Hugo de Sancto Caro

Psalmus 99

Numérotation du verset Ps. 99,1 

¶Psalmus in confessione1.
¶Codd. : (Ps. 99) D30 Rusch Ps-G
1 in confessione] David. Vox apostolorum de adventu Christi dereliquis D30
Numérotation du verset Ps. 99,2 I

Iubilate Deo2 :
2 Deo C Edmaior. ( C I ΨB Ω) Clementina Rusch cum Ps-R ] Domino Ps-G D30
omnis terra ¦
servite
Domino in letitia.
Numérotation du verset Ps. 99,II 

Introite
in conspectu eius ¦ in exultatione.
Numérotation du verset Ps. 99,3 III

Scitote
quoniam Dominus ipse est Deus ¦ ipse fecit nos
et non ipsi nos .
Numérotation du verset Ps. 99,IV 

Populus eius
et oves
pascue eius†
Numérotation du verset Ps. 99,4 

introite
portas eius in confessione ¦
atria eius
in hymnis
confitemini illi.3
3 <divisio.> eius+... D30²
Numérotation du verset Ps. 99,V 

Laudate nomen eius
Numérotation du verset Ps. 99,5 

quoniam suavis est4 Dominus†
4 est Edmaior. (ΦP ΨB V D) D30 Ω Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Correc2 (antiq. non interponunt EST ) Ps-G
in eternum
misericordia eius ¦ et usque in generationem5 et generationem veritas eius.
5 generationem Ps-G Correc2 Rusch ] generatione Ps-G (Q² ΦR U ΨB V) D30 Ω Rusch (Glossa) Ed1530

Psalmus 99

Numérotation du verset Ps. 99,1 
marg.| {257ra} Iubilate Deo. Titulus. Psalmus in confessione. In precedenti Ps. egit Propheta de regno Christi. Sed quia per confessionem venitur ad Regnum illius, ideo bene hic agit de confessione. Unde is est sensus tituli. Ps. iste est in confessione, id est agit de confessione. Est autem duplex confessio, scilicet laudis et peccatorum. Et de utraque agit hic. Unde secundum hoc bipartitus est Ps. Primo, perfectis confessionem laudis indicit : Secundo incipientibus et imperfectis confessionem peccatorum, ibi : Introite portas eius. Ex his patet intentio, quia monet ad confessionem. Glossa exponunt hunc Ps. tantum moraliter. Nos autem primo possumus eum transcurrere allegorice.
marg.| {a} Iubilate Deo omnis terra] In precedenti Ps. quasi irridendo et subsannando dixerat, quod de eo, quod Dominus regnavit, irascantur populi Iudeorum, hic vero non irridendo, sed vere ad fidem omnes gentes monendo hortatur, ut exultent et iubilent. Licet ergo irascantur Iudei de regno Christi.
marg.| {b} Omnis terra] id est habitatores terre per totum Mundum diffusi.
marg.| {a} Iubilate Deo] id est exultate corde et ore de Regno Christi : Et conversi ad eum.
marg.| {c} Servite Domino] non idolis servientes, non coacte, sicut multi cogebantur idolis servire : Sed in letitia.
marg.| {d} Introite in conspectu eius] id est in fide, quam ipse conspicit, id est placita est ei. Unde Ier. 5.a. Domine oculi tui respiciunt fidem. Hbr. 11.b. sine fide impossibile est quemquam placere Deo. Fides etiam conspicit Deum et homo per fidem cognoscit eum, unde bene dicitur conspectus Dei. Introite ergo in ea.
marg.| {e} In exultatione] 1Pt. 1.b. Credentes exultabitis. Et per fidem.
marg.| {f} Scitote, quoniam Dominus] Christus, ipse est Deus, qui hactenus putavistis idola esse Deos, que tamen idola vos faciebatis manibus vestris. Sed non sic de Deo : Quia.
marg.| {g} Ipse fecit nos et non ipsi nos] Scitote hoc dico, vos facti.
marg.| {i} Populus eius] Christianus.
marg.| {k} Et oves pascue eius] pasti verbo suo et pabulo Corporis et Sanguinis sui
marg.| {a} {2.257va} Δ Introite portas eius] id est Sacramenta, precipue Baptismus dicitur porta Dei et Ecclesie, quia per aliam non est ingressus ad eam, vel ad eum.
marg.| {b} In confessione] peccatorum. Et sic postquam intraveritis portas Sacramentorum, intrabitis, etc.
marg.| {c} Atria eius] scilicet Ecclesiam, que dicitur atria pluraliter, quia sunt plures Ecclesie particulares et unum atrium, ut supra dictum est, quia est una universalis Ecclesia in unitate fidei congregata. Et ingressi.
marg.| {d} In hymnis confitemini illi] confessione laudis. Unde et sequitur.
marg.| {f} Laudate nomen eius] Christum, quo et vos Christiani nominati estis.
marg.| {g} Quoniam suavis est Dominus] etc. Hoc non mutatur a mortali expositione, que sequitur.
marg.| {a} Iubilate Deo] pro bonis, que vobis fecit et pro Regno eterno, quod vobis paravit : Io. 14.a. Vado parare vobis locum.
marg.| {b} Omnis terra] quia misericordia Domini plena est terra. Et quia omnibus paratum est Regnum, nisi per suam stultitiam se excludant.
marg.| {c} Servite Domino in letitia] non in angaria ferentes crucem eius, non in tristitia dantes ei munera servitii 2Cor. 9.b. Non ex tristitia, aut ex necessitate, hilarem enim datorem diligit Deus. Eccl. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum et in exultatione sanctifica decimas tuas. Et merito serviendum est ei in letitia cui, sicut dicit Boethius servire regnare est, cuius agi frenis summa libertas est.
marg.| Quod ergo dicit : Iubilate, arguit malum silentium. Apc. 8.a. Factum est silentium in celo.
¶Item arguit Sodomam, que interpretatur muta. Is. 56.d. Et universi canes muti non valentes latrare. Deo, dicit, contra dissolutam letitiam mundi. Iob. 21.b. Exultant lusibus, tenent tympanum et citharam et gaudent ad sonitum organi Os. 9.a. Noli letari Israel, noli exultare sicut populi : Qui Prv. 2.c. letantur, cum malefecerint et exultant in rebus pessimis. Omnis terra contra invidiam Iudaicam, quia invident gentibus Domini. 1Thes. 2.d. Prohibentes nos gentibus loqui ut salve fiant.
¶Vel contra singularitatem. Eccl. 4.c. Ve soli. Servite, dicit, contra superbiam, quia superbi volunt dominari et non servire. Io. 8.d. Semen Abrahe sumus et nemini servivimus umquam, Domino, contra avaritiam, que est Idolorum servitus, ut dicitur Eph. 5.b. Nec servit Domino, sed nummo. Mt. 6.d. Non potestis Deo servire et mammone, id est Deo divitiarum. In letitia contra acediam. 2Cor. 7.c. Tristitia seculi mortem operatur. Eccl. 38.b. Ne dederis in tristitia cor tuum, sed repelle eam a te. Et supra parum : A tristitia festinat mors et cooperit virtutem. Sed obiicitur dupliciter. Primo contra illud, Iubilate, quia dicitur Za. 1.c. Omnis terra habitatur et quiescit. Solum.1 Habitatur a Domino et quiescit a peccato, non a gratiarum actione. Item obiicitur contra illud, quod dicitur : In letitia, quia dicitur. Mt. 5.a. Beati, qui lugent. Et Eccl. 7.a. Cor sapientium, ubi tristitia. Iac. 4.c. Miseri estote et lugete, risus vester in luctum convertatur et gaudium in merorem. Sol. Ps. 2. Exultate ei cum tremore. Qui autem vult iubilare, oportet, quod locum aptum habeat : Unde addit :
1 Solum] sic Ed1703
marg.| {d} Introite in conspectu eius] id est in cubiculum conscientie pure. Mt. 6.a. Cum oraveris, intra in cubiculum tuum. {2.257rb} Prv. 30.d. Lepusculus plebs invalida, cubile suum in petra collocat, id est in Christo, 1Cor. 10.a. Petra autem erat Christus. Et hic bene dicitur.   [In conspectu eius] quia ibi solus Deus respicit, 1Rg. 16.b. Dominus intuetur cor. Introite ergo ibi :
marg.| {e} In exultatione] quasi dicat libenter hoc facite et redite ad propriam domum, non sicut mimi et ioculatores, qui semper volunt esse extra domum suam et tristantur, quando oportet eos redire ad domum suam. Eccl. 32.c. Precurre prior in domum tuam et illic advocare et illic lude et age conceptiones tuas et non in deliciis et verbo superbo. Item   [in exultatione] quia in tali corde est exultatio, vel de spe venie, vel de spe glorie. Et iterum de eo, quod ibi Deum invenit. Prv. 14.b. Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio eius non miscebitur extraneus. Ps. 149. Letabuntur in cubilibus suis. So. 3.c. Letare et exulta Israel et in omni corde filia Hierusalem. Et post addit : Dominus Deus tuus in medio tui, id est in corde, fortis, ipse salvabit, gaudebit super te in letitia, id est faciet te gaudere, hoc enim Deo attribuitur, quod per ipsum facimus, sicut Rm. 8.e. dicitur : Spiritus postulat pro nobis, id est postulare nos facit.
marg.| Et notandum quod in multa loca debet homo intrare. Unde dicit simpliciter, introite et non dicit, quo quasi dicat, introite
Ut :
- Columbe in fenestras vulnerum Christi. Ct. 2.d. Veni, columba mea, in foraminibus petre, etc. Is. 60.b. Quasi columbe ad fenestras suas.
- Grex in ovile. Io. 10.c. Alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili et illas opertet me adducere.
- Princeps in dignitatem. Hoc modo proprie dicuntur sacerdotes ingredi in conspectu Domini, Io. 10.b. Ego sum ostium, per me, si quis introierit, salvabitur : et supra a. Qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro ; qui autem intrat per ostium, pastor est ovium.
- Electi in gloriam. Mt. 25.c. Venite, benedicti. Nunc intramus ibi meditando, postea intrabimus perfruendo, quando dicetur nobis : Intra in gaudium Domini tui. Hbr. 4.c. Festinemus ingredi in illam requiem.
- Veniam consecuti ad penitentiam. Os. 2.d. Miserebor eius, qui fuit absque misericordia, etc.
- Timidi in castrum clausi. Ier. 8.e. Quare sedemus ? convenite et ingrediamur civitatem munitam et sileamus ibi :
- Processio in Ecclesiam. Ps. 44. Procede et regna.
{f} Scitote, quoniam Dominus ipse est Deus] id est facto comprobate, quia quidam, ut dicitur Tit. 1.d. confitentur se nosse Deum, factis autem negant. 3Rg. 18.d. Si Dominus est Deus, sequimini eum : si autem Baal, sequimini illum. Plures hodie videntur sequi Baal, quam Deum. Baal superior, vel devorator interpretatur, ecce ambitio et gula, que hodie multos habent sequaces, quorum Deus venter est et gloria in confusione. Phil. 3.d.
marg.| {g} Ipse fecit nos] Is. 64.c. Pater noster es tu, nos vero lutum et fictor noster et opera manuum tuarum omnes nos. In hoc arguuntur magni, qui minores contemnunt. Iob. 33.a. Ecce et me, sicut et te fecit Deus et de eodem luto ego quoque formatus sum.
marg.| {h} Et non ipsi nos] supple, fecimus nos. Contra illud, quod dixit quidam, Ez. 29.a. Ego feci memetipsum, Satis vulgare est verbum apud multos : Ego me feci, scilicet divitem, vel potentem : Et ille se fecit, id est sine alterius auxilio acquisivit sibi multas divitias et honores, Am. 6.d. In fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua. Usurarios vero et latrones et dolosos diabolus facit. Mt. 4.b. Hec omnia tibi dabo, si procidens adoraveris me. Facit etiam et aliquos prelatos : Unde conqueritur Dominus Os. 8.a. Ipsi regnaverunt et non ex me ; Principes extiterunt et non cognovi. Non omnibus autem datum est scire ista, sed tantum vobis, qui estis.
marg.| {i} Populus eius et oves pascue eius] Populus dicitur humilis congregatio. Ille ergo non est de populo Dei, quia abiecta humilitate reputat se Regem suum, vel et aliorum dominatorem, vel Iudicem, quia omnes vult iudicare. Multi enim tales sunt, qui de omnibus statuunt se iudicatores et ordinatores. Ier. 48.b. Mittam eis ordinatores et stratores laguncularum, id est qui pavimentum facient, de ollis concavis, id est consiliis fragilibus et nocentibus. Item ubi est schisma et discordia, non populus Dei. Ps. 54. In domo Dei ambulavimus cum consensu.
marg.| {k} Et oves pascue eius] Oves pascue eius, sunt simplices, qui lacte simplicis doctrine pascuntur. Oves autem non sunt, nec de pascua eius, detractores, qui ut dicitur Prv. 23.c. carnes ad vescendum conferunt, Ex. 17.d. Delebo memoriam Amalech de sub celo. Amalech interpretatur lingens sanguinem et significat istos detractores, quos delebit Dominus, quia inimici eius sunt. Unde Rm. 1.d. Detractores Deo odibiles.
marg.| {a} * Introite portas eius in confessione] Secunda pars, in qua incipientibus et imperfectis confessionem peccatorum indicit, quasi dicat Bonum est confiteri confessione laudis, sed precedere debet confessio peccatorum, quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Eccl. 15.c. et in Ps. 49. Peccatori dixit Deus, quare tu enarras iustitias meas et assumis testamentum meum per os tuum ? Glossa pollutum. Dicit ergo : Introite portas eius in confessione. Antequam introeatis ad eum laudandum, videte, ut peccata confiteamini, non veniatis vacui, sed in confessione. Eccl. 35.b. Non apparebis in conspectu meo vacuus. Idem Ex. 23.b. Os. ult. a. Tollite vobiscum verba, scilicet confessionis. Notandum autem, quod sunt multe et diverse porte Domini. Est enim porta iudicialis, de qua Am. 5.d. Constituite in porta iudicium. Mi. 6.a. Iudicium Domini cum populo suo et cum Israel diiudicabitur : Popule meus, quid feci tibi, etc. Item est porta exitus ab hac vita. Sap. 7.a. Unus est introitus omnibus ad vitam et similis exitus. Tertia porta est ingressus ad gloriam, de qua in Ps. 117. Hec porta Domini, iusti intrabunt per eam. Item Ez. ult. d. assignantur 12. porte, ubi dicitur : Et porte civitatis in omnibus tribubus Israel. Porte tres a Septentrione. Porta Ruben una ; porta Iuda una ; porta Levi una. Et sic ex aliis partibus fuerunt porte nominate nominibus filiorum Iacob. Aquilo vel Septentrio, statum peccatorum designat, ubi necessarius est Ruben, qui interpretatur filius visionis, ut, scilicet peccator primo cognoscat statum suum ; deinde Iuda, id est confessio peccatorum, postea Levi, id est assumptus a vitiis, ut iam declinet ab omni malo. Item ad plagam Orientalem porte tres. Porta Ioseph una ; porta Beniamin una ; porta Dan una. Oriens significat statum proficientium, ubi necessarius est Ioseph, id est augmentum virtutum. Et Beniamin, id est filius dextere, ut homo non querat, nisi eterna. Et Dn. id est Iudicium, ut semper cogitet homo de Iudicio, ut sic timeat et timor custodiat eum et virtutes eius. Item ad plagam Meridianam porte tres. Porta Simeonis una ; porta Isachar una ; porta Zabulon una. Meridies statum significat perfectorum, ubi necessarius est Simeon, qui interpretatur audiens merorem, Ecce compassio. Isachar merces, quia iam securi sunt de mercede eterna. Et Zabulon habitaculum fortitudinis, quia corda eorum fixa sunt ibi, ubi vera sunt gaudia. Item ad plagam Occidentalem porte tres. Porta Gad una ; porta Aser una ; porta Nephtalim una. Occidens est mors et significat statum pervenientium : Ibi est Gad, qui interpretatur accinctus, id est paratus ad vitam eternam. Aser, beatitudo. Nephtalim, dilatatio. Has ergo portas eius introite in confessione.
marg.| Notandum autem, quod quidam intrant prave in confessione, videlicet :
Per viam :
Hypocrisis, vel simulationis, Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat.
- Elationis. Lc. 18.b. Non sum sicut ceteri hominum.
- Desperationis, Mt. 27.a. Peccavi tradens sanguinem iustum.
- Negociationis. Ps. 48. Confitebitur tibi, cum benefeceris ei.
- Proditionis. Mt. 22.b. Magister scimus, quia verax es.
- Adulationis. 1Rg. 29.d. Scio, quia bonus es tu in oculis meis, sicut Angelus Dei.
- Derisionis. Mt. 27.d. Ave Rex Iudeorum.
- Coactionis. Mc. 1.c. Venisti ante tempus perdere nos, scio, quia sis Sanctus Dei.
- Indignationis.
- Contaminationis. Ps. 49. Peccatori autem dixit Deus, quare tu enarras iustitias meas ?
marg.| {c} Atria eius] scilicet Ecclesias.
marg.| {d} In {2.257vb}   hymnis] hoc est contra eos, qui nolunt cantare in Ecclesiis, quia quidam non intrant atria, qui ad Ecclesiam non veniunt. Alii intrant, sed non in hymnis, quia ibi ingressi non cantant, sed sunt quasi laici. Vel hoc, quod dicitur in hymnis, potest iungi cum eo, quod sequitur.
marg.| {e} Confitemini illi] quasi dicat cum hymnis letitie confitemini, non tantum peccata, sed et beneficia Dei. Unde addit :
marg.| {f} Laudate Nomen eius] Christianum, verbo et facto. Multi vituperant nomen Christi verbo, ut heretici et pagani et Iudei. Multi etiam Christiani vituperant illud facto Rm. 2.d. Qui in lege gloriaris, per prevaricationem legis Deum inhonoras. Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est, scilicet Is. 52.b.
marg.| {g} Quoniam suavis est Dominus] Ct. 1.a. Oleum effusum nomen tuum. Oleum suave est et ungit. Sap. 12. O quam bonus et quam suavis est, Domine, spiritus tuus, in nobis etc.
marg.| Suavis est Dominus omnibus sensibus bonorum virorum.
Suavis :
- Gustui, 1Pt. 2.a. Si tamen gustastis, quam dulcis est Dominus.
- Tactui, 2Rg. 23.a. Ipse quasi tenerrimus ligni vermiculus.
- Auditui, quia ipse est verbum bonum et suave, Eccl. 6.a. Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos.
- Olfactui, Eccl. 49.a. Memoria Iosie in compositione odoris facta est opus pigmentarii.
- Visui, 1Pt. 1.c. In quem desiderant Angeli prospicere.
- Suavitas autem eius non est transitoria, sed.
marg.| {h} In eternum misericordia eius] quantum ad salvandos, qui immobiliter in eternitate perdurant, quos hic misericordia a peccato liberavit. Sed ne quis nimis de hac misericordia confidat, addit et de iustitia.
marg.| {i} Et usque in generationem et generationem veritas eius] ad damnandos reprobos secundum opera sua. Ps. 80. Et erit tempus eorum in secula. De his duobus. Ps. 88. Misericordia et veritas precedent faciem tuam, beatus populus, qui scit iubilationem. Ecce finis Ps. huius et principium, quasi dicat qui bene iubilaverit, ut decet, misericordia salvabitur ; qui vero neglexerit, veritate condemnabitur, quod a nobis avertat Deus, amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 99), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_99)
Signaler un complément d'information

Notes :