Hugo de Sancto Caro

Psalmus 78

Numérotation du verset Ps. 78,1 

¶Psalmus
¶Codd. : (Ps. 78) D30 Rusch Ps-G
Asaph1.
1 Psalmus Asaph] Intellectus Asaph. Vox Christi de Iudeis D30
Numérotation du verset Ps. 78,I 

Deus venerunt gentes
in hereditatem tuam †
polluerunt
templum sanctum tuum ¦ posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam.
Numérotation du verset Ps. 78,2 II

Posuerunt
morticina servorum tuorum
escas
volatilibus celi ¦ carnes sanctorum tuorum
bestiis terre.
Numérotation du verset Ps. 78,3 III

Effuderunt sanguinem eorum2
2 eorumD30 (in ras.) ] ipsorum Ps-G
tamquam aquam
in circuitu Hierusalem ¦
et non erat qui sepeliret.
Numérotation du verset Ps. 78,4 IV

Facti sumus opprobrium vicinis nostris ¦ subsannatio
et illusio his qui
in circuitu nostro sunt3.
3 in circuitu nostro] circum nos Ps-G
Numérotation du verset Ps. 78,5 V

Usquequo
Domine
irasceris
in finem ¦
accendetur velut ignis
zelus tuus ?
Numérotation du verset Ps. 78,6 VI

Effunde
iram tuam
in gentes
que te non noverunt ¦
et in regna
que nomen tuum
non invocaverunt.
Numérotation du verset Ps. 78,7 VII

Quia comederunt
Iacob ¦
et locum eius desolaverunt.
Numérotation du verset Ps. 78,8 VIII

Ne memineris iniquitatum
nostrarum antiquarum †
cito
anticipent nos
misericordie tue ¦ quia pauperes
facti sumus nimis.
Numérotation du verset Ps. 78,9 IX

Adiuva nos
Deus salutaris noster †
et4 propter gloriam nominis tui Domine libera nos ¦
4 et Ps-G (V D) Ω Rusch Clementina ] om. Ps-G
et propitius esto peccatis nostris propter nomen tuum.
Numérotation du verset Ps. 78,10 X

Ne forte dicant in gentibus
ubi est Deus eorum ¦ et innotescat
in nationibus coram
oculis nostris.
Numérotation du verset Ps. 78,XI 

Ultio sanguinis servorum tuorum
qui effusus est ¦
Numérotation du verset Ps. 78,11 

introeat
in conspectu tuo
gemitus compeditorum.
Numérotation du verset Ps. 78,XII 

Secundum magnitudinem
brachii tui ¦
posside
filios
mortificatorum.
Numérotation du verset Ps. 78,12 XIII

Et redde
vicinis nostris
septuplum
in sinu eorum ¦
improperium ipsorum quod exprobraverunt tibi Domine.
Numérotation du verset Ps. 78,13 XIV

Nos autem
populus tuus
et oves pascue tue ¦
confitebimur tibi in seculum.
Numérotation du verset Ps. 78,XV 

In generatione et generationem5 ¦
5 generatione et generationem Ps-G (V ΨB) D30 ΩS Rusch ] generatione et generatione D14 Ps-G (D) ΩM , generationem et generationem Ps-G
annuntiabimus
laudem tuam.

Psalmus 78

Numérotation du verset Ps. 78,1 
marg.| Deus, venerunt Gentes] etc. Titulus. Ps. Asaph. In precedenti psalmo egit Propheta de ingratitudine populi Iudaici et illorum repulsione : Hic autem previdens eorum repulsionem, deplorat eam et deplorando predicit. Et est iste psalmus secundus eorum, in quibus agitur de lamentatione. Sunt enim tres tales psalmi, quia ter repulsi fuerunt Iudei. Primo per Chaldeos : Secundo per Antiochum : Tertio per Romanos. Primus psalmus est : Ut quid, Deus, repulisti in finem. In quo agitur de destructione facta per Romanos. In isto agitur de destructione facta per Antiochum. Tertius est : Super flumina Babylonis : In quo agitur de destructione facta per Chaldeos. Hic autem mystice agit de persecutione Ecclesie, que ei quotidie fit per Gentiles. Intentio sua est, movere nos, ut bonis proximorum congaudeamus et malis eorum condoleamus.
marg.| Modus. Tres sunt partes. In prima conqueritur et narrat, quanta Hierusalem pertulit temporibus Antiochi ; per que tamen omnino non fuit destructa : In quo significatur persecutio Ecclesie. In secunda parte deprecatur pro parte sua contra inimicos, ibi : Usquequo, Domine. In tertia parte in exultatione concludit lamentationem, ibi : [Nos autem] Loquens ergo Asaph, id est fidelis Synagoga, vel Propheta, primo captat benevolentiam a persona Iudicis, cum dicit :
Numérotation du verset Ps. 78,I 
marg.| {i} Deus] Secundo a persona {2.209ra} Δ adversariorum, ostendens eos infideles, cum dicit.
marg.| {b} Gentes] id est geniti tales, scilicet sine fide. Tertio ostendit illos presumptores, cum dicit.
marg.| {c} Venerunt in hereditatem tuam] scilicet terram promissionis, quod fuit magna presumptio : Quarto ostendit illos sacrilegos, cum dicit.
marg.| {d} Polluerunt templum sanctum tuum] quia, videlicet : ibi posuerunt abominationes idolorum et sacrificaverunt idolis suis. Quinto ostendit eos fuisse raptores, cum dicit.
marg.| {e} Posuerunt Hierusalem] id est ; fecerunt eam desertam, ablatis omnibus bonis eius. Custodia enim pomorum, id est tugurium, ubi solent poni custodes ad servanda pomaria, collectis fructibus vacua remanet, vel etiam tota dissipatur. Sexto ostendit illos fuisse inhumanos, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 78,2 
II
marg.| {g} Posuerunt morticina servorum tuorum] id est occisos non sepeliebant, nec sepeliri permittebant, sed avibus et bestiis devorandos proiiciebant. Unde etiam addit de bestiis, dicens.
marg.| {i} Carnes Sanctorum tuorum] supple posuerunt in escam, bestiis terre. Septimo ostendit illos fuisse homicidas, cum subiungit.
Numérotation du verset Ps. 78,3 
III
marg.| {l} Effuderunt sanguinem eorum] etc. Et aggravat peccatum eorum. Primo propter contemptum, cum dicit.
marg.| {o} Tamquam aqua] quasi dicat non curabant, nec vim faciebant sicut nec de effundendo aquam. Secundo a persona occisorum, cum dicit.
marg.| {n} Eorum] scilicet Sanctorum. Tertio a circumstantia loci, cum dicit.
marg.| {p} In circuitu Hierusalem] que erat sancta civitas : sicut maius peccatum esset homicidium facere iuxta Ecclesiam, vel in Ecclesia, quam alibi foris : Quarto a multitudine occisorum, cum dicit.
marg.| {q} {2.209va} Δ Et non erat, qui sepeliret] pre multitudine. Quinto ostendit ipsos fuisse contumeliosos, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 78,4 
IV
marg.| {a} Facti sumus] etc. id est Syris et Egyptiis, qui erant subditi Antiocho et vicini terre promissionis. Et facti sumus.
marg.| {b} Subsannatio] etc. scilicet illis predictis. Nota autem differentiam, quia opprobrium est convicium, quod infertur absenti, non audienti, neque videnti : Subsannatio autem fit presenti, non videnti ; sed audienti : et fit proprie cum ruga nasi. Illusio infertur presenti, audienti et videnti.
marg.| {i} Deus, venerunt Gentes] etc. Item potest totum legi eodem modo paucis mutatis allegorice de Ecclesia et Martyribus et Tyrannis et Gentibus interfectis. Item moraliter de ipsa Ecclesia, deplorante statum filiorum suorum, que quotidie fit per peccatum. Ecclesia enim proprie dicitur Asaph, id est congregatio : nihil enim aliud est Ecclesia, quam congregatio fidelium, qui congregantur in unitate fidei et bone voluntatis, secundum quod dicitur Actuum 4.f. Multitudinis credentium erat cor unum et anima una in Domino. Cor, quoad fidem : anima quoad voluntatem. Tria autem deplorat Ecclesia, scilicet Deo illatam contumeliam : Et hoc in illo psalmo : Ut quid, Deus, repulisti. Secundo, stragem filiorum. Et hoc in isto psalmo. Tertio incolatum huius miserie : Et hoc in illo. Super flumina Babylonis. Et quia non sunt plures cause lamentandi : ideo non sunt plures psalmi lamentationis. Quia plorare debemus, aut propter Dei iniuriam, aut propter nostrum incommodum. Incommodum autem est duplex, scilicet culpe : Ecce strages filiorum. Et pene : Ecce incolatus miserie et dilatio patrie. Deplorans in hoc psalmo stragem filiorum primo ostendit peccata prelatorum, a quibus sequitur strages populi, secundum quod dicitur Dn. decimo tertio a. Egressa est iniquitas a senioribus Iudicibus, qui videbantur regere populum. Unde dicit.   [O Deus] qui omnia vides, qui omnia potes et vindicabis, cum iudicium durissimum in his, qui presunt, fiet. Sap. 6.a.
marg.| {a} * Venerunt] quasi dicat ingesserunt se.
marg.| {b} Gentes] id est Gigantes prelati, sive quicumque canonici, aut clerici, gentiliter secundum legem Machomet in deliciis, in luxuriis, in idololatria avaritie viventes.
marg.| {c} In hereditatem tuam] id est in Ecclesiam, in quam veniunt non vocati, cum potius vocati trahi deberent. Hbr. 5.a. Nemo assumat sibi honorem ; nisi, qui vocatus est a Deo, sicut Aaron. Et ibi dicitur. Christus seipsum non clarificavit, ut esset Pontifex : sicut multi hypocrite faciunt, qui se, quantum possunt, pulchros ostendunt, ut fiant Episcopi.
marg.| {a} Venerunt] ergo, propria cupiditate et ambitione ducti ; non fugerunt, sicut Dominus. De quo dicitur Io. 6.b. quod fugit, cum voluissent illum rapere et facere Regem. Io. 10.b. Quotquot venerunt ante me fures sunt et latrones.
marg.| {b} Gentes] scilicet Syri, id est superbi Idumei : scilicet luxuriosi, filii Ammon, id est turbidi litigatores et avari : quia ut dicitur Prv. 15.c. Conturbat domum suam, qui sectatur avaritiam. Dt. 23.a. Ammonites et Moabites non intrabunt Ecclesiam Dei Abdie 1.d. In die, cum stares adversus eum, quando ingrediebantur extranei portas eius et super Hierusalem mittebant sortem : tu quoque eras, quasi unus ex eis, id est Edom, id est carnalis amicus, vel frater. Hi sunt enim, qui maiorem predam accipiunt in vastatione ista Ecclesie. Idumei enim incenderunt templum, ut dicitur 3Esr. 4.e.
marg.| {c} In hereditatem tuam] id est in Ecclesiam, quam multo labore et effusione sui sanguinis acquisivit. 1Cor. 6.d. Empti estis pretio magno.
marg.| Sed nota, quod triplex est Dei hereditas, scilicet :
¶ Mundus. Rm. 4.c. Non enim per legem promissio Abrahe, ut heres esset mundi.
¶ Ecclesia presens
¶ Populus. Is. 19.d. Hereditas mea Israel.
¶ Predia. Psalmo Hereditate possideamus terram.
¶ Celum. Rm. 8.c. Si autem filii et heredes. In hanc non intrant Gentes.
marg.| {d} Polluerunt templum sanctum tuum] id est Ecclesiam ; male intrando et male ibi vivendo. Ier. 23.d. A Prophetis Hierusalem egressa est pollutio super omnem terram. Ier. 2.b. Ingressi contaminastis terram meam.
marg.| {e} Posuerunt Hierusalem] id est Ecclesiam.
marg.| {f} In pomorum custodiam] quia ponunt ibi garriones ad custodiendas animas, quasi ponerent, ad custodienda pomaria ; immo poma melius {2.209rb} servantur, quam Ecclesie. Puero enim non tradetur custodia pomorum, aut porcorum ; cui tamen traditur a prelatis custodia Ecclesiarum, aut prebendarum plurium : et animarum innumerarum. Item, in pomorum custodia : quia sicut arbores pomi custodiuntur, dum in eis sunt poma matura et collectis pomis relinquuntur : Ita Ecclesie tempore messium et vinearum custodiuntur a Curatis, ut decimas colligant, sed collectis illis derelinquunt eas. Is. 1.c. Derelinquetur filia Sion, ut umbraculum in vinea, sicut tugurium in cucumerario.
marg.| {g} Posuerunt morticina] etc. id est animas subditorum, gladio peccati occisas.
marg.| {h} Escas volatilibus celi] id est Demonibus, qui in celo, id est in aere volitant et circumeunt, querentes escam. 1Pt. ult. b. Adversarius vester diabolus tamquam leo, etc. Vel   [Morticina servorum tuorum] id est animas subditorum, quas occidunt servi tui, id est clerici et sacerdotes, qui locum servorum Dei tenent, sed tantum diabolo serviunt. Bernardus Ministri Christi sunt et serviunt Antichristo. Hi occidunt subditos per pravum exemplum et negligentiam curandi sauciatos. Nec ipsis solum imputatur ; sed et maioribus prelatis, qui eis curam commiserunt et ita fuerunt prima causa mali. Unde possunt dicere subditi sacerdotibus, quod dixit Dominus Pilato. Io. 19.b. Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi esset datum desuper : propterea qui tradidit me tibi, maius peccatum habet. Hoc est, quod dicit hic, quod Episcopi posuerunt morticina servorum tuorum, id est occisas animas a suis malis sacerdotibus escas volatilibus celi, id est demonibus. Et non tantum hoc malum faciunt prelati et sacerdotes et clerici ; sed si qui boni sunt et peccata fugiunt, detrahunt eis et detrahi libenter audiunt : Unde addit :
marg.| {i} Carnes Sanctorum tuorum] supple posuerunt et exposuerunt.
marg.| {k} Bestiis terre] id est detractoribus, qui vastant et devorant carnes, id est opera debilia et remissa, Prv. 23.c. Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum, qui carnes conferunt ad vescendum. Ez. 33.f. Qui in agro est, bestiis tradetur ad devorandum, id est qui excolit terram suam et corpus suum in servitutem redigit, detractoribus datur ad devorandum : qui eum dicunt hypocritam. Is. 59.c. Facta est veritas in oblivionem ; et qui recessit a malo, prede patuit.
marg.| {l} Effuderunt] id est publicaverunt.
marg.| {m} Sanguinem] id est peccatum. De quo Os. 4.a. Sanguis sanguinem tetegit.
marg.| {o} Tamquam aquam] id est abundanter.
marg.| {p} In circuitu Hierusalem] id est ad omnes, qui sunt extra Ecclesiam, quasi ceci circumeuntes domum Loth et non ingredientes eam, id est Ecclesiam. Hi sunt Gentiles et Iudei et heretici, ad quos effunditur peccatum Christianorum, per negligentiam et malitiam prelatorum, sicut dicitur Rm. 2.d. et Is. 52.b. Nomen Dei per vos blasphematur inter Gentes. Lam. 4.c. propter peccata Prophetarum eius et iniquitates sacerdotum eius, qui effuderunt in medio eius sanguinem Iustorum. Effundunt autem effrontes peccatum suum, detractores vero alienum. Ez. 24.b. Sanguis eius in medio eius : super limpidissimam petram effudit illum. Non effudit eum super terram, ut possit operiri pulvere, etc. Peiores igitur sunt, quam Cain, qui in terram fudit sanguinem fratris sui Abel et voluit latere, Unde manifestius subdit.
marg.| {q} Et non erat] etc. id est qui operiret sanguinem. Isaie 3.ba : « Peccatum suum quasi Sodoma predicaverunt nec absconderunt ». Ier. 2.g. Non in fossis inveni illos. Sacerdotes autem ex officio suo deberent sepelire. In penitentia autem melius teguntur et sepeliuntur peccata. Ps. 31. Beati, quorum remisse sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata, scilicet in sepulchro proprietates penitentie, vel confessionis, vel religionis. Sunt autem plures sepulture, sive sepulchri, per quas hec significant, que notantur his versibus : « Terra, cadaver, hians premit et tumet, arcet odorem. Ossa negat, vermi dat carnem, vivida reddit ».
a Is. 3, 9.
marg.| In penitentia enim et religione est, terra, id est cognitio sui. Gn. 3.d. Terra es et in terram ibis. Cadaver, id est cognitio peccati. Is. 5.f. Facta sunt morticina eorum, quasi stercus in medio platearum. Item hians, id est accusatio sui. Iob. 7.c. Non parcam ori meo, loquar in tribulatione spiritus mei. Premit elationem cordis 16.b. Nunc autem oppressit me dolor. Tumet, id est ibi tumulus altior per ostensionem bonorum operum Gn. 31.g. Appellavit nomen eius Galaad, id est tumulus testis. Arcet odorem, id est fetorem et infamiam. De qua Io. 11.e. Domine, iam fetet : quatriduanus enim est. Sed postea dicit. Si credideris, videbis gloriam Dei. Item ossa negat, vermi dat carnem, Iob. 9.c. Terra data est in manus impii, id est ieiunii, quod quasi vermis consumit sine pietate carnem, id est carnalitatem ; sed ossa manent, quia robur non debet consumi. Rm. 12.a. Rationabile obsequium vestrum. Ps. 58. Fortitudinem meam ad te custodiam. Vivida reddit Is. ult. c. Numquid parturiet terra die una. 1Rg. 28.b. Deos vidi ascendentes de terra.
marg.| {q} Et quia non erat, qui sepeliret] * ideo fetor, scilicet infamie, de cadaveribus ascendit.
marg.| {a} Unde addit : Facti sumus] etc. Hoc dicunt boni filii Ecclesie, quia per peccatum aliorum sine suis meritis contemnuntur : Facti sumus opprobrium vicinis nostris. Ier. 51.f. Confusi sumus quoniam audivimus opprobrium. Ieremie 14.d. Non des in opprobrium propter nomen tuum.
marg.| {b} Subsannatio] etc. Lam. 2.e. Plauserunt super te manibus omnes transeuntes per viam, sibilaverunt et moverunt capita sua super filium Hierusalem, dicentes : Heccine est urbs perfecti decoris, gaudium universe terre ?
Numérotation du verset Ps. 78,5 
V
marg.| {c} Usquequo, Domine ?] Secunda pars, in qua precatur contineri inimicos, dicens   [Usquequo Domina, irasceris] super nos sustinendo nos affligi pro peccatis ? Erit hoc usque.
marg.| {d} In finem] id est perseverabitne ista vastatio ; quasi dicat, noli ita irasci finaliter. Et usquequo.
marg.| {e} Accendetur velut] etc. Nota, quod ira et zelus non cadunt in Deum ; sed ira Dei dicitur vindicta nostrarum iniquitatum : zelus eius, exactio castitatis. Et loquitur ad Deum, quasi ad virum Zelotypum, qui exigens castitatem ab uxore sua, verberat eam sepe, ne zelotypet eum.
Numérotation du verset Ps. 78,6 
VI
marg.| {f} Effunde iram tuam] Hoc dicit non libidine vindicte, sed amore iustitie. Vel est predictio, quasi dicat, mulctam fundens, non in nos, sed potius.
marg.| {g} In Gentes] etc. Hoc dicit, quantum ad minores.
marg.| {k} Que nomen tuum] etc. sed demonum et idolorum. Et ita in hoc versu petit, vel predicit ultionem et vindictam de inimicis. Et allegat duas causas. Prima est infidelitas eorum, cum dicit :   [Que te non noverunt] Secunda est idololatria, cum dicit : Que nomen tuum non invocaverunt ; sed idola vana. Postea allegat tertiam causam et quartam. Tertia est homicidium, quod tangitur, cum subditur.
Numérotation du verset Ps. 78,7 
VII
marg.| {l} Quia comederunt Iacob] id est populum Iudeorum, qui fuit ex Iacob, occiderunt et consumpserunt, sicut cibus consumitur. Et notandum quod more Oratoris mutat personam in personam, ponendo nomen Dei Iacob pro Iudeis Deum offendentibus : Quarta causa, quare debeant puniri, est sacrilegium : Unde dicit.
marg.| {m} Et locum eius] id est Hierusalem et templum.
marg.| {n} Desolaverunt] id est desertum fecerunt. Unde 1Mcc.1.e. Fugerunt habitatores Hierusalem propter eos et facta est habitatio exterorum et facta est extera semini suo : et nati eius reliquerunt eam : sanctificatio eius desolata est, sicut solitudo. Petita vindicta de inimicis, orat Asaph pro se et pro populo suo. Et primo petit remissionem peccatorum, dicens.
Numérotation du verset Ps. 78,8 
VIII
marg.| {o} Ne memineris et cetera] Antique dicuntur iniquitates, vel propter consuetudinem, vel propter antiquorum exempla et imitationem. Secundo petit gratiam prevenientem : {2.210ra} Δ cum subiungit. {a}   Cito anticipent] etc. Et appellatur gratia, misericordia, quia ex misericordia dat Deus gratiam. Petit autem accelerationem gratie cum dicit. Cito. Postea petit gratiam cooperantem, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 78,9 
IX
marg.| {d} Adiuva nos, Deus] etc. Io. decimo quinto a. Sine me nihil potestis facere. Post hec petit liberationem a peccatis perfectam, cum dicit : Et propitius esto peccatis nostris. Supra petierat liberationem, sed non perfectam, ibi Ne memineris : Interserit autem causas, quare Deus debeat hoc facere. Unam ex parte illorum, pro quibus petit, scilicet eorum miseriam, quando dicit.
marg.| {b} Quia pauperes] etc. defectu virtutis : non enim conqueritur de defectu terrenorum, quo virtutes conservantur. Secunda causa est ex parte Dei dantis, scilicet gloria eius. Unde dicit.
marg.| {e} Propter gloriam] etc. quasi dicat ex hoc nomen tuum gloriosum apparebit, ex eo quod tu das indignis. Tertia causa similiter est ex parte Dei, scilicet ipsius bonitas : Unde dicit.
marg.| {f} Propitius esto] etc. id est propter bonitatem tuam, que nominabilis est. Quarta causa est evitatio infamie populi Dei et blasphemie ipsius Dei . Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 78,10 
X
marg.| {h} Ne forte] etc. id est inter Gentes.
marg.| {i} Ubi est Deus eorum] quasi dicat non habent Deum, qui possit eos liberare, sicut alie Gentes habent. Quinta est manifestatio iustitie Dei : Unde addit :
marg.| {k} Et innotescat in nationibus] etc. Ibi est punctum, sive periodus. Sexto petit, ut exaudiantur preces eorum, cum addit.
marg.| {o} Introeat in conspectu tuo] etc. id est Iudeorum : Iudei enim erant compediti per mandata.
prol.| Vel [compeditorum] id est vinculatorum in compedibus, ad litteram postea petit conservationem bonorum. Unde dicit.
marg.| {q} Secundum magnitudinem brachii tui] id est potentie tue.
marg.| {r} Posside] id est custodi in possessionem.
marg.| {s} Filios mortificatorum] id est occisorum : Vel   [morte punitorum] alia littera. Et quia vult Asaph ostendere se habere latitudinem caritatis, orat pro inimicis optans eis penam in presenti, ne in futuro puniantur, sicut dicitur Mt. 5.g. Orate pro persequentibus vos. Unde dicit :
marg.| {a} {2.210va} Δ Et redde vicinis nostris] id est Gentibus, que nos persecute sunt.
marg.| {b} Septuplum] id est penam perfectam in presenti, ne in futuro puniantur.
marg.| {c} In sinu eorum] id est in secreto, quandoque enim punitur homo extra in corpore : et tamen non cogitat, neque recognoscit virgam Dei : et sic non punitur in sinu mentis, nec erubescit de peccato. Simile dicitur de bonis. Lc. 6.f. Mensuram bonam et confertam et coagitatam et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Redde, inquam.
marg.| {d} Improperium ipsorum] id est penam pro improperio.
marg.| {e} Quod exprobraverunt] etc. id est tuis : Improperium enim, quod fit suis, reputat sibi fieri. Mt. 25.d. Quod uni ex minimis meis feceritis, mihi fecistis.
Numérotation du verset Ps. 78,* 
moraliter
prol.| Moraliter, querit vir iustus, vel Ecclesia.
marg.| {c} Usquequo Domine, irasceris] Videt enim Iustus, vel Ecclesia plures bonos affligi hic a Deo : et quia nescit aliquis, utrum amore, an odio dignus sit, petit, ut certificetur,   [Usquequo, Domine, irasceris ?] quasi dicat, eritne ista ira tua temporalis et transitoria, vel erit.
marg.| {d} In finem] id est in eternum ?
marg.| {e} Accendetur] ne, velut ignis ira tua ? Ira enim eius in presenti quasi momentanea est et quasi ros ; sed ira tua in futuro erit in finem, id est in eternum durabit et erit velut ignis, propter acerbitatem. Hanc eternam iram petit a se moveri. Is. 64.c. dicens : Ne irascaris, Domine, satis ; et ne ultra memineris iniquitatis nostre. De hac etiam dicitur in Ps. 84. Numquid in eternum irasceris nobis, aut extendes iram tuam a generatione in generationem ? Quomodo autem accensus erit zelus, dicitur. {2.209vb} Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Ut autem non faciat hoc in bonis, sed in malis, rogat, subdens.
marg.| {f} Effunde iram tuam] etc. Et effunde tunc, qui modo stillas. Iob. 26.d. Cum vix parvam stillam sermonum eius audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis eius intueri ?
marg.| {g} In Gentes] id est in gentiliter viventes in luxuriis et avaritia, que est idolorum servitus, Eph. 5.b.
marg.| {h} Que te] etc. facto, licet, forte verbo. Tit. 1.d. confitentur se nosse Deum ; factis autem negant, cum sint abominati et incredibiles et ad omne opus bonum reprobi.
marg.| {i} Et in regna] etc. Tria sunt regna, que nomen Dei non invocant, scilicet regnum mundi, regnum carnis, regnum diaboli. Regnum mundi, sunt cupidi, qui invocant mammonam. Regnum carnis, sunt luxuriosi, qui invocant Beelphegor. Regnum diaboli, sunt superbi, qui invocant Baal. Is. 60.c. Gens et regnum, quod non servierit tibi, peribit. Ioel. 2.g. Omnis, qui invocaverit nomen Domini, salvus erit. Ergo qui noluerit invocare, ponetur cum illo, qui obmutuit. Mt. 22.b. De his regnis dicitur. Hbr. 11.f. Sancti per fidem vicerunt regna. Primum regnum vincitur per eleemosynam et largitionem, secundum per ieiuniorum continuationem, tertium per orationum devotionem. Ier. 1.b. Ecce posui te super Gentes, ut destruas, etc.
marg.| {l} Quia] etc. Hec tria regna comederunt, id est incorporaverunt sibi Iacob, id est clericos.
marg.| {m} Et locum eius] scilicet Ecclesiam.
marg.| {n} Desolaverunt] auferendo eis sponsos et filios, scilicet prelatos et clericos. Lam. 1.a. Non est, qui consoletur eam ex omnibus caris eius. Ier. 31.c. et Mt. 2.c. vox in excelso audita est, lamentationis, fletus et luctus, Rachel plorantis filios suos et nolentis consolari super eis, quia non sunt. Vel per Gentes intelliguntur mali prelati : De quibus supra. Deus, venerunt Gentes, etc. Unde dicit de eis.
marg.| {f} Effunde iram tuam] copiose.
marg.| {g} In Gentes] id est malos prelatos, divitias et delicias amantes.
marg.| {h} Que te] etc. quia sicut dicitur Is. 56.d. Speculatores eius ceci omnes. Et post pauca : Ipsi ignoraverunt intelligentiam.
marg.| {i} Et in regna] etc. sed vocaverunt nomina sua in terris suis et invocaverunt idola avaritie. Os. 8.a. Ipsi regnaverunt et non ex me : Principes extiterunt et non cognovi, id est non approbavi : argentum suum et aurum suum fecerunt sibi in idola, ut interirent. Tunc enim interibunt, quando effundet Dominus super eos iram suam : quando ut dicitur Sap. 6.a. iudicium durissimum his, qui presunt, fiet. Super pauperes autem et eos, qui hic conculcati fuerint, licet aliqui eorum propter peccata damnentur ; non tamen in tanta abundantia effundet iram suam, sed quasi stillabit respectu effusionis magne, que fiet super prelatos et Potentes. Unde ibidem Sap. 6.a. subiungit : Exiguo conceditur misericordia ; Potentes aut potenter tormenta patientur. Et hec eis evenient.
marg.| {l} Quia] etc. id est populum Domini devoraverunt. Ps. 13. Qui devorant plebem meam, sicut escam panis. Mi. 3.a. qui comederunt carnes populi mei et pelles eorum desuper excoriaverunt et ossa eorum confregerunt, etc. Tunc clamabunt ad Dominum et non exaudiet eos.
marg.| {m} Et locum eius] id est Ecclesiam.
marg.| {n} Desolaverunt] ut supra. Illa enim mala veniunt in Ecclesiam per prelatos. Is. 49.e. Venerunt destructores tui destruentes te et dissipantes te a te exibunt. Postquam imprecatus est, Propheta, vel vir iustus malis et pertinacibus, non optando eis penam, sed laudando divinam iustitiam : orat pro peccatoribus non obstinatis et connumerat se illis vir Iustus ex humilitate, dicens.
marg.| {o} Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum] quasi dicat, da gratiam penitentie, ut de cetero non recorderis peccata nostra, Ps. 129. Si iniquitates observaveris, Domine, etc. Ez. 18.e. Quacumque hora ingemuerit peccator, omnium iniquitatum eius non recordabor amplius.
marg.| Recordatur autem Dominus peccatorum nostrorum per sex videlicet per
- Scripturam. Ier. 17.a. Peccatum Iuda scriptum est stilo ferreo.
- Profunditatem peccati. Os. 9.b. profunde peccaverunt, sicut in diebus Gabaa. Hec profunditas consistit in presumptione et desperatione. Prv. 18.a. Impius, cum in profundum venerit peccatorum, contemnit.
- Consuetudinem. Gn. 4.a. secundum aliam litteram, peccasti, quiesce, dictum est ad Cain.
- Multitudinem peccatorum. 2Par. ult. Peccavi super numerum arene maris, multiplicata sunt peccata mea.
- Magnitudinem peccati. Lam. 3.b. Conclusit vias meas lapidibus quadris, id est magnis peccatis.
- Signa et memorialia. Is. 57.b. Post ostium retro postem posuisti memoriale tuum.
marg.| {a}* Cito anticipent] etc. scilicet antequam anticipet nos mors, vel diabolus. De quo supra orat : Exsurgat, Domine, preveni eum et supplanta eum. Et alibi : Domine, ad adiuvandum me festina, Dn. 9.e. Ne moreris propter temetipsum, Deus meus. Et necesse est, quod anticipent nos misericordie Domini : quia ut dicitur. Sir. 14.b. Mors non tardabit. Ideo bene petebat ille, Io. 4.g. Domine, descende prius quam moriatur filius meus.
marg.| {b} Quia pauperes] etc. Hec est bona ratio, quia misericordia pauperum et miserorum est possessio propria, non eius, cui dicitur Apc. 3.c. Dicis : quia dives sum et locupletatus et nullius egeo.
marg.| {c} Nimis] Nimis pauper est, qui nec in celo, nec in terra aliquid habet. De qua nimia paupertate intelligitur illud Sir. 40.d. Fili, in tempore vite tue ne indigeas, melius enim est mori, quam indigere. Divites, qui plus aliis videntur habere, plus indigent. Unde Prv. 13.a. Est quasi dives, cum nihil habeat. Hieronymus Avaro deest tam quod habet, quam quod non habet : credenti autem totus mundus divitiarum est. Quia ergo pauperes sumus nimis, ut aliquid lucrari possimus.
marg.| {d} Adiuva nos, Deus salutaris noster] 1. Cor. 3.c. Dei adiutores sumus. Et qui iuvat se, Deus iuvat illum. Unde Ps. 53. Ecce enim Deus adiuvat me et Dominus susceptor est anime mee. Multi autem querunt adiutorium, non a Deo Salvatore, sed a mundo perditore ; ut illi, qui ditari querunt, per usuram et dolum, per simoniam et furtum, Is. 31.a. Ve qui descendunt in Egyptum ad auxilium, Sir. ult. b. Respiciens eram ad adiutorium hominum et non erat. Sic poterunt multi dicere in die mortis. Sed confidenter dicit Hab. ult. d. Exultabo in Deo Iesu meo. Ps. 120. Auxilium meum a Domino.
marg.| {e} Et propter gloriam] etc. non propter nostram. Ps. 113. Non nobis, Domine, non nobis, etc. Baruch 2.b. Domino Deo nostro iustitia ; nobis autem et patribus nostris confusio faciei, sicut est dies hec : Et qui est gloria Domini ? Dn. 9. Gloria Domini est dies hec. Et quid est gloria Domini ? est misereri.
marg.| {f} Et propitius esto] etc. quod est, Iesus, quasi dicat non ex operibus iustitie, que fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit, Tit. 3.b. Qui ab actu salvandi habet nomen Salvatoris, scilicet Iesus, quod interpretatur Salvator a peccatis. Mt. 1.d. Vocabis nomen eius Iesum ; ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum, Est. 12.d. {2.210rb} Propitius esto forti et funiculo hereditatis tue et converte luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen tuum. Petit ergo tria in hoc versu. Primo adiutorium ad bonum faciendum. Sed quia benefacientes nititur Diabolus impedire ; secundo petit liberationem a diabolo et eius laqueis, cum dicit, Libera nos. Sed quia non est ita sanctus, qui non peccet saltem venialiter ; tertio petit remissionem peccatorum, cum dicit. Et propitius esto, etc. Sequitur
marg.| {h} Ne forte] etc. id est inter peccatores gentiliter viventes.
marg.| {i} Ubi est Deus eorum] quasi dicat ne insultent nobis peccatores, qui bonorum casui, aut tribulationi insultare solent. Sic amici Iob insultaverunt ei. Et uxor Tobie insultavit ei, dicens : Manifeste facta est vana spes tua et eleemosyne tue modo apparuerunt. Et Iudei Domino dicentes, Mt. 27.e. Confidit in Deum, liberet eum, si vult.
marg.| {k} Et innotescat in nationibus] id est omnibus qui ad iudicium venerint. De quo Sap. 13.b. Iudicabunt Sancti nationes. Quid innotescat ?
Numérotation du verset Ps. 78,XI 
marg.| {m} Ultio sanguinis servorum] etc. ad litteram. Vel per detractionem, Ez. 22.b. Viri detractores fuerunt in te ad effundendum sanguinem. Vel per odium, quia sicut dicitur 1Io. 3.c. Qui odit fratrem suum, homicida est. Vel per rapinam et excoriationem pauperum, Eccles. 54.d. Panis egentium vita pauperum est : qui defraudat illum, homo sanguinis est, etc. Ultio tunc innotescet omnibus, quando ut dicitur Dt. 32.f. sanguinem servorum suorum ulciscetur et vindictam retribuet in hostes eorum, Chrys. Non est condigna ultio ei, qui centum interfecit homines semel mori. Iudex igitur secularis non potest digne punire peccata alicuius ; sed solus Deus. Unde Sir. 28.a. Qui vindicari vult a Domino, inveniet vindictam : et peccata illius servans servabit, Dt. 32.a. Mea est ultio et ego retribuam. Et quomodo ? Sir. 39.d. Ignis, grando, fames et mors : omnia hec ad vindictam creata sunt. Bestiarum dentes et scorpii et serpentes et rhomphea vindicant in exterminium impiorum. Et dicit.
marg.| {l} Coram oculis nostris] quia sicut dicitur in Ps. 47. Letabitur Iustus, cum viderit vindictam, etc. Et ut hoc velocius impleatur.
Numérotation du verset Ps. 78,11 
marg.| {o} Introeant in conspectu tuo] quasi quedam persona nobilis.
marg.| {p} Gemitus compeditorum] ad litteram. Vel vinculis penarum et egritudinum. Vel vinculis religionis, Sir. 35.c. Deprecationem lesi exaudiet, non despiciet preces pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Et ibidem d. Oratio humiliantis se nubes penetrabit, Is. 59.b. Quasi columbe meditantes gememus : exspectavimus iudicium et non est : salutem et elongata est a nobis.
Numérotation du verset Ps. 78,XII 
marg.| {q} Secundum magnitudinem brachii tui] id est amoris, quem ostendisti : o Deus Pater, dando morti brachium tuum, id est filium pro nobis. De quo Is. 48.c. Faciet voluntatem suam in Babylone, id est mundo et brachium suum in Chaldeis, id est in demonibus, quos per brachium devicit. Et sic fecit voluntatem suam, de qua dicit brachium, id est filius. Descendi de celo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem eius, etc. Hec est autem voluntas eius, qui misit me patris, ut omne, quod dedit mihi pater, non perdam ex eo ; sed resuscitabo illud in novissimo die 1. Thes. 4.a. Hec est voluntas Dei sanctificatio vestra, Christus autem sanctificavit nos sanguine suo, Io. 17.c. Et ego pro eis sanctifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate. Vel ad Christum dicit.
marg.| {q} Secundum] etc. id est secundum magnitudinem amoris, quem ostendisti nobis, extendens in Cruce brachia ad amplectendum nos, Is. 52. Paravit Dominus brachium sanctum suum in oculis omnium Gentium, etc. Is. 40.c. In brachio suo congregabit agnos, etc.
marg.| {r} Posside filios] etc. id est eos, quos Apostoli et Martyres pro te mortificati et occisi in fide genuerunt 1Cor. 14.d. Per Evangelium ego vos genui, Ez. 22.d. Deficere faciam immunditiam tuam a te et possidebo te in conspectu Gentium, Ex. 34.b. Obsecro, ut gradiaris nobiscum et auferas peccata nostra, nosque possideas. Bene ergo allegat, ut secundum amorem, quo emit nos, servet nos et possideat quia, sicut dicit beatus Bernardus : tanti emit, ut amittere non velit. Sed multi se subtrahunt a possessione Domini, faciunt se possessionem diaboli. Unde dicunt quidam, Is. vigesimo sexto c. Domini possederunt nos absque te. Hoc autem multoties fit per malam societatem, quia ut dicit, Ps. 17. Cum sancto sanctus eris. etc. et cum perverso perverteris. Unde eis imprecatur * dicens.
Numérotation du verset Ps. 78,12 
XIII
marg.| {a} Et redde] etc. qui nos ad peccatum traxerunt.
marg.| {b} Septuplum] id est perfectam penam et punitionem in corpore et anima. Eccl. 7.a. Non seminabis mala in sulcis iniustitie et non metes ea in septuplum, id est in anime tribus viribus et corporis quatuor elementis. Gn. 4.c. Qui occiderit Cain, septuplum punietur. Et infra d. Septuplum ultio dabitur de Cain, de Lamech vero septuagies septies. Peccatum enim septem adduxit penas. Prima est hebetatio intellectus in vi rationabili. Secunda, corruptio affectus in vi concupiscibili. Tertia, obduratio in vi irascibili. He tres sunt interius in anima. Exterius autem sunt quatuor. Prima, est paupertas. Secunda, molestia. Tertia, ignominia. Quarta, mors, sive temporalis, sive eterna : utraque enim ex peccato sequitur.
marg.| {c} In sinu eorum] id est in secreto conscientie, quia sicut conscientia est culpe, ita et pene.
marg.| {d} Improperium ipsorum] etc. Improperium Domino, qui peccat. Nam propter peccata nostra sustinuit opprobrium in Cruce et Passione, sicut dicit in Ps. 68. Opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me. Unde qui iterum peccat, quantum in eo est, facit Deo opprobrium. Hbr. 6.a. Rursum crucifigentes sibimetipsis filium Dei et ostentui habentes.
Numérotation du verset Ps. 78,13 
XIV
marg.| {f} Nos autem] Tertia pars, ubi in exultatione includit lamentationem. Unde dicit   [Nos autem] quasi dicat, tu ita illis facies   [nos autem populus] quem tibi peculiarem elegisti. Dt. 7.b. et 26.d. Te elegit Dominus, ut sis ei populus peculiaris de cunctis populis, qui sunt super terram.
marg.| {h} Et oves] quas deduxisti per desertum. Ps. 76. Deduxisti sicut oves populum tuum, in manu Moysi et Aaron.
marg.| {i} Pascue tue] quia nos pavisti in deserto manna per quadraginta annos. Nos, inquam, tales.
marg.| {k} Confitebimur tibi] confessione laudis.
marg.| {l} In seculum] id est semper.
Numérotation du verset Ps. 78,XV 
marg.| {m} In generatione] etc. id est illis, qui sunt presentes : et illis, qui sunt futuri.
marg.| {n} Annuntiabimus] etc. predicando. Moraliter, dicit vir iustus, vel Ecclesia.
marg.| {f} Nos autem] etc. quos proprio sanguine redemisti.
marg.| {h} Et oves ] etc. quos proprio corpore pascis. Vel sic.
marg.| {f} Nos autem populus] per concordiam.
marg.| {g} Tuus] per obedientiam.
marg.| {h} Et oves] per innocentiam.
marg.| {i} Pascue tue] per doctrinam.
marg.| {k} Confitebimur tibi] corde, ore, opere, per gratitudinem.
marg.| {l} In seculum] per perseverantiam. Pascua Domini, est sacra Scriptura, ubi pascuntur oves sue. Unde Ez. 34.d. In pascuis uberrimis pascam eas et in montibus excelsis Israel erunt pascue earum. Montes prelati : Herbe montium, exempla et verba eorum. Sed Iob. 40.c. dicitur : Huic montes herbas ferunt, id est Diabolo, quia exempla prelatorum modo plures acquirunt diabolo. Unde addit : Iob. Omnes bestie agri ludent ibi, id est omnes demones, vel vitia cuiuslibet generis ibi secure habitant et ludunt et illudunt. Bene autem dicit   [Confitebimur] scilicet presens confessio peccati debet fieri in hoc seculo et habebit finem. Eccles. 17.d. Ante mortem confitere, a mortuo quasi nihil petit confessio. Confessio autem laudis infinita et eterna erit, in seculum seculi : Et hoc est, quod additur.
marg.| {m} In generatione et generationem] etc. in futuro. Ps. 83. Beati, qui habitant in domo tua, Domine, in secula seculorum laudabunt te. Supra dictum est, quod pascua Dei est doctrina sacra, que per prelatos et Doctores, quasi per Pastores simplicibus quasi peccatoribus ministratur. Et notande sunt proprietates pascue his versibus.   [Pascua sponte virent, pascunt inculta licenter Altapecus, sed aquosa boves, dant fena, per imbres] Pascua {2.210vb} enim sacre doctrine debent dari sponte, quia et sponte datur a Deo. Mt. 10.a. Gratis accepistis, gratis date. Sponte etiam fructificat in auditoribus, quia coacti non faciunt verum fructum. Gn. 1.a. Germinet terra herbam virentem. Item debent virere virtutibus, ut docentes virtutibus splendeant et eas doceant. Is. 35.c. In locis, ubi prius habitabant dracones, viror calami et iunci orietur. Per contrarium dicitur. Sir. 43.c. Extinguet viride, sicut ignem. Item pascunt, quia Pastores debent oves pascere doctrina, non seipsos crapula. Ez. 34.a. Ve pastoribus, qui pascebant semetipsos. Item inculta, id est rudis debet esse doctrina, ut non abscondatur Sapientia in decore suo Eccl. 4.c. Item licenter, quia pascua debet esse communis. Rm. 1.b. Sapientibus et insipientibus debitor sum. Item alta pecus, id est simplices aggrediuntur ardua consilia, que docentur in sacra Scriptura. Unde de onagro dicitur Iob. 39. Circumspicit montes pascue sue et virentia queque perquirit. 1Rg. 24.a. Per abruptissimas petras, que solis ibicibus pervie sunt. Sed aquosa boves, id est sapientes huius mundi ea nolunt audire : et illa complectuntur, que temporalium abundantiam indulgere videntur. Am. 4. Audite verbum Domini vacce pingues. Gn. 41.a. Ascendebant septem boves crasse nimis et pascebantur in locis palustribus. Hoc est, quod dixerunt quidam. Io. 9. Nos discipuli Moysi sumus. Moyses enim promittebat temporalia ; Christus vero amputabat ea, dicens : Nisi quis renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse Discipulus. Dant fena, id est humiliant, docendo, quia omnis caro fenum, sicut dicitur. Is. 40.b. Per imbres gratie, quia ut dicit Gregorius Frustra laborat exterius lingua Predicatoris, nisi intus adsit gratia Salvatoris. Is. 30.e. Dabitur pluvia semini tuo, ubicumque seminaveris in terra. Ez. 31.b. Irrigabo cor populorum multorum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 78), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_78)
Signaler un complément d'information

Notes :