprehendite eum, O vos Archidiaconi et Officiales. Sed deberent potius dicere sacerdotes et Episcopi : Deus dereliquit eum, propter peccatum suum, reconciliemus eum Deo, ut parcat. Modo autem si peccat aliquis, episcopus et sacerdos persequitur, donec comprehendat pecuniam. Ex. 15.b. Dixit inimicus, persequar et comprehendam, dividam spolia, implebitur anima mea, id est bursa mea. Et quis est inimicus ? Dt. 32.c. Inimici nostri sunt iudices. Prv. 1.b. Insidiemur sanguini, abscondamus tendiculas contra insontem frustra, deglutiamus eum, sicut infernus viventem et integrum quasi descendentem in lacum, omnem pretiosam substantiam reperiemus, implebimus domus nostras spoliis : sortem mitte nobiscum, dicit Episcopus Archidiacono, unum sit marsupium omnium, fili, ne ambules cum eis. Et hoc secure faciatis, quia non est, qui eripiat, quia omnes prelati, etiam maiores, qui hoc deberent corrigere, idem faciunt. Ps. 13. et 52. « Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est qui faciat bonum ».
marg.| Hoc legitur factum fuisse in morte beate Martheb, extincte enim sunt candele et demones dixerunt : Deus dereliquit eam et Dominus reaccendit candelas. Iam etiam dicunt homines mali et stulti, quando vident, quod mundi claritas extinguitur in sanctis per aliquam tribulationem, putant quod Dominus dereliquerit eum, non attendentes quod ipse dicit in Ps. 90 : “Cum ipso sum in tribulatione”. Hoc est contra hoc quod dicunt : Deus dereliquit eum. “Eripiam eum”c. Contra hoc quod dicunt :   Quia non est qui eripiat.
b ¶Fons : <vel ex quo> Cf. Ioannes de Mailly, Adbreviatio in gestis et miraculis sanctorum, cap. 95 (Martha), G. P. Maggioni ed., Firenze, 2013 : « 25 Tandem beata Martha ante unum annum mortem suam preuidi26 et per totum fere annum febribus fatigata, die octauo ante mortem suam audiuit angelos animam sororis sue Magdalene in celum cum gaudio deferentes. 27 Nocte ergo obitus sui custodibus suis sompno grauatis septem cereos et tres lampades ardentes irruentes in domum demones extinxerunt; 28 et cum illa tremefacta dominum precaretur, ad sonum eius uocis excitati custodes ignem in aliis domibus quesierunt. 29 Et ecce dominus cum beata Magdalena ei apparuit et accensis luminibus eam dulcissime confortauit et quod eam iterum uisitaret promisit. 30 Facto ergo die cum hoc quibus de fratribus intimasset, fecit se portare extra domum sub arbore et super cineream crucem paucis paleis suppositis et opertis cilicio et posita ante se cruce et lecta dominica passione, anno domini lxx etatis sue lxv, cum xxxv annis sic uixisset in heremo migrauit ad dominum ». ¶Nota : Jean de Mailly, qui écrit dans les années 1220, ne fait aucune allusion au Ps. 70, 11. La source exacte de la postille reste donc ici à préciser. [MM2022]
c Ps. 90, 15.
marg.| Ex his etiam verbis potest cognosci quia non est bonum esse hominem solum et sine adiutorio vacantem quia tunc sumunt demones, vel peccatores audaciam {2.179ra} invadendi eum. Sicut dicitur 1Mcc.12.g. Non habent Principem, nec adiuvantem : nunc ergo expugnemus eos et tollamus de hominibus memoriam eorum. Iud. 18.g. venerunt in lais ad populum quiescentem et securum et percusserunt eos in ore gladii. Ier. 49.f. Non ostia, nec vectes, eis soli habitant et ideo erunt cameli eorum in direptionem Dicentes tamen hoc mentiuntur, quia Dominus non derelinquet Sanctos suos, ut dicitur in Ps. 36. Et Hbr. 13.a. d. Ipse enim dixit : non te deseram, neque derelinquam, Ios. 1.a. Ero tecum ; non te dimittam, nec derelinquam te : persequimini. Simile dicitur Prv. 1.b. Deglutiamus eum, sicut infernus viventem, Ier. 20.c. Prevaleamus adversus eum et consequamur ultionem ex eo. Sed quicquid ipsi dicant.
marg.| {a} Deus, ne elongeris a me] Ecce quod in tribulatione sua recurrit ad orationem, que solum et summum remedium est. 2Par. 2.c. Cum ignoremus, quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut ad te oculos nostros dirigamus : Ne elongeris a me, sed esto prope et nihil timebo. Iob. 17.a. Pone me iuxta te et cuiusvis manus pugnet contra me. Phil. 4.b. Dominus prope est, nihil sollicitis sitis. E contra de malis dicitur Prv. 15.d. Longe est Dominus ab impiis. Loquitur autem a simili puerorum, quos aliquando ponunt patres eorum in lucta, ut exercitentur et paululum recedant ab eis seorsum. Sed pueri dum vident eos prope, audacius luctantur, scientes quod parati sunt iuvare eos, si opus fuerit. Sic loquitur hic vir iustus, dicens Deo, si exponas me lucte et tribulationi, tamen, Ne elongeris a me. Sed
marg.| {b} Deus meus, in auxilium meum respice] Iob. 30.c. Sto et non respicis me. Sap. 4.c. Respectus illius in electos illius. Et quid facit respectus eius ? Vincit malum et inflammat ad bonum Prv. 20.b. Rex, qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo. Apc. 1.d. Oculi eius quasi flamma ignis. Et per hoc, quod non elongaberis a me et in auxilium respicies.
marg.| {c} Confundantur] videntes, quod mentiti sunt, dicentes : Deus dereliquit eum.
marg.| {d} Et deficiant] non habentes amplius quid contra me dicant.
marg.| {e} Detrahentes anime mee] dicentes, quod Deus dereliquit eam et quod non est salus ipsi in Deo eius. Nec parva confusione confundantur ; sed ita intensa, ut.
marg.| {f} Operiantur confusione] exterius.
marg.| {g} Et pudore] interius.
marg.| {h} Qui querunt mala mihi] id est qui desiderant et laborant, ut mihi noceant Ps. 37. Et qui inquirebant mala mihi, locuti sunt vanitates et dolos tota die meditabantur. In hoc versu possunt notari quatuor pene detractorum. Prima est confusio. Unde dicit, Confundantur. Et iuste, quia volunt alios confundere. Dt. 19.d. Reddent ei, sicut fratri suo facere cogitavi. Confundantur ergo in lingua. Gn. 11.b. Confundamus ibi linguas eorum, ut non audiat unusquisque vocem proximi sui. Ecce prima pena, que est confusio, est privatio eloquentie. Secunda est privatio potentie. Unde dicit et deficiant, a viribus, ut non possunt perficere, quod volebant, So. decimo septimo c. Aliquando monstrorum agitabantur timore, aliquando anime deficiebant traductione, Eccl. 14.c. Omne opus corruptibile in fine deficiet. Tertia pena est privatio forme exterioris. Unde sequitur, operiantur confusione, Ps. 108. Operiantur sicut diploide confusione sua. Quarta est privatio interioris conscientie, Unde addit : et pudore. Nahum. 3.b. Revelabo pudenda tua in facie tua. Illis eveniant ista, qui querunt mala mihi, id est qui scrutantur iniquitates, ut in me aliquid inveniant malum, per quod mihi possint detrahere, Prv. 24.b. Ne insidieris et queras impietatem in domo Iusti et ne vastes requiem eius, etc. Vel in bono potest legi, ut oret hic vir iustus pro persequentibus et calumniantibus eum.
marg.| {c} Confundantur] apud se, de utilitate et enormitate peccati.
marg.| {d} Et] sic : deficiant, id est cessent a peccato : Vel Deficiant, ab eo quod sunt : et fiant, quod non sunt, id est de impiis fiant pii. Prv. 12.a. Verte impios et non erunt. Ps. 118. Defecit in salutare tuum, scilicet tendens anima mea. Et
marg.| {f} Operiantur confusione] coram sacerdote in confessione. Hec est confusio adducens gratiam {2.179rb} et gloriam. Eccl. 4.c.
marg.| {g} Et pudore] post confessionem per totam vitam suam, ut semper pudeat eos, quod peccata commiserunt. Nihil enim tantum Deo displicet, sicut cervix erecta post peccatum. Gn. 10.d. Hoc erit tibi in velamen oculorum et quocumque perrexeris, memento te deprehensam.
marg.| {i} Ego autem] quicquid dicant, quicquid faciant mihi mali.
marg.| {k} Semper sperabo] sciens, quod totum fit Deo dispensante, quia omnia mihi faciet cooperari in bonum. Iob. 13.c. Etiam si occiderit me, in ipso sperabo. Licet enim Dominus per manum malorum suos percutiat, secundum quod dicit Is. 10.b. Virga furoris mei Assur, etc. non tamen fugiendum est ab eo, sed proprius adherendum. Gladius enim de prope minus ferit. Sed de malis pueris, qui ferientem fugiunt, dicit Is. 9.c. Populus non est reversus ad percutientem se et dicit super contra eos, qui ad horam credunt, sperant et in tempore tentationis recedunt. Lc. 8.b. Is. 50.d. Quis ambulavit in tenebris et non est lumen ei ? Speret in nomine Domini et innitatur super Dominum Deum suum. Nec tamen sperabo, sed et te laudabo. Hoc est.
marg.| {l} Et adiiciam super omnem laudem tuam] id est super perfectam laudem, que tibi dabitur propter iustitiam tuam, qua potes iuste damnare peccatores, adiiciam supererogando laudem propter misericordiam, qua peccatores non damnas, sed ad penitentiam adducens, salvas, Ps. 88. misericordias Domini in eternum cantabo. Et iterum Ps. 117. Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in seculum misericordia eius. Adiicere semper debemus super laudem Dei, id est eam, quantum possumus, ampliare. Eccl. 21.c. Verbum sapiens quodcumque audierit scius laudabit et ad se adiiciet. Hoc est contra eos, qui officium Ecclesie abbreviant et contra eos, qui expositionem sacre Scripture decurtant, cum deberent addere laudem suam super omnem laudem. Sed contra hoc possunt obiicere, quia dicitur Apc. ult. d. Si quis apposuerit ad hec, apponet Deus super eum plagas scriptas in libro isto. Et Iob. 29.d. Verbis meis addere nihil audebant, Prv. 30.a. Ne addas quicquam verbis illius, Solutio : Textum textui non possumus addere, vel subtrahere, sed expositiones addere possumus et debemus. Nec tantum laudabo te tecum, vel tibi loquendo sicut fit in officio Ecclesiastico, sed etiam aliis predicabo. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {m} Os meum annuntiabit] non tantum misericordiam, de quo dixi, Adiiciam, etc. ne presumant auditores. Sed et
marg.| {n} Iustitiam tuam] ut timeant et inter duas molas terantur, ut fiant cibus Deo delectabilis.
marg.| {o} Tota die Salutare tuum] id est Christum ministrum et acceptorem utriusque, scilicet et misericordie et iustitie. In primo enim adventu fuit minister et auctor misericordie. In secundo autem erit minister iustitie. Et ideo bene dicit : Tota die Salutare tuum, quia sive de iustitia, sive de misericordia, fiat sermo, semper est de Salutari Christo. Et nota, quod dicit, os meum annuntiabit, contra eos, qui per Vicarios semper serviunt, aut predicant et ipsi semper tacent a laude et predicatione, cum tamen ad hoc sint conducti et statuti. Is. 62.b. Super muros tuos, Hierusalem, constitui custodes, tota die et nocte non tacebunt, Qui reminiscimini Deum, ne taceatis et ne detis silentium ei, donec stabiliat et ponat Hierusalem laudem in terra, Is. 40.b. Vox Domini, clama. Quid clamabo ? Omnis caro fenum et omnis gloria eius, quasi flos agri. Vel per iustitiam tangitur vetus Testamentum terrens, iustitia enim timorem incutit. Per Salutare novum. Et ideo dicitur : Tota die Salutare tuum, quia lex novi Testamenti perpetua est. Prv. 12.c. Labium veritatis firmum erit in perpetuum. Et hoc Salutare novi testamenti annuntiabo.
marg.| {p} Quoniam non cognovi litteraturam] illam, de qua 2Cor. 3.b. Littera occidit, id est litteralis legis observantiam. Et ideo.
marg.| {2.179va} Δ {a} Introibo in potentias Domini] ut possim portare iugum Domini : Nam litteralis et carnalis observantie legis onus non potest homo portare, secundum quod dicit Petrus Act. 12.c. Quid tentatis Deum imponere iugum super cervicem Discipulorum, quod neque patres nostri, neque nos portare potuimus ? Videns ergo, quod lex non iustificat, dicit.
marg.| {b} Domine, memorabor iustitie tue solius] non iustitie legis, que neminem ad perfectam iustificationem adducit. Hbr. 7.c. Nihil enim ad perfectum adduxit lex. Rm. 3.d. Arbitramur, hominem iustificari per fidem, sine operibus legis.
marg.| Item hoc potest esse vox Electi excusantis se. Sicut Is. 3.b. Non sum Medicus et in domo mea non est panis, neque vestimentum, nolite me constituere Principem populi. Sic dicit.
marg.| {p} Quoniam non cognovi litteraturam] que necessaria est prelato. Hieronymus Litteras nescit, qui sacras ignorat. Sap. 13.a. Vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei. Mal. 2.b. Labia sacerdotis custodiunt scientiam et legem requirent in ore eius.
marg.| {a} Θ Introibo] interrogative   [in potentias Domini] quasi dicat, non scilicet in prelationem : Et hoc ideo, nolo, esse iustitia, ius quia.
marg.| {b} Domine, memorabor iustitie tue solius] que tunc erit sola, quando non habebit comitem misericordiam quando acceperis tempus et iustitias iudicabis, quando iudicium durissimum in his, qui presunt, fiet : Sap. 6.a.
prol.| *
marg.| Possunt etiam hoc dicere simplices clerici, qui intrant claustrum.
marg.| {p} Quoniam non cognovi litteraturam]
prol.| *
prol.| {a} Introibo
marg.| Item hoc possunt dicere multi laici simplices, qui intrabunt in potentias Domini, id est in celo.
marg.| {p} Quoniam non cognovi litteraturam] quia si scivissem litteras et habuissem Λ prebendas, vel parochias et male regendo periissem. Unde dicit Augustinus Heu indocti celum rapiunt : et nos cum doctrinis nostris ad inferna demergimur ! Et maxime hoc intelligitur de litteratura Advocatorum, que multos retrahit, ne salventur. Et ipsa proprie dicitur litteratura. Litteratura enim est congeries litterarum, id est decretales. Idc. 1.c. Qui percusserit Cariathsepher, dabo illi Axam filiam meam uxorem. Is. 33.c. Ubi est litteratus, ubi est legis verba ponderans, ubi est Doctor parvulorum, populum imprudentem non videbit populum alti sermonis. Hec litteratura non placet Domino, quia est negotiatoria. Unde alia editio habet.   [Non cognovi negotiationes] Os. 11.d. Circumdedit me Ephraim negotiatione sua et in dolo domus Israel. Eccl. 26.d. Difficile exuitur negotians a negligentia et non iustificabitur caupo a peccatis labiorum. Prv. ult. c. Gustavit et vidit, quia bona est negotiatio. Is. 23.d. Et erunt negotiationes eius et merces eius sanctificate Domino, ut manducent in saturitatem et vestiantur usque ad vestutatem.
marg.| {a} Introibo] ergo   [in potentias Domini] celestes, quia illitteratus et idiota, potentias terrenas non ambivi, sed despexi. Quare ? Quia.
marg.| {b} Domine] terribilis   [memorabor iustitie tue] qua Lucifero ambitioso non pepercisti, qua Adam de Paradiso eiecisti, qua pro parva delectatione eterno deputas incendio.
marg.| {c} Solius] id est excepte actionis, quia omnes iustitie nostre in respectu iustitie sue, sunt quasi pannus menstruate, sicut dicit Is. 64.b. Vel   [Solius] quia non iudicat, secundum allegata, sed secundum corda, que solus videt. 3Rg. 8.d. Tu solus nosti cor omnium filiorum hominum, Apc. 20.d. Libri aperti sunt et alius liber apertus est, qui est liber vite et iudicati sunt mortui ex his, que scripta erant in libris, id est in conscientiis. Tales autem etsi non sint litterati, non tamen indocti, sed a Deo edocti ; ut iustitiam eius sciant et cogitent. Unde subiungit.
marg.| {d} Deus docuisti me] inspirando et flagellando, ut puerum.
marg.| {e} A iuventute mea] ad litteram, vel ab initio fidei qua me innovasti, Os. 10.d. Tempus requirendi Dominum, dum venerit, qui docebit vos iustitiam, non sophisticam. Io. 2.d. Unctio eius docebit vos de omnibus. Nec postquam cepisti me docere, desiisti, sed docuisti me.
marg.| {f} Et usque nunc] Is. 30.e. Non faciet avolare a te ultra Doctorem tuum. Ioel. 2.f. Dedit vobis Doctorem iustitie et descendere faciet ad vos imbrem matutinum et serotinum. Ecce   [a iuventute et usque nunc] Et quia a te edoctus sum, non abscondam talentum tuum, sed.
marg.| {g} Pronunciabo] aliis   [mirabilia tua] scilicet quod voluisti nasci et pati et contemnentes te exspectas et revocas ad Penitentiam et huiusmodi. Et hec debeo pronunciare, quia tu ea {2.179vb} me docuisti secundum illud Mt. 10.a. Gratis accepistis, gratis date. Gal. 1.b. Notum vobis facio, fratres, Evangelium, quod evangelizatum est a me, quia non est secundum hominem : Neque enim ego ab homine accepi illud, neque dedici, sed per revelationem Iesu Christi. In isto versu argui possunt tria genera hominum. Quia enim dicit :   [Deus docuisti me a iuventute mea] est contra illos, quos usque ad canos docet Iustinianus, vel Galenus, vel Aristoteles, Mt. 23.a. Unus est magister vester Christus, quia autem dicit   [Usque nunc] est contra eos, qui numquam ponunt finem studio suo, sed sicut dicitur 2Tim. 3.b. Semper discentes et numquam ad scientiam veritatis prevenientes. Sed ipsi deberent ponere finem studio suo et aliquando incipere predicare. Hoc etiam innuit Poeta , dicens : « Semper ego auditor tantum, numquamne reponam ».
marg.| Quia autem dicit : [Pronunciabo mirabilia tua] est contra eos, qui trufas et fabulas dicunt in sermonibus 1Pt. 2.b. Vos estis genus electum, Gens sancta, populus acquisitionis, ut virtutes eius annuntietis, Ps. 118. Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. Et quia annuntiabo.
marg.| {h} Et usque in senectam et senium] Ad litteram, id est usque ad mortem.
marg.| {i} Deus] etc. sicut promisisti. Mt. ult. d. dicens. Euntes docete omnes Gentes, etc. Et post : Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem seculi.   [Ne derelinquas me] dico.
marg.| {k} Donec annuntiem] etc. id est amorem, quo nos amplexaris, multis beneficiis nos fovendo. Ct. 2.b. Leva eius sub capite meo et dextera illius amplexabitur me. Os. 11.a. Ego quasi nutricius Ephraim in brachiis meis portabo eum. Is. 40.c. In brachio suo congregabit agnos et in sinu suo portabit. Et est   [donec] inclusivum, sicut ibi Ps. 109. Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Et qui annuntiabis ?
marg.| {l} Generationi omni] Omnibus enim debemus annuntiare Dei amorem, quia ad omnes se extendit. Ps. 18. Nec est, qui se abscondat a calore eius. Sap. 11.d. Diligis omnia, que sunt et nihil odisti eorum, que fecisti.
marg.| {m} Que ventura est] quasi dicat non solum presentibus, sed etiam futuris. Sancti enim post mortem suam, exemplo recordationis et scriptis suis, que in Ecclesiis recitantur, docent. Ps. 101. Scribantur hec in generatione altera : et populus, qui creabit, laudabit Dominum. Is. 53.a. Brachium Domini, cui revelatum est ? quasi dicat paucis. Is. 48.c. Faciet voluntatem suam in Babylone et brachium suum in Chaldeis, id est in peccatoribus, pro quibus mortuus est in Cruce. Et non solum brachium, sed.
marg.| {n} Potentiam tuam] qua omnia regis, ordinas et iusto moderamine coerces. Sap. 11.d. Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti : Multum enim valere tibi soli superat semper et virtuti brachii tui quis resistet ? In numero, cuilibet rei propriam speciem tribuendo et multiplicando. Pondere unicuique rei proprium impetum tribuendo. Mensura, unicuique propriam potentiam diffinitam et determinatam tribuendo. Nec tantum brachium amoris et potentiam fortitudinis : Sed
marg.| {o} Et iustitiam tuam, Deus] qua punis malos et remuneras bonos. {2.180ra} Δ Is. 61.a. Ut predicarem annum placabilem Domino, quantum ad bonos et diem ultionis, quantum ad malos. Nec in horum annuntiatione sistam, sed annuntiabo.
marg.| {a} Usque in altissima] etc. scilicet in corporibus super celestibus, Eccl. 42.c. Memor ero operum Domini et que vidi, annuntiabo in sermonibus Domini opera eius, Sol illuminans per omnia respexit et gloria Domini plenum est opus eius. Et maxime illud opus, scilicet corpora super celestia, in quibus maxime relucet gloria Conditoris. Unde supra Ps. 18. Celi enarrant gloriam Dei, Eccl. 42.d. Magnalia Sapientie sue decoravit. Item altissima magnalia, que fecit Deus, possunt dici Angelici spiritus, quos Deus mirabiliter ordinavit et disposuit, ut sibi assistant et nobis inferioribus sua mandata perferant. Unde Ps. 103. Qui facis Angelos tuos spiritus.
marg.| {a} Introibo in potentias Domini] id est in claustro humiliabo me sub potenti manu Dei, quod non facerem, si litteratus essem, quia pauci tales ibi volunt intrare. Io. 7.g. Numquid aliquis ex Principibus credidit in eum, aut ex Phariseis, sed turba hec, que non novit legem, maledicti sunt. 1Cor. 1.d. Videte vocationem vestram, fratres quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles ; sed que sunt stulta mundi, elegit Deus, ut confundat sapientes.
marg.| Vel de adventu Christi legi potest ab illo loco.
marg.| {k} Donec annuntiem] dicit Ecclesia.   [O Deus, ne derelinquas me, donec annuntiem brachium tuum] id est filium tuum venturum. De quo Is. 53.a. Brachium Domini, cui revelatum est ? Et 40.c. In brachio suo congregabit agnos et in sinu suo levabit, quia Pater per Christum innocentes congregavit et in requie eterna ad se levavit.
marg.| {l} Generationi omni] non tantum Iudeis, sed omni generi hominum, hereticis, excommunicatis, schismaticis, homicidis.
marg.| {m} Que ventura est] non tantum ei, qui presens est. Mc. ult. d. Euntes in mundum universum, predicate Evangelium omni creature, Ps. 101. Scribantur hec in generatione altera : et populus, qui creabitur, laudabit Dominum. Item,   [Ne derelinquas me, donec annuntiem potentiam tuam] qua potes suscitare de lapidibus filios Abrahe. Mt. 3.b. id est de induratis in peccato, facere filios gratie. Et hec est magna potentia, quia ut agit Augustinus Maius est iustificare impium, quam creare celum et terram.
marg.| {o} Et iustitiam tuam, Deus] qua punis corrigendo. * De his duobus in Ps. 61. Duo hec audivi, quia potestas Dei est et tibi, Domine, misericordia, quia tu reddes, unicuique iuxta opera sua. Potestas : Ecce potentia. Tu reddes, etc. Ecce iustitia, Ps. 76. Sed quia in utroque miscetur misericordia, quia non obliviscitur misereri Deus, nec continebit in ira sua misericordias suas. Eo quod etiam damnatos minus puniet, quam meruerunt, ideo bene interponit : Et tibi, Domine misericordia. Item, Iustitiam tuam, qua filio tuo pro humilitate reddidisti exaltationem, Phil. 2.b. Propter quod et Deus exaltavit illum, etc. Unde bene sequitur.
marg.| {a} Usque in altissima] etc. Hec sunt altissima magnalia, que fecit Deus, quod Christus sic humiliatus ascendit super celos, Eph. 4.b. Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, Iob. 5.b. Qui facit magna et inscrutabilia et mirabilia quorum non est numerus.
marg.| {d} Quantas ostendisti] etc. Posset aliquis dicere : Quando annuntiabis, que non vidisti ? Immo dicit : Deus ostendit mihi per tribulationes. Sicut Act. 9.c. Ego ostendam illi, quanta oporteat eum pro nomine meo pati. Et tanguntur hic novem, quasi novem gradus, quibus ascenditur in celum. Primo exercitium per tribulationes, cum dicit : Quantas ostendisti, etc. Secundo vivificatio per gratiam cum dicit : Et conversus, etc. Tertio reductio per penitentiam, {2.180rb} cum dicit : Et de abyssis, etc. Quarto multiplicatio per virtutes, cum subiungit : Multiplicasti, etc. Quinto consolatio per opera, ibi, Nam et ego confitebor tibi, etc. Septimo gaudium et exultatio, ibi : Exultabunt labia, etc. Octavo meditationis studium, ibi, Meditabitur, etc. Nono et ultimo victoria, cum dicit : Cum confusi, etc. Dicit ergo.
marg.| {d} Quantas ostendisti] etc. dicit Ecclesia in flagellis posita. Et bene dicit : Ostendisti, non tantum immisisti. Multis enim immittit Dominus tribulationes, quibus non ostendit eas, id est virtutem et utilitatem earum. Item, Ostendisti, quia magna est tribulatio viro sancto videre aliena peccata, 1. Mi. 2.a. Ve mihi, ut quid natus sum videre contritionem populi mei.
marg.| {e} Multas] quantitate, sive numero.
marg.| {f} Et malas] qualitate, sive termino.
marg.| {g} Et conversus] a flagellatione.
marg.| {h} Vivificasti me] tua consolatione, Deus, Ps. 84. Tu conversus vivificabis nos : et plebs tua letabitur in te, Neem. 9.b. Tu vivificas omnia et exercitus celi te adorant. Unde dicitur Tob. 3.d. Post tempestatem tranquillum facis, Dt. 8.d. Postquam affligit te, ac sic roboravit, ad extremum misertus est tui. Iob. 5.c. Vulnerat et medetur, Dt. 32.f. Ego occidam et ego vivere faciam.
marg.| {i} Et de abyssis terre] id est de negotiis seculi, de profunditate peccati.
marg.| {k} Iterum reduxisti me] per penitentiam, Ier. 29.c. Inveniar a vobis et reducam captivitatem vestram. Dicit autem, iterum reduxisti me, id est multotiens, quia frequenter corrui. Vel sic, Vivificasti me, resuscitando me, a peccato. Et de abyssis, etc. id est spem mihi dedisti de resurrectione corporis futura. Vel prophetica certitudine loquens, preteritum ponit pro futuro, Reduxisti, id est reduces, iterum : quia modo reducet iterum in re.
marg.| {l} Multiplicasti magnificentiam tuam] id est virtutes in me multiplicasti, quas qui habent, magna operantur. Unde dicit Augustinus Caritas magna operatur, si est ; si autem operari renuit caritas non est.
marg.| {m} Et conversus] ad me penitentem, quia prius erat aversus a me peccatore, Ier. 18.c. Dorsum et non faciem ostendam eis, Ps. 79. Ostende faciem tuam et salvi erimus, Ioel 2.c. Quis scit ; si convertatur, ignoscat Deus et relinquat post se benedictionem.
marg.| {n} Consolatus es me] Tob. 3.d. Post lacrimationem et fletum exultationem infundis, Ps. 85. Tu, Domine, adiuvasti me et consolatus es me. Et quod consolatus me sis, apparet.
marg.| {o} Nam et ego] etc. id est laudabo te hilariter operando iuxta veritatem operum tuorum. Et
marg.| {q} Psallam tibi in cithara] id est laudabo te in oratione, sive generali, sive speciali.
marg.| {r} Sanctus Israel] vel sancte Israel, O Deus Israel, qui es sanctus, Is. 12.b. Exulta et lauda habitatio Son : quia magnus in medio tui sanctus Israel. Et bene predicto modo exponuntur iste due clausule, quia Psalmus est laus cum operatione et vas psalmi, est psalterium, quod operationem designat. Cithara autem est laus cum operatione. Unde Apc. 5.c. Habentes singuli citharas, phialas aureas plenas odoramentorum, que sunt orationes Sanctorum. Vel potest esse vox Ecclesie.
marg.| {o} Confitebor tibi in vasis psalmi] id est in clericis, qui ad psallendum deputati et consecrati sunt, quorum vasorum, quedam sunt in honorem, quedam autem in contumeliam, ut dicitur 2Tim. 2.c. Is. vigesimo secundo g. Suspendam eum, id est Papam omnem gloriam domus Patris eius, vasorum diversa genera, omne vas parvulum a vasis creaturarum usque ad omne vas musicorum. Sed caveant ista vasa, ne transportentur in Babylonem et bibat in eis Balthasar et Optimates eius et uxores et concubine eius, sicut dicitur Dn. 5.a. Am. 6.b. Sicut David putaverunt se habere vasa cantici bibentes in phialis vinum : quapropter migrabunt in capite transmigrantium. Expone. Et quid psallit Ecclesia ?
marg.| {p} Veritatem tuam, Deus] triplicem, id est veritatem vite, veritatem iustitie, veritatem doctrine, que triplex veritas Dei est. Sed modo a paucis docentur iste veritates. Unde Ps. 11. Salvum me fac, Deus : quoniam defecit Sanctus : quoniam diminute sunt veritates a filiis hominum, Is. 59.c. Corruit in plateis veritas et equitas non potuit ingredi, Os. 4.a. Non est veritas, non est misericordia, non est scientia Dei in terra, maledictum et mendacium et homicidum et furtum et adulterium mundaverunt. E contrario diabolus habet suos Psalmistas, qui psallunt falsitatem, scilicet hereticos.
marg.| {q} Psallam tibi in cithara] id est in religione, ubi chorde, id est persone religiose extente in ligno ; id est in austeritate penitentie, sonum reddunt concordem per amorem et concordem unitate vite et morum et habitus, Is. 16.d. Venter meus, quasi cithara ad Moab, id est contra diabolum sonabit.
marg.| {r} Sanctus Israel] id est sanctificator contemplativorum, quorum proprie possessor et possessio est Deus, Eccl. 24.b. In Iacob inhabita et in Israel hereditate, id est habeas eos hereditatem, vel sis eorum, hereditas.
marg.| {a} {2.180va} Exultabunt labia] etc. dicit Iustus, quasi dicat non acediose laudabo Dominum, sed   [exultabunt labia mea] ad litteram.
marg.| {b} Cum cantavero tibi] id est hilaris et letus ero in laudando te in psalmodia et oratione. Et non tantum labia, sed.
marg.| {d} Et anima mea] quasi dicat illud 1Cor. 14.c. Psallam spiritu, psallam et mente. Et merito exultabit anima mea.
marg.| {e} Quam redemisti] magno et pretioso pretio, scilicet sanguine tuo, 1Cor. 6.d. Empti estis pretio magno, Iob. 19.d. Scio, quod redemptor meus vivit, 1Pt. 1.d. Non corruptibilibus auro et argento redempti estis, etc. sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati Iesu Christi. Item   [Redemisti] id est redemi a meipso fecisti per penitentiam, Prv. 13.b. Redemptio anime viri divitie sue, id est propria merita, non aliena, Ps. 48. Frater non redimet, id est orationes fratrum. Vel sic.
marg.| {a} Exultabunt labia mea] interiora, id est intellectus et affectus, Ps. 50. Domine, labia mea aperies et os meum, etc.
marg.| {b} Cum cantavero tibi] in Ecclesia. De quibus labiis, Ps. 44. Diffusa est gratia in labiis tuis. Istis labiis debemus osculari Sponsum, ut labium intellectus coniungatur veritati ; labium vero affectus coniungatur bonitati. Quod desiderat Sponsa dicens Ct. 1.a. Osculetur me osculo oris sui, So. 3.b. Reddam populis meis labium electum, ut invocent omnes in nomine Domini.
marg.| {d} Et anima mea, quam redemisti] id est sensualitas. Primum pertinet ad cor, scilicet labia. Secundum ad carnem, scilicet sensualitas. De his Ps. 83. Cor meum et caro mea exultaverunt in Deum vivum. Nec solum confitebor et exultabo, immo etiam predicabo. Hoc est, quod addit.
marg.| {f} Sed et lingua mea] etc. id est tota die meditatam loquetur.
marg.| {h} Iustitiam tuam] Debet enim prius meditari in corde et postea proferre in ore. Unde Prv. 16.c. Cor sapientis erudiet os eius, Ps. 36. Os iusti meditabitur sapientiam Et hoc faciam, postquam egero penitentiam et triumphavero de tentationibus. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {i} Cum confusi] etc. id est demones, qui tunc confunduntur, cum homo penitentiam incipit facere. Reverentur autem et timent, cum fortiter perseverat et tentationes superat. De confusione. Mi. ult. b. Iram Domini portabo, etc. Et infra Aspiciet me inimica mea et operietur confusione. De reverentia, Iob. 2.d. Nemo loquebatur ei verbum : videbant enim dolorem eius esse vehementem. Supra. Confundantur, revereantur, qui querunt animam meam.
marg.| {f} Sed et lingua] etc.
marg.| Item hic potest notari beata Trinitas. Per [brachium] quo fit amplexus, Spiritus sanctus intelligitur : Per   [potentiam] Pater : Per,   [iustitiam] filius Iudex iustus. Unde sensus est. O,
marg.| {i} Deus] dicit Ecclesia,   [ne derelinquas me] etc. id est Spiritum sanctum, qui est nexus Patris et Filii, sicut brachium nectit corpus et manum, aut duo corpora complectitur. Et
marg.| {n} Potentiam tuam] id est Patrem.
marg.| {o} Et iustitiam tuam] id est filium Iudicem. Vel sic.
marg.| {n} Potentiam tuam] o Pater.
marg.| {o} Iustitiam tuam] o fili iudex iuste.
marg.| {b} Θ Magnalia, que fecisti] O Spiritus sancte, Act. 2.b. Audivimus illos loquentes nostris linguis magnalia Dei.
marg.| {a} Usque in altissima] terre, quia Imperatores et Reges convertit gratia Spiritus S. Vel Usque in altissima, id est Scripture profunda ducens eos, Io. 14.d. Ille vos docebit omnia. Vel Usque in altissima, id est secreta Dei ducit Spiritus sanctus 1Cor. 2.d. Spiritus scrutatur omnia, etiam profunda Dei.
marg.| {c} Deus, quis similis tibi ?] Tertia pars, ubi ostendit cui persone, que gratia sit, scilicet captivo et peccatori est refectio mentis et corporis. Et prius Dei magnitudinem, per quem fit ista gratia admirans et commendans, ait : Deus, quis similis tibi, qui fecisti magnalia predicta ? quasi dicat nullus similis est tibi, Ps. 85. Non est similis tui in Diis, Domine et non est secundum opera tua. Sed contra. Gn. 1.d. Fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, Sol. In natura, vel potentia nullus similis est Deo. Unde Ex. 15.b. Quis similis tibi in fortibus Domine ? Is. 40.e. Cui similem fecistis Deum ? 1Par. 17.c.
marg.| Nota esse voluisti universa magnalia tua, Domine, non est similis tui et non est alius Deus absque te. Et similitudo
- Identitatis, sicut dicitur filius similis Patri, Io. 14.b. Qui videt me, videt et patrem.
- Paritatis, sic voluit Lucifer esse similis Deo, Is. 14.d. Similis ero altissimo.
- Conformitatis, Rm. 8.f. Predestinavit conformes fieri imaginis filii sui.
- Imitationis, Mt. 5.g. Estote perfecti, sicut et Pater vester celestis.
- Participationis, Lev. 19.a. Sancti estote, quia ego sanctus sum.
- Naturalis discretionis, Gn. 9.a. Ad imaginem quippe Dei factus est homo.
- Cuiuscumque convenientie, 1Cor. 11.b. Mulier est imago et gloria viri.
Numérotation du verset Ps. 70,† 
mystice
marg.| Mystice. Lingua Ecclesie, est Doctor, aut Predicator, per quem ipsa loquitur, Prv. 12.c. Lingua sapientium sanitas, Eccl. 40.c. Tibie et psalterium suavem faciunt melodiam, sed super utraque lingua suavis, id est Predicator mitis et dulcis. De hac lingua dicit Ecclesia [Lingua mea tota die meditabitur iustitiam tuam] o tu Christe, non Iustiniani. Prv. 27.b. Stude sapientie, fili mi et letifica cor meum, ut possis exprobranti respondere, Sap. 1.a. Diligite iustitiam, qui iudicatis terram.
marg.| {g} Tota die] Contra quosdam, qui parte diei student in Decretis et Legibus et Decretalibus ; in alia parte diei et forte minima, student in Theologia. Isti sunt quasi vespertiliones, qui aliquando pedibus gradiuntur cum animalibus ; aliquando volant alis cum avibus. Sed certe vespertilio est animal immundum secundum legem. Lev. 11.c.
marg.| {i} Cum confusi] etc. id est heretici et schismatici. Illi enim rumpunt vanitatem fidei ; isti scindunt vanitatem caritatis. Vel de futuro anagogice potest legi iste versus et precedens, sic.
marg.| {a} Exultabunt labia mea] in futuro, ubi premium recipiunt de laude presenti, quam faciunt. Is. 65.c. Gaudebitis et exultabitis usque in sempiternum. Iob. 7.d. Deus non proiiciet simplicem, nec corriget manum malignis, donec impleatur risu os tuum et labia tua iubilo. Et non habebo.
marg.| {b} Cum cantavero] in presenti vita.
marg.| {c} Tibi non meretricibus] ut peccatores : non denariis, ut mercenarii : non vento, ut inane gloriantes.
marg.| {d} Et anima mea, quam redemisti] Ps. 34. Anima mea exultabit in domino et delectabitur super Salutari suo.
marg.| {f} Et lingua mea tota die meditabitur iustitiam tuam] Sed numquid vox erit ibi ? Ita et vox et meditatio, Is. 51.b. Gaudium et letitia invenietur in ea, gratiarum actio et vox laudis. {2.180vb} Sed non aliud dicet lingua, aliud meditatio, ut modo fit : ideo dicit,   [Lingua mea meditabitur tota die] sive nocte, Is. 60.d. non occidet ultra Sol tuus, etc. quia Dominus erit in lucem sempiternam, Za. 14.b. Erit dies una, que Domino, non dies, neque nox et in tempore vespere erit lux.
marg.| {i} Cum confusi] etc. demones et damnati, homines qui confundentur in iudicio coram omnibus et reverebuntur penam sibi parantem, Ps. 34. Induantur confusione et reverentia. Et alibi. Erubescant impii et deducantur, ut in infernum, Sap. quarto d. Veniet in cogitatione peccatorum suorum, ecce confusio : timidi, ecce reverentia. Et sequitur. Et traducent eos ex adverso iniquitates eorum, ut videlicet non a dextris ponantur cum Electis ; sed ex adverso cum reprobis ad sinistram, quibus dicetur. Ite, maledicti, etc.
marg.| {k} Qui querunt mala mihi]  ; et invenient sibi, Eccl. 27.d. Qui statuit lapidem proximo suo, ostendet, in eo : et qui alii ponit laqueum, peribit in illo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 70), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_70)
Signaler un complément d'information

Notes :