Hugo de Sancto Caro

Psalmus 93

Numérotation du verset Ps. 93,1 

¶ Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 93) ω 1 NAL3255 ; Rusch Ps-G
quarta sabbati1*
1quarta Ps-R Ps-G ] quarto Rusch Ed1530 | Psalmus... sabbati] Laus cantici ipsi David. Vox Ecclesie de regno Christi D30 ( cf. Ps. 94, 1 )
Numérotation du verset Ps. 93,I 

Deus ultionum
Dominus ¦ Deus ultionum
libere egit.
Numérotation du verset Ps. 93,2 II

Exaltare qui iudicas terram ¦ redde retributionem superbis.
Numérotation du verset Ps. 93,3 III

Usquequo
peccatores Domine ¦
usquequo peccatores
gloriabuntur.
Numérotation du verset Ps. 93,4 IV

Effabuntur’
et loquentur
iniquitatem ¦
loquentur omnes
qui operantur
iniustitiam2*.
2 iniustitiam Ps-G D30 ω 1 NAL3255 ] iniquitatem Ps-G (F* K) Gr79 Rusch cum Ps-Med.
Numérotation du verset Ps. 93,5 V

Populum tuum
Domine humiliaverunt ¦ et hereditatem tuam
vexaverunt.
Numérotation du verset Ps. 93,6 VI

Viduam et advenam
interfecerunt ¦ et pupillos occiderunt.
Numérotation du verset Ps. 93,7 VII

Et
dixerunt non videbit Dominus ¦
nec intelliget
Deus Iacob.
Numérotation du verset Ps. 93,8 VIII

Intelligite
insipientes3
3 insipientes Ps-G (ΨB² D plerique codd. et edd. ) Ω ω 1 NAL3255 Rusch ] qui insipientes estis Ps-G (R F C I V)
in populo ¦
et stulti
aliquando sapite.
Numérotation du verset Ps. 93,9 IX

Qui
plantavit aurem non audiet ¦
aut qui finxit
oculum non considerat ?
Numérotation du verset Ps. 93,10 X

Qui corripit gentes
non arguet ¦ qui4 docet hominem scientiam ?
4 qui Ps-G D30 ω 1 NAL3255 ] aut praem. Rusch cum Ps-R (H²), et praem. Ps-G (Q) ΩS
Numérotation du verset Ps. 93,11 XI

Dominus scit
cogitationes hominum ¦
quoniam vane sunt.
Numérotation du verset Ps. 93,12 XII

Beatus homo quem tu erudieris
Domine ¦ et de lege tua
docueris eum.
Numérotation du verset Ps. 93,13 XIII

Ut5 mitiges ei
5 Ut] et ΦV
a diebus malis ¦
donec fodiatur peccatori fovea.
Numérotation du verset Ps. 93,14 XIV

Quia
non repellet6 Dominus
6 repellet D30 Cor2 Ps-G
plebem suam ¦ et hereditatem suam non derelinquet.
Numérotation du verset Ps. 93,15 XV

Quoadusque iustitia7 convertatur in iudicium ¦
7 iustitia D30 Cor2 (alii secundum greum) ω 1 NAL3255
et qui
iuxta illam8 omnes qui recto sunt corde9.
8 iuxta illam Cor2 (alii secundum grecum) ω 1 NAL3255 Rusch Ps-G ] iuxta illa Cor2 (in antiq. videlicet iustitiam et iudicium) |
9 corde] + diapsalma Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 93,16 XVI

Quis consurget mihi
adversus malignantes ¦
aut quis
stabit
mecum adversus operantes iniquitatem ?
Numérotation du verset Ps. 93,17 XVII

Nisi
quia Dominus adiuvit me ¦ paulo minus
habitasset10
10 habitasset Ps-G (ΨB² V D) Ω ω 1 NAL3255 ... Clementina Rusch cum Ps-R (U)] habitavit Ps-G
in inferno
anima mea.
Numérotation du verset Ps. 93,18 XVIII

Si
dicebam motus est pes meus ¦ misericordia tua Domine adiuvabat me.
Numérotation du verset Ps. 93,19 XIX

Secundum
multitudinem dolorum meorum
in corde meo ¦ consolationes tue letificaverunt animam meam.
Numérotation du verset Ps. 93,20 XX

Numquid adheret tibi sedes iniquitatis11 :
11 adheret Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] aderit Ps-G | sedes Ps-G ( plerique codd. et edd. ) ω1 NAL3255 Rusch ] sedis Ps-G
qui fingis
laborem12*
12 laborem Ps-G ( Q* plerique codd. et edd. ) D30 Hi ω 1 Pagnini ] dolorem Ps-G ( R F C I Q² ΦRGV U ) Ps-R Cor2 (hebr. et antiq. et Ieron. habent DOLOREM sicut supra Ps. 7, 15 : CONCEPIT DOLOREM; tale est ibi Ieron. sed grecus habet LABOREM sed primis standum) ( עָמָ֣ל κόπον)
in precepto.
Numérotation du verset Ps. 93,21 XXI

Captabunt
in animam iusti ¦
et sanguinem innocentem condemnabunt13.
13 condemnabunt ω 1 Ps-G ] condempnabunt ω 1 (postea exp. p) NAL3255
Numérotation du verset Ps. 93,22 XXII

Et factus est mihi Dominus in refugium14 ¦
14 mihi Dominus Ps-G (ΦRP ΨB D edd. ) ω 1 NAL3255 ΩS Rusch )] inv. Ps-G
et Deus meus in adiutorium15
15 adiutorium Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch ] adiutorem Ps-G
spei mee.
Numérotation du verset Ps. 93,23 XXIII

Et
reddet illis iniquitatem ipsorum† et in malitia eorum
disperdet eos ¦
disperdet illos
Dominus Deus noster.16
16 <divisio.> ipsorum+... eorum ¦... eos ω 1 NAL3255 ] ipsorum ¦... eorum... eos’ D30

Psalmus 93

Numérotation du verset Ps. 93,1 
marg.| Deus ultionum Dominus] etc. Titulus.   [Psalmus David quarta sabbati] Supra egit Propheta de Regno Christi. Sed quia multi contra illum murmurant, dicentes, quod non bene regit Mundum, eo quod permittit malos florere in Mundo, bonos autem tribulari : Ideo in hoc psalmo reprimit illud murmur et hoc innuitur in titulo. Unde is est sensus tituli   [Psalmus] iste est   [David] Prophete, habitus pro his, que significata sunt per ea, que facta sunt   [quarta] feria. Facta sunt autem in quarta feria luminaria, Sol et Luna, que quantum in se est, non obscurantur et significant scientiam et sapientiam, que qui habet, novit quod non sine causa permittit Deus hic florere malos et affligi bonos. Sicut enim Sol et Luna placide peragunt cursus suos non curantes de his, que fiunt inferius ; sic Sancti, quorum conversatio in celis est, cum patientia et sine murmure agenda peragunt, temporalia ista non curantes nisi ad compassionem proximi et vite sustentamentum. Et sic patet intentio, quia monet ad patientiam.
marg.| Modus. Tres sunt partitiones. In Prima Propheta querimoniam infirmorum, que est de gloria peccatorum assumit, premittens unde illa sanetur, scilicet quia Deus vindicaturus est in illos. In secunda contra blasphemos invehitur, ostendens Deum scire hec et curare, qui prudenter et iuste de bonis et de malis disponit, ut dum illis fovea foditur, isti patientes efficiantur, edocti, hoc consilium malis incognitum, ibi : [Intelligite] In terra ostendit quod ab iniquis iusti passi fluctuant, quibus modo refugium est Deus futurus vindex peccantium, ibi :   [Quis consurget]
marg.| Volens ergo Propheta sanare et reprimere murmur infirmorum, ponit quatuor, per que maxime reprimitur murmur istud. Primum est potentia vindicandi, quam habet Deus contra eos, qui hic in malis prosperantur et contra eos, qui de hoc murmurant Unde dicit : [Deus ultionum Dominus, Deus ultionum] Secundum est libertas arguendi. Unde subdit. Libere egit, id est aget, quia nihil timebit in iudicio. Tertium est excellentia iudicantis. Unde dicit : Exaltare qui iudicas terram, id est peccatores et terrenos. Quartum est iudicium : Unde dicit : Redde retributionem superbis. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 93,I 
marg.| {i} Deus ultionum Dominus] quasi dicat noli emulari in eo, qui prosperatur in via sua, in homine faciente iniustitiam et noli contra Deum murmurare, quia Deus de utrisque ultionem capiet. Is. 47.a. Ultionem capiam et non resistet mihi homo. Nahum. 1.a. Deus emulator et ulciscens Dominus, ulciscens Dominus et habens furorem, ulciscens Dominus in hostes suos.
marg.| Et ponit ibi quater verbum ulciscendi, videlicet
- Ut timeamus vindictam. Hab. 4.d. Audivi et conturbatus est venter meus.
- De vindicta servorum Domini non dubitemus. Dt. 32.f. Sanguinem servorum suorum ulciscetur.
- De penis malorum certi simus. Dt. 32. Reddam ultionem hostibus meis et his, qui oderunt me, retribuam.
- Vindictam nobis non usurpemus. Dt. 32.e. Secundum Septuaginta : Mihi vindictam et ego retribuam.
marg.| {a} {2.247ra} Δ Ad maiorem autem confirmationem repetit Deus ultionum] Et dicit pluraliter   [ultionum] quia Deus multipliciter punit malos, videlicet :
In corpore et anima. Apc. 1.d. Gladius bis acutus exibat de ore illius. Idt. ult. c. Dabit ignem et vermes in carnes eorum, ut urantur et sentiant usque in sempiternum. Uri ad corpus, sentire ad animam pertinet.
- Presenti et in futuro. Ier. 17.c. Induc super eos diem afflictionis et duplici contritione contere eos, scilicet in presenti et in futuro.
- Se et in aliis. Is. 8.d. Irascetur et maledicet Regi suo et Deo suo et suscipiet sursum celum et terram intuebitur deorsum.
Quia, scilicet odio habebunt quidquid solent homines amare et timere. Is. 9.d. Erit populus quasi esca igni, frater non parcet fratri, unusquisque carnem brachii sui vorabit. Manasses contra Ephraim et Ephraim contra Manassem et simul ipsi contra Iudam. Iste ergo Deus ultionum.
marg.| {b} Libere egit] id est aget in futuro Iudicio.
marg.| Libere, id est
- Sine acceptione persone. Sap. 6. Non enim subtrahet personam cuiusquam, etc.
- Nullus eum arguet. Sap. 12.b. Quis enim dicet tibi, quid fecisti ? aut quis stabit contra iudicium tuum ?
- Non serviliter propter munera. Prv. 6.b.
Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, non acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Hanc autem libertatem etiam in presenti vita ostendit, quando vendentes et ementes de Templo eiecit, Io. 2.c. Quando in Templo docuit, tamquam potestatem habens. Mt. 7.d. Convertens ergo se Propheta ad Deum quasi desiderans Iudicium, subiungit.
Numérotation du verset Ps. 93,2 
II
marg.| {c} Exaltare] veniens ad Iudicium. Iob. 40.a. In sublime erigere et esto gloriosus. Is. 2.d. Exaltabitur Dominus solus in die illa.
marg.| {d} Qui iudicas] id est iudicabis.
marg.| {e} Terram] id est terrenos et terrena sapientes non celum, id est celestes, qui non iudicabuntur, sed iudicabunt. Sap. 3.b. Iudicabunt Sancti nationes. Mt. 19.d. Vos, qui reliquistis omnia et secuti estis me, sedebitis super sedes duodecim iudicantes duodecim tribus Israel.
marg.| {f} Redde retributionem] tu, qui es patiens redditor. Ecclesiast. 5.b.
marg.| {g} Superbis] qui nolunt penitere, non eis, qui humiliter penitent et veniam petunt. Is. 2.c. Dies Domini super omnem superbum et excelsum et super omnem arrogantem. Ioel. 3.a. Cito velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum. Ps. 30. Retribuet abundanter facientibus superbiam. Nota etiam, quod cum dicit   [Superbis] omnem peccatorem includit, quia omne peccatum ortum habet a superbia. Ecclesiastic. 10.b. Initium omnis peccati superbia   [redde] dico velociter. Quia.
Numérotation du verset Ps. 93,3 
III
marg.| {h} Usquequo peccatores, Domine, usquequo peccatores] non tantum peccabunt, sed peccantes   [Gloriabuntur] Hoc exclamat Propheta, quia gravis est bonis iactantia peccatorum. Unde Mal. 3.b. Ergo nunc beatos dicimus arrogantes, siquidem edificati sunt facientes iniquitatem, tentaverunt Deum et salvi facti sunt. Iob. 21.a. Quare impii sublimati sunt, confortatique divitiis ? Hab. 1.e. Quare respicis contemptores et taces conculcante impio iustiorem se ? Ier. 12.a. Quare via impiorum prosperatur, bene est omnibus, qui prevaricantur et inique agunt. Isti querunt. Quare ? Iste vero querit : Usquequo ? Et ad hoc due sunt responsiones.   Donec , scilicet   fodiatur peccatori fovea. Et complete sunt iniquitates eorum. Unde Gn. 15.d. Nondum complete sunt iniquitates Amorrheorum. Secunda responsio est, usquequo, quamdiu erunt utiles bonis ad exercitium. Idc. 2.d. Non delebo gentes, quas dimisit Iosue, ut in illis experiar Israel, etc. Ad exaggerationem autem peccati illorum repetit hoc nomen ;   [peccatores] etc. et ad exprimendum dolorem in expectatione repetit ;   [Usquequo] Tangit autem in summa et in generali peccata eorum, cum dicit   [peccatores] Aggravat autem illa primo per diuturnitatem notatam in hoc, quod dicit.   [Usquequo] etc. Secundo per hoc, quod in peccato gloriantur. Unde {2.247rb} dicit   [gloriabuntur] His autem duobus respondet pena, quam comminatur Dominus. Apc. 18.b. Quantum glorificavit se et in deliciis fuit, tantum date ei tormentum et luctum. Quantum, ecce diuturnitas : Glorificavit, ecce gloriatio. Sed diuturnitati redditur tantum tormentum, gloriationi, luctus. Tertio, aggravat peccata per manifestationem peccati : Que fit duobus modis, scilicet verbo et opere.
marg.| Verbo : Unde dicit :{l} Effabuntur et loquentur] id est efferentur, sive elate et iactanter loquentur.
marg.| {n} Iniquitatem] scilicet opera sua iniqua loquentur   [omnes, qui operantur iniustitiam] . Et in hoc exprimitur secunda manifestatio, que fit per opus. Postea specificat, que sunt illa peccata, que sic faciunt et aggravat. Primum est vilificatio populi Domini : Unde dicit :
Numérotation du verset Ps. 93,5 
V
marg.| {o} Populum tuum] Christianum.
marg.| {p} Domine] Christe.
marg.| {q} Humiliaverunt] id est vilificaverunt. Secundum est persecutio iustorum : Unde dicit :
marg.| {r} Et hereditatem tuam vexaverunt] Hoc fuit tempore Iuliani et persecutorum. Tertium est spoliatio miserabilium personarum et interfectio earum : et unde dicit :
Numérotation du verset Ps. 93,6 
VI
marg.| {a} {2.247va} Δ Viduam et advenam interfecerunt et pupillos occiderunt] ad litteram, vel spoliando et auferendo eis substantiam, de qua vivere habent. Eccl. 34.d. Panis egentium vita pauperum est, qui defraudat illum, homo sanguinis est. Quartum est blasphemia in Deum, que duplex est. Prima, qua dicunt Dominum nescire mala, que fiunt hic. Unde dicit.
marg.| {c} Et dixerunt] cum hec omnia mala facerent.
marg.| {d} Non videbit Dominus] mala que facimus, Iob. 22.b. Dicis, quid novit Dominus ? et quasi per caliginem iudicat, nubes latibulum eius, nec nostra considerat et circa cardines celi perambulat. Secunda est, qua dicunt Deum non curare ista. Unde addit, quod dixerunt etiam hoc.
marg.| {e} Nec intelliget] immo negliget ista, etiam si videat.
marg.| {f} Deus Iacob] id est Christianorum.
prol.| *
marg.| {i} Deus ultionum] Moraliter potest legi. In primo sensu allegorice terruit peccatores, in morali autem isto consolatur penitentes.   [Deus ultionum Dominus] Si autem Dominus est ultionum, ergo potest ultionem remittere. Unde dicitur in Collecta : « Deus qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et miserando manifestas ».
prol.| * Deus
marg.| {a} Deus ultionum] qui sic ulciscetur, ut dictum est, in futuro : Tamen in presenti.
marg.| {b} Libere egit] id est liberaliter expectans ad penitentiam et penitentibus donando veniam. Rm. 2.a. Ignoras, quia benignitas Dei ad penitentiam te adducit. Et ut eis ista liberalitas valeat : O Domine.
marg.| {c} Exaltare] in corde penitentis, qui iaces et prostratus es in corde peccatoris. Dominus enim in corde peccatoris infimum locum tenet, Mundus vero summum : Contra illud Iob. 29.d. Si voluissem ire ad eos, sedebam primus. Hoc exponit beatus Gregorius de Domino dicens : Dominus et cum vult, venit et cum venit, primus sedet, quia et adventus eius in corde nostro, gratuitus est et appetitus eius desiderii in cogitatione nostra ceteris desideriis non est equalis. Ad hoc autem utilis est timor iudicii. Unde bene dicit.
marg.| {d} Qui iudicas terram] quasi dicat, si hoc cogitarent homines, quod ita iudicabis et condemnabis amatores terrenorum, te solum contemptis terrenis diligerent.
marg.| {f} Redde retributionem superbis] scilicet demonibus, ut sicut in corde peccatorum fuerunt supra et tu infra, ita in corde penitentium tu sis supra et ipsi infra. Ps. 67. Exsurgat Deus et dissipentur inimici eius, etc.
marg.| {h} Usquequo] enim   [peccatores, Domine] id est demones, qui antonomastice dicuntur peccatores.
marg.| {i} Usquequo] ipsi peccatores.
marg.| {k} Gloriabuntur] quia in cordibus hominum regnant, quos creasti. De hoc enim gloriantur demones et de penitentia peccatorum confunduntur. Unde Mi. 7.b. Ne leteris inimica mea super me, quia cecidi : surgam, scilicet per penitentiam. Inimicam vocat catervam demonum. Et   [usquequo] Effabuntur, id est extra fabuntur per iactantiam. Si est aliquid bonum in homine, statim diabolus aperire vult os eius ad iactandum et cum iactat se homo, effatur diabolus per os eius.
marg.| {m} Et loquentur] interius suggerendo.
marg.| {n} Iniquitatem loquentur omnes, qui operantur iniustitiam] Non dicit rem iniustam, vel opus iniustum, quod facit homo, sed ipsam iniustitiam, que est lex diaboli. Is. 10.a. Ve, qui condunt leges iniquas. Vel de membris diaboli potest legi versus iste. Et notandum quod ter dicit   [loquentur] et semel dicit   [operati sunt] quia potentiores sunt mali in lingua, quam in manu. Is. 16.b. Indignatio eius plus, quam fortitudo eius. Sap. 15.c. Supra modum anime sue superbi sunt. Ier. 48.e. Ego scio, ait Dominus, iactantiam eius et arrogantiam, eo quod non fit iuxta eam virtus eius, nec iuxta, quod poterat, conata sit facere.
marg.| {o} Populum tuum, Domine] id est bonos motus.
marg.| {q} Humiliaverunt] id est depresserunt. Am. 6.c. Tace et ne recorderis nominis Domini.
marg.| {r} Et hereditatem tuam vexaverunt] Hereditas Domini est contemplatio celi, sive viri contemplativi. * Eccl. 24.b. In Israel hereditare. Is. 19.d. Hereditas mea Israel. Hec indiget quiete, sed demones et mali homines vexant eam et inquietant, sed vexatio eorum utilis est bonis. Ex. 1.b. Quanto magis opprimebantur, tanto magis multiplicabantur. Is. 28.e. Sola vexatio dabit intellectum auditui, id est his, que audiuntur. Multis autem nocet. Unde sequitur :
marg.| {a} Viduam et advenam interfecerunt] Vidua est anima penitentis, que tunc interficitur, cum ei sua viduitas, id est castitas et sobrietas aufertur. Tim. 5.a. Vidua, que in deliciis vivens mortua est. Advena est, qui non habet hic manentem civitatem, sed futuram inquirit. Hbr. ult. c. Hic moritur, cum civis Mundi efficitur, quasi in terra sepultus et fixus.
marg.| {b} Et pupillos occiderunt] Pupillus est, cui mortuus est pater, Mundus ; et mater, concupiscentia. De quibus Ez. 16.a. Pater tuus Amorrheus et mater tua Cethea, id est garrula ; hic occiditur, cum filius diaboli per peccatum efficitur.
marg.| {c} Et dixerunt] in suggestione.
marg.| {d} Non videbit Dominus] hoc peccatum, si faciatis, vel si viderit.
marg.| {e} Non intelliget] id est non curabit vindicare. Hoc est quod suggessit diabolus primis parentibus. Nequaquam moriemini, etc. Is. 29.e. Ve, qui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris opera et dicunt, quis videt nos ? Perversa est hec vestra cogitatio, quasi si lutum contra figulum cogitet. Suggerunt etiam demones, quod Dominus iuvabit eos ad exeundum de peccato. Unde bene dicit.
marg.| {f} Deus Iacob] quasi dicat, Deus non vindicabit, sed potius te extrahet de peccato et faciet te vitia supplantare.
prol.| Possunt etiam hi tres versus exponi de Sacerdotibus malis et prelatis.
marg.| {o} Populum tuum, Domine, humiliaverunt] id est oppresserunt. Mi. 3.a. Qui comedunt carnem populi mei et pellem eorum desuper excoriaverunt.
marg.| {r} Et hereditatem tuam] id est Ecclesiam.
marg.| {s} Vexaverunt] causis et pompis suis. Ieremie 2.b. Ingressi contaminastis terram meam et hereditatem meam posuistis in abominationem.
marg.| Θ {a} Viduam et advenam interfecerunt et pupillos occiderunt] auferendo eis substantiam exactionibus iniustis. Quando enim vidua amisit virum suum et pupilli patrem, iam sunt semimortui, quia ille querebat eis necessaria ad sustentamentum ; Sacerdos autem penitus interficit eos, qui illud modicum, quod defunctus reliquerat, aufert eis. Eccl. 34.d. Panis egentium vita pauperum est ; qui defraudat illum, homo sanguinis est.
marg.| {c} Et dixerunt] facto.
marg.| {d} Non videbit Dominus] etc. Prv. 16.a. Omnes vie hominum patent oculis eius, spirituum ponderator est Dominus. Hbr. 4.d. Omnia nuda et aperta sunt oculis eius.
marg.| {g} Intelligite insipientes in populo] Secunda pars, ubi contra blasphemos invehitur, ostendens Deum hoc scire et curare. Primo ergo murmur blasphemorum reprimit, arguens eos maxime a causis murmuris. Due sunt autem cause, insipientia et stultitia. Insipientia qua male sentit homo de Deo et de divinis. Unde dicit   [intelligite insipientes in populo] id est vos qui estis in populo et estis insipientes   [intelligite] Dei sapientiam, scientiam et potentiam. Stultitia est qua Deum postponit homo temporalibus. Unde addit :
marg.| {h} Et stulti] qui Deum postponunt temporalibus.
marg.| {i} Aliquando sapite] id est saporate Dei dulcedinem, ut desipiant vobis terrena. Et que intelligere debeant, subiungit dicens.
marg.| {k} Qui plantavit aurem, non audiet] etc. Et ostendit per locum a causa, quod Dominus omnia audit et considerat et {2.247vb} scit. Et arguit eorum multiplicem blasphemiam. Primo illam qua dicunt Deum esse surdum, cum dicit :   [Qui plantavit aurem non audiet] quasi dicat, immo audiet, qui aliis dat, ut possint audire. Secundo, illam qua dicunt Deum non videre, vel non curare ista cum subiungit.
marg.| {m} Aut qui finxit oculum] ad litteram, vel rationem.
marg.| {n} Non considerat] immo considerat quecumque fiunt. Eccl. 23.c. Non cognovit quoniam oculi Domini multo plus lucidiores sunt super Solem, circumspicientes omnes vias hominum. Valde absurdum est dicere, quod ille qui alios facit audire et videre, nec audiat, nec videat. Sap. 13.a. Speciei generator hec omnia constituit. Et post : Intelligant ab illis, quoniam qui hec fecit, fortior est illis. Tertio, arguit illam blasphemiam, qua dicunt Deum non iudicaturum : Unde dicit.
marg.| {o} Qui corripit gentes] in presenti pro minoribus peccatis.
marg.| {p} Non arguet] in iudicio pro maioribus ; Immo arguet et puniet. Quarto illam qua dicunt ipsum esse inscium : Unde dicit :
marg.| {q} Qui docet hominem scientiam] numquid erit inscius ? Absit Eccl. 1.a. Omnis sapientia a Domino Deo est. Sic ergo probavit per locum a causa, quod Deus omnia scit quecumque facit homo. Item probat consequenter per locum a minori dicens.
marg.| {2.248ra} Δ {a} Dominus scit cogitationes hominum] Ergo multo fortius opera. Eccl. 42.d. Non preterit illum omnis cogitatus et non abscondit se ab eo ullus sermo. Et de illis cogitationibus scit.
marg.| {b} Quoniam vane sunt] Cogitationes vero Dei iuste sunt, licet occulte. Sed has aperit amicis suis. Unde dicit eos bonos, esse, dicens.
marg.| {c} Beatus homo] etc. id est extra puerilem ruditatem posueris, ut puerum tuum et hoc per disciplinam verberum. Ier. 6.b. Secundum Septuaginta. Per omne flagellum erudieris Hierusalem.
marg.| {e} Et de lege tua docueris eum] per disciplinam verborum, ut adultum iam, non ut puerum, erudieris, dico et   [docueris eum] ad hoc, scilicet.
marg.| {f} Ut mitiges ei] etc. id est ut levius ferat et sustineat tribulationes, que ei inferuntur in malitia huius presentis temporis, que tamen non diu durabunt ei. Sed tantum.
marg.| {g} Donec fodiatur] etc. id est donec illi, qui sunt peccatores superbi et nolentes per penitentiam humiliari, compleverint peccata sua, per que de prosperitate moderna corruent in supplicia eterna. Et vere mitigat Dominus tribulationes bonorum et faciet eas fidem in brevi habere.
marg.| {a} {2.248va} Δ Quia non repellet Dominus] sed amplectitur et suscipit.
marg.| {b} Plebem suam] Christianam et iustam.
marg.| {c} Et hereditatem suam] id est Ecclesie.
marg.| {d} Non relinquet] Cui dixit et promisit. Mt. ultim. d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Hoc est, quod dicit,   [non derelinquet quoadusque] etc. id est usque in finem seculi in die Iudicii, in quo iustitia iustorum, qui hic persecutionem patiuntur propter Christum, convertetur in iudicium, quia qui modo iudicantur et condemnantur iniuste, tunc fient iudices aliorum. Lc. 11.c. Ipsi iudices vestri erunt. Mt. 19.d. Sedebitis super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel, etc. Hic, quoadusque, inclusivum, quia etiam tunc non derelinquet, sicut et sumitur, donec, ibi : Ps. 109. Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Et ostendit, qui sunt iusti, primo querens et postea solvens. Unde dicit.
marg.| {f} Et qui iuxta illam] iustitiam supple sunt, vel vivunt ? Respondet.
marg.| {g} Omnes, qui recto sunt corde] Recto corde sunt, qui omnino voluntatem suam subiiciunt voluntati divine et si motus sensualitatis aliquando occurrat, ut timor male humiliare volens, vel amor male incendere satagens, reprimunt et subiiciunt rationi, exemplo Domini, qui dixit. Mt. 26.d. Non sicut ego volo, sed sicut tu. Sic exposita est littera huius partitionis breviter et satis moraliter.
prol.| Potest etiam exponi moraliter de Sacerdotibus et prelatis.
marg.| {g} Intelligite insipientes in populo] superpositi. Sap. 6.a. Discite iudices finium terre, prebete aures vos, qui continetis multitudines et placetis vobis in turbis nationum. Arguit autem hic eos de insipientia, quantum ad affectum, cum dicit :   [Intelligite insipientes] Et de stultitia, quantum ad intellectum, cum subiungit.
marg.| {h} Et stulti aliquando sapite] Quantumcumque autem sit litteratus homo, tamen si non intelligit, que Dei sunt stultus ; si non desiderat, insipiens est. Debet ergo prelatus intelligere, quod sicut vult, quod populus ei obediat, ita debet ipse Christo obedire. Debet et sapere et desiderare ipsius Christi obedientiam, ut sicut Christus Patri, ita ipse Christo obediat, quod notatur, cum subditur :
marg.| {k} Qui plantavit aurem non audiet] Per aurem obedientia intelligitur. Hanc Christus plantavit in terra cordium humanorum, volens ut cresceret. Ad hoc enim plantantur arbores, ut crescant. Sed crescere non posset, nisi a Sole iustitie et a respectu eius sumeret incrementum per obedientie exemplum. Christus enim ne videretur solum iniungere obedientiam et non implere, factus est obediens usque ad mortem : Phil. 2.a. Hbr. 5.c. Et quidem cum esset filius Dei, didicit ex his, que passus est obedientiam. Hoc est quod dicit :   [Qui plantavit aurem] id est iniunxit obedientiam.
marg.| {l} Non audiet] id est non erit obediens ? immo Christus non ex his, que precepit, sed ex his, que passus est, didicit obedientiam, ut dicitur Hbr. 5.c. Et in hoc dedit formam prelatis, ut ipsi faciant ea, que aliis precipiunt. Unde de eisdem dicitur :   [Qui plantavit aurem] id est qui aliis iniungit et imponit legem,   [non audiet] scilicet preceptum regule, quod aliis insonat ? Numquid ipse erit surdus ad verba sua ? Tales sunt multi de prelatis. Mt. 23.a. Super cathedram Moysi, etc. Is. quadragesimo secundo d. Qui vides multa, nonne custodies ? Qui apertas habes aures, nonne audies ?
marg.| {m} Aut qui finxit oculum, non considerat ?] Oculus subditi fingitur, id est informatur a prelato ad vigilias, ad lectionem, ad modestos contuitus transeuntium, ad declinandum aspectum. Igitur qui sic alium doces, teipsum non doces ? Rm. 2.c. Unde sequitur :
marg.| {o} Qui corripit gentes] id est gentiles motus et gestus in subditis.
marg.| {p} Non arguet] scilicet seipsum.
marg.| {q} Qui docet hominem scientiam] nonne docebit seipsum, qui est loco Dei ? Posset hoc esse thema in Pentecoste.
marg.| {o} Qui corripit gentes] etc. Sicut enim ignis corripit tecta, sic Spiritus sanctus corripit gentes relictis Iudeis. Iste arguet Mundum, sicut Io. 16.b. Dicitur : Cum venerit ille arguet Mundum de peccato et de iustitia et de iudicio. De peccato quod non vitaverunt, de iustitia quam non amaverunt, de iudicio quod non timuerunt.
marg.| {q} Qui] etiam   [docet hominem scientiam] necessariam ad salutem. Io. 14.d. Ille vos docebit omnia et suggeret vobis omnia, etc. Et Io. 16.c. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, etc.
marg.| {r} Scientiam] Sap. 1.b. Spiritus Domini replevit orbem terrarum et hoc quod continet omnia scientiam habet vocis. Quia vero homo prelatus, quando alios docet verbo et exemplo, cito inaniter gloriatur et sibi quod facit ascribit, bene subiungit.
marg.| {a} * Dominus scit cogitationes hominum] etc. et cito ad vanam gloriam surgunt, propter hoc precipit Dominus Mt. 10.b. Ut discipuli excuterent pulverem de pedibus suis. Ier. 10.c. Stultus factus est omnis homo a scientia sua, confusus est omnis artifex in sculptili. Quoniam falsum est, quod conflavit et non est spiritus in eis, vana sunt et opus dignum risu. Ac si aperte dicat, ne glorietur sapiens in sapientia sua, quia si gloriatur, stultus esse comprobatur. Et subtilis compositor sermonum de ornatu, vel subtilitate sermonum non gloriatur, quia nisi a Domino spiritus et vita superinfundatur, potius sunt ad aures mulcendum et risum provocandum, quam ad edificandum. Et ideo bene subditur.
marg.| {c} Beatus homo, quem tu] non alius.
marg.| {d} Erudieris, Domine] etc. Io. 6.e. Erunt omnes docibiles Dei. Is. 54.d. Ponam universos filios tuos doctos a Domino. Beati ergo scholares Domini, quos in scholis suis erudit, id est extra temporalium ruditatem et grossitiem ponit. Ier. 6.b. Erudire, Hierusalem, ne forte recedat anima mea a te, ne forte ponam te desertum, terram inhabitabilem. clerici enim, qui modo pingues sunt et abundantes in temporalibus, nisi omnia relinquant, aut saltem contemnant, in desertum redigentur. Tutius est ergo omnia relinquere et scholarem Domini fieri et discipulum Iesu Christi. Sed quia pauci sunt, qui hoc velint facere, bene in singulari dicit, beatus homo, quem tu erudieris, Domine. Ad hoc autem quod homo sit discipulus Christi, tria requiruntur, scilicet ut homo relinquat sua, suos et seipsum et se tribulationi exponat. Lc. 14.f. Si quis venit ad me et non odit patrem et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus. Et qui non baiulat crucem suam et venit post me, non potest meus esse discipulus. Et infra g. Qui non renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus. Cum autem ita erudierit et extra istam ruditatem posuerit discipulos suos, tunc eos de lege sua, secundum quod promittit Os. 2.c. Ducam eam in sollicitudinem, id est Religionem et ibi loquar ad cor eius. De lege, inquit, tua, que una est, non de legibus hominum, que tot sunt, quot casus particulares accidunt. Hec lex Domini est caritas, que ligat et adherere facit Deo. De quo Rm. 13.c. Plenitudo legis est dilectio. Et in Ps. 18. Lex Domini immaculata convertens animas. Hec est enim, que omnia dura facit mollia. Nihil enim difficile amanti. 1Cor. 13.b. Caritas patiens est, benigna est. Hoc quod sequitur.
marg.| {f} Ut mitiges ei a diebus malis] Quod duobus modis legi potest, scilicet ut dies mali sint mitigati per legem caritatis et huic concordat, quod modo predictum est. Vel ut tantum faciat in eo caritas, ut ipsi dies mali mitigent et delectent hominem. Eph. 5.d. Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt, id est tempus malum emite quasi utile vobis. Iacob 1.a. Omne gaudium existimate, fratres, cum in varias tentationes incideritis. Rm. 5.c. Gloriamur in tribulationibus, scientes quoniam tribulatio patientiam operatur, etc.
marg.| {g} Donec fodiatur peccatori fovea] Cor peccatoris confoditur iaculis superbie, ligonibus avaritie, rostro porcino luxurie. Is. 34.d. Ibi habuit foveam hericius, id est avaritia, que vallatur spinis, sicut hericius. Prv. 23.c. Fovea {2.248rb} profunda meretrix, id est luxuria. Item foditur ei fovea in Inferno, in qua, cum mortuus fuerit, sepelietur. Sicut Lc. 16.f. Dicitur de divite, quod mortuus est dives et sepultus in Inferno. Notandum est autem in hoc versu, quod Dominus mitigat tribulationem multis modis. Item, quod peccator accedit ad foveam successive.
marg.| Dominus ergo mitigat tribulationem sex modis videlicet :
- Internam consolationem dando. Eccl. 38.a. Unguentarius faciet unguenta suavitatis et unctiones conficiet sanitatis. Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tue letificaverunt animam meam.
- Passionem Christi ad memoriam reducendo. Eccl. 38.a. Nonne a ligno dulcorata est aqua amara ? Unde cantat Ecclesia : Dulce lignum, dulces clavos, scilicet ab effectu.
- Ipsam tribulationem, aut ex toto auferendo, aut diminuendo. Ps. 106. Dixit et stetit spiritus procelle. Ps. 36. Remitte mihi, ut refrigerer.
- Patientiam augmentando. 1Cor. 10.c. Fidelis est Deus, qui non patietur vos tentari supra id, quod potestis, sed faciet cum tentatione proventum, ut possitis sustinere.
- Exempla Sanctorum ostendendo. GregoriusFacta precedentium recolamus et gravia non erunt, que sustinemus. Ier. 38.d. Funes Ieremie pannis veteribus involuti sunt. Funes duri sunt tribulationes ; panni veteres conversatio et exempla antiquorum.
- Haustum aliquem superne dulcedinis in contemplatione conferendo. Eccl. 43.c. Ros obvians ab ardore venienti. Rm. 8.d. Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam, que revelabitur in nobis. Gregorius Consideratio premii minuit vim flagellatiorum.
marg.| {g} Donec fodiatur peccatori fovea] Non foditur fovea nisi mortuo, vel in proximo morituro. Accedit autem homo ad hanc quasi quibusdam passibus successivis. Primo enim alteratur homo : Secundo, febricitat : Tertio, fit phreneticus et sic moritur : Quarto, clauduntur ei oculi et os : Quinto, lavatur : Sexto, involvitur in sudario : Septimo, ponitur in feretro : Octavo, operitur panno serico : Nono, ponitur crux ad caput et affertur aqua benedicta et accenduntur cerei : Decimo, cantatur placebo et dirige et exultabunt in laudibus et requiem in Missa : Tandem cum luctu effertur ad foveam et ibi sepelitur. Alteratur homo, quando incipit velle contraria. Eccl. 27.b. Homo sanctus in sapientia manet, ut Sol : nam stultus, ut Luna mutatur. Gn. 31.a. Iacob anima advertit faciem Laban, quod non esset erga se sicut heri et nudiustertius. Iacob gerit typum Christi, Laban peccatoris, a quo propter hoc recedit Christus, quia mutat ei aspectum et voluntatem suam. E converso dicitur 1Rg. 1.c. Vultus ei non amplius in diversa mutati. Febricitat, quando de faciendo peccato deliberat, modo enim estuat, modo timore frigescit, scilicet timore, ne possit peragere, quod cupit. In febricitante eadem est causa caloris interioris et frigiditatis exterioris : Ex hoc enim quod calor tendit ad interiora, ex hoc accidit, quod partes exteriores frigescunt : Et similiter ex eo quod aliquis estuat et inflammatur ad peccatum, ex hoc accidit, quod frigescit propter timorem impedimentorum. Mt. 8.b. Cum venisset Iesus in domum Petri, vidit socrum eius iacentem et febricitantem. Freneticus fit per consensum et actum et se gladio ancipiti transfigit et moritur, claudunturque ei oculi, quia excecatur per peccatum. Ps. 68. Obscurentur oculi eorum, ne videant. Clauditur et os eius, ne confiteatur. Lavatur, sordes penitentie abiiciendo, de quibus Is. 47.a. Sede in pulvere, id est in squalone penitentie. Deinde absconditur in sudario prave consuetudinis. Io. 11.f. Facies eius sudario erat ligata. Postea ponitur in feretro, quando ponitur in exemplum. 1Rg. 31.d. Corpus eius suspenderunt in muro Bethsan. Postea tegitur panno serico, id est quadam urbanitate et curialitate. Act. 12.d. Herodes statuto die vestitus veste regali, sedebat pro tribunali et concionabatur ad eos. Postea ponitur Crux ad caput, sed non portat eam, per quam designatur quedam delicata et apparens penitentia. Is. 58.a. In die ieiunii vestri invenitur voluntas vestra. Ipsi enim volunt, quod alii faciant pro eis penitentiam, quam ipsi facere debent et si aliquam faciunt secundum voluntatem suam et non secundum voluntatem Confessoris eam faciunt. Deinde apponitur aqua benedicta, sed inde non aspergitur mortuus, sed tantum pannus quo tegitur. Per aquam benedictam intelligitur eleemosyna. De qua Eccl. 3. Ignem ardentem extinguit aqua et eleemosyna resistit peccatis : De qua non aspergitur, nec refrigeratur mortuus, * sed pannus, quia non propter utilitatem suam, sed propter urbanitatem seculi multa dona et eleemosynas dant. Deinde adduntur cerei lucide ardentes, sed tamen non lucent mortuo. Hec est sapientia seculi, que sapientes non illuminat, nec prodest eis. De qua dicitur Lc. 16.b. Filii huius seculi prudentiores sunt filiis lucis in generatione sua. Postea cantatur ei. Placebo et dirige et exultabunt, quando laudatur peccator in desideriis anime sue et per hoc erigitur in superbiam et exultat inaniter. Deinde. Requiem quando suggeritur ei, ut requiescat in fecibus suis et ut non laboret manu. Tandem eum luctu et tristitia defertur et detruditur in foveam Inferni, ut supra dictum est, ministerio demonum et ibi clauditur, ut dicitur Is. 24.d. Congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere. Hoc dictum est de malis. Sed non sic de bonis.
marg.| {a} Quia non repellet Dominus plebem suam] Sed nonne alibi dicitur, Deus repulisti nos. Sol. Non repellit ab utilibus, sed a noxiis, sicut mater filium ab igne, vel ab aqua, vel fovea repellit, sed non a Regno, vel dignitate. Lc. 12.d. Nolite timere pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis Regnum.
marg.| {b} Plebem] non ait, divites et nobiles. Lc. 1.e. Divites dimisit inanes. Ps. 88. Exaltavi electum de plebe mea.
marg.| {c} Et hereditatem suam] id est iustos.
marg.| {d} Non derelinquet] Ps. 36. Non vidi iustum derelictum. Hbr. 13.a. Non te deseram, neque derelinquam. Ios. 1.a. Non dimittam, neque derelinquam te.
marg.| {e} Quoadusque] etc. Hoc supra expositum est de iustitia hominis, nunc exponamus de iustitia Dei, que nunc conversa est ad misericordiam et tota convertitur, cum quis penitet. Anselmus in Monologion. Vere, Domine, idcirco es misericors, quia summe iustus es. Tandem autem iustitia eius convertetur in iudicium, ut iuste iudicet et cognoscetur Dominus iudicia faciens, qui non cognoscitur iniurias patiens.
marg.| {f} Et qui iuxta illam] id est qui erunt assessores iustitie Dei et iusti iudicis.
marg.| {g} Omnes, qui recto sunt corde] id est qui terrena contemnunt propter desiderium eternorum. Mt. 10.d. Vos, qui reliquistis omnia et secuti estis me, sedebitis super sedes, etc.
marg.| {h} Quis consurget] etc. Tertia pars, in qua ostendit quod iusti ab iniquis passi et oppressi fluctuant, quibus est modo refugium Deus, qui est futurus vindex et iudex peccantium. Propheta {2.248vb} ergo videns malos opprimere bonos, in persona eorum exclamat ad Dominum et petit auxilium, dicens, quis consurget mihi in auxilium.
marg.| {i} Adversus malignantes] ut vincam eos ?
marg.| {k} Aut] si non possum vincere.   [Quis stabit] perseveranter.
marg.| {m} Mecum adversus operantes iniquitatem] ut non vincar ab iniquitate eorum ? quasi dicat nullus preter Dominum. Probatio.
marg.| {n} Nisi] enim, [quia Dominus adiuvit me, paulominus] id est fere.
marg.| {p} Habitasset in Inferno anima mea] id est in fovea peccatorum, quasi dicat fere consensissem iniquitati iniquorum, nisi Dominus adiuvisset me. Ps. 117. Dominus mihi adiutor est, non timebo, quid faciat mihi homo. Ostendit autem quos iuvat Dominus, scilicet eos, qui se debiles et indigentes auxilio confitentur. Unde dicit.
marg.| {q} Si dicebam motus est pes meus] id est qui stabat in celo, lapsus est, vel cito lapsurus in lutum.
marg.| {s} Misericordia tua] etc. et pedem erigebat et confirmabat, tamen in his est magnus dolor et labor, scilicet resistere inimicis et tot adversa sustinere. Sed o, Domine, non deficio. Quia.
marg.| {t} Secundum multitudinem] etc. 2Cor. 1.b. Sicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. Et supra a. Sicut abundant passiones Christi in nobis, ita et per Christum abundat consolatio nostra. Ita me consolaris, sed mali, qui me persequuntur, huius consolationis non sunt participes. Quia.
marg.| {a} {2.249ra} Δ Numquid] etc. id est iniquus homo : O Domine,
marg.| {c} Qui] etc. id est etiam qui filios et amicos tuos per laborem et tribulationem sicut per preceptum corrigis et vis, quod labori obediatur, sicut precepto tuos : Iniqui autem non obediunt, sed contradicunt, unde non adherent tibi, nec tibi placent. Non tamen omnino pro nihilo sunt, quia per eos exercitantur boni et coguntur ad te clamare et refugere : Unde sequitur :
marg.| {e} Captabunt in animam iusti] id est quasdam capturas et falsa crimina, quibus capiantur, obiicient.
marg.| {h} Et] si iuste nocere non possunt, sanguinem innocentem condemnabunt. Vel potest hoc aliter continuari et distingui. Dico, quod.
marg.| {c} Fingis laborem in precepto] Est autem duplex labor, anime et corporis. De labore anime dicit.
marg.| {e} Captabunt] iniqui, in animam iusti, ut eam sibi similem faciant. Et hoc est magnus labor et angustia anime, quando tentant mali eam trahere ad peccatum. De labore corporis subiungit.
marg.| {h} Et sanguinem] etc. Hec autem omnia sunt ad utilitatem iustorum, ut scilicet sic vexati ad Dominum refugiant, secundum quod dicit Gregorius Mala, que nos hic premunt, ad Deum nos ire compellunt. Hoc est, quod addit.
marg.| {i} Et] in his et ex his, factus est mihi, etc. id est et per hoc compellor refugere ad Dominum et Dominus recipit fugientem. Quod et utrumque notatur in hoc verbo, factus est refugium : Nisi enim fugeremus ad eum, non esset refugium et nisi fugientes reciperet, non esset etiam refugium. Sup. Domine refugium factus es nobis. Sed quandoque refugit homo ad aliquem, qui licet eum recipiat ; non tamen iuvat eum, quia forte non potest, vel non vult, sic autem non est de Domino. Unde addit :
marg.| {k} Et Deus meus factus est in adiutorium] etc. duobus modis, scilicet quia iuvat me ad sperandum et quia iuvat me ad speratum obtinendum. Et licet mali utiles sint bonis, quia eos exercent et compellunt ad Dominum refugere, non tamen propter hoc immunes erunt a pena propter mala, que faciunt eis, sed nihilominus punientur : Unde subiungit et concludit.
marg.| {l} Et reddet illis] etc. id est penam pro iniquitate. Lam. 3.g. Reddes eis vicem, Domine, iuxta opera manuum suarum. Ier. 51.a. Tempus ultionis eius est Domino, vicissitudinem ipse retribuet ei.
marg.| {m} Et in] etc. id est pro malitia eorum.
marg.| {n} Disperdet eos] id est diversis penis perdet. Et ut de hoc non dubites, repetit : disperdet. Et ostendit quod disperdere poterit, quia Dominus Deus noster.
Numérotation du verset Ps. 93,moraliter 
marg.| Moraliter {h} Quis consurget mihi] etc. Vox potest esse Christi, vel cuiuslibet zelatoris, qui querit auxilium contra demones malignantes, qui animas Christi sanguine redemptas maligne seducunt et perdunt. Sic dixit Moyses Ex. 32.f. Si quis est Domini, iungatur mihi. Sed quia pauci tales sunt, quis querunt, que sunt Iesu Christi, notabiliter dicit. Si quis. Et hic interrogative, quis consurget, quasi dicat pauci, vel nulli, nec etiam prelati, qui animas tuendas susceperunt. Unde dicit Beatus Bernardus Quem dabis mihi de numero prelatorum, qui non magis invigilet marsupiis evacuandis quam moribus informandis ? Phil. 2.c. Omnes, que sua sunt, querunt, non que Iesu Christi. Ez. 13.a. Non ascendistis ex adverso, nec opposuistis vos murum pro domo Israel.
marg.| {k} Aut quis stabit mecum adversus operantes iniquitatem] Aliqui insurgunt quandoque contra demones malignantes, qui videlicet primo tentatos confortare et monere incipiunt, sed non stant contra iam operantes iniquitatem, quia cum vident eorum malitiam prevalere intantum quod traxerint hominem ad peccatum, quasi victi et fracti dissimulant et negligunt quando fortius stare et instare deberent, ut animas de ore leonis eriperent. Am. 3.d. Hec dicit Dominus, quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extremum auricule, sic eruentes filii Israel, qui habitant in Samaria, id est fideles, qui sunt in Ecclesia. Sed quia modo vix est, qui eruat, cogitur Ecclesia clamare ad Dominum, in Ps. 39. Complaceat tibi, Domine, ut eruas me, Domine, ad adiuvandum me respice, unde in persona cuiuslibet fidelis bene hic subditur.
marg.| {n} Nisi quia Dominus] etc. quasi dicat non est prelatus, qui consurgat, qui stet ad eruendum. Et, nisi quia Dominus, solus.
marg.| {o} Adiuvit me] etc. quasi dicat si mortuus fuissem in peccato, anima ivisset in Infernum, quia non erat, qui me a peccato eriperet, nisi Deus sua misericordia me adiuvans ad exeundum de peccato. Lam. 3.c. Misericordie Domini, quia non sumus consumpti. Quomodo autem exit homo de peccato ? Per confessionem. Unde subiungitur.
marg.| {q} Si dicebam] confitendo.
marg.| {r} Motus est pes meus] id est lapsus sum in peccatum.
marg.| {s} Misericordia tua, Domine, adiuvabat me] peccatum dimittens et vitam restituens. Ps. 31. Dixi : confitebor adversum me iniustitiam meam Domino et tu remisisti impietatem peccati mei. Pes, meus, Pes anime amor, vel affectus, qui movetur, quando derelicto veteri amico Christo, novus amatur, id est Mundus. Eccl. 9.c. Non derelinquas amicum antiquum, novus enim non erit similis illi. Et quia Pharao contemptus surgit in scandala. Et recedentem a servitute diaboli et accedentem ad servitutem Dei, stare oportet in iustitia et preparare animam suam ad tentationem. Eccl. 2.a. Ex quibus tentationibus multum molestatur et affligitur anima. Unde de consolatione subiungit.
marg.| {t} Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tue letificaverunt animam meam] Si enim ad suam custodiam vigilet anima, Dominus consolationem immittet. Is. 51. Consolabitur Dominus Sion et consolabitur omnes ruinas eius. 1Cor. 10.c. Fidelis Deus, qui non patietur vos tentari supra id, quod potestis, sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere. Tob. 4.d. Post tempestatem tranquillum facis et post lacrimationem et fletum exultationem infundis. Sed quia supra quesivit. Quis consurget, etc. aut quis stabit mecum, etc. Possent forte respondere multi, vel omnes prelati, nos stamus cum Domino. Unde probat consequenter, quod non est verum, dicens.
marg.| {a} * Numquid adheret tibi] id est stat tecum et pro te.
marg.| {b} Sedes iniquitatis] id est cathedra pestilentie, de qua in Ps. 1. In qua sedent omnes Reges et prelati iniqui, quasi dicat non adherent tibi, sed potius sunt contra te.
marg.| {c} Qui fingis] id est emollis et tractabilem et tolerabilem facis.
marg.| {d} Laborem] vel dolorem   [in precepto] tuo, scilicet in precepto caritatis, in quo omnes coniungis et unis tibi, ut coniuncti invicem, atque tibi leviter portent, quod disiuncti portare non possunt. E converso multi prelati non fingunt, nec emolliunt, immo indurant et importabilem reddunt laborem in suo precepto, quod cum austeritate et duritia faciunt subditis et per hoc dividunt eos per schismata et murmurationes. Ez. 34.a. Cum austeritate imperabatis eis et cum potentia et disperse sunt oves mee. Et ex hoc manifeste sequitur, quod tales non adherent Deo, nec stant cum Deo, quia ipse dicit. Mt. 12.c. Qui non est mecum, contra me est et qui non colligit mecum, dispergit. Et quomodo sunt sedes iniquitatis, subiungit.
marg.| {e} Captabunt] id est capere tentabunt et desiderabunt. Quid ? Divitias, delicias et honores Ecclesiasticos.
marg.| {f} In animam] id est contra animam.
marg.| {g} Iusti] Christi, qui dedit animam suam ad emendum illa, que ipsi ambiunt.
marg.| {h} Et sanguinem] etc. id est participes erunt eorum, qui condemnaverunt sanguinem Christi : Quia sicut dicit Glossa Augustini super illud Ps. 86. Dederunt in escam meam fel : Contemptor sedentis in celo gravius peccat, quam qui crucifixit ambulantem in terra. Et hoc facit sedes iniquitatis. Vel sic.
marg.| {e} Captabunt iusti] scilicet cuiuscumque, ut eum ad peccatum trahant, vel ut aliter noceant, quia contraria est vita eius vite ipsorum. Unde dicunt Sap. 2.c. Circumveniamus iustum, quoniam inutilis est nobis et contrarius operibus nostris, etc.
marg.| {h} Et] etc. male iudicando. Ecce hic arguunt Iudices Ecclesie de duobus. De iniquitate, cum dicit, Captabunt, etc. De iniustitia, cum dicit et sanguinem innocentem, etc. Que duo prohibentur Lev. 19.c. Non facies, quod iniquum est, nec iniuste iudicabis. Non tantum autem de istis iudicibus, sed de {2.249rb} multis communiter potest dici.
marg.| {e} Captabunt] etc. quia de casu alterius gaudent. Is. 14.c. Abietes quoque letate sunt super te et cedri Libani et dicent tibi et tu vulneratus es sicut et nos, nostri similis effectus es. Per abietes, que sunt infructuose, peccatores infructuosi intelliguntur, per cedros superbi.
marg.| {h} Et sanguinem] etc. detrahendo, Dn. 13.e. Sic fatui filii Israel non iudicantes, neque quod verum est, cognoscentes, condemnastis filiam Israel. Tale autem iudicium detractorum est iniquum. Quoniam a non suo iudice factum est. Ex. 2.c. Quis constituit te principem et iudicem super nos ? Rm. 14.a. Tu quis es, qui iudicas alienum servum, etc.
- Quoniam idem est testis et iudex. Iob. 13.b. Numquid faciem eius accipitis et pro Deo iudicare nitimini ? Solus enim Deus est iudex et testis simul. Ier. 29.f. Ego testis et iudex.
- Quia dat sententiam sine testibus pluribus quam uno non iurato, Dt. 19.d. Non stabit testis unus contra aliquem quicquid peccati et facinoris fuerit, sed in ore duorum, aut trium stabit omne verbum.
- Quia fit sine examinatione testium, Iob. 29.c. Causam, quam nesciebam, diligenter investigabam. Dt. 19.d. Cumque diligentissime perscrutantes invenerint falsum testem, etc. Per hoc habetur, quod diligentissime sunt examinandi testes.
- Quia non admittit fortiora testimonia, ad contrarium.
- Quia iudicant per coniecturas levissimas et quandoque facientes magis ad contrarium, ut cum iudicant hypocritam, quia bene facit.
marg.| {i} Et inter hec omnia dicit vir iustus Factus] etc. Ps. 30. Tu es refugium meum a tribulatione, que circumdedit me.
marg.| {k} Et Deus] etc. Fit Dominus in Refugium, ut a malo recedamus. Fit in adiutorium, ut bonum faciamus : Quoniam adiutor et protector noster est. Adiutor, in bonis agendis, protector a malis non faciendis. Et dicit. In adiutorium spei, quod supra duobus modis expositum est. Spes autem diversimode secundum diversos actus adiuvatur. Secundum enim quod spes mola est, iuvatur timore ad molendum. Deus autem timor, dicitur Gn. 31.f. nisi Deus patris mei et timor Isaac, id est risus, affuisset mihi, etc. Item ne luxurietur in presumptionem, timore frenatur, Sap. 17.c. Timor est presumptionis adiutorium. Item quia spes est ancora : Hbr. 6.b. Iuvatur funiculis caritatis ad retinendum navem vite nostre, ne flatibus feratur tentationum. Eccl. 12.d. Verba sapientum quasi stimuli. Item alis consolationum, Is. 40.a. Consolamini consolamini, popule meus, dicit Deus vester.
marg.| {l} Et reddet illis ] etc. In hoc versu tria verba ponit, per que notantur quantitas et qualitas et perennitas pene. Per, reddet, notatur quantitas, Apc. 18.b. Quantum se glorificavit et in deliciis fuit, tantum date ei tormentum et luctum : Ecce redditio. Unde dicit : Et reddet illis iniquitatem ipsorum. Per hoc quod dicit.
marg.| {m} Et in malitia] etc. notatur qualitas pene. Sap. 11.c. Per que peccat quis, per hec et punietur. Per hoc, quod simpliciter addit.
marg.| {o} Disperdet Deus] notatur perennitas, quia Deus simplex et perennis, sive eternus. Item disperdere, est disiunctos perdere. Hodie fere omnes dissociati sunt et disiuncti, 2Tim. 3.a. Sine affectione, sine federe, Item bis dicit, disperdet, quia in corpore et in anima perdet. Ier. 17.c. Duplici contritione contere eos, Lc. 12.f. Dividet eum, etc. scilicet in tres partes, ut caro detur vermibus, anima demonibus, possessio alienis heredibus. Eccl. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit vermes, serpentes et bestias. Vermes de carne, serpentes Inferni, id est demones, de anima bestias, id est vastitas, scilicet homines vastatores de possessione. Hec etiam tria notantur supra in Ps. 62. ubi dicitur : Introibunt in Inferiora terre, tradentur in manus gladii, partes vulpium erunt. Introibunt in inferiora terre, id est sepulcra, quoad corpus tradentur manus gladii, id est sententie divine, quoad animam partes vulpium erunt, quoad possessiones.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 93), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 15/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_93)
Signaler un complément d'information

Notes :