Hugo de Sancto Caro

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,1 

¶In finem psalmus David
¶Codd. : (Ps. 50) D30 P106 Tr511 Tr881 Rusch Ps-G, def. ΩF
Numérotation du verset Ps. 50,2 

cum venit ad eum Nathan propheta
quando
intravit ad Bersabee1.
1 Bersabee] Bethsabee  D30 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 50,3 I

Miserere mei
Deus ¦ secundum magnam
misericordiam tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,II 

Et secundum multitudinem
miserationum tuarum ¦
dele iniquitatem meam.
Numérotation du verset Ps. 50,4 III

Amplius
lava me
ab iniquitate mea ¦
et a peccato meo
munda me.
Numérotation du verset Ps. 50,5 IV

Quoniam
iniquitatem meam ego cognosco ¦ et peccatum meum
contra me est semper.
Numérotation du verset Ps. 50,6 V

Tibi soli
peccavi
et malum
coram te feci ¦
ut iustificeris in sermonibus tuis
et vincas cum iudicaris.
Numérotation du verset Ps. 50,7 VI

Ecce enim
in iniquitatibus conceptus sum ¦
et in peccatis concepit me
mater mea.
Numérotation du verset Ps. 50,8 VII

Ecce enim
veritatem dilexisti ¦ incerta et occulta sapientie tue
manifestasti mihi.
Numérotation du verset Ps. 50,9 VIII

Asperges2 me hyssopo
2 Asperges] Aspargas Ps-G
et mundabor ¦ lavabis me
et super nivem dealbabor.
Numérotation du verset Ps. 50,10 IX

Auditui
meo dabis gaudium
et letitiam ¦
et3 exultabunt ossa
3 et] om. Ps-G
humiliata
Numérotation du verset Ps. 50,11 X

Averte faciem tuam
a peccatis meis ¦
et omnes iniquitates meas
dele.
Numérotation du verset Ps. 50,12 XI

Cor mundum
crea in me Deus ¦
spiritum4 rectum
4 spiritum L² D D30 ΩS Ed1455 cum moz x ] + et Cor2 (grecus et hebr. et anti. et Hieron.) Rusch Ps-G
innova in visceribus meis.
Numérotation du verset Ps. 50,13 XII

Ne proiicias me a facie tua ¦
et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Numérotation du verset Ps. 50,14 XIII

Redde mihi
letitiam salutaris tui ¦
et spiritu principali
confirma me.
Numérotation du verset Ps. 50,15 XIV

Docebo iniquos
vias tuas ¦
et impii
ad te convertentur.
Numérotation du verset Ps. 50,16 XV

Libera me
de sanguinibus
Deus Deus salutis mee ¦
et5 exultabit
5 et] om. Ps-G
lingua mea iustitiam tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,17 XVI

Domine labia mea aperies ¦
et os meum
annuntiabit laudem tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,18 XVII

Quoniam si voluisses sacrificium dedissem ¦
utique holocaustis
non delectaberis.
Numérotation du verset Ps. 50,19 XVIII

Sacrificium Deo
spiritus contribulatus ¦
cor contritum
et humiliatum
Deus non despicies6.
6 despicies plerique codd. et edd. D30 Cor2 (vel DESPICIES ut habent satis antiqui cum Hieron.) ΩS Rusch cum Ps-H ] despicias F² Cor2 (secundum antiquiorem), spernet Ps-G (R F* L) cum LXX Ps-γ, Hier. tract. p. 422, spernit C I cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 50,20 XIX

Benigne fac
Domine7 in bona voluntate tua
7 Domine Cor2 (grec. cum satis anti. habent) D30* Rusch Weber ] om. Ps-G (F* L*) D30² (eras. ut vid.) cum Ps-H Cor2 (alii cum hebreo non habent)
Sion ¦
ut8
8 ut Rusch Ps-G ( L² Q* Ψ Β ΩS) edd. cum Ps-R ] et D30 Cor2 (secundum grecum et secundum anti. et Hieronymum ET EDIFICENTUR, non est ibi UT ) Ps-G
edificentur muri Hierusalem.9
9 Hierusalem] in praem. L
Numérotation du verset Ps. 50,21 XX

Tunc
acceptabis sacrificium iustitie oblationes et holocausta ¦
tunc imponent
super altare tuum
vitulos.

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,1 
marg.| Miserere mei, Deus] Titulus   [Psalmus David,
2
marg.| cum venit ad eum Nathan Propheta, quando, vel quoniam intravit ad Bersabee] Huius tituli talis est sensus : Psalmus iste convenit David Prophete agens de penitentia et humilitate, quam habuit, cum venit ad eum Nathan Propheta, per similitudinem propositam de ove pauperis, redarguens eum de peccato, quod fecit, quando intravit : vel redarguens eum, quoniam intravit ad Bersabee. Cuius facti historia plana est et habetur 2Rg. 11. et 12. Et bene ponitur hic Psalmus iste. In superiori enim Psalmo egit de terrore iudicii. Hic agit de penitentia, ut contra iudicium agamus penitentiam, quia, ut habetur Eccl. 1.c. Timor Domini expellit peccatum. Et ut exemplo David speremus veniam peccatorum, secundum quod dicitur Za. 12.c. Erit, qui offenderit ex eis in illa die, sicut David. Et quod habetur ibi 2Rg. 12.d. multum nos provocare debet ad sperandum, si humiliter velimus penitere, quia quam cito dixit David : Peccavi, respondit Nathan : Dominus transtulit a te peccatum tuum. Sed quare non ponitur ibi Psalmus iste ? Solutio : Quia allegorice ibi de Christo exponitur ; penitentia autem Christo non convenit. Item bene ponitur hic Psalmus iste, ut sit quinquagesimus ; ut notetur, quod sicut in anno quinquagesimo, qui Iubileus dicebatur, remittebantur omnia debita, ita per penitentiam et humilitatem, de qua hic agitur, impetratur a Domino plena remissio peccatorum. Unde intentio est movere ad penitentiam.
marg.| Modus. Quinque sunt partitiones. Primo est deprecatio. Secundo confidentia indulgentie et ablutionis ostenditur ibi : Incerta et occulta. Tertio ex confidentia securus petit deletionem omnium peccatorum et plenam restitutionem, ibi : Averte faciem tuam. Quarto, quid restitutus persolvat, ostendit ibi : Docebo. Quinto de edificatione Hierusalem prophetat ibi : Benigne fac. David ergo penitens et publice confitens in persona sua et cuiuslibet penitentis, aut etiam totius Ecclesie militantis, dicit :
Numérotation du verset Ps. 50,3 
marg.| {a} Miserere] Tria principaliter obiecta sunt peccatori in precedenti Psalmo, scilicet furtum, adulterium et dolositas, cum dictum est : Si videbas furem, currebas cum eo. Et cum adulteris portionem tuam ponebas. Os tuum abundavit malitia et lingua tua concinnabat dolos. David ergo istorum conscius, hic respondet.
marg.| {a} Miserere mei, Deus] quasi dicat, qui fur sum, vicino oviculam rapiens : adulter sum, Bersabee illicite cognoscens : dolosus sum, Uriam innocentem morti exponens. Et sequuntur tria verba his tribus respondentia, scilicet. Dele iniquitatem meam, quod ad dolositatem referri potest. Lava me ab iniquitate mea, quantum ad homicidium : Et a peccato meo munda me, quantum ad adulterium. Duplicem autem confessionem facit Propheta hic. Primo confitetur se miserum, cum dicit ; Miserere, quia ut habetur Prv. 14.d. Miseros {2.131rb} facit populos peccatum. Similiter dicat quilibet veniam et misericordiam sperans exemplo David ; Exaudi, Domine, vocem meam, qua clamavi ad te : miserere mei et exaudi me. Za. 12.c. Proteget Dominus Hierusalem et erit, qui offenderit ex eis in die illa, sicut David : et domus David sicut Dei et sicut Angelus in conspectu Dei. Secundo confitetur Deum misericordem, cum dicit :
marg.| {b} Secundum magnam] etc. non sicut Cain, qui dixit Gn. 4.b. Maior est iniquitas mea, quam ut veniam merear. Item in hoc primo versu notantur quatuor : Gravis miseria, difficilis offensa, Dei omnipotentia et eiusdem misericordia. Primum notatur, cum dicit, miserere : quia ubi est magna miseria, necessaria est magna misericordia. Cassiodor. Magna est misericordia, que formam servi imposuit Domino mundi, ut panis esuriret, fons sitiret, virtus infirmaretur, vita moreretur, Redemptor venderetur. Eccl. 35.d. Speciosa est misericordia in tempore tribulationis. Secundum notatur, cum dicit. Mei, pro gravi enim offensa, cuius conscius sibi erat, tacet proprium nomen, quod odiosum erat et proponit pronomen, quod significat mere substantiam. Si enim diceret : Miserere mei, David, vel Regis, posset ei Dominus respondere. Nonne tu es David ille, quem ego elegi secundum cor meum et quem ego Regem Israel feci, de post fetantes accipiens eum ? Quomodo ergo ausus fuisti offendere me ? Pro nomine ergo odioso, pronomen ponit, quod significat mere substantiam, quam Dominus fecit. Et ideo non est Deo odiosa ; quia Deus nihil odit eorum, que fecit, sicut dicitur Sap. 11.d. Tertium, scilicet potentia, notatur ibi : Deus, potens, cui tamen proprium est misereri, videns culpam et videns penitentiam. Quartum ibi : Secundum magnam misericordiam tuam. Ps. 85. Quia magna est misericordia tua super me et eruisti animam meam ex inferno inferiori. Et dicit Beatus Bernardus quod sicut sunt peccata minima, mediocria et maxima : ita et misericordia. Parva enim est misericordia dare temporalia, mediocris exspectare ad penitentiam, magna indignum coronare et gloriam Dei restituere. Magno igitur peccatori necessaria magna est misericordia. Rm. 5.d. Ubi abundavit delictum, superabundavit et gratia. Et ideo in tempore, in quo maxime abundavit iniquitas, datus est Christus, magna, scilicet eleemosyna. In primis autem temporibus, parva, quia Abraham, Moyses, etc.
marg.| {c} Et secundum multitudinem] etc. quasi dicat, in omni genere quantitatis, scilicet in continuo et discreto, magna est eius misericordia et miseratio, quia misericordia dicit habitum virtutis, miseratio autem dicit actum. Ps. 144. Miserationes eius super omnia opera eius. 1Par. 21.b. Miserationes eius multe sunt. Ps. 68. In multitudine misericordie tue exaudi me. Item Ps. 150. Laudate eum secundum multitudinem magnitudinis eius. Multitudo misericordie Dei attenditur secundum multitudinem offensionum, vel frequentiam dimissionum, vel secundum multitudinem offendentium, id est quia multa dimittit et multotiens et multis. Magnitudo vero attenditur iuxta magnitudinem miserentis, vel peccatorum, id est quia magnus est, qui dimittit et magna, que dimittit, Is. 64.b. Miserationum Domini recordabor et laudem Domini super omnibus, que reddidit nobis Dominus ; et super multitudinem bonorum domus Israel, que largitus est eis secundum indulgentiam suam et secundum multitudinem misericordiarum suarum. Sed quomodo petit multas, qui paucas facit misericordias ? Eccl. 28.a. In hominem similem sibi non habet misericordiam et de peccatis suis deprecabitur ? Eccl. 5.b. Ne adiicias peccatum super peccatum et ne dicas : miseratio Dei magna est, multitudinis peccatorum meorum miserebitur. Misericordia enim et ira ab illo cito proximant. Et notatur hic unitas essentie, cum dicit, magnam. Et Trinitas personarum, cum dicit, multitudinem. Et ita efficaciter miserearis, ut peccatum tollas. Et hoc est, quod sequitur.
marg.| {d} Dele iniquitatem meam] in proximum commissam. Dele, sicut tu ipse dicis, Is. 43.d. Ego sum, ego sum, qui deleo iniquitates tuas propter me. Et 44.d. Delevi, ut nubem, iniquitates tuas et quasi nebulam, peccata tua. Nubes dicit peccata mortalia, nebulam venialia. Et ideo dele, quia scripta est. Diabolus enim scribit peccata. Ier. 17.a. Peccatum Iuda scriptum est stylo ferreo in ungue adamantino. Hanc scripturam delet Dominus. Col. 2.c. Delens, quod adversus nos erat, chirographum decreti. Quod manifestum est in Theophilo : Dele, inquam, de anima maculam, de libro memoriam, de conscientia remordentem vermem, de affectu appetitum, de gustu errorem. Et quia quandoque deletur aliquid et tamen ibi adhuc apparet aliquod vestigium. Ideo adiungit.
Numérotation du verset Ps. 50,4 
marg.| {2.131va} {a} Amplius] quasi dicat, non tantum dele, sed et
marg.| {b} Lava me] Vel sic : Amplius lava me, id est multum lava me. Sic enim habet alia littera. Et merito multum lavari indiget, qui multum inquinatus est. Non enim panno sordido sufficit simplex lotio ; sed multe lotiones et confricationes et refricationes adhibentur, antequam dealbetur ad plenum. Sic et in anima. Unde dictum est Naamam Syro leproso, 9. Reg. 5.c. Vade et lavare septies in Iordane. Non tantum semel, sed et septies, id est multotiens. Qui etiam lotus est, cito iterum aliquam immunditiam contrahit, que oculos Domini potest offendere. Iob. 9.d. Si lotus fuero, quasi nivis et fulserint velut mundissime manus mee, tamen sordibus intinges me. Lava ergo me, quia ego sum vestis tua : et non debes indui sordida veste, sicut Za. 4.b. Iesus erat indutus sordidis vestibus. Is. 49.e. Omnibus his velut ornamento vestieris. Is. 1.e. Lavamini, mundi estote. Et 52.d. Mundamini, qui fertis vasa Domini. Est autem triplex lotio : Prima est per Baptismum. Secunda per Penitentiam. Tertia per Martyrium. De prima Za. 13.a. Erit fons patens domui David et habitantibus Hierusalem in ablutionem peccatoris et menstruate. De secunda infra : Lavabis me et super nivem dealbabor. Et illud quod supra dictum est 4Rg. 5.c. Lavare septies in Iordane. Iordanis enim interpretatur descensio eorum, sive rivus iudicii, quod competit penitentie : in qua homo descendit per humilitatem ; et ipsa procedit de corde iudicante se ipsum, sicut rivus de fonte emanat. De tertia Apc. 7.d. Laverunt stolas suas in sanguine agni. Et propter hanc etiam multiplicem lavaturam, dicit Amplius, vel Amplius, quam possint mundare legales hostie, Hbr. 10.a. Impossibile est sanguine hircorum, aut taurorum auferri peccata. Vel amplius, id est a pena et a culpa. Vel amplius, id est intus et exterius. Iudei lavant, quod deforis est tantum, Mt. 23.c. Vel amplius lava me, quam alios, quia amplius peccavi. 2. Paralipom. in fine. Peccavi super numerum arene maris : multiplicate sunt iniquitates mee. Et infra : Indignum salvabis me secundum magnam misericordiam tuam. Item quia lavantur quedam, que tamen non sunt pura, addit.
marg.| {c} Et a peccato meo munda me] id est a peccato carnis mee, quod per corruptionem carnis contraxi. Augustinus Mulier longe, libido prope. Longe fuit, quod vidit : in se fuit, quod cecidit. Et nota differentiam, quia impietas est in Deum, iniquitas in proximum, peccatum in seipsum. Item nota in his tribus versibus, tria verba, scilicet Miserere, dele, lava : Miserere ergo secundum Evangelium, non secundum legem, que non remittit, sed interficit ; sed Evangelium remittit et non interficit, secundum illud Io. 8. Vade et iam amplius noli peccare. Dicit igitur, Miserere mei tue creature, quia nihil odisti eorum, que fecisti. Sap. 11.d. Dele culpam, quam non fecisti, Lava animam, quam tua imagine signasti, scilicet corpus quod redemisti.
marg.| ¶Lavatur quis :
- Per contritionem, Ier. 4.d. Lava a malitia cor tuum.
- Per confessionem, Is. 43.d. Narra, si quid habes, ut iustificeris.
- Per bonam operationem, Ps. 25. Lavabo inter innocentes manus meas, Lc. 11.f. Date eleemosynam : et ecce omnia munda sunt vobis.
- Per Baptismi gratiam, Is. 1.e. Lavamini, mundi estote.
- Per sanguinis effusionem, Apc. 7.d. Hi sunt, qui laverunt stolas suas, etc.
Numérotation du verset Ps. 50,5 
marg.| {d} Quoniam iniquitatem] etc. Supra petiit misericordiam ; hic autem petit iustitiam et quod Dominus promisit penitentibus indulgentiam. Ez. 18.e. Quacumque hora ingemuerit peccator ; omnium iniquitatum eius non recordabor amplius. Et hoc est, ideo munda me et miserere mei : Quoniam iniquitatem meam ego cognosco et ex eius cognitione punior. Unde sequitur :
marg.| {e} Et peccatum meum contra me est semper] in conscientia remordente. Nota, quod peccatum, sive iniquitas multis {2.131vb} modis cognoscitur. Cognoscitur enim, ut meretrix, ut monstrum, ut gladius, ut serpens. Cognoscitur autem, ut meretrix multipliciter, scilicet facie procaci, Prv. 7.c. Procaci vultu blanditur. Item elatis oculis, Ecclesiast. 26.b. Fornicatio mulieris in extollentia oculorum. Item manu rapaci. Prv. 6.d. Mulier viri pretiosam animam rapit. Item voce blanda. Prv. 5.a. Favus distillans labia meretricis. Item quia habet plumbum in ore, quia verba eius semper tendunt ad infernum. Za. 5.d. Ecce mulier una sedens in medio amphore et dixit : hec est impietas et proiecit eam in medio amphore et misit massam plumbeam in os eius. Item cognoscitur iniquitas, ut monstrum. Nm. 13.d. Ibi vidimus monstra quedam. Peccata enim faciunt homines monstra. Item cognoscitur ut gladius. Ecclesiast. 21.a. Quasi rhomphea bis acuta, omnis iniquitas. Item ut serpens. Eccles. 21.a. Quasi a facie colubri fuge peccata. Ideo dicitur Ier. 2.e. Vide vias tuas in convalle :
marg.| {f} Contra me] Nota, quod peccatum est et stat contra hominem, ut accusator, Rm. 2.c. Testimonium illis reddente conscientia ipsorum et inter se invicem cogitationum accusantium. Anselmus : A sinistris peccata accusantia, etc. Item ut Advocatus. Unde significatur Act. 24.a. per Tertullum oratorem, qui contra Paulum allegavit. Tertullus enim interpretatur placens stercore. Et peccatum placet stercore, id est delectatione transitoria, que a Sanctis stercus reputatur. Phil. 3.b. Omnia detrimentum feci et arbitror, ut stercora, ut Christum lucrifaciam. Item ut preliator, Iudicum 3.a. He sunt Gentes, quas Dominus dereliquit, ut erudiret in eis Israelem et omnes, qui non noverant bella Chananeorum et postea discerent filii eorum certare et habere consuetudinem preliandi. Item ut signum furti, Lam. 1.e. Convolute sunt iniquitates mee et imposite collo meo. Item ut formido, Ps. 49. Statuam te contra faciem tuam. Et dicit, Semper : Posset enim esse sicut in multis contingit, quod peccatum suum ad tempus cognoscunt et ad tempus inde molestantur, sed statim obliti recidunt in peccatum. Ideo dicit : Peccatum meum contra me est semper. Eccl. 5.b. De propitiato peccato noli esse sine metu. Gn. 20.d. Quocumque perrexeris, memento te deprehensum. Et dicit meum, non alienum. Ecclesiast. 21.d. Pes fatui facilis in domum proximi sui et homo peritus confunditur a persona potentis. Stultus respicit a fenestra in domum et vir eruditus foris stabit.
Numérotation du verset Ps. 50,6 
marg.| {g} Tibi soli peccavi] Contra. Immo et contra Uriam et contra totum populum. Solutio. Vide expositionem et non erit obiectio. Tripliciter legitur versus iste. In prima lectione loquitur Trinitati. In secunda Filio, scilicet Christo. In tertia Patri. Secunda tamen lectio bifurcatur in aliquibus. Similiter et tertia.
marg.| Nota ergo, quod peccatur alicui tripliciter, scilicet vel ad iudicium, sive ut iudici punienti : vel ad comparationem, sive ut nihil delinquenti : vel ad offensam, sive ut offensam patienti. Sed de tertio modo non est hic expositio. Non enim potest dicere, vel Trinitati, vel Christo, vel Patri, Tibi soli peccavi, id est te solum offendi. Offendit enim et Uriam et populum. De primo modo, est expositio in prima lectione. De secundo in aliis. Sic ergo legitur secundum primam lectionem, ut loquatur Deo Trinitati. Dico, munda me, quia ad te pertinet mundare et lavare, ad quem pertinet punire, quia tibi soli peccavi : quia non est supra me alius, quam tu, qui possit punire. Ego enim sum Rex et non est aliquis preter te super me. Et nota, quod tria faciunt bonum Iudicem, scilicet potentia, scientia et iustitia. Potentem confitetur Deum, cum dicit : Tibi soli peccavi, sicut expositum est. Sed quia non sufficit potentia sine scientia ; ideo scientem omnia confitetur eum, cum subiungit.
marg.| {h} Et malum] commissum in proximum.
marg.| {i} Coram te feci] id est te presente et vidente, qui ubique es et omnia nosti, antequam fiant.
marg.| {k} Feci] non solum appetii, vel iussi. 2Rg. 12.c. Interfecisti eum gladio filiorum Ammon. Item non tantum potentem et scientem ; sed et iustum confitetur eum, cum addit.
marg.| {l} Ut iustificeris] quasi dicat, Tibi soli peccavi et malum coram te feci, quia iustus es, ut iustificeris, id est ut iustus et verax inveniaris.
marg.| {m} In sermonibus tuis] id est in verbis omnibus, que dixisti. Unde Mt. 24.c. Celum et terra transibunt ; verba autem mea non preteribunt. Nec mediocriter Iustus, sicut homines, quorum iustitie sunt sicut pannus menstruate, sicut dicitur Is. 64.c. sed summe iustus, ut omnes homines iustitia superes. Hoc est, quod sequitur, cum dicit : Ut iustificeris.
marg.| {a} {2.132ra} Et vincas] id est superes omnes alios in iustitia.
marg.| {b} Cum iudicaris] id est cum mihi et aliis in iudicio compararis. Iob. 25.a. Numquid iustificari potest homo comparatus Deo ? Magna autem est humilitas, ut Dominus velit cum homine iudicari. Mt. 6.a. Iudicium Domini cum populo suo et cum Israel diiudicabitur. Ier. 25.g. Iudicabitur ipse cum omni carne : sic ergo legitur secundum primam lectionem, in qua loquitur Propheta Deo Trinitati. Secunda autem lectio, in qua loquitur Deo homini, id est Christo, hec est : Tibi soli peccavi, o Christe, id est ad tui comparationem, sive ut nihil delinquenti, quia nullus est sine peccato preter te, idcirco tu solus vere potes arguere peccatores Unde ipse dicit Iudeis, Io. 8.a. Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat. Iob. 19.d. Quare me persequimini sicut Deus, quasi dicat, cum sitis homines Peccatores, quare me persequimini, ac si essetis sine peccato, hoc est, sicut Deus ? Ibi Gregorius : Tanto iustius Deus alios punit, quanto in se non habet, quo puniatur. Rm. 3.d. Omnes peccaverunt et egent gloria Dei. Et ideo bene dicit : Tibi soli peccavi, ut iustificeris in sermonibus tuis, sicut primo expositum est : Et vincas omnes in iustitia, cum, id est quamvis iudicaris iniuste a Pilato et Iudeis. Vel sic, ut vincas Diabolum, vel mortem, cum, id est quando, iudicaris ab illis iniquis. Apc. 5.b. Vicit leo de Tribu Iuda. Os. 13.d. Ero mors tua, o mors. Hec est secunda lectio. Secundum autem tertiam lectionem, in qua ad Deum Patrem loquitur, eodem modo legitur, sicut in prima lectione, usque ibi : Ut iustificeris in sermonibus tuis, id est ut iustus et verax appareas in promissis, quibus promisisti mihi, dicens : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Et ideo petit, ut mundetur ad hoc, ut hec promissio impleatur : quia quidam dicebant, quod propter peccata David impediretur illa promissio, nec de eo Christus nasceretur. Sed non advertebant quod dicitur infra : Iuravit Dominus David veritatem et non frustrabitur eum, de fructu, etc. Vel aliter, Ut iustificeris in sermonibus tuis, quibus peccatoribus penitentibus veniam promisisti. Dicebant enim, quod tantum peccaverat David, quod Deus non remitteret ei peccatum.
marg.| Contra quos dicit beatus Bernardus : Maior est Christi pietas, quam quevis iniquitas. Et vincas, id est de mendacio convincas illos, qui dicunt te non implere promissa, cum iudicaris ab eis, non facere, quod promisisti ; sive de filio incarnando, sive de venia largienda. Supra dixit in genere, Tibi soli peccavi ; nunc autem descendit et confitetur specialiter et incipit a peccato originali, dicens consequenter.
Numérotation du verset Ps. 50,7 
marg.| {c} Ecce enim] quasi vere peccavi, quia, ecce, non celo.
marg.| {d} In iniquitatibus] id est in originalibus et talis, ut pronus sim ad peccandum actualiter.
marg.| {e} Conceptus sum] In triplici iniquitate concipitur homo, scilicet in peccato originali, Rm. 3.d. Omnes quidem peccaverunt et egent gloria Dei. Item in pronitate ex fomite. Gn. 8.d. Sensus et cogitatio humani cordis proni sunt ad malum ab adolescentia sua. Item in infirmitate, 1. Cor. 15.f. Seminatur in infirmitate et surget in virtute. De his tribus dicitur Ez. 21.f. Iniquitatem, iniquitatem, iniquitatem ponam eam.
marg.| {f} Et in peccatis] id est in concupiscentiis libidinis, que peccatum esset, nisi per bona coniugii excusaretur.
marg.| {g} Concepit me mater mea] Sed quare dicit pluraliter, iniquitatibus ? Sunt ne plura peccata originalia ? Item super illud Rm. 4.a. Beati, quorum remisse sunt iniquitates, dicit Glossa iniquitates, id est originalia. Solutio : Dicitur pluraliter, propter pluralitatem sequele, miserie, scilicet et pene, vel propter pluralitatem nominum originalis peccati. Habet enim quindecim nomina, ut colligi potest in Glossa Rm. 4. et 5. Sed numquid confitendum est originale peccatum, cum in Baptismo deleatur ? Utique secundum hoc, quod dicit frater Ioannes. Sed ego non credo, cum omnino sit extra voluntatem nostram et de voluntariis tantum debet esse confessio. Nec David confitetur peccatum originale, nisi ut ostendat miserie sue continuationem. Si peccat homo {2.132rb} peccatum actuale, redit et originale, secundum illud Is. 56.b. Remetiar opus eorum primum in sinu eorum. Eccl. 53.d. Donec reddat hominibus secundum actus suos et secundum opera Ade. Ecce et actuale et originale. Is. 43.d. Pater tuus primum peccavit et interpretes tui prevaricati sunt in me. Et in peccatis concepit me mater mea. Ideo optavit Ier. 20.d. dicens : Audiat clamorem mane et ululatum in tempore meridiano, qui non me interfecit a vulva, ut fieret mihi mater mea sepulchrum et vulva eius conceptus eternus. Sed quomodo dicit hic David, in iniquitatibus, etc. Nonne David fuit genitus et conceptus in matrimonio sancto ? Et Hbr. 13.a. dicitur : Honorabile connubium et in omnibus thorus immaculatus. Et ipse Christus interfuit nuptiis et beata Virgo, ut habetur Io. 2.a. et dicitur 1Cor. 7.e. quo non peccat virgo, si nubat. Solutio : In iniquitatibus contractis a parentibus, quia dicit Chrysost. quod coniugium etsi non fit peccatum ; tamen malum est malitia pene. Et quia in opere eius de facili fit malum. Numquam enim aliter diceret Apostolus ; Secundum indulgentiam hoc dico. Si enim simpliciter bonum esset, non ei competeret indulgentia. Item dicit Chrysost. quod numquam promittitur premium abstinentia a bono, sed abstinenti a coniugio promittitur premium. Ergo coniugium non est simpliciter bonum. Sed adhuc obiicitur. Videtur, quod David velit refundere crimen peccati sui in parentes et sic in Deum, sicut Eva, Gn. 3.c. Solutio : Etsi verum dicat, quod contraxit peccatum originale a parentibus, non tamen hoc dicit, ut se excuset, sed ut miseriam suam magis manifestet. Et quare hoc faciat subdit.
Numérotation du verset Ps. 50,8 
marg.| {h} Ecce enim veritatem] quasi dicat, ideo, ita confiteor et manifesto miseriam meam, enim, quia ecce in evidenti est, quod.
marg.| {i} Dilexisti veritatem] in confitente accusante se ipsum, quia si ipse accusat, tu excusas : si ipse agnoscit, tu ignoscis. Unde supra dixit Ps. 41. Confitebor adversum me iniustitiam meam Domino : et tu remisisti impietatem peccati mei. Et quantum istam veritatem dilexisti in latrone Lc. 23.f. qui cum dixisset : nos quidem iuste, nam digna factis recipimus ; Postea audivit a Domino : Hodie mecum eris in Paradiso. Est autem triplex alia veritas, quam Dominus diligit, scilicet veritas vite, veritas doctrine, veritas iustitie, Veritas vite, contra hypocrisim. Mt. 7.c. Veniunt ad vos in vestimentis ovium ; intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Doctrine, contra heresim. Lam. 3.e. Prophete tui viderunt tibi falsa et stulta Iustitie, contra acceptionem personarum. Prv. 20.b. Pondus et pondus, mensura et mensura, utrumque abominatio est apud Deum. Hanc triplicem veritatem diligit Dominus. Sed miseri homines magis diligunt vanitatem. Unde Ps. 4. Filii hominum usquequo gravi corde, ut quid diligitis vanitatem et queritis mendacium ? Modo potest dici, Ps. 11. Diminute sunt veritates a filiis hominum. Et ideo abundant earum contraria, de quibus Os. 4.a. Non est veritas, non est misericordia, non est scientia Dei in terra. Vel Dilexisti veritatem, rei et fidei puram, non figuras et umbram.
marg.| {k} Incerta et occulta] Secunda pars, ubi ex auctoritate Dei manifestantis occulta, ostenditur confidentia ablutionis. Unde dicit : Incerta et occulta sapientie tue manifestasti mihi. Quod dupliciter potest intelligi, Incerta et occulta sapientie tue, id est Incarnationem, Passionem filii tui et cetera mysteria, qui est Sapientia tua, o Pater, manifestasti mihi, Ecclesie per Prophetie revelationem : que tamen aliis quibusdam omnino occulta, quibusdam vero licet non penitus occulta, tamen incerta fuerunt.
marg.| Hec significata fuerunt Apc. 5.a. ubi dicitur : Vide in dextra sedentis super thronum librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem. Sedens super thronum, est filius Dei, liber est sacra Scriptura, septem sigilla, sunt septem incerta et occulta, que manifestata fuerunt Prophete et etiam Ecclesie.
marg.| Primum sigillum est conceptio, quod figuratum est Is. 8.a. Accessi ad Prophetissam et concepit et peperit filium. Et in vellere Gedeonis rore compluto, Idc. 6.g.
marg.| Secundum sigillum est Nativitas, quod significatum est Gn. 21. in ortu Isaac. Et in rubo fine combustione ardente. Ex. 3.a. Et in virga Aaron florente et frondente et fructum faciente cum omni cultura. Nm. 17.c.
marg.| Tertium est Passio Domini, quod figuratum est in immolatione vitule rufe. Nm. 19.a. Et in immolatione agni Paschalis. Ex. 12.a. Et in immolatione hirci. Nm. 28.b. Et in occisione Abel. Gn. 4.b. Unde Apc. 13.b. Agnus, qui occisus est ab origine mundi, id est prefiguratus occidi.
marg.| Quartum est Resurrectio, quod figuratum est {2.132va} Gn. 28.d. ubi dicitur : Cum evigilasset Iacob de somno. Et post : Mane surgens Iacob tulit lapidem, quem supposuerat capiti suo et erexit in titulum fundens oleum desuper. Iacob, Christus : somnus, mors : lapis, quem supposuit capiti, humanitas, quam supposuit Divinitati in morte, quem erexit in titulum in Resurrectione, quando ascendit in iubilatione, fudit oleum desuper, id est gaudium eternum. Is. 61.a. Oleum gaudii pro luctu.
Vel lapis, fundamentum Ecclesie, id est Christus, quem erexit in titulum, quando Ecclesiam dilatavit et exaltavit, fundens desuper oleum gratie.
marg.| Quintum est Ascensio, quod significatum est 4Rg. 2.b. in ascensu Elie.
marg.| Sextum est Spiritus Sancti missio, quod figuratum est 3Rg. 18.f. in descensu ignis super altare.
marg.| Septimum est adventus Domini, de quo Dn. 7.c. Iudicium sedit et libri aperti sunt.
marg.| Hec ergo incerta, que Deus manifestavit Prophete, manifestavit etiam nobis per exhibitionem, per veritatis apertam predicationem, per interiorem illuminationem. Lc. ult. g. Aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. Io. 15.b. Omnia, quecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis.
marg.| Vel incerta et occulta sunt ea, que dicit beatus Bernardus : Deus homo, mater virgo, cor fidele. Item Mt. 13.b. et Lc. 8.b. Vobis datum est nosse mysterium regni Dei ; ceteris autem in parabolis. Et confitetur hic peccatum ingratitudinis, quo etiam alia redeunt, quasi dicat sciens fui ; tamen scienter peccavi, Lc. 12.f. Servus sciens voluntatem Domini sui et non faciens, vapulabit multis. Dicit ergo, Incerta et occulta manifestasti mihi. Hoc videtur falsum, secundum illud Eccl. 9.a. Omnia in futurum reservantur incerta. Sol. Iste loquebatur prophetico spiritu et Dominus amico suo multa revelat. Ier. 33.a. Clama ad me et ego exaudiam te et annuntiabo tibi grandia et firma, que nescis.
marg.| Vel Incerta et occulta sapientie tue, id est cognitionis tue, scilicet remissionem peccatorum, manifestasti mihi, per Nathan Prophetam, qui dixit mihi : Transtulit a te Dominus peccatum tuum. Et quia sic manifestasti mihi, confidenter dico, quod.
Numérotation du verset Ps. 50,9 
marg.| {a} Asperges me hyssopo] id est humilitate penitentie. Hyssopus enim est herba humilis, petrinis locis radicitus adherens, medicinalis, tumoremque pulmonis sanans. Unde significat humilitatem, que in Christo petra radicatur et tumorem superbie sanat. Qua asperges me, dicit Propheta in persona Ecclesie.
marg.| {b} Et mundabor] a superbia et ab aliis vitiis, Prv. 7.c. Aspersi cubile meum myrrha et aloe et cinnamomo. Hec sunt amara, sed odorifera et salutifera. Et certe cum zelo nihil amarum, (Ct. 1.d. Lectulus noster floridus) et aspergens.
marg.| {c} Lavabis me] contritione cordis, dicit David, sicut aqua Baptismi lavabis peccatores tempore gratie.
marg.| {d} Et super nivem dealbabor] id est incomparabiliter albus ero sine macula nigredinis peccati. Sic dicere debet penitens, Asperges me hyssopo, id est penitentiali humilitate, que significatur hyssopo. Sunt enim multe proprietates hyssopi, que penitentie congruunt, que notantur his versibus : «Parva, calens, pectus purgans, petrosa, screatrix, Ius sapidat, pleure congrua, spargit aquam».
marg.| Hec conveniunt penitentie. Que debet esse humilis, hoc est, parva, quia exultabunt ossa humiliata. Et in veritate parva est, id est brevis, secundum illud 2Cor. 4.d. Id enim, quod in presenti est momentaneum et leve tribulationis nostre, etc. Item debet esse calens per caritatem, Ps. 38. Concaluit cor meum intra me. Purgans, per contritionem, infra : Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. Item est petrosa, in duris locis crescens. Ecce satisfactio, que dura est, ieiuniis, vigiliis, disciplinis et huiusmodi, Ct. 8.b. Dura sicut infernus emulatio. Item screatrix est, id est facit screare : Ecce confessio, Eccl. 31.c. Surge e medio et vome et refrigerabit te. Item ius sapidat, quia penitentia etiam corpus temperat et a luxuria refrenat, Mt. 17.c. Hoc genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium. Item pleure valet, id est coste. Multum enim valet flagellanti, ideo dicit David : Quoniam ego in flagella paratus sum. Item spargit aquam, quia acquirit gratiam. Et tanguntur hic duo genera mundationum, scilicet venialium et mortalium. Unde dicit : Asperges me et mundabor, quantum {2.132vb} ad venialia ;   lavabis quantum ad mortalia. Mortalia Baptismo et Penitentia remittuntur. Venialia autem delentur per multa, que notantur his versibus : « Confiteor, tundo, respergor, conteror, oro, | Signor, edo, dono, per que venialia pono ».
marg.| De confessione, Iacob ultimo d. Confitemini alterutrum peccata vestra. De tunsione, Lc. 18.c. Percutiebat Publicanus pectus suum. De respersione, hic. Et Nm. 19.c. De contritione, infra : Cor contritum et humiliatum, etc. De oratione, Mt. 6.b. Sic autem orabitis. De signatione, Nm. 6.d. Sic benedicetis filiis Israel. De esu, Mt. 26.c. Comedite ex hoc omnes, videlicet, de Sacramento corporis Domini. De dono, scilicet de eleemosyna. Eccl. 3.d. Ignem ardentem extinguit aqua ; ita et eleemosyna resistit peccatis. Item de dono, id est de condonatione, Mt. 6.b. Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester celestis delicta vestra. Dicit ergo, Asperges me hyssopo, id est penitentia humili : Et mundabor ab immunditiis venialium. Lavabis me, aqua lacrimarum. Et super nivem dealbabor, remota nigredine et sanguine mortalium peccatorum, Ez. 36.e. Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris et ab universis idolis vestris, id est peccatis, mundabo vos. Vel sic, ut per quatuor verba, quatuor diversa notentur : Asperges me hyssopo, id est humilitate, ut dictum est supra, qua proprie aspergi dicitur, quia sicut aspersio plantas fecundat, (Ps. 64. Valles abundabunt frumento) ita humilitas fecundat et conglutinat virtutes. Gregorius Qui sine humilitate ceteras virtutes congregat, quasi pulverem in ventum portat. Et mundabor, per contritionem : Lavabis me, per confessionem. Et super nivem dealbabor, per satisfactionem. Is. 1.e. Si fuerint peccata vestra, ut coccinum, quasi nix dealbabuntur et si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. Sed quia ex mundatione sequitur letitia et post luctum penitentie gaudium glorie, bene subiungit.
Numérotation du verset Ps. 50,10 
marg.| {e} Auditui meo dabis gaudium et letitiam. Auditui] id est fidei et obedientie, que fiunt per auditum, Rm. 10.c. Ex auditu fides. Et sunt in observatione preceptorum. Unde Sap. 6.c. Custodia legum consummatio incorruptionis est, Ps. 18. In custodiendis illis, id est preceptis, retributio multa, scilicet letitia mentis.
marg.| {f} Dabis] de tua gratia, quia non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam, que revelabitur in nobis, Rm. 8.d.
marg.| {g} Gaudium et letitiam] ex parte anime.
marg.| {h} Et exultabunt] etc. quantum ad corpus. Sed gaudium est ex parte anime in actione, letitia in contemplatione. Unde Is. 51.b. Gaudium et letitia invenietur in ea. Vel gaudium potest dici, quoad animam, letitia quoad os, exultatio quoad corpus. Item, Auditui meo, id est confessioni mee. Ct. 8.d. Que habitas in hortis, fac me audire vocem tuam. Dabis gaudium, sine murmure cordis. Et letitiam, sine contradictione oris. Vel auditui, lectionum et predicationum, Ecclesiastici 24.c.a « Qui audit me non confundetur ». Et exultabunt ossa humiliata : Per ossa fortitudo carnis intelligitur, que humiliata, id est mortificata, exultat. Unde in Ps. 83. Cor meum et caro mea exultaverunt in Deum vivum, Glossa dicit ibi : Caro edomita. Propter hoc bene dicit Iob. 7.c. Elegit suspendium anima mea et mortem ossa mea. Et dicit Gregorius super illum locum : Cum mentis intentio ad alta se sublevat, omnem in se fortitudinem vite exterioris necat, Ps. 89. Letati sumus pro diebus, quibus nos humiliasti : annis, quibus vidimus mala. Vel Ossa humiliata, sunt virtutes humiles, de quibus dicitur in Ps. 101. Ossa mea sicut cremium aruerunt. Et Ps. 41. Dum confringuntur ossa mea. Hec ossa humiliata exultabunt, quia sicut habetur 4Rg. 4.a. Vasa vacua replevit Eliseus. Sic Dominus humiles replet gaudio Spiritus sancti, Lc. 1.e. Exultavit spiritus meus in Deo Salutari meo, quia respexit humilitatem ancille sue. Item ossa, que sustinent totam corporis machinam, sunt prelati, qui portant totam Ecclesiam. Iob. 9.b. Sub quo curvantur, qui portant orbem, 1Rg. 2.b. Domini sunt cardines terre et posuit super eos orbem. Alba sunt ossa exterius per qualitatem et medullata interius per caritatem. Ier. 31.c. Inebriabo animas sacerdotum pinguedine. Ps. 31. Omnia ossa mea dicent : Domine, quis similis tibi. Hec si essent humiliata, sine dubio exultarent. Prv. 29.d. Humilem spiritu suscipiet gloria. Ezechiel 27.b. Ossa arida audite verbum Domini : ecce ego intromittam Spiritum in vobis, {2.133ra} et vivetis. Prv. 17.d. Spiritus tristis exsiccat ossa.
a Sir. 24, 30.
Numérotation du verset Ps. 50,11 
marg.| {a} Averte faciem tuam] Tertia pars, ubi ex confidentia securus petit deletionem omnium peccatorum. Unde dicit. Averte, quasi dicat, ut ad illam letitiam pervenire possim, hec, que sequuntur, facias mihi. Primo. Averte, etc. quia si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit ? Sed quomodo dicit, Averte faciem tuam, cum alibi dicat : Ostende faciem tuam et salvi erimus. Item : Ne avertas faciem tuam a me et similis ero descendentibus in lacum. Sol. Duplex est facies Domini, scilicet facies misericordie et facies iustitie. Misericordie faciem vult converti ; sed faciem iustitie vult averti. De prima in Ps. 68. Ne avertas faciem tuam a puero tuo. De secunda hic. He due facies figurate sunt Ez. 41.c. ubi dicitur : Duas facies habebat Cherub, faciem hominis iuxta palmam ex parte et faciem leonis iuxta palmam ex alia parte expressam. Prima palma Christi fuit in primo adventu : et tunc habuit faciem humanam, scilicet misericordie. Et hec palma tangitur hic, cum dicit.   Et vincas cum iudicaris. Secunda palma erit in secundo adventu ; et tunc habebit faciem leonis, scilicet iustitie, quam petit hic averti. Videat ergo peccata mea facies misericordie et non facies iustitie. Ps. 33. Vultus autem Domini super facientes mala, etc. Hab. 1.d. Mundi sunt oculi tui, Domine, ne videas malum. Et non tantum : Averte faciem, sed, etc.   [Dele] tua notitia puniente.
marg.| {b} Omnes iniquitates meas] non unam tantum, aut duas. Hoc est contra illos, qui non plene confitentur, vel penitent. Sic enim delenda sunt peccata, ut nec in memoria habeantur, nisi ad detestandum. Quod significatum est Ex. 17.d. ubi dicitur : Delebo memoriam Amalech de sub celo. Amalech interpretatur Gens bruta et significat peccatum, sive multitudinem peccatorum, que bruta sunt secundum effectum, quia brutum, id est non utentem ratione reddunt hominem. 1Rg. 15.a. Percute Amalech et demolire universa eius.
Numérotation du verset Ps. 50,12 
marg.| {d} Cor mundum] etc. Supra deprecatus est contra mala, ut amoverentur : Hic autem orat pro nobis, ut dentur, cum subiungit. Cor mundum, etc. Crea dicit, quasi ex nihilo, quia esse morale perdiderat, secundum quod peccatori dicitur Ez. 28.e. Nihili factus es. Ps. 27. Ad nihilum redactus sum et nescivi. Ier. 5.e. Audi, popule stulte, qui non habes cor. Cor mundum, quo possim Deum videre : Quia sicut dicitur Mt. 5.a. Beati mundo corde ; quoniam ipsi Deum videbunt. Et merito petit hoc a Domino, quia a se non potest habere. Unde Prv. 20.b. Quis potest dicere : mundum est cor meum ? Et in hoc petit naturalium restitutionem, quia per peccatum vulneratus fuit in naturalibus et spoliatus gratuitis. Unde secundo petit restitutionem gratuitorum, quibus spoliatus fuerat. Unde addit :
marg.| {e} Spiritum rectum] etc. quasi dicat, spiritum meum inveteravi per peccatum et ad carnalem voluptatem incurvavi. Bar. 3.b. Quid est Israel, quod in terra inimicorum es, inveterasti in terra aliena ? Ps. 6. Inveteravi inter omnes inimicos meos. Sed tu fac eum novum et rectum, ut rectus ad celestia dirigatur et novus gratiam tuam recipiat. Mt. 9.b. Nemo mittit vinum novum in utres veteres ; sed vinum novum in utres novos mittunt. Ez. 11.c. Dabo eis cor novum et spiritum novum tribuam in visceribus eorum.
marg.| {f} Rectum] dicitur, non sicut in Iob. 16.c. dicitur : Effudit in terra viscera mea, id est in terrenis. Et utique non est sanus, sed magnum et letale vulnus habet, cuius viscera effunduntur in terra : Sicut Iude. Act. 1.c. Diffusa sunt omnia viscera eius. Vel de Spiritu increato dicitur. Spiritum rectum, etc. id est Spiritum sanctum infunde cordi meo, qui dicitur novus et rectus ab effectu, quia innovat et rectificat, sicut dicitur Demonium mutum, Lc. 11.b. De innovatione Ps. 103. Emitte Spiritum tuum et creabuntur. De rectificatione dicit Augustinus Spiritus rectus est, quo sit, ut anima in veritate querenda deviare, atque errare non possit. Unde in hymno Spiritus sancti diciturb : « Ductore sic te previo vitemus omne noxium ». Ideo autem   [Averte faciem] etc.
b Hymnus Veni sancte Spiritus.
Numérotation du verset Ps. 50,13 
marg.| {g} {2.133rb} Ne proiicias] etc. Quia si peccata mea respicias et in immunditia cordis perseverem, proiicies me ; quia propter peccata proiicies homines. Unde Is. 33.b. Irritum factum est pactum, proiecit civitates, non reputavit homines. Ier. 6.g. Malitie eorum non sunt consumpte ; argentum reprobum vocate eos, quia Dominus proiecit illos. Vel potest legi   [Ne] non coniunctionaliter, sed adverbialiter, ut dependeat a precedentibus.   [Ne] id est non   [proiicias me] etc. id est ne absorbear maiori tristitia desperando. Ps. 30. Ego dixi in excessu mentis mee ; proiectus sum a facie oculorum tuorum. Gn. 4.b. Ecce eiicies me a facie tua hodie. Sed esto simplex et non proiicieris, secundum illud Iob. 8.d. Deus non proiicit simplicem, quasi dicat, hominem non proiiciet, sed hominis peccatum. Is. 38.d. Proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea. Mi. ultim. d. Deponet omnes iniquitates nostras et proiiciet in profundum maris, id est super Diabolum.
marg.| {h} Et Spiritum sanctum tuum] id est Spiritum prophetie, vel donum Spiritus sancti, quo peccatum meum cognosco, confiteor et peniteo.
marg.| {i} Ne auferas a me] sed spiritum malum, secundum quod promisisti Za. 13.a. Spiritum immundum auferam de terra. Dicendo autem   [Ne auferas] petit perseverantiam et presentiam Spiritus sancti continuam. 1Par. 29.e. Semper in meditatione, vel veneratione tui mens ista permaneat. In precedenti ergo versu, cum dixit, Spiritum, etc. petiit gratiarum collationem : Hic autem petit conservationem, cum dicit   [Spiritum] etc. Dico   [ne auferas] sed per presentiam eius.
Numérotation du verset Ps. 50,14 
marg.| {k} Redde mihi] penitenti.
marg.| {l} Letitiam] quam prius habui, sed per peccatum amisi. Letitiam, dico, non mundi : De qua Prv. 2.c. Letantur, cum malefecerint et exultant in rebus pessimis. Sed   [letitiam Salutaris tui] id est de Salutari tuo, id est de filio. Unde alia littera habet.   [Letitiam Iesu tui] Eccl. 11.c. Dulce lumen et delectabile est oculis videre Solem, id est cognoscere Christum, qui est Sol iustitie et lumen verum, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Sine cuius cognitione non habetur letitia Salutaris. Unde dicit Tob. 5.b. Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo et lumen celi non video ? Et ne redditam letitiam iterum amittam.
marg.| {m} Spiritu principali] id est Spiritus sancti gratia.
marg.| {n} Confirma me] ut de cetero in peccatum non cadam. Alia littera habet   [Potenti] Et potenti bene competit alios confirmare. Unde dictum est Apostolis, Lc. 24.g. Sedete in civitate, quousque induamini virtutem ex alto. Item Spiritus principalis potest dici Spiritus sapientie, qui primo ponitur quasi Princeps. Is. 11.a. Item Spiritus fortitudinis, quia Princeps facit dominari et Dominos principari. Item Spiritus timoris, quia est principium sapientie. Prv. 1.a. Quilibet istorum confirmat. Et in his tribus versibus ponit sex verba, que Domino proprie conveniunt. Crea, cum sis Creator. Innova, cum sis Recreator. Ne proiicias, cum sis attractor. Ct. 1.a. Trahe me post te. Ne auferas, cum sis largitor. Redde, cum sis promissor. Confirma me, cum sis stabilitor. Et nota, quod hic ter tangit Spiritum. Primo, ibi : Spiritum rectum. Secundo, ibi : Spiritum sanctum tuum. Tertio, ibi : Spiritu principali. In quo notatur tota Trinitas, que Spiritus est. Io. 4.d. Spiritus est Deus. Spiritus rectus refertur ad Filium, Spiritus sanctus ad Spiritum sanctum, Spiritus principalis ad Patrem, qui est principium principiorum. Preponitur autem filius Patri, eo quod primo cadit ad notitiam et per ipsum cognoscitur Pater. Io. 14.b. Qui videt me, videt et Patrem. Et Io. 17.b. Pater manifestavi nomen tuum hominibus. Mt. 11.d. Nemo novit Patrem, nisi filius et cui voluerit filius revelare.
marg.| Vel ideo ter tangit Spiritum, quia ter datus est Discipulis, scilicet bis in terra et semel de celo. Et primo ante Passionem, ut habetur Lc. 9.a. ad sanandum languores. Secundo post Resurrectionem. Io. 20.e. Accipite Spiritum Sanctum. Tertio post Resurrectionem et Ascensionem in die Pentecostes, Act. 2.a. Et hoc significat triplex unctio in puero, scilicet Catechismi, Baptismi et Confirmationis Episcopalis.
marg.| Vel sic : Per Spiritum rectum, innuitur veritas. Per   Spiritum sanctum, bonitas. Per Spiritum principalem, unitas, scilicet modus, species, ordo, vel numerus, pondus, mensura, que sunt in omni re, ut habetur Sap. 11.d.
marg.| Vel sic : Spiritus rectus bene ordinat hominem ad proximum, quia rectitudo est in comparatione ad alium. Spiritus S. ordinat ad se, quia sanctificat. Spiritus principalis ad Deum.
marg.| Vel sic : Spiritus rectus, respicit iustitiam : Spiritus sanctus, bonam vitam : Spiritus principalis principatum legitimum, que in prelato debent convenire. Sed modo potest dici illud Hab. 2.d. Ecce iste coopertus est auro et argento et omnis Spiritus non est in visceribus eius, quasi dicat nec rectus, nec sanctus, nec Spiritus principalis.
marg.| Vel sic, Spiritus {2.133va} rectus dicitur contra avaritiam. Am. 3.c. Nescierunt facere rectum, thesaurizantes iniquitatem et rapinam in edibus suis. Spiritus sanctus contra luxuriam. Hbr. 12.d. Sequimini sanctimoniam, sine qua nemo vidit Deum. Spiritus principalis contra superbiam. Eccl. 10.b. Initium omnis peccati superbia.
marg.| ¶Dominus proiicit
- Peccatum. Is. 38.d. Proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea.
- Populum in captivitatem. Ier. 7.c. Proiiciam vos a facie mea.
- Animam in infernum. 1Rg. 25.e. Anima inimicorum tuorum rotabitur, quasi impetu et circulo funde.
- Festivitates gule, Am. 5.f. Odi et proieci festivitates vestras.
- Hypocritas, qui deficiunt in tribulatione. Ier. 6.g. Argentum reprobum vocate eos, quia Dominus proiecit illos.
- Ambitiosus. 2Par. 25.d. Adduxerunt eos ad preruptum cuiusdam petre, precipitaveruntque eos de summo in preceps : qui universi crepuerunt.
Numérotation du verset Ps. 50,15 
marg.| {a} Docebo iniquos] Quarta pars, ubi dicit, quid restitutus persolvat hoc, scilicet quod aliis predicabit. Unde dicit, Docebo iniquos vias tuas. Ecce quod de peccatore fit Predicator, quasi dicat, non acquiram mihi tantum aurem per penitentiam ; sed et aureolam per predicationem. Dn. 12.b. Qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stelle in perpetuas eternitates. Et competenter antequam se predicaturum diceret, gratiam et confirmationem petiit : quia non debet predicare, nisi gratiam habeat. Ecclesiastici 20.c.c Homo acharis quasi fabula vana. Propter hoc dictum est Apostolis, Lc. ultimo g. Sedete in civitate, quousque induamini virtutem ex alto. Mi. 3.c. Repletus sum fortitudine Spiritus Domini, iudicio et virtute, ut annuntiem Iacob scelus suum.   [Docebo] ergo, inquit, non Iustos, sed   [iniquos] qui doctrina indigent. Ez. 2.b. Fili hominis, mitto te ad filios Israel, ad Gentes apostatrices, que recesserunt a me. Mt. 9.b. Non veni vocare Iustos, sed peccatores. Propter hoc missus est Moyses ad eos, qui erant in Egypto. Et quid docebis eos ?
c Sir. 20.
marg.| {b} Vias tuas] Domine, non meas adinventiones. Psalmus 24. Universe vie Domini misericordia et veritas. Via misericordie predicanda est peccatoribus, ne desperent : via veritatis, ut timeant. Propter hoc bene dicitur Predicatori, Prv. 3.a. Misericordia et veritas non te deserant : circumda eas gutturi tuo.
marg.| Vel [Vias] id est opera Christi, ut ea imitentur. Phil. 2. Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Iesu. Vel   [Vias] id est precepta, Mt. 19.c. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Hec ergo sunt docenda, non inutilia, sicut docent hypocrite vane gloriantes. Za. 10.a. Simulacra locuta sunt inutile. 1Cor. 9.d. Sic pugno non quasi aerem verberans, supple inanis glorie : et non inutiliter predicabo ; sed fructum faciam. Unde sequitur :
marg.| {c} Et impii ad te convertentur] de malo in bonum. Prv. 12.a. Verte impios et non erunt. Vel   [Convertentur] id est totaliter vertentur, non in parte. Sicut dicitur de Herode Mc. 6.c. Audito eo, id est Ioanne, multa faciebat, quasi dicat, non omnia. Et bene dicit   [impii] secundum illud Mt. 21.c. Publicani et meretrices precedent vos in regno Dei. Et nota Differentiam, quia iniquus dicitur in proximum, impius in Deum, peccator in seipsum.
Numérotation du verset Ps. 50,16 
marg.| {d} Libera me] etc. Quia ad predicandum et docendum necessaria est libertas. Unde dicit Apost. 1Cor. 6.c. Ego sub nullius redigar potestate : Ideo libertatem petit, cum subdit : Libera me. Sed quia pessima servitus est subdi peccatis et precipue peccatis carnalibus, que magis notabilia sunt in Predicatore, dicit.
marg.| {e} De sanguinibus] id est peccatis carnalibus. Hoc dicit David de peccato carnis, quod commisit in Bersabee : quia supra magis petiit pro peccato homicidii. Sed competit cuilibet Predicatori et Doctori, qui si servi Christi, fiant servi corporis sui ; verbum Dei alligatur in eis et habent mutum os. Propter hoc dicit 1Cor. 9.d. Castigo corpus meum et in {2.133vb} servitutem redigo ; ne forte cum aliis predicavero, ipse reprobus efficiar. Ideo ergo dicit   [Libera me de sanguinibus, Deus, Deus] dico, Auctor   [salutis mee] quam operatus es in medio terre, scilicet redemptionis. Vel dator salutis mee, id est salvationis future. Et sic cum liberatus ero de sanguinibus.
marg.| {g} Exultabit] id est cum exultatione annuntiabit.
marg.| {h} Lingua mea iustitiam tuam] Vel de omnibus peccatis et omnibus penitentibus generaliter potest legi.
marg.| {d} Libera me de sanguinibus] id est de peccatis, que multa sunt : Propter quod dicit, Sanguinibus, pluraliter. Os. 4.a. Sanguis sanguinem tetigit. Libera me, dicit quilibet penitens.
marg.| {e} De sanguinibus] id est per tuum sanguinem pretiosum   [me] de vili sanguine, libera. Io. 8.e. Si filius vos liberaverit, vere liberi eritis.
marg.| {f} Deus, Deus salutis mee] Deus interpretatur videns et currens : Et ipse est videns salutem nostram per predestinationem et currens in salutem nostram per Incarnationem. Ps. 28. Exultavit ut Gigas ad currendam viam. Vel bis dicit.   [Deus, Deus] ut sit salus quoad intellectum et quoad affectum. Ps. 26. Dominus illuminatio mea, quoad intellectum : et salus mea, quoad affectum. Et postquam liberaveris me.
marg.| {g} Exultabit] id est cum exultatione laudabit.
marg.| {h} Lingua mea iustitiam tuam] et ante non, quia tunc mihi diceres : Quare tu enarras iustitias meas, etc. Psalmus 87. Numquid narrabit aliquis in sepulchro misericordiam tuam et veritatem tuam in perditionem ? quasi dicat, non. Is. 38.d. Non infernus confitebitur tibi, neque mors laudabit te. Sed videtur, quod peccator liberatus a peccato, potius debeat laudare misericordiam, quam iustitiam Dei : quia per misericordiam liberatus est. Unde et alibi dicit David : Misericordias Domini in eternum cantabo. Solutio. misericordia Dei est, quod Dominus primo infundit gratiam penitentie : Iustitia autem est, quod parcit iam penitenti, eo quod promisit : Et hanc dicit se velle exultando laudare. Item oratio est prelati boni et Predicatoris et cuiuslibet religiosi, vel totius Ecclesie.
marg.| {d} Libera me de sanguinibus] id est a carnalibus parentibus, amore quorum vincti, vel captivi tenentur. Mi. 3.c. Omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus, Hab. 2.c. Ve qui edificat civitatem in sanguinibus, id est in nepotibus. Legitur 1Rg. 22.d. quod Doech Idumeus interfecit sacerdotes Domini, quos alii satellites Saul, id est cetera vitia, que sunt satellites Diaboli, non audebant tangere. Doech interpretatur motus ; Idumeus sanguineus. Hic est amor consanguineorum, qui revera interficit multos de sacerdotibus Domini. David vero pro se dicit : Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus, nec memor ero nominum eorum per labia mea. Aliter dicitur de multis, Iob. 21.a. Sublimati sunt, confortatique divitiis ; semen eorum permanet coram eis ; propinquorum turba et nepotum in conspectu eorum. Certe qui non fuerit liberatus ab istis sanguinibus, non debet annuntiare iustitias Domini. Unde dicitur   [Libera] etc. quasi dicat, aliter non debeo. Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 50,17 
marg.| {i} Domine, labia] etc. Dixerat autem se velle predicare : Sed ne de presumptione notetur, Deo totum ascribit, cum subiungit, Domine labia, etc. Aperies dando gratiam et scientiam loquendi. Sap. 10.d. Sapientia aperuit os mutorum : et linguas infantium fecit disertas. Versus iste dicitur in principio horarum, videlicet, in inceptione Matutinarum, quia tunc maxime tentat Diabolus et nititur impedire Dei laudem, Est. 14.b. Volunt claudere ora laudantium. Ideo dicitur Lc. 11.b. quod Demonium erat mutum, eo quod mutum fecit a laude Dei. Libenter autem aperit os ad lites et ad alia mala verba, Ecclesiast. 20.b. Apertio oris illius inflammatio est. Et quomodo petit labia sua aperiri, qui iam tot dixerat ? Nonne aperta fuerunt, cum dixit : Miserere mei, etc. Item quare non est iste versus primus psalmi huius ? Solutio. Ad primum. Aperta fuerunt, cum dixit.   [Miserere mei] etc. sed pro se, scilicet ad veniam petendum : Nunc petit aperiri pro aliis docendis, quod promiserat immediate.   [Docebo iniquos] etc. Ex. 4.c. Quis fecit os hominis, aut quis fabricatus est mutum et surdum, videntem et cecum ? Perge ergo ; et ego ero in ore tuo : doceboque, quid loquaris. Ad secundum dicimus, quod ideo non est primus hic versus : quia multum debet cucurrisse et vidisse de biblia, qui vult aliis predicare.
marg.| {k} Et os meum annuntiabit] etc. quod annuntiavit blasphemiam, quia peccata. Sed hec mutatio dextere Excelsi. {2.134ra} Ideo dicitur Is. 54.a. Lauda sterilis, que non paris ; decanta laudem et hinni, que non pariebas : quoniam multi filii deserte magis, quam eius, que habet virum. Sterilis, id est anima, que prius non habuisti fructum. Dicitur etiam versus iste ter a quibusdam : quia annuntianda est laus Dei ter. Ante mortem devote, post mortem devotius, post Resurrectionem devotissime. Item Ecclesia petit, Domine, labia mea, id est duo Testamenta   [aperies] mihi ad intelligendum et predicandum. Col. 4.a. Orantes simul et pro nobis, ut Deus aperiat nobis ostium sermonis ad loquendum De istis labiis Ecclesie dicitur Ct. 4.c. Favus distillans labia tua, Sponsa. Item   [Labia] Ecclesie, sunt ipsi Doctores, quos Ecclesia petit aperiri, ne mala vita claudat, Prv. 8.a. Aperientur labia mea, ut recta predicent. Item petit Ecclesia   [Labia] sua aperiri, non in presenti solum ; sed in futuro, scilicet in die iudicii, quando labia proborum erunt clausa, Mt. 22.b. At ille obmutuit. Et tunc sine fine et sine interpolatione laudabit Ecclesia Sponsum. Ps. 70. Repleatur os meum laude. Item : Semper laus eius in ore meo. Iob. 8.d. Deus non proiiciet simplicem et non porriget manum malignis, donec impleatur risu os tuum et labia tua iubilo. Ideo tibi laudes offeram : quia non vis amodo sacrificium pecudum. Hoc est, quod sequitur.
Numérotation du verset Ps. 50,18 
marg.| {a} Quoniam si voluisses, sacrificium] pecudum.
marg.| {b} Dedissem] sicut eo tempore pro expiatione peccati dabatur. Sed ego videns in spiritu tempus, quo ista cessabunt, scio, quod non vis, quod dem sacrificium : quia nec etiam holocaustum, quod maius et dignius est, vis recipere : Quia.
marg.| {c} Utique holocaustis non delectaberis] ergo nec sacrificiis. Alia littera planior est, que sic habet. Non enim vis, ut feriam victimam. Quia si peccat homo, non ideo est puniendus bos ; sed homo, Is. 66.a. Qui immolat bovem, quasi qui interficit virum : et qui mactat pecus, quasi qui excerebrat canem. Mi. 6.b. Numquid placari potest Deus in millibus arietum ? quasi dicat, non. Quomodo ergo ? Rm. 12.a. Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam et Deo placentem. Multi dicunt,   [Si voluisses] me   [sacrificium] intrando religionem   [dedissem] quasi dicat, si Deo placeret, ego intrarem.   [Utique holocaustis] ubi natura simul cum vitio destruitur per indiscretionem, non delectaberis. Ecclesiastic. 4.d. Multo melior est obedientia, quam stultorum victime. Unde post habet alia littera. Holocaustum non tibi placet. Quid ergo placet Deo ? Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 50,19 
marg.| {d} Sacrificium Deo spiritus contribulatus] quasi dicat, non que sunt hominis, vult Deus ; sed ipsum hominem, 2Cor. 12.e. Non quero, que vestra sunt, sed vos. Et dicit, Spiritus, non corpus : quia ut habetur 1Tim. 4.b. Exercitatio corporis ad modicum utilis est, supple, cum est corporis tantum ; quia cum corpus et spiritus simul exercitantur ; tunc valde utile est. Unde dicit hic, Sacrificium Deo spiritus contribulatus, id est cum corpore tribulatus per penitentiam, ut spiritus dolore et corpus labore afficiatur. Et exponens, quod dixerat, subiungit.
marg.| {e} Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies] Liptote est, minus dicit et plus significat : Immo aspicies et respicies, Is. 66. Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermones meos ? Dn. 3.d. In amico contrito et spiritu humilitatis suscipiam, etc. Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu. Contritum, ecce contritio. Humiliatum, ecce confessio, ubi hominis cor humiliatur multum. Hec duo tangit Ecclesiastic. 7.b. Memento ire, quoniam non tardabit : humilia valde spiritum tuum. Memento ire, ut conteraris dolendo de peccatis. Humilia valde spiritum tuum, ut confitearis : Nec pro confusione dimittas confessionem, quod superbia est. Item quodcumque bonum opus sacrificium est Deo, Ecclesiastic. 35.a. Salutare sacrificium est {2.134rb} attendere mandatis et discedere ab omni iniquitate. Bar. 2.d. Anima, que tristis est super magnitudinem mali et incedit curva et in infimis et oculi deficientes et anima esuriens, dat tibi gloriam et iustitiam Domino. Is. 57.c. In sancto habitans cum contrito et humili spiritu, ut vivificet spiritum humilium. Et nota, quod est etiam mala contritio, scilicet desperatio et acedia et nimis aspera increpatio. De prima, scilicet de desperatione et acedia, Is. 65.c. Vos pre contritione spiritus ululabitis. De secunda, scilicet de increpatione aspera. Prv. 15.a. Lingua placabilis lignum vite ; que autem immoderata est, conteret spiritum. Res autem arida de facili conteritur. Nm. 11.b. Anima nostra arida est. Spiritus autem Iob non fuit aridus, qui dixit Iob. 6.a. Indignatio ebibit spiritum meum : Quod enim aridum est, bibi non potest. Non autem de ista contritione mala, sed de bona dicitur ; Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. Bene contritus et humiliatus videbatur Abraham, qui dixit Gn. 18.d. Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis. Sed quia extra muros Hierusalem, id est extra unitatem Ecclesie non est locus Sacrificiorum, ut habetur Dt. 12.c. ideo petit muros Hierusalem spiritualis, id est Ecclesie, edificari. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 50,20 
marg.| {f} Benigne fac, Domine] etc. Quinta pars : Et hoc, quod dicit : Benigne, potest esse nomen, vel adverbium, ut sic dicatur. O benigne, Domine, fac, ut edificentur, etc. Vel adverbium, ut sic dicatur. O Domine, fac benigne, etc. Et satis redit in idem. Benignus enim est Dominus et ideo etiam benigne facit, Ioel. 2.c. Benignus et misericors est, patiens et prestabilis super malitia, Io. 4.a. Scio, quia tu es Deus clemens et misericors, patiens et multe miserationis et ignoscens super malitia. Clemens, in creando ; misericors, in recreando, patiens, in exspectando ; multe miserationis, in consolando, ignoscens, in condonando. Dicit ergo.
marg.| {f} Benigne fac, Domine, Sion] id est Ecclesie.
marg.| {g} In bona voluntate tua] dupliciter, scilicet gratis, ut non sibi meritum arrogare videatur.
marg.| Vel [in bona voluntate tua] id est ut eis des tuam bonam voluntatem. Hoc est enim benigne agere cum ea, non multiplicare aurum, vel prebendas   [Ut] sic, in bona voluntate tua, edificentur muri Hierusalem, id est Sacramenta Ecclesie, vel prelati, secundum illud Is. 26.a. Salvator ponetur in ea murus et antemurale. Et Ct. ultimo c. Ego murus et ubera mea turris, Is. 62.b. Super muros tuos, Hierusalem, constitui custodes.
marg.| Vel [Muri Hierusalem] spiritualis, id est Ecclesie militantis et laborantis, ut constituatur celestis Hierusalem, sunt fides, spes, caritas, scilicet Abraham, Isaac et Iacob. Muri autem celestis Hierusalem, sunt cognitio, pax et caritas, que numquam excidit et de utrisque petit, ut edificentur.
Numérotation du verset Ps. 50,21 
marg.| {2.134va} Θ {a} Tunc acceptabis] etc. Versus iste potest legi tripliciter. Primo, de Ecclesia militante : secundo, de Passione Christi : tertio, de Ecclesia triumphante.
marg.| {a} Tunc] id est muris, Ecclesie militantis constitutis firmiter super firmam petram Christum.
marg.| {b} Acceptabis] etc. id est iustitia erit tibi sacrificium acceptabile.
marg.| {c} Oblationes] id est Martha et ei similes, qui se non totos offerunt.
marg.| {d} Et holocausta] perfecti et contemplativi, scilicet Maria et ei similes, qui se totos offerunt, erunt tibi acceptabile sacrificium.
marg.| {e} Et tunc] sacerdotes.
marg.| {f} Imponent] id est instruent.
marg.| {h} Vitulos] id est adultos et lascivos.
marg.| {g} Super altare tuum] in fide : Vel prelati et maiores Ecclesie ; Imponent vitulos, id est Predicatores mugitibus, id est predicatione orbem implentes.
marg.| {g} Super altare tuum] id est in Ecclesia militante. Alludit historie, cum dicit :   [Imponent super] etc. Vel de Passione Christi.
marg.| {a} Tunc] cum advenerit tempus gratie, non accipies sacrificium pecudum. Sed.
marg.| {b} Acceptabis] etc. id est Passionem Christi.
marg.| {c} Oblationes] minores.
marg.| {d} Et holocausta] eos, scilicet qui abnegantes semetipsos, Christum nudum nudi sequuntur.
marg.| {e} Tunc imponent] etc. id est super corda sua.
marg.| {h} Vitulos] labiorum, scilicet laudes, id est te ex toto corde laudabunt. Os. ult. b. Reddemus vitulos labiorum nostrorum. Vel de Ecclesia triumphante ; sic.
marg.| {a} Tunc] id est constitutis muris celestis Hierusalem, scilicet cognitione, pace et caritate, quod erit, quando videbimus eum facie ad faciem.
marg.| {b} Acceptabis] etc. id est laudis, que iugis erit, Ps. 83. Beati, qui habitant in domo tua, Domine : in secula seculorum laudabunt te.
marg.| {c} Oblationes] id est minores sancti.
marg.| {d} Et holocausta] id est maiores, quos ignis divinus totos absumet, id est fervor caritatis, erunt tibi acceptabiles.
marg.| {e} Et tunc] Angeli tui messores, vel Apostoli et alii Predicatores.
marg.| {f} Imponent vitulos] id est populos a iugo peccati solutos, quos ipsi Predicatores converterunt ad fidem.
marg.| {g} Super altare tuum] id est celesti Hierusalem. De quo dicitur in canone Misse : Iube hec perferri per manus sancti Angeli tui in sublime altare tuum, etc.
marg.| {a} Tunc acceptabis] Nota, quod Dominus acceptat   [sacrificium iustitie] in laicis.
marg.| {c} Oblationes] in clericis.
marg.| {d} Holocausta] in religiosis.
marg.| {h} Vitulos] in prelatis. Os. ult. b. Reddemus vitulos labiorum nostrorum. Et nota, quod dicit singulariter   [sacrificium] Omnia, que sequuntur, dicit pluraliter, scilicet oblationes, etc. In quo notatur, quod Dominus plura postulat et requirit a clericis et religiosis et prelatis, quam a laicis.
marg.| {h} Ut edificentur muri Hierusalem] Nota quod petit hic edificari muros Hierusalem : Sed clerici destruunt eos et reedificant muros Hiericho, Ios. 6.d. Maledictus vir coram Domino, qui suscitaverit et edificaverit civitatem Hiericho, 3Rg. 16.g. Edificavit Ahiel de Bethel Hiericho. Ahiel interpretatur vivens Deo et significat clericos. Bethel, domus Dei : quasi dicat, de bonis domus Dei edificant clerici Hiericho, id est mundum et ea, que de mundo sunt.
marg.| Item nota, quod muri Hierusalem primo fuerunt reedificati per Salomonem, qui interpretatur pacificus. Pax enim bene munit Ecclesiam et animam fidelem : quia in pace factus est locus eius, qui est murus et antemurale. Sed quod Salomon edificavit, Ioas destruxit, ut habetur 2Par. 25.f. Ioas interpretatur temporalitas, que ea, que pacis sunt, destruit. Unde dicitur Gn. 13.b. quod Loth et Abraham non quibant habitare communiter : erat enim substantia eorum multa. Iterum reedificati sunt per Oziam, 3Rg. 15.g. Et postea destructi per Nabuzardan, sicut habetur 4Rg. 25.c. Ozias interpretatur videns Deum et significat fidem, que reedificat, quod temporalitas destruit : Quia ut dicit Hieronymus qui habet veram fidem de Deo, non cupit in his miseriis locupletari. Sed quod edificat fides, destruit voluptas carnis in quibusdam, que per Nabuzardan designatur, qui interpretatur Princeps coquorum. Postea autem reedificati sunt per Neemiam, qui interpretatur consolator, vel consolatio : et significat flagellum Domini : De quo in Ps. 22. Virga tua et baculus tuus, ipsa me consolata sunt. Flagellum autem, sive disciplina reedificat, quod carnis voluptas destruxerat. Sed postea destructi sunt muri ab Antiocho Rege Syrie, sicut habetur 1Mcc. 1.d. Syria interpretatur sublimis et Antiochus silentium paupertatis, quod utrumque superbiam designat, que et se elevat, * et paupertatem, quam habet, silet ; quod autem habet divitiarum, ostentat. Hec frequenter destruit, quidquid austeritas discipline edificaverat ; quia ipsis bonis operibus insidiatur, ut pereant, sicut dicit Augustinus et Gregorius Valde cavendum est vitium, quod de victoria surgit vitiorum. Post destructionem autem Antiochi reedificavit Iudas Machabeus, ut habetur 1Mcc. 4.g. Iudas interpretatur confessio, Machabeus bellator. Hec est proprie fragilitatis confessio, que proprie bellat et pugnat contra superbiam : et humilitatem instruit et construit. Vel significat penitentiam, que bellatrix est generaliter contra vitia. Deinde destruxit eos Titus, qui interpretatur bonus, aut lutum et significat hypocritas, qui extra videntur boni ; intus autem sunt lutum. Unde dicit eis Dominus, Mt. 23.b. Ve vobis Scribe et Pharisei hypocrite ; quia similes estis sepulchris dealbatis, que a foris apparent hominibus speciosa ; intus autem plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia : Sic et vos a foris quidem paretis hominibus iusti ; intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate. Et postea reedificaverunt Amaziani, id est transitores seculi. Deinde destruxit penitus Adrianus Equestris, id est nobilitas et militia prelatorum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 50), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_50)
Signaler un complément d'information

Notes :