Hugo de Sancto Caro

Psalmus 39

Numérotation du verset Ps. 39,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 39) D30 ΩM ΩS ΩX (227ra-b) ω 1 (74rb-74va) P15205 (72ra-74rb) P1076 P1048 Rusch Ps-G, def. ΩF
psalmus David1.
1 In finem... David ΩX] om. ΩM P10489 ω 1 | p. D inv. Ps-G , + patientia Pauli apostoli D30
Numérotation du verset Ps. 39,2 I

Exspectans
exspectavi
Dominum ¦
et intendit mihi.
Numérotation du verset Ps. 39,3 II

Et
exaudivit preces meas2 ¦
2 preces meas] deprecationem meam L² cum Ps-R
et
eduxit me de lacu miserie
et3 de luto fecis.
3 et] set L²
Numérotation du verset Ps. 39,III 

Et4
4 Et] om. R cum Ps-λ Ps-mozx Ps-med.
statuit supra5 petram
5 supra D30 R F² ΦR ΨB P15205 P10489 Ω ω1 Ed1455 Rusch cum Ps-R Hier. (tract. p. 12, 54 et passim)] super Ps-G
pedes meos ¦
et direxit
gressus meos.
Numérotation du verset Ps. 39,4 IV

Et
immisit in os meum canticum ¦
novum ¦
carmen
Deo nostro.
Numérotation du verset Ps. 39,V 

Videbunt multi
et timebunt ¦
et sperabunt
in Domino.
Numérotation du verset Ps. 39,5 VI

Beatus
vir cuius est nomen Domini
spes eius6 ¦ et
6 eius plerique codd. D30 P15205 P10489 ΩM G ΩS ΩV ω1 Rusch cum Ps-R ] ipsius Ps-G (F* C I L) cum Ps-γ Ps-δ Ps-λ Ps-med.
non respexit
in vanitates et insanias falsas. 7
7 <divisio.> Domini… eius ¦… vanitates D30 ΩMX ω 1 ] Domini ¦… eius ¦… vanitates ¦ ΩS
Numérotation du verset Ps. 39,6 VII

Multa fecisti tu Domine Deus meus8 mirabilia tua ¦
8 meus] om. ΦV cum Ps-med.
et cogitationibus tuis
non est qui9 similis sit tibi.10
9 qui G ΩS ΩV ω1 Rusch Ps-G (R C) ] quis F I K L M Q² U* W Φ D30 ΩM ΩX P15205 P1076 P10489 |
10 <divisio.> tuis D30 ΩMX ω 1 ] tuis ’ ΩS |
Numérotation du verset Ps. 39,VIII 

Annuntiavi
et locutus sum ¦ multiplicati sunt
super numerum.
Numérotation du verset Ps. 39,7 IX

Sacrificium et oblationem noluisti ¦
aures autem
perfecisti mihi.
Numérotation du verset Ps. 39,X 

Holocaustum
et pro peccato11
11 et... peccato] pro peccato P10489 , et pro delecto L² cum Ps-R
non postulasti ¦
Numérotation du verset Ps. 39,8 

tunc
dixi ecce venio.
Numérotation du verset Ps. 39,XI 

In capite libri
scriptum est de me
Numérotation du verset Ps. 39,9 

ut facerem
voluntatem tuam
Deus meus volui12 ¦ et legem tuam13
12 volui] ut praem. P10489 |
13 tuam] om. ΩM* |
in medio cordis14 mei. 15
14 cordis] cf. Hieron. ep. 106. |
15 mei] mihi C <divisio.> me... v. tuam Deus... volui ¦ D30 (me.) ΩMX ω 1 (tuam’) me ¦… v. tuam Deus ’… volui ¦ ΩS (Deus’) P15205  (volui’) me... v. tuam ¦ Deus... volui Cbg150 |
Numérotation du verset Ps. 39,10 XII

Annuntiavi16
16 Annuntiavi] bene nuntiavi L² cum Ps-R
iustitiam tuam17
17 tuam plerique codd. F² D30 P10489 ΩM G ΩS ΩV ω1 cum Ps-R LXX (R)] om. Ps-G (R F* C I L² cum Ps-H LXX)
in ecclesia magna ¦ ecce
labia mea non prohibebo’ Domine tu scisti.18
18 scisti] cognovisti L² cum Ps-R <divisio.> magna ¦ D30 ΩM X ω 1] magna ’ ΩS | prohibebo ’ D30* ω 1 ] prohibebo ¦ ΩS
Numérotation du verset Ps. 39,11 XIII

Iustitiam tuam
non abscondi in corde meo ¦
veritatem tuam et salutare tuum
dixi.
Numérotation du verset Ps. 39,XIV 

Non abscondi
misericordiam tuam
et veritatem tuam19
19 veritatem tuam ΩV etc om. P15205
a concilio multo.
Numérotation du verset Ps. 39,12 XV

Tu autem Domine20
20 Domine] om. ΩV
ne longe
facias21 miserationes tuas a me ¦
21 facias] om. ΩV
misericordia tua22
22 tua] om. ΩX
et veritas tua
semper susceperunt me.
Numérotation du verset Ps. 39,13 XVI

Quoniam circumdederunt me
mala
quorum non est numerus ¦
comprehenderunt me
iniquitates mee’
et non potui ut viderem.23
23 <divisio.> mee D30 ω 1 ] mee ¦ Ω
Numérotation du verset Ps. 39,XVII 

Multiplicate24 sunt
24 Multiplicate Cor2 (alia littera MULTIPLICATE, grecum commune est) V² D30 P15205 P10489 ΩS ΩX ( post. cor.) ω 1 Rusch Ps-G ] Multiplicati D* G K L Q* ΦRGV ΩM ΩX* ΩV P1076 Cor2 (in masculino habent et anti. et Hieron.) cum Ps-R ; cf. v. 6
super capillos capitis mei ¦
et cor meum dereliquit me.
Numérotation du verset Ps. 39,14 XVIII

Complaceat
tibi Domine
ut eruas me ¦
Domine ad adiuvandum me respice.
Numérotation du verset Ps. 39,15 XIX

Confundantur
et revereantur
simul ¦ qui querunt
animam meam ut auferant eam. 25
25 <divisio.> simul ¦… meam ΩX etc simul… meam ¦ D30* (ut videtur) ΩM
Numérotation du verset Ps. 39,XX 

Convertantur26
26 Convertantur] Avertantur Ed1455 Ed1530 cum Ps-R
retrorsum et revereantur simul ¦ qui volunt mihi mala.
Numérotation du verset Ps. 39,16 XXI

Ferant
confestim confusionem suam ¦ qui dicunt
mihi euge euge.
Numérotation du verset Ps. 39,17 XXII

Exultent
et letentur super te
omnes querentes te ¦
et dicant27 semper
27 dicant] dicunt P1076
magnificetur Dominus
qui diligunt salutare tuum. 28
28 <divisio.> super te ΩMX ω 1 ] … te ¦ ΩS
Numérotation du verset Ps. 39,18 XXIII

Ego autem
mendicus sum et pauper ¦
Dominus sollicitus est mei.29
29 mei] ei ω 1
Numérotation du verset Ps. 39,XXV 

Adiutor meus
et protector meus tu es ¦
Deus meus ne tardaveris. 30
30 <divisio.> meus2 tu es ¦ Deus meus3 D30 ΩMX  ω 1 ] meus ¦ tu es Deus meus ’ΩS

Psalmus 39

Numérotation du verset Ps. 39,1 
marg.| Exspectans exspectavi Dominum] etc. Titulus   [In finem Psalmus David] Finis dicitur consumptionis, ut finita est expensa. Item consummationis, ut finitus est liber, id est consummatus. Sed finis consummationis dupliciter dicitur, scilicet finis consummans et finis consummatus. Finis consummans, est iustitia in presenti, vel novum testamentum, in quo iustitia docetur. Finis consummatus eterna beatitudo. Et est sensus tituli. Psalmus iste attribuitur David, id est Christo, vel cuilibet membro Ecclesie ; dirigens nos in finem consummantem, scilicet iustitiam, per quam venitur ad finem consummatum, scilicet beatitudinem.
marg.| Vel in finem, id est novum testamentum consummans, in quo terminatur vetus. In Hebreo habetur [Pro victoria Psalmus David] Quod bene huic, quod hic habemus, competit, quia per victoriam venitur ad finem. Intentione monet legentes, ut relictis figuris legis et superstitione idololatrie, ad novum Testamentum accedant.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo ostendit Ecclesiam exspectasse Christi incarnationem et habuisse eam a Christo novum Testamentum, per quod multi securi sunt : per quod etiam reprobantur superstitiones. Invitat etiam ad mirabilia Dei. Secundo exponit illa mirabilia, que sunt incarnatio, iustitia predicationis, liberatio hominum ab iniquitatibus, confusio inimicorum, letitia sperantium, ibi : [Annuntiavi] etc. Ecclesia ergo dicit in persona antiquorum.
marg.| {n} Exspectans exspectavi Dominum] Primo ergo ostenditur desiderium Ecclesie, cum dicit :   [Exspectans] etc. {2.104ra} Θ Secundo longanimitas Ecclesie, in diu et patienter exspectando, cum replicat   [exspectavi] Quid.
marg.| {a} Dominum] incarnandum. Hab. 2. Si moram fecit, exspecta eum : quia veniens veniet et non tardabit. Is. 25.c. Ecce Dominus Deus noster iste : Exspectavimus eum et salvabit nos. Tertio ostendit proventus huius exspectationis. Primus est incarnatio. Unde dicit.
marg.| {b} Et intendit mihi] Dominus, quasi dicat, non sum fraudatus a desiderio meo. Ps. 54. Intende mihi et exaudi me. Secundus proventus, est petitionem exauditio. Unde dicit.
marg.| {c} Et exaudivit preces meas] quibus, scilicet rogabam, ut veniret. Unde dicit in Ps. 11. Propter miseriam inopum et gemitum pauperum, nunc exsurgam, dicit Dominus. Item hoc verificatum fuit quando Apostoli et Sancti orantes, faciebant miracula et nihil eis negabat Dominus, sicut promiserat eis, Io. 16.e. Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Tertius proventus, est liberatio eorum, qui erant in Limbo. Unde addit :
marg.| {d} Et eduxit me] id est extra duxit.
marg.| {e} De lacu miserie] id est de Limbo, ubi tenebantur. Et erat eis miseria, non videre Deum, quem desiderabant. Zacharie nono c. Tu quoque in sanguine Testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. Quartus proventus fuit, quia quantum in ipso fuit, docuit non exire de subiectione carnalium concupiscentiarum. Unde addit :
marg.| {f} Et de luto fecis] etc. id est de peccatis carnalibus, que dicuntur lutum, quia fetent ad litteram et conculcantur, id est hominem reddunt conculcatum et vilem, per infamiam. Ab his Christus suo exemplo nos docuit exire, quia in carne sua omnem passionem sustinuit et omnes delicias fugit. Unde prima Petr. 4.a. Christo igitur in carne passo et vos eadem cogitatione armamini : quia qui passus est in carne, desiit a peccatis ; ut iam non hominum desideriis, sed voluntati Dei, quod reliquum est in carne vivat temporis. Quintus, fuit confirmatio in fide Christi. Unde sequitur :
marg.| {g} Et statuit] id est stabiles fecit.
marg.| {h} Supra petram] Christum, quia ut dicitur 1Cor. 10.a. Petra est Christus.
marg.| {i} Pedes meos] etc. Apostolos, qui fuerunt pedes Ecclesie, qui eam portaverunt, sustinentes pondus diei et estus. Eccles. 26.d. Pedes firmi super plantas stabilis mulieris, fundamenta eterna supra petram solidam. Ecce hic habetur de Ecclesia, que est stabilis mulier : et De Apostolis, qui sunt pedes et fundamenta : et de Christo, qui est petra solida : et de stabilitione Apostolorum supra istam petram. Sextus proventus, est directio vie Paradisi. Unde dicit.
marg.| {k} Et direxit gressus meos et cet.] dando consilium voluntarie paupertatis. Servare enim mandata, via erat et adhuc est, ducens ad patriam ; sed tamen vadit circumeundo per temporalia et sollicitudines huius mundi. Servare autem consilia, semita recta est, in qua direxit gressus Apostolorum et totius Ecclesie, que in voluntaria paupertate et communitate fundata fuit. De via querebat ille adolescens qui dixit Domino, Mt. 19.b. Quid faciam ut vitam eternam habeam ? Et Dominus viam docuit eum, cum subiunxit. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Gressus autem eius volens dirigere in semitis consiliorum, adiungit. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes : et da pauperibus et veni, sequere me. Ille vero dirigi noluit. Unde sequitur : Cum audisset adolescens verba hec, abiit tristis. Erat enim habens multas possessiones. Et in hoc multos habet hodie sequaces. Sed David directus a Deo volebat istum sequi, cum dicebat. Legem pone mihi in via tua : et dirige me in semita recta, propter nomen tuum, quod est Iesus, ut me salves. Septimus proventus, est letitia et laus et de nova gratia. Unde sequitur :
marg.| {2.104va} Θ {a} Et immisit in os meum canticum novum] id est ita me intus replevit gaudio, ut in ore canticum assumo.
marg.| {b} Novum] quia pro novis. Unde in Ps. 91. Cantate Domino canticum novum : quia mirabilia fecit, scilicet nova. Nova enim solent homines admirari. Novum fecit Dominus in Christi Conceptione, quia conceptus est sine virili semine. Novum in Nativitate, quia de virgine natus est. Novum in predicatione : Beati pauperes spiritu. Mandatum novum do vobis, etc. Et ita in omnibus factis eius nova possunt inveniri. Unde Ecclesia novum canticum incepit cantare. Octavus est letitia et gratiarum actio in tribulationibus. Unde addit :
marg.| {c} Carmen Deo nostro] Iob. 35.c. Qui dedit carmina in nocte, id est letitiam et gratiarum actionem in tribulatione. Act. 5.g. Ibant Apostoli gaudentes a conspectu concilii : quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Nonus est conversio aliorum : Unde subiungit.
marg.| {d} Videbunt multi] me laudantem Deum cantico et carmine supradicto.
marg.| {e} Et timebunt] sibi, quod non similiter faciant, sed tamen non desperant. Sed
marg.| {f} Et sperabunt in Domino] Hec enim duo faciunt hominem converti ad Deum, scilicet spes et timor. Et altero deficiente, non potest converti. Propter quod dicitur Dt. 24.b. Non accipies loco pignoris inferiorem, aut superiorem molam. Postea ostendit beatum esse illum, qui sic convertitur. Unde addit :
marg.| {g} Beatus vir, cuius nomen] id est Christus.
marg.| {h} Est spes eius] id est convertit se ad fidem Christianam, sperans se in ea salvari. Sed quia de duobus populis conversi sunt, scilicet de Iudeis et Gentibus, bene sequitur.
marg.| {i} Et non respexit] id est confidentiam non habuit.
marg.| {k} In vanitates] id est in ceremonias, que non sunt nisi vanitas : et umbra fuerunt eorum, que sunt in novo Testamento.
marg.| {l} Et insanias falsas] id est ad simulacra et idola, que colere contra rationem et insania est, quia falsa sunt, nec est ibi veritas aliqua. 1Cor. 8.a. Scimus, quoniam nihil est idolum in mundo. Et posset querere Iudeus, vel Gentilis. Et Christus numquid ipse Deus verus ? Unde subiungit probationem, quod Christus sit Deus, dicens.
marg.| {m} Multa fecisti tu] non alius.
marg.| {n} Domine Deus meus, mirabilia tua] id est mirabilia opera tua, celum et terram creando, tot miracula in adventu tuo faciendo. Et ex hoc manifestum est, te esse Deum : quia nullus posset hec facere, nisi Deus. Ps. 118. Mirabilia testimonia tua. Io. 5.f. Ipsa opera, que ego facio, testimonium perhibent de me. Nec fecisti ista auxilio, aut consilio hominum, sed tua sapientia et dispositione.
marg.| {o} Unde addit Et cogitationibus tuis] id est tua providentia et sapientia : supple, fecisti illa mirabilia. Is. 25.a. Domine Deus meus, es tu, exaltabor et confitebor nomini tuo : Quoniam fecisti mirabilia et cogitationes antiquas fideles, Amen. Et ne dicat Iudeus, vel Gentilis, quod similiter posset alius, scilicet Moyses, vel Mahometus facere.
marg.| {p} Sequitur. Non est, qui similis sit tibi] quia tuum velle facere est. Iob. 36.c. Ecce Deus excelsus in fortitudine sua et nullus ei similis in Legislatoribus. Quia nec Moyses, qui fuit Legislator Iudeorum : Nec Mahometus qui fuit Legislator Gentium.
marg.| {n} Exspectans exspectavi Dominum] etc. Moraliter dicit quilibet contemptor temporalium,   [Exspectans exspectavi Dominum] quasi dicat, licet alii exspectent quandoque, non tamen exspectant Dominum, sed alia. Unde notandum quod Deus exspectat hominem et homo bonus exspectat* Dominum et mali homines exspectant alia, ut patet in sequentibus. {2.104rb}
marg.| ¶Exspectat Deus :
- Hominem ad penitentiam. Is. 39.d. Exspectat Dominus ut misereatur nostri.
- Dei Filium ;
- gloriam creatam. 2Pt. 3.c. Novos celos et novam terram et promissa ipsius exspectamus;
-- ut Redemptorem, Hab. 2.a. Si moram fecerit, exspecta eum ;
-- ut iudicem. Lc. 12.e. Et vos similes hominibus exspectantibus Dominum suum. Hbr. 10.e. Terribilis est quedam exspectatio iudicii;
-- ut glorificatorem. So. 3.b. Exspecta me, dicit Dominus in die Resurrectionis mee in futurum.
- ut benefactorem. Ier. 14.b. Tibi peccavimus, exspectatio Israel.
- ut hereditatem. Lam. 3.c. Pars mea Dominus, dixit anima mea : propterea exspectabo illum.
marg.| ¶<Exspectat> homo bonus :
- conversionem malorum. Is. 59.b. Exspectavimus iudicium et non est : salutem et elongata est a nobis;
- vindictam. Prv. 2.d. Prestolatio impiorum furor;
- felicitatem terrenam. Iob. 30.d. Exspectabam bona et venerunt mihi mala. Prv. 11.a. Exspectatio sollicitorum peribit.
marg.| ¶<Exspectat homo> malus :
- Plagas bonorum. Act. 12.b. Nunc scio vere, quia misit Dominus Angelum suum et eripuit me de manu Herodis et de omni exspectatione plebis Iudeorum. Lam. 2.e. En ista est dies, quam exspectabamus : invenimus, vidimus.
marg.| ¶<Exspectat> Iudeus : Messiam cum asino de quo Gn. 22.a. Exspectate hic cum asino.
marg.| ¶<Exspectat> omnis creatura. Rm. 8.d. Exspectatio creature revelationem filiorum Dei exspectat.
marg.| Contemptis ergo aliis, dicit vir iustus. [Exspectans exspectavi Dominum] Et in geminatione verbi, etiam notatur desiderium exspectantis et longanimitas. Dominus autem, quem exspectavi, non confudit me ab exspectatione mea. Sed.
marg.| {b} Et intendit mihi] Ps. 33. Oculi Domini super Iustos et aures eius in preces eorum. Non tantum intendit, sed efficaciter.
marg.| {c} Exaudivit preces meas] id est ad effectum audivit, ut scilicet faceret quod petebam. Unde in sequentibus exponit, que sunt illa, dicens.
marg.| {d} Et eduxit me de lacu miserie et de luto fecis] id est de peccato, quod dicitur lacus propter hoc, quod sicut de facili cadit homo in lacum, sed non de facili exit ; sic in peccatum de facili cadit et per se ; sed non de facili, nec per se resurgit. Ps. 77. Spiritus vadens et non rediens. Hoc significatum est in hoc, quod filii Israel de facili ingressi sunt in Egyptum. Gn. 46.a. Sed cum maxima difficultate exierunt. Et non per se, sed Dei auxilio, ut habetur a principio Exodi, usque ad quinto decimo capitulo. Dicitur autem non tantum lacus, sed   [lacus miserie] quia per peccatum fit homo miser, amissis omnibus bonis, que ante habebat ; sicut econtrario iustitia ditat. Unde. Prv. 14.d. Iustitia elevat Gentem ; miseros facit peccatum populos. Dicitur autem lutum propter immunditiam. Dt. 32.a. Peccaverunt ei et non filii eius in sordibus. Nec simpliciter lutum, sed   [lutum fecis] propter fetorem et consuetudinem. Ier. 48.b. Requievit Moab in fecibus suis, non est transfusus de vase in vas, scilicet de vase contumelie, in vas glorie. Cum autem   [eduxit me] postmodum non dimisit recidere in lacum et lutum. Et hoc est, quod sequitur.
marg.| {g} Et statuit supra petram] id est stabilivit in Christo.
marg.| {i} Pedes meos] intellectum, videlicet et affectum : quibus anima, quasi pedibus, cogitando et desiderando portatur. Intellectus stabilitur in Christi cogitatione ; affectus in eius amore. Ex. 13.d. Ecce, inquit, est locus apud me : et stabis supra petram. Is. 2.c. Ingredere in petram, abscondere in fossa humo. Ex boni autem cognitione pariter et amore sequitur operatio. Unde addit :
marg.| {k} Et direxit gressus meos] etc. id est opera. Ps. * Et sit splendor Domini Dei nostri super nos : Ecce cognitio notatur in splendore. Amor in hoc, quod dicit : Dei nostri, qui se nobis dedit. Et de operatione statim sequitur. Opera manuum nostrarum dirige. Post hec autem congruo ordine sequitur Dei laudatio. Quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Et Ps. 32. Rectos decet collaudatio.
marg.| {a} Unde subiungit : Et immisit in os meum canticum novum, carmen Deo nostro. Canticum] pertinet ad laudem Divinitatis   [Carmen] ad laudem humilitatis : quia canticum, est exultatio mentis habita de celestibus, in vocem prorumpens {2.104d}   [Carmen] vero est id, quod metro mensuratur. Bene ergo convenit canticum Deo homini, in quantum Deo : carmen autem Deo homini, inquantum homini. Et ad designandum in duabus naturis unam esse personam, dicit ultimo   [Carmen Deo nostro] Vel   [Canticum] pertinet ad laudem Dei   [Carmen] ad instructionem proximi, que cum mensura facienda est. Vel   [Canticum] de futuris bonis   [Carmen] de presentibus. Ex his ergo sequitur proximorum edificatio. Unde addit :
marg.| {d} Videbunt multi]  ; quasi dicat, exemplo meo et doctrina carminis lucente eis, videbunt peccata et defectus suos et Dei iustitiam.
marg.| {e} Et] ideo, timebunt et iterum videbunt Dei misericordiam.
marg.| {f} Et] ideo, sperabunt in Domino. Nec frustra, quia quod ab eo sperant, obtinebunt, scilicet salvationem. Unde addit :
marg.| {g} Beatus vir, cuius est nomen Domini] Iesus, id est Salvator.
marg.| {h} Spes eius] id est qui sperat se consecuturum salutem a Domino, sicut Apostolus, dicens Phil. 3.d. Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Iesum Christum. Ideo dico, quod talis est Beatus. Quia beatus dicitur, cui omnia optata succedunt. Et talis salutem, quam optat, habebit. Unde in Ps. 36. Salvabit eos, quia speraverunt in eo. Sed quare dicit, cuius, et, eius ? Alterum enim videtur superfluum. Solutio ; ut denotet, quod ipse est principium et finis. Per, cuius, principium, per, eius, finis. Sed quia sunt quidam, qui hic gaudere volunt cum mundo et regnare postea cum Christo : ideo de beato sperante adiungit.
marg.| {i} Et non respexit] id est retro aspexit.
marg.| {k} In vanitates] mundi.
marg.| {l} Et insanias] peccati, sicut Apostolus Phil. 3.c. Que retro sunt, obliviscens ; ad ea vero, que priora sunt, extendens meipsum. Mundana autem, id est quecumque sunt in mundo, dicuntur vanitates. Ecclesiastes 1.a.a Vanitas vanitatum et omnia vanitas. Peccata autem dicuntur insanie : secundum quod dicit Gregorius . Quid insanius, quam pro momentanea delectatione eternis se mancipare suppliciis ? Gal. 3.a. O insensati Galate, quis vos fascinavit veritati non obedire ? Dicit autem in Domino, sperando et non in alio. Quia.
a Qo. 1.
marg.| {m} Multa fecisti, tu, Domine Deus, mirabilia tua] etc. Hoc expone, ut supra.
marg.| {q} Annuntiavi] Secunda pars, in qua ostendit, que sint mirabilia. Et loquitur hic Christus, quasi respondens Ecclesie, que supra dixit : Multa fecisti, etc. Quasi dicat Christus, vere multa feci, quia, Annuntiavi per Prophetas. Hoc fuit unum mirabile, quod per Prophetas suos filius Dei ventura nunciabat. Secundum mirabile fuit eius Incarnatio. De qua dicit.
marg.| {r} Et locutus sum] incarnando meipsum. Locutus sum, dico, in propria persona, quod ante per Prophetas annuntiaveram. Is. 52.b. Propter hoc sciet populus meus nomen meum in die illa : quoniam ego, qui loquebar, ecce adsum. Hbr. 1.a. Multifarie multisque modis olim Deus loquens Patribus in Prophetis, novissime diebus isti locutus est nobis in filio. Tertium mirabile est dilatatio Ecclesie. Unde sequitur :
marg.| {s} Multiplicati sunt] fideles.
marg.| {t} Super numerum] id est ita, quod non possunt numerari. Gn. 15.b. Suspice celum et numera stellas, si potes : sic erit semen tuum. Et Gn. 13.d. Si quis potest hominum numerare pulverem, semen quoque tuum numerare poterit. Quartum mirabile, est irritatio, sive mutatio veteris sacrificii.
marg.| {2.105ra} Δ Unde dicit {a} Sacrificium et oblationem] etc. quasi dicat, multiplicati sunt, non merito sacrificiorum, sed merito fidei, que per dilectionem operatur. Et hoc est, quod dicit :   [Sacrificium] quod de animabus fiebat :   [Et oblationem] de simila, vel thure, vel oleo.
marg.| {b} Noluisti] Is. 1.c. Holocausta arietum et adipem pinguium et sanguinem vitulorum et agnorum et hircorum nolui. Ibi dicit Glossa numquam. Sed si Dominus noluit sacrificium, quare ergo precipit ? Ad hoc respondet Chrysostomus sic : Non est mirum, si placatus retractavit, quod iratus precepit. Is. capitulo primo d. Ne offeratis ultra sacrificium frustra, incensum abominatio est mihi. Ideo enim precepit Dominus, ut sibi offerrent huiusmodi sacrificia, ne idolis ea offerrent. Lv. capitulo decimo septimo b. Adolebit sacerdos adipem in odorem suavitatis Domino et nequaquam immolabunt hostias suas Demonibus, etc. Et quod dicit Glossa Hieronymus quod numquam voluit simpliciter, sed secundario, scilicet non voluit, ut res, sed ut signa. Item non voluit ipsa sacrificia, sed voluit devotionem offerentium : Unde dicit Augustin. Numquam in odoribus sacrificiorum delectatus est Dominus, nisi in fide et desiderio offerentis. Quintum mirabile est, quod obtulit se pro nobis in ara Crucis obediens Patri usque ad mortem. Unde sequitur :
marg.| {c} Aures autem perfecisti mihi] id est perfectam obedientiam dedisti mihi, quasi vere sacrificium noluisti, nec per sacrificia placatus es humano generi, sed per obedientiam meam : Unde Apostolus ad Hbr. c. 10.a. introducit istum versum et sequentem, sic dicens : Impossibile est sanguine taurorum, aut hircorum auferri peccata : Ideo ingrediens mundum dicit : Hostiam et oblationem noluisti ; corpus autem aptasti mihi et ceter. Nec est dissonum, quod hic dicit :   [Aures perfecisti] et ibi : Corpus aptasti, quia obedientia fuit in corporis oblatione et aptando corpus suum Cruci, perfectam obedientiam habuit et ostendit. Phil. 2.a. Factus obediens usque ad mortem, mortem autem Crucis. Alio etiam modo dicitur corpus Christi auris, quia sicut verbum aptatur auri : sic verbum Patris carni humane.
marg.| ¶Corpus Christi dicitur aptum :
- Quia ex sola muliere. Lc. 1.d. Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei.
- Quia sine fetore coitus. Dn. capitulo 2.e. Abscissus est lapis de monte sine manibus.
- Quia in conceptione formatum. Ier. capitulo 21.d. Creavit Dominus novum super terram : femina circumdabit virum.
- Quia non infecit animam infusam. Ps. 14. Qui ingreditur sine macula.
marg.| Quod autem sacrificium noluerit Dominus, probat descendendo ad particularia. Unde sequitur :
marg.| {d} Holocaustum] quod, scilicet totum incenditur.
marg.| {e} Et Pro peccato] id est sacrificium et oblationem, que fiunt pro peccato, que multa erant, ut habetur in Levitico. Hec.
marg.| {f} Non postulasti] Is. 1.d. Cum veniretis ante conspectum meum, quis quesivit hec de manibus vestris ? Et cum ista tibi non placerent.
marg.| {g} Tunc dixi : ecce venio] Dixit Christus Deo Patri tunc, cum omnes ad sacrificia carnalia et non ad Dei laudem currerent. Sap. 18.c. Cum quietum silentium tenerent omnia et nox in suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus, Domine, exiliens de celo a regalibus sedibus venit.   [Dixi] facto quod prius annuntiaveram per Prophetas.   [Ecce] factus visibilis in carnes,   [venio] in mundum. Ioannis capitulo decimo sexto s. Exivi a Patre et veni in mundum.   [Venio] voluntarie, non coactus adducor. Agg. 2.b. Veniet desideratus cunctis Gentibus. Postea ostendit causam, quare venit, scilicet propter salutem animarum. Unde subdit.
marg.| {i} Ut facerem voluntatem tuam] Et que sit hec voluntas, ipse dicit, Io. 6.b. Hec est voluntas eius, qui {2.105rb} misit me Patris, ut omne, quod dedit mihi Pater, non perdam ex eo, etc. Quia ita.
marg.| {h} In capite libri scriptum est de me] scilicet in primo Psalmo. Beatus vir, qui non abiit : Qui de Christo principaliter legitur. Vel sic,   [In capite libri] id est in Deo Patre, id est caput libri, id est Christi, qui est liber, in quo debemus legere. Iob. trigesimo primo d. Librum scribat ipse, qui iudicat. In illo ergo   [capite] dicit Christus   [scriptum est de me] per preordinationem.   [Ut facerem voluntatem tuam] Is. 44.d. Qui dico Cyro, pastor meus es et omnem voluntatem meam complebis. Cyrus interpretatur heres et significat Christum, de quo Mt. 71.d. Hic est heres : venite occidamus eum. Hic complevit voluntatem Domini. Unde Is. 36.d. Vocans ab oriente Iustum et de terra longinqua virum voluntatis mee. Hoc autem non fecit invitus, sed spontanee. Unde addit :
marg.| {k} Deus meus volui] scilicet facere voluntatem tuam. Is. c. 53.c. Oblatus est, quia ipse voluit. Nec tantum volui, sed et scivi. Unde sequitur :
marg.| {l} Et legem tuam] habui.
marg.| {m} In medio cordis mei] Legem, id est caritatem, que est nova lex. Ioannis capitulo decimotertio d. Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem. Romanorum capitulo, decimotertio c. Plenitudo legis est dilectio. Hanc legem bene habuit, non in angulo, sed in medio cordis sui : quia sicut dicitur Eph. 5.a. Christus dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis.
Numérotation du verset Ps. 39,* 
moraliter
marg.| {q} Annuntiavi] etc. Moraliter, vox est predicatoris, dicentis, Annuntiavi, futura premia et supplicia.
marg.| {r} Et locutus sum] hortando acquirere premia et fugere supplicia. Et ex hoc.
marg.| {s} Multiplicati sunt] boni.
marg.| {t} Super numerum] id est valde. De primo, Is. 21.b. Pone speculatorem : et quodcumque viderit, annuntiet. De secundo, Is. 40.a. Loquimini ad cor Hierusalem et advocate eam. De tertio. Is. 9.a. Multiplicasti Gentem. Et ibi precedit, Habitantibus in regione umbre mortis, lux orta est eis, scilicet lux predicationis : Et hoc sequitur, Multiplicasti Gentem. Unum autem precipuum est, quod facit auditores multiplicari in bonum, scilicet quando obedientes sunt Domino illi, qui predicant. Unde Adam, quia noluit obedire Domino, ideo amisit dominium, quod super animalia habebat et etiam super suam carnem, sicut dicit Gregorius . Qui Auctori suo esse subditus noluit, ius carnis sue, quam regebat, amisit. Unde cum dixit, multiplicati sunt super numerum, quasi causam subiungens, dixit.
marg.| {a} * Sacrificium et oblationem noluisti] id est minus voluisti, quam obedientiam, que notatur in hoc, quod sequitur.
marg.| {c} Aures autem perfecisti mihi] Unde primo Regum decimoquinto e. Melior est obedientia, quam victime. Et ideo qui vult esse Predicator utilis, primo oportet, quod iugo obedientie se submittat. Unde Petrus, qui fuit Apostolorum prelatus, primo vocatus est Simon, quod interpretatur obediens. Et dicit :   [Perfecisti] ut notet perfectam obedientiam, que est in abrenunciatione proprie voluntatis. Sed multi sunt, qui in quibusdam sacrificiis et oblationibus, que faciunt confidentes, perfectam obedientiam aggredi negligunt, nec perfectas aures habent : Unde quasi surdis, iterum idem replicat, dicens.
marg.| {d} Holocaustum et pro peccato non postulasti] supple, ita quod obedientia negligatur. Et propter hoc.
marg.| {g} Tunc dixi : ecce venio] Ecce statim venio ad obedientiam et postea ad predicandum.   [Venio] de seculo in claustrum, ut obediam, ut postea veniam de claustro in agrum. De primo Ioannis primo f. Rabbi ubi habitas ? Dicit eis, venite et videte. Ps. septuagesimoquinto. In pace factus est locus eius et habitatio eius in Sion. De secundo Canticorum 7.d. Veni, Dilecte mi, egrediamur in agrum, scilicet ad predicandum : commoremur in villis ad confessiones audiendum : mane surgamus ad vineam ad capiendum vulpeculas, que demoliuntur vineas. Sunt autem vulpecule, heretici. Sunt autem quatuor necessaria homini, qui vult exire ad predicationem, scilicet testimonium conscientie, exemplum operis et zelus animarum et scientia. Testimonium conscientie notatur, cum dicit.
marg.| {h} In capite libri scriptum est de me] id est in recta conscientia, que dicitur liber. Dn. 7.c. Iudicium sedit et libri aperti sunt. Boni operis exemplum notatur, cum dicit.
marg.| {i} Ut facerem voluntatem tuam] Zelus, cum dicit.
marg.| {k} Volui] Scientia, cum dicit.
marg.| {l} Et legem tuam in medio cordis mei] ubi dicitur, quod est quedam concavitas, que recipit et continet vitalem spiritum, quo conservatur vita. Si autem caro ibi crescat, statim homo moritur : Ita etiam spiritualiter, carnalitas interficit hominem. Notandum autem, quod liber in multis acceptionibus accipitur in sacra Scriptura. Est enim liber bonus et liber malus. Uterque autem multipliciter dicitur.
marg.| {2.105va}¶Liber bonus :
- Christus et vita ipsius. Ez. 2.d. Vidi et ecce manus missa ad me, in qua erat involutus liber, etc.
- Secreta Dei. Apc. 5.a. Dignus es, Domine, accipere librum et aperire signacula eius, etc.
- Scriptura. Mt. 1.a. Liber generationis Iesu Christi, etc.
- Novum Testamentum. Iob. 31.d. Librum scribat ipse, qui iudicat.
- Nature. Is. 34.a. Complicabuntur sicut liber celi.
- Vite, scilicet beata Virgo. Eccl. 24.c. Ego quasi vitis fructificavi. Et post addit : Hec omnia liber vite, etc.
- Scientie Dei. Dn. 12.a. Salvabitur populus tutus omnis, qui inventus est scriptus in libro vite.
- Prescientie. infra In libro tuo omnes scribentur.
- Presentis iustitie. infra Deleantur de libro viventium. Ex. 32.g. Aut dimitte eis, aut dele me de libro tuo, in quo me scripsisti.
- Conscientie. Dn. 7.c. Iudicium sedit et libri aperti sunt.
- Memorie. Iob. 19.d. Quis mihi det, ut scribantur sermones mei ?
- Gratie Spiritus sancti. Ier. 32.c. Accepi librum possessionis signatum.
- Ecclesiastice congregationis : Is. 34.d. Legite diligenter in libro Domini.
- Consummationis Dei. Ier. 51.g. Ligabis librum ad lapidem et proiicies in medium Euphraten et dices : Sic submergetur Babylon.
- Religionis. Is. 8.a. Sume tibi librum grandem.
- Repudii, Is. 50.a. Quis est iste liber repudii ?
- Diabolici Chirographi. Col. 2.c. Delens, quod adversum nos erat, Chirographum decreti, etc.
- Suggestionis. Is. 39.a. Misit Merodach Baradam filius Baladan Rex Babylonis libros et munera ad Ezechiam.
marg.| ¶<Liber> malus :
- Curiositatis terrene. Ier. 17.b. Recedentes a te in terra scribentur.
- Cor obstinatum. Eodem Ier. a. Peccatum Iuda scriptum est stilo ferreo.
- Diabolice comminationis. Is. 37.a. Tulit Ezechias libros de manu nunciorum.
- Inutilium artium. Act. 19.d. Multi ex his, qui fuerant curiosa sectati, contulerunt libros et combusserunt eos.
marg.| {a} Annuntiavi iustitiam tuam] Hic loquitur Christus de predicatione sua : Et assignat plura, que etiam predicatori sunt necessaria. Et primo ostendit se fuisse eloquentem, cum dicit :   [Annuntiavi] id est faciliter dixi et aperte. Io. 7.g. Numquam sic locutus est homo, sicut hic loquitur. Hoc etiam necessarium est Predicatori et prelato. Unde Moyses ne fieret prelatus et Predicator, allegavit Ex. 4.c. Obsecro, Domine, non sum eloquens, etc. Postea ostendit, quid annuntiavit et ubi et quomodo. Quid, cum dicit :   [Iustitiam tuam] id est penitentiam, qua iustificatur homo et que iustificat et punit peccatorem. Et de hac dicit   [tuam] quia ad honorem Dei debet fieri, non ad inanem gloriam. Hanc annuntiavit Christus Mt. 4.c. dicens : Penitentiam agite, appropinquabit enim regnum celorum. Ubi, cum dicit.
marg.| {b} In Ecclesia magna] id est in templo. Io. 7.d. Clamabat Iesus docens in templo, etc.
marg.| Vel [In Ecclesia] id est in congregatione fidelium.   [Magna] id est ut magna fiat. Ps. 21. Apud te {2.105vb} laus mea in Ecclesia magna. Quomodo, cum dicit.
marg.| {c} Ecce labia mea non prohibebo, Domine] quasi dicat, libenter predicabo. Labia Christi, dicuntur duo Testamenta, de quibus dicit :   [Ecce] id est manifestum est, quia   [non prohibebo] ea, quia novum testamentum in aperto dedit et vetus aperuit, que ante prohibita erant : quia nec novum habebatur, nec vetus intelligebatur ; Sed Christus agnus occisus, aperuit signacula eius, ut dicitur Apc. 5.b. Similiter Predicator debet annuntiare iustitiam, non stultitiam, aut fabulas. Prv. 8.a. Aperientur labia mea, ut recta predicant. 1Cor. 1.d. Nos predicamus Christum crucifixum, etc. Dn. 12.b. Qui ad iustitiam erudiunt multos, fulgebunt quasi stelle in perpetuas eternitates. Item dicit   [tuam] id est Dei, non illius, qui predicat, sicut iactatores faciunt. 2Cor. 4.b. Non nosmetipsos predicamus, sed Iesum Christum Dominum nostrum. Item debet predicare, non in thalamo, vel loco occulto, sicut faciunt heretici in conventiculis suis, sed   [in Ecclesia magna] ubi omnes conveniunt. Ps. 34 « Confitebor tibi in Ecclesia magna ».
marg.| marg.|¶Ecclesia dicitur magna :
- Propter magnitudinem fidelium. Ps. 34. In populo gravi laudabo te.
- Propter multitudinem fidelium. Is. 54.a. Multi filii deserte magis, quam eius, que habet virum.
- Propter diffusionem locorum. Is. 49.f. Angustus est mihi locus : fac spatium mihi, ut habitem.
- Propter populorum credentium varietatem. Io. 10.c. Alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili, etc.
marg.| Item debet voluntarie predicare, non prohibere labia. 1Cor. 9.c. Ve mihi est, si non evangelizavero : si autem volens hoc ago, mercedem habeo ; si autem invitus, dispensatio mihi credita est. Prohibet labia sua, qui, quod predicat, operari non curat. Gregorius prelatus cum non agit bona, que loquitur, ei etiam sermo subtrahitur, ne loqui audeat ipse, que non operatur. Et idem : Loquentis auctoritas perditur, cum vox opere non adiuvatur. Et quia quandoque, quod ab omnibus rectum videtur, a Deo subtilius intuente reprobatur : Ideo subiungit.
marg.| {d} Tu scisti] quod predicta vera sint. 2Cor. 2.d. Sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur. Sed sunt nonnulli, qui non prohibent labia sua actu, vel voluntate contraria ; sed tamen negligentia, vel nimia humilitate, bona, que sciunt, aliis non communicant. Et licet primi plus peccent, hi tamen a peccato non sunt immunes : Unde dicit Gregorius in pastorali : Qui magnis muneribus ditati, parere utilitati proximorum in predicatione refugiunt, si districte iudicentur, ex tantis proculdubio rei sunt, quantis ad publicum venientes prodesse poterunt : Ideo Christus dicit et quilibet Predicator dicere debet, quod sequitur.
marg.| {e} Iustitiam tuam] etc. quasi dicat, iustitiam, quam cognovi, non per negligentiam, aut nimiam humilitatem predicare dissimulavi. Prv. 11.d. Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis.
marg.| {f} Veritatem tuam] etc. Veritas consistit in promissorum adimpletione, salutare in Sanctorum glorificatione. Predicare ergo debemus   [iustitiam] ut opere perficiatur.   [Veritatem] ut credatur.   [Salutare] ut diligatur. Primum respicit spem : Secundum fidem : Tertium caritatem. Iustitia predicanda est iniustis, veritas ignorantibus, salutare desperantibus. Sunt et alii, qui nec propter contrariam voluntatem, aut vitam : neque propter negligentiam, aut nimiam humilitatem dimittunt predicare veritatem, sed propter timorem. Unde et hoc removet et excludit, cum subiungit.
marg.| {g} Non abscondi misericordiam tuam] etc. id est propter timorem concilii multi non dimisi, quin predicarem misericordiam tuam et veritatem tuam et docerem homines venire ad te per vias tuas : quia universe vie Domini misericordia et veritas. In misericordia venit querere et salvum facere, quod perierat, sicut dicitur Lc. 19.b. In veritate veniet ad iudicium. Is. 3.c. Dominus ad iudicium veniet cum senioribus populi sui, id est cum Apostolis et Evangelicis viris, qui cum eo iudicabunt. Et bene coniungit ista duo, scilicet misericordiam et veritatem, ut simul sint vinum et oleum, de quibus Lc. 10.f. Utrumque enim cum altero est predicandum : ne aut respectus misericordie solius moveat ad presumptionem ; aut respectus veritatis mittat in desperationem. Sed cum vinum pungit et oleum lenit, sanantur vulnera, ut ibi dicitur : Lc. 10.f. Unde Ps. 97. Salvavit sibi dextera eius et brachium sanctum eius : Ecce {2.106ra} sanitas. Et postea addit de vino et oleo : Notum fecit Dominus salutare suum : Ecce oleum. In conspectu Gentium revelavit iustitiam suam : Ecce vinum. Unde expressius subiungit : Recordatus est misericordie sue et veritatis sue domui Israel. Et alibi : Memor ero Raab et Babylonis, id est memorabor, id est reducam ad memoriam audientium Raab, in qua notatur misericordia : et Babylonem, in qua notatur punitio. Hec ergo omnia non debet Predicator tacere propter timorem concilii, sicut nec Dominus. Mt. 23. Ve vobis Scribe et Pharisei, etc. Et Apost. Act. 4.d. Non possumus, que vidimus et audivimus, non loqui. Postquam de predicatione sua locutus est Christus, convertit se ad orandum pro se homine et pro membris. Et hoc necesse fuit : quia predicatio veritatis occasio fuit, quare impii contra Christum et suos sevierunt. Unde dicit.
marg.| {a} Tu autem] o   [Domine] Pater.
marg.| {b} Ne longe facias] id est ne removeas.
marg.| {c} Miserationes tuas a me] homine et a membris meis. Et probat per consuetudinem miserendi et per veritatem promittentis, quod Deus Pater debet misereri. Unde dicit.
marg.| {d} Misericordia tua] que tibi innata est.
marg.| {e} Et veritas tua] etc. id est numquam defuit mihi misericordia compatiens et miserationes promittens, nec veritas promissa solvens. Probat etiam idem per miserias, quas patitur. Unde addit :
marg.| {f} Quoniam] etc. id est pene.
marg.| {g} Quorum non est numerus] Is. 22.e. Coronans coronabit te tribulatione. Ps. 114. Circumdederunt me dolores mortis. Et quare ista passus sit, ostendit, quia propter peccata nostra. Unde subiungit.
marg.| {h} Comprehenderunt me] etc. id est meorum, id est propter peccata ipsorum comprehensus sum et punitus. Lam. 3.d. Spiritus oris nostri Christus captus est in peccato nostris. Et ideo   [iniquitates] dicit etiam suas esse, quia licet non perpetraverit culpam ; tamen portavit penam. Ps. 68. Que non rapui, tunc exolvebam.
marg.| {i} Et non potuit] id est ita me tractare permisi, ac si impotens essem. Unde dicebant Mt. 27.e. Seipsum non potest salvum facere. Et hoc.
marg.| {k} Ut viderem] fructum Passionis mee. Is. 53.d. Si posuerit animam suam pro peccato, videbit semen longevum. Vel sic :   [Non potui, ut viderem] id est non potui videre, quia ita viliter tractaverunt eum, quod velata facie dabant ei alapas : et dicebant, prophetiza nobis, Christe, quis est, qui te percussit ? Mt. 26.g.
marg.| {l} Multiplicate sunt] iniquitates in membris et pene in me.
marg.| {m} Super capillos capitis mei] quasi dicat, infinite fuerunt. Nec in his persecutionibus consolationem habui : Quia.
marg.| {n} Et cor meum dereliquit me] id est Apostoli, qui intimi mihi erant et in quibus vita Ecclesie consistebat. De quibus etiam alibi dicitur : Factum est cor meum tamquam cera liquescens. Et quod dereliquerunt Dominum, predixit Dominus eis Io. 16.g. Venit hora, ut dispergamini unusquisque in sua et me solum relinquatis. Iob. 29.b. Dereliquerunt me propinqui mei et qui me noverant, obliti sunt mei. Ostensis miseriis, petit Christus liberari, dicens :
marg.| {o} Complaceat] id est simul placeat.
marg.| {p} Tibi, ut eruas] de manibus eorum, quasi dicat, sicut placet tibi, ut me flagelles ; ita etiam cum hoc placeat   [tibi, ut eruas me] Et sic facit Dominus. Unde Prv. 3.b. Quem enim diligit Dominus, corripit et quasi Pater in filio complacet sibi. Iob. 5.c. Increpationem Domini ne reprobes : quia ipse vulnerat et medetur : percutit et manus eius sanabunt. Et ut interim in tribulatione non deficiam.
marg.| {q} Domine, ad adiuvandum me respice] oculo misericordie, Ps. 70. Deus ne elongaveris a me, Deus meus, in auxilium meum respice.
marg.| {a} Tu autem Domine] etc. Ita etiam debet dicere Predicator, ut postquam predicavit, convertat se ad orationem et defectus suos recognoscat : et postquam misit retia in capturam, lavare etiam retia et reficere non omittat ; sed dicat :   [Tu autem] etc. quasi dicat, qui predicat misericordiam, dignus est, ut fiat ei misericordia, secundum quod promittit Dominus. Ier. 15.d. Si converteris, convertam te et {2.106rb} ante faciem meam stabis. Hoc allegat Ps. 118. dicens : Veniant mihi miserationes tue et vivam, quia lex tua meditatio mea est. Ab impiis autem longe est misericordia, secundum quod dicitur. Prv. 15.d. Longe est Dominus ab impiis. Et in Ps. 118. Longe est a peccatoribus salus. Penitentes etiam de longe respicit Dominus et prope facit esse misericordiam suam, secundum quod dicitur Lc. 15.d. de Filio prodigo : Cum adhuc longe esset, vidit illum Pater ipsius et misericordia motus est et occurrens cecidit super collum eius et osculatus est eum. Lam. 3.d. Se abiecit et miserebitur secundum multitudinem miserationum suarum. Ut autem facilius impetret, quod postulat, de etiam receptis se gratum et memorem esse demonstrat, dicens.
marg.| {d} Misericordia tua] etc. Misericordia suscipit fugientem mala mundi. Unde 1Rg. 22.d. Evadens Abiathar fugit ad David et ait ei David : Mane mecum, ne timeas : si quis quesierit animam meam, queret et animam tuam. Veritas suscipit sequentem bona celi. Sap. 3.b. Qui confidunt in illum, intelligent veritatem. Augustin. Proiice te in Deum, non enim ita crudelis est, ut se subtrahat et te cadere permittat. Postea exponit suam necessitatem subiungens.
marg.| {f} Quoniam circumdederunt] quasi dicat, indigeo miserationibus, quia miser sum.   [Quoniam circumdederunt me mala] pene et culpe. Lam. 1.f. In circuitu eius hostes eius. Iob. 19.b. Obsederunt in gyro tabernaculum meum.   [Mala] dico, non pauca, sed
marg.| {g} Quorum non est numerus] Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me ? Naum 3.d. Plures fecisti negotiationes tuas, quam sint stelle celi. 2. Phil. ult. in fine. Peccavi super numerum arene maris. Et quod plus est.
marg.| {h} Comprehenderunt] etc. quasi in vinculis. Prv. 5.d. Iniquitates sue capiunt impium ; et funibus peccatorum suorum constringitur.
marg.| {i} Et non potui, ut viderem] id est hoc ipso, quod ego comprehensus essem, non potui videre. Os. 7.c. Comederunt alieni robur eius et ipse nescivit. Is. 42.d. Combussit eum in circuitu et non cognovit : et succendit eum et non intellexit. Vel sic :   [Non potui, ut viderem] Deum, quasi dicat, hoc ipso, quod comprehenderunt me iniquitates, excecatus sum. Is. 59.a. Iniquitates vestre diviserunt inter vos et Deum vestrum : et peccata vestra absconderunt faciem eius a vobis. Sap. 2.d. Excecavit illos malitia eorum. Nec mirum, si non potui videre, quia.
marg.| {l} Multiplicate sunt] iniquitates mee   [super capillos capitis mei] Et est recta comparatio. Sicut enim cum crescunt capilli, operiunt oculos ; ita peccata oculos cordis, ut dictum est. Alia ratio est, quare peccata comparantur capillis : quia sicut capilli ex superfluitate nascuntur ; sic peccata ex abundantia temporalium. Unde in Ps. 72. Prodiit, quasi ex adipe, iniquitas eorum. Et in cantico Dt. Incrassatus est dilectus et recalcitravit. Tertia ratio est, quia sicut capilli radices habent in capite ; sic peccata in corde. Mt. 15.b. De corde exeunt cogitationes male, homicidia, adulteria, etc. Quarta ratio est, quia sicut quidam fuscant capillos suos ; sic aliqui fuscant peccata, scilicet hypocrite. Ier. 12.c. Numquid avis discolor hereditas mea mihi ? Nec absurdum debet videri, quod hec de Predicatore leguntur, qui iustus et perfectus debet esse : quia Iustus in principio est accusator sui, ut dicitur Prv. 18.c. Et 1Io. 1.d. Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, nos ipsos seducimus. Et posset dicere ei aliquis : Hec omnia de corde procedunt, quare ergo non custodis cor tuum et sic ista cessarent ? Ideo bene sequitur.
marg.| {n} Et cor meum dereliquit me] quasi dicat, non sum Dominus cordis mei, sed   [derelinquit me] Ps. 37. Cor meum conturbatum est, etc. Unde dicit Augustinus Nihil corde fugacius. Ideo dicit Eccl. 30.d. Contine et congrega cor tuum in sanctitate. Contine, ne effluat : et si effluere ceperit, congrega, ne penitus derelinquat te. Cor enim Iusti debet esse quasi bonus claustralis et continere se in celo, quod est claustrum anime. Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Et si cor nostrum dereliquit nos, insequamur illud et reducamus ad claustrum. Bene ostendit David, quod cor suum dereliquerat eum et erat quasi perditum, cum dicit 2Rg. 7.d. Invenit servus tuus cor suum, ut oraret te. Nisi prius perditum fuisset, non dixisset : invenit. Et quia ab istis malis licet velim exire, non possum, nisi tu iuves : Ideo.
marg.| {o} Complaceat] quasi dicat, simul mecum placeat, quia placet mihi exire.
marg.| {p} Et tibi] etc. ab his malis. Et quia, ut dicit Gregorius non sufficit mala non agere, nisi etiam quisquis bonis operibus studeat insudare : Ideo etiam.
marg.| {q} Ad adiuvandum me] in bonis faciendis.
marg.| {r} Respice] id est intende, ut supra. Intende in adiutorium {2.106va} meum. Et alibi : Dominus adiutor meus et protector meus. Adiutor in bonis ; protector a malis :
marg.| {a} Confundantur] etc. Supra oravit Christus ; et Predicator, sive quilibet fidelis pro se. Sed quia non sufficit, ideo orat hic pro inimicis et persecutoribus suis, sicut ipse Christus docet. Mt. 4.g. Orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Orans ergo pro eis : Primo petit eis confusionem de peccatis, cum dicit : Confundantur, bona confusione, de qua Eccl. 4.c. Est confusio adducens gratiam et gloriam. Secundo petit eis timorem pene, cum addit.
marg.| {b} Et revereantur] id est timeant penam, quam meruerunt.
marg.| {c} Simul] id est omnes ita confundantur et timeant. De his duobus dicitur supra. Erubescant et conturbentur omnes inimici mei. Erubescant : Ecce confusio. Conturbentur : Ecce timor. Sap. 5.a. Turbabuntur timore horribili. Et hec necessaria est, quia sicut dicitur, Ecclesiast. 1.c. Qui sine timore est, non poterit iustificari.
marg.| {d} Qui querunt animam meam] dicit Christus, vel vir iustus. Herodes et Pilatus quesierunt animam Christi. Mt. 2.c. Futurum est, ut Herodes querat puerum ad perdendum eum. Lc. 22.a. Querebant Principes sacerdotum et Scribe, quomodo eum interficerent. Mali querunt animam Iusti, quando querunt substantiam eius. Ps. 93. Captabant in animam Iusti et sanguinem innocentem condemnabant. Eccl. 34.d. Panis egentium vita pauperum est : et qui defraudat illum, homo sanguinis est. Qui aufert in sudore panem, quasi qui occidit proximum suum. Tertio petit eis conversionem ad penitentiam, cum dicit.
marg.| {e} Convertantur retrorsum] id est post Deum, qui Deum post se reliquerant, sequentes peccatum, sicut dicit Ier. 2.f. Verterunt ad me tergum et non faciem. Sic voluit converti Petrum, quando dixit ei. Mc. 8.d. Vade retro me, Satana. Quarto petit eis timorem Dei, cum addit.
marg.| {f} Et revereantur] id est timeant timore reverentie. Eccl. 1.b. Timenti Deum bene erit in extremis. Illi dico, convertantur, etc.
marg.| {g} Qui volunt mihi mala] id est omnes peccatores, Eccl. 18.d. Post concupiscentias tuas non eas et a voluntate tua avertere. Quinto petit eis confusionem in confessione peccatorum. Est enim confusio in consideratione peccatorum : Et de hac predictum est. Confundantur, etc. Et est alia confusio in confessione, de qua dicit hic.
marg.| {h} Ferant confestim] etc. Et bene dicit, ferant : quia gravis et laboriosa valde est ista confusio, quando facit homo alium conscium sue nequitie. Quidam autem sunt, qui non ferunt istam confusionem, sed abiiciunt, qui scilicet vel nolunt confiteri, vel confitentes non erubescunt, sed sicut fabulam : vel (quod peius est) sicut magnificum factum narrant peccatum suum. De primo dicit Eccl. 4.c. Pro anima tua non confundaris dicere verum, id est non dimittas confiteri propter verecundiam. De secundo, Ier. 3.b. Frons mulieris meretricis facta est tibi : noluisti erubescere. Gn. 20.d. Hoc erit tibi in velamen oculorum ad omnes, qui tecum sunt et quocumque perrexeris, memento te deprehensam. Et dicit : Ferant confestim, quasi dicat, brevis est et cito potest portari. Simile Iob. 5.a. Vidi stultum firma radice : et maledixi pulchritudini eius statim. Vel ideo dicit, Confestim, quia quam cito sentit homo se peccasse, statim debet ire ad confessionem, non exspectare usque ad infirmitatem, vel senectutem. Eccl. 17.d. Ne demoreris in errore impiorum, ante mortem confitere. Et post : Vivus et sanus confiteberis.
marg.| {i} Qui dicunt] etc. Euge quandoque ponitur applausorie, quandoque derisorie. Hic autem ponitur adulatorie. Prv. 26.d. Cum submiserit vocem suam, ne credideris ei : quoniam septem nequitie sunt in corde eius. Et notatur in his tribus versibus triplex peccatum inimicorum, videlicet, operis, cordis, oris. Operis, cum dicit : Qui querunt, etc. Cordis, cum dicit. Qui volunt mihi mala. Oris, cum dicit : Qui dicunt, etc. Facta oratione pro inimicis, {2.106vb} orat Christus et vir iustus pro amicis, videlicet, pro bonis. Et primo petit eis duplicem letitiam. Futuram, que eterna erit, cum dicit.
marg.| {k} Exultent] Presentem, que temporalis est, cum addit.
marg.| {l} Et letentur] Et quod de his intelligi debeat, patet per alium locum, ubi dicit Ps. 149. Exultabunt Sancti in gloria : et letabuntur in cubilibus suis. Quia enim illam futuram eternam letitiam adhuc habere non possumus, ne interim deficiamus, dat Deus aliquando letitiam in cordibus nostris, que est quasi quedam pregustatio future : De qua in Ps. 4. Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine : dedisti letitiam in corde meo. Sed quia hec letitia non est de presentibus, addit.
marg.| {m} Super te] non super aliis. Iob. 31.c. Si letatus sum super multis divitiis. Et quibus petit hoc, subiungit.
marg.| {n} Omnes querentes te] non sua, sicut quidam, de quibus Io. 6.c. Queritis me, quia manducastis ex panibus. Secundo petit eis laudem Dei, cum subiungit.
marg.| {o} Et dicant semper, magnificetur Dominus] Hec dictio, semper, est Diasyrmicum, quia sic potest iungi : Dicant semper illud, quod sequitur, magnificetur Dominus. Et in hoc sensu potest legi et de presenti et de futuro, quia in presenti non debemus cessare a laude Dei. Unde Ps. 33. Benedicam Dominum in omni tempore : semper laus eius in ore meo. Et in futuro laudabimus sine fine. Unde Augustinus, in fine de civitate Dei. Ibi vacabimus et videbimus : videbimus et amabimus : amabimus et laudabimus : Ecce quod erit in fine sine fine. Is. capitulo quinquagesimoprimo a. Consolabitur Dominus Sion, gaudium et letitia invenientur in ea, gratiarum actio et vox laudis. Vel potest iungi sic : Et dicant istud, quod sequitur, semper magnificetur Dominus, id est magnus reputetur, sicut in se magnus est, quia maior fieri non potest. Hoc dicant illi.
marg.| {p} Qui diligunt salutare tuum] id est Christum, de quo Luca 2.e. Quia viderunt oculi mei salutare tuum. Hoc est argumentum, quod caritatem debet habere, qui vult predicare. Unde Gregorius . Officium predicationis assumere non debet, qui caritatem ad proximum non habet. Et nota, quod sicut in predictis tribus versibus notata fuerunt tria mala, cordis, oris, operis : Ita in hoc solo versu notantur tria bona. Cordis, cum dicit : Exultent et letentur. Operis, cum dicit : Querentes te. Oris, cum dicit : Et dicant, etc. Et notatur infinitas mali, per hoc, quod malum ponitur in tribus versibus ; bonum autem in unico. Item in hoc versu non tantum tria bona ; sed undecim bona tanguntur contra undecim mala. Exultent, contra acediam : Letentur, contra iram : Super te, contra cupiditatem, quasi non super aurum, vel argentum : Omnes, contra singularitatem : Querentes, contra pigritiam : Et dicant, contra taciturnitatem confessionis et laudis : Semper, contra interruptionem boni : Magnificetur, contra invidiam : Dominus, contra superbiam : Qui diligunt, contra odium : Salutare, contra infirmitatem spiritus.
marg.| {q} Ego autem] etc. quasi dicat, dico, quod, Exultent et letentur, etc. non aliena, que sunt huius mundi. Et quod te solum debeant querere : Ego, dicit Christus, ostendi eis per exemplum meum. Et hoc est : Ego autem mendicus sum, etc. Mendicus fuit Christus, querens ab aliis necessaria. Nec hoc sine omni necessitate faciebat, sicut quandoque faciunt trutani : et ideo dicit, non tantum mendicus, sed et pauper. 2Cor. 8.b. Scitis gratiam Domini nostri Iesu Christi : quoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives. Hoc est, quod dicitur in Ps. 48. Simul in unum dives et pauper.
marg.| {r} Dominus sollicitus est mei] Unde Mt. 4.b. Angeli accesserunt et ministrabant ei.
marg.| {2.107ra} Δ {a} Adiutor meus] in mirabilibus faciendis.
marg.| {b} Et protector meus] in persecutionibus illatis.
marg.| {c} Tu es] quasi dicat, in hoc apparet, quod Dominus sollicitus est mei, quia et adiuvat ad bonum et protegit a malo. Dt. 33.d. In Domino scutum auxilii mei.
marg.| {d} Deus meus, ne tardaveris] reddere mihi premium Passionis, ut alii fortiores fiant ad patienter sustinendum. De illo merito et premio dicitur Phil. 2.a. Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem Crucis : Propter quod et Deus exaltavit illum et donavit illi nomen, etc.
marg.| {a} Adiutor meus et protector meus tu es] supple, in presenti ; sed in futuro eris Salvator. Et ne diu te caream.
marg.| {d} Deus meus, ne tardaveris] Tu, scilicet qui Deus es, per creationem, meus, per recreationem, ne tardaveris, quin cito venias ad salvationem. Is. 35.a. Pusillanimes confortamini et nolite timere : ecce Deus vester ultionem adducet retributionis : Deus ipse veniet et salvabit nos. Primum dicit ultionem, quantum ad malos ; sed quantum ad bonos dicit, salvabit nos, quod nobis prestare dignetur ipse Salvator Iesus Christus. Amen.
marg.| {q} Ego autem] etc. Ita etiam debent dicere imitatores Christi : Ego autem mendicus sum et pauper. Hec enim duo in eis, qui se Christi ministros esse profitentur, simul debent esse. Multi enim sunt mendici, qui pauperes non sunt ; sed mendicando congregant, ut trutani et etiam questuarii Predicatores : et quotquot sunt clerici et prelati, qui oblationes recipiunt et requirunt et ex his thesauros faciunt, vel immoderate expendunt : Pauperes vero et non mendici, sunt multi pauperes, ad litteram, qui mendicare erubescunt : et hi non sunt pauperes spiritu, sed re tantum. In Christo autem et suis imitatoribus, nec paupertas a mendicitate, nec mendicitas a paupertate recedit. Tertium vero oportet habere, quod sequitur, scilicet confidentiam de Domini promissione. Unde addit :
marg.| {r} Dominus autem] etc. Et sic in hoc versu notantur tria, que * Deus diligit et odit eorum contraria, sicut dicit Eccl. 25.a. Tres species odivit anima mea et aggravor valde anime illorum ; divitem mendacem, pauperem superbum, senem fatuum et insensatum. Divites mendaces sunt, qui mendicantes paupertatem profitentur ; sed in thesauris recondentes, vel delitiose viventes ; paupertatis veritatem non habent. Recipiendo pauperes sunt ; sed utendo divites sunt. Pauper superbus est, qui mendicare erubescit : Hoc enim ex superbia est. Senex fatuus est, quicumque plenus mundi superbia, que stultitia est apud Deum. 1Cor. 3.d. Dei sapientie non acquiescit, que dicit : Primum querite regnum Dei et iustitiam eius : et hec omnia adiicientur vobis. Mt. 6.d. Et eradicato fundamento Ecclesie et religionis, quod est Petra Christus. 1Cor. 10.a. divitias dicunt esse fundamentum. Unde cum in aliqua Ecclesia, vel religione non sunt divitie, dicunt, quod sine fundamento est. Sed magis credendum est Apostolo, qui dicit. 1Cor. 3.c. Fundamentum aliud nemo potest ponere, preter id, quod positum est, quod est Christus Iesus. Ideo dicit hic verus pauper : Dominus sollicitus est mei. Ideo etiam alibi dicitur in Ps. 54. Iacta super Dominum curam tuam : et ipse te enutriet. Et 1Pt. 5.b. Omnem sollicitudinem vestram proiicientes in eum : quoniam ipsi cura est de vobis. Nec tantum sollicitus est providendo sustentationem ; sed et adiutor est in operatione et protector in tentatione. Unde adiungit.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 39), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_39)
Signaler un complément d'information

Notes :