Hugo de Sancto Caro

Psalmus 92

Numérotation du verset Ps. 92,1 

¶ Laus
¶Codd. : (Ps. 92) D30 Rusch Ps-G
cantici
ipsi1 David
1 ipsi Ps-G (I) Rusch Clementina cum Ps-αγ] om. Ps-G D30 ΩS
in diem2 ante sabbatum
2 diem Ps-G (V) Rusch] die Amiatinus² D30 Ps-G
quando fundata est
terra3.
3 fundata Ps-G (I V) Rusch Clementina cum Ps-α Ps-Moz X] inhabitata D30 Ps-G | est terra] om. ΩS
Numérotation du verset Ps. 92,I 

Dominus
regnavit
decorem indutus est4 ¦
4 decorem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] decore Ps-G
indutus est
Dominus fortitudinem et precinxit se5.
5 fortitudinem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] fortitudine Ps-G
Numérotation du verset Ps. 92,II 

Etenim
firmavit
orbem terre ¦
qui
non commovebitur.
Numérotation du verset Ps. 92,2 III

Parata
sedes tua6
6 sedes Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-α Ps-ζ Ps-ς Ps-MozX] sedis Ps-R Ps-G | tua] + Deus Rusch cum Ps-R
ex tunc ¦
a seculo
tu es.
Numérotation du verset Ps. 92,3 IV

Elevaverunt
flumina
Domine ¦ elevaverunt
flumina vocem suam.
Numérotation du verset Ps. 92,V 

Elevaverunt flumina fluctus suos7 ¦
7 Elevaverunt... fluctus suos LXX (A)] sub Ps-G (R Q² ΦRV1 G ²), om. LXX | Elevaverunt Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] elevabunt Ps-G
Numérotation du verset Ps. 92,4 

a vocibus aquarum multarum.
Numérotation du verset Ps. 92,VI 

Mirabiles elationes
maris ¦
mirabilis in altis Dominus.
Numérotation du verset Ps. 92,5 VII

Testimonia tua
credibilia
facta sunt nimis ¦ domum tuam
decet
sanctitudo Domine in longitudinem8* dierum.
8 longitudinem Ps-G (V plerique codd. et edd. ) D30 ] longitudine Ps-G (R C I ΦP U G ) Rusch Ed1530

Psalmus 92

Numérotation du verset Ps. 92,1 
marg.| Dominus regnavit] etc. Titulus.   [Laus cantici David in die ante sabbatum, quando fundata est terra] In precedentibus Psalmis egit de victoria vitiorum et quiete mentis : In isto ostendit quod omnia sunt Christo, ut principali auctori, attribuenda.
marg.| Et hoc innuit titulus cuius talis est sensus. [Hic Psalmus est laus David] id est Christi. Et est   [cantici] quia invitat ad laudem Christi.   [Psalmus] dico, vel laus facta   [in die ante sabbatum] id est pro eis, que fecit sexta feria, in qua passus est   [quando fundata est terra] id est Ecclesia, que per mortem Christi fundata est.
marg.| Intentio ergo huius Psalmi, est hortati nos, ut laudemus Christum Deum, qui dat nobis victoriam tentationum et sabbatum pectoris.
marg.| Modus secundum Glossam talis est. Septem sunt partitiones, secundum septem locos laudis, sive causas. Primus est a pulchritudine, ibi : [Decorem indutus est] Secundus a fortitudine, ibi :   [Indutus est Dominus fortitudinem] Tertius, ab operibus, ibi :   [Etenim firmavit] etc. Quartus, a potestate, ibi :   [Parata] Quintus a laudibus universitatis, ibi :   [Elevaverunt] Sextus, a veritate dictorum, ibi :   [Testimonia] Septimus, a laude domus, ibi :   [Domum tuam] Rectorice ergo invitat nos Propheta ad laudem Dei et utitur demonstrativo genere, quod est potissimum ad perorandum. Commendans igitur Christum dicit.
Numérotation du verset Ps. 92,1* 
I
marg.| {m} Dominus] id est Christus, qui est Dominus duplici dominio, increato, scilicet et creato ; inquantum enim Deus, est Dominus omnium, quia creator, inquantum homo, est Dominus omnium, quia recreator. Et ita sua sunt omnia duplici iure. Iure recreationis et iure creationis : Ideo dicitur supra. Ps. 8. Domine, Dominus noster, etc.
marg.| {n} Regnavit] id est regnare innotuit per miraculorum exhibitionem, vel per Resurrectionem et Apostolorum predicationem. Unde Phil. 2.b. Propter quod exaltavit illum, etc. Et nota, quod non dicit regnabit secundum exspectationem Iudeorum in aurea Hierusalem, sed dicit   [regnavit] quia ipse iam est et ante fuit Rex regum et Dominus dominantium. Apc. 19.c. et {2.246ra} Δ 1Tim. 6.b.
marg.| Et ponit primum locum dicens {a} Decorem indutus est] id est immunitatem a peccato. Et etiam quantum ad formam corporis, quia ipse est speciosus forma pre filiis hominum. Cuius pulchritudo per Transfigurationem, que facta est in monte Thabor, amicis suis. Mt. 17.a. Resplenduit enim facies eius sicut Sol, vestimenta autem eius facta sunt alba sicut nix. De eius pulchritudine Ct. 5.c. Dilectus meus candidus et rubicundus. Candidus, per innocentiam. Rubicundus, per Passionem : Decor autem divinitatis eius inexplicabilis est. {b} Secundus locus est a fortitudine. Unde dicit   Indutus est Dominus fortitudinem] qua debellavit inimicum. Hec ostensa est inimicis, quando querentes eum rapere, audito ab eo. Ego sum, corruerunt. Io. 18.a. Sed videtur quod potius deberet dicere, imbecillitatem et fragilitatem nostram, quia hanc induit. Sol. 1. Cor. 1.d. Quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. De pulchritudine autem et fortitudine non superbivit. Unde addit :
marg.| {c} Et precinxit se] Linteo humilitatis, ministrans nobis suam presentiam, pro nobis factus mortalis. Precinxit etiam se linteo ad litteram, ut pedes discipulorum lavaret. Io. 13.a. Qui non venit ministrari, sed ministrare. Mt. 20.d. Sequitur tertius locus ab operibus.
Numérotation du verset Ps. 92,1† 
II
marg.| {d} Etenim firmavit] quasi vere induit fortitudinem et fortis fuit.   [Etenim firmavit] in fide.
marg.| {e} Orbem terre] id est Ecclesiam, que dicitur Orbis terre, quia sicut extra Orbem terre nihil corporaliter, ita extra Ecclesiam nihil spiritualiter vivit.
marg.| {f} Qui non commovebitur] licet moveatur et concutiatur. Hec enim domus fundata supra firmam petram, de qua dicitur Mt. 7.d. Quod descendit pluvia et venerunt flumina et flaverunt venti et irruerunt in domum illam et non cecidit, fundata enim erat supra firmam petram. Hec est navis Petri, que concutitur fluctibus, sed submergi non potest. Sequitur quartus locus, quo commendat eum a Iudiciaria potestate. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 92,2 
III
marg.| {g} Parata] est   [sedes tua] id est potestas Iudiciaria.
marg.| {h} Ex tunc] id est ab eterno. Vel.   [Ex tunc] id est ex die ante sabbatum, id est ex die Passionis, in qua meruit Iudiciariam potestatem. Unde supra. Ps. 6. Paravit in iudicio thronum suum. Glossa id est. Iudiciariam potestatem in iudicio cum iudicatus est, quia per patientiam celum acquisivit et potestatem iudicii. Cassiodorus . Quia in humilitate iudicatus est, in Maiestate iudicabit. Et ne aliquis putet, eum incepisse esse tunc, ostendit quod ab eterno est. Unde subiungit.
marg.| {i} A seculo tu es] id est ab eterno. Sequitur quintus locus in quo commendat eum a laudis universitate, dicens.
Numérotation du verset Ps. 92,3 
IV
marg.| {k} Elevaverunt flumina, Domine] Flumina, id est Apostoli, qui fluentis predicationis sancte Ecclesie terram irrigaverunt. Hec flumina elevaverunt vocem suam, te, Domine, laudando et predicando. Et ad maiorem expressionem repetit.
marg.| {l} Elevaverunt flumina vocem suam] id est Apostoli predicationem suam. Vel flumina vocare possumus dona Spiritus S. Unde Io. 7.f. Flumina de ventre eius fluent aque vive. Hec flumina elevaverunt vocem suam per Apostolos predicantes. Mt. 10.c. Non vos estis, qui loquimini, sed spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. Sed ista flumina multas habuerunt resistentias et obices, contra quos Apostolos impetuose predicare et respondere oportuit. Unde subdit.
Numérotation du verset Ps. 92,3* 
V
marg.| {m} Elevaverunt flumina] predicta.
marg.| {n} Fluctus suos] id est torrentes et impetuosas predicationes et responsiones contra Tyrannos et adversarios. Sicut flumina quando inveniunt obicem, fluctus torrentem faciunt et tumultum ; sic cum Apostoli prohiberentur, ne loquerentur, neque docerent in nomine Iesu. Act. 4.d. Petrus respondit. Non possumus, que vidimus et audivimus, non loqui et Actorum 13.d. Dicitur quod predicationis Pauli et Barnabe resistebat Elimas magus et Paulus repletus Spiritu sancto intuens in eum dixit. O plene omni dolo et omni fallacia, fili diaboli, inimice omnis iustitie, non desinis subvertere vias Domini rectas, etc. Ecce {2.246rb} impetus fluctuum. Nec soli Apostoli contra eos clamabant, sed et minores credentes ad hoc eos invitabant. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 92,4 
marg.| {o} A vocibus aquarum multarum] id est multorum populorum fidelium. Vel sic :   [A vocibus aquarum multarum] id est malorum populorum predicationi Apostolice resistentium. Unde, {2.246va} Δ Act. 17.d. Dicebant de Paulo : Novorum demoniorum videtur annuntiator esse, quia Iesum et resurrectionem annuntiabat eis. Nec tantum restiterunt eis, sed et eos persecuti sunt, unde subiungit.
Numérotation du verset Ps. 92,4* 
VI
marg.| {a} Mirabiles elationes maris] id est mare gentilitatis, qui contra eos seviebat et super eos se extulit. Sed, Domine, motum fluctuum eius tu mitigas. Unde etsi   [mirabiles maris elationes] tamen.
marg.| {b} Mirabilis in altis Dominus] id est in celis, vel in dignitate et potestate, qui tempestatem maris sedavit et in una hora potentes Ecclesie persecutores deiecit, ut Dacianos et Cesarianos et huiusmodi, in quibus magis elucescis potentia eius, quam si pauperem deiiceret. Unde dicitur in Ps. 75. Terribili et ei qui aufert spiritum Principum, terribili apud Reges terre. Et quia ita mirabilis in altis Dominus et humiles respicit et confortat, ut promisit, bene subiungit.
Numérotation du verset Ps. 92,5 
VII
marg.| {d} Testimonia tua] id est verba, quibus promisisti tuos tueri.
marg.| {e} Credibilia facta sunt nimis] quia id, quod promisisti, implevisti. Et est sextus locus, qui est a veritate dictorum. Et notat hic hoc adverbium   [nimis] abundantiam, non superfluitatem, ut, ibi : Tu mandasti mandata tua custodiri nimis. Et quia ita sunt credibilia, ut nullus de eis dubitare debeat, nullus peccando debet contravenire, hoc est, quod dicit.
marg.| {f} Domum tuam] id est Ecclesiam et eius membra.
marg.| {g} Decet sanctitudo, Domine] dicens eam.
marg.| {h} In longitudinem dierum] id est in eternam beatitudinem, de qua Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextera illius. Et est hic septimus locus, qui est a laude domus.
Numérotation du verset Ps. 92,5* 
moraliter
marg.| {m} Moraliter : Dominus regnavit] Hoc in preterito dicitur, quia iam eius Regnum in multis locis diminuitur et annihilatur et eius milites et Principes eius adversario confederantur, scilicet diabolo : De quo Iob. 41.d. Ipse est Rex super universos filios superbie. Iste iniquus Rex ita dilatavit Regnum suum in terra Domini, quod Rex Christus nunc potest dicere, sicut dixit Io. 18.g. Regnum meum non est de hoc Mundo. Hic est Rex ille homo nobilis filius Dei, de quo ipsemet dicit Lc. 19.b. Quod abiit in regionem longinquam accipere sibi Regnum et reverti, scilicet ascendit in celum, ad iudicium reversus. Et ibi sequitur, quod oderant eum cives eius et miserunt legationem post illum dicentes : Nolumus hunc regnare super nos : Sic faciunt quocumque * perpetrant peccata, que clamant in aure Domini : Nolumus, etc. Iob. 21.b. Quid est opus, ut serviamus ei ? Ipse autem revertens dicet. Lc. 19.d. Inimicos meos illos, qui noluerunt me regnare super se, adducite huc et interficite ante me.   [Dominus] ergo   [regnavit] universaliter in omnibus fidelibus.
marg.| {a} Decorem indutus] specialiter in clericis.
marg.| {b} Indutus est fortitudinem] in religiosis. Prv. ulti d. Fortitudo et decor indumentum eius. Per decorem intelliguntur clerici, qui Ecclesiam debent sua conversatione et doctrina decorare. Unde Lam. 4.b. Candidiores Nazarei eius nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, saphyro pulchriores. Per solitudinem intelliguntur religiosi, qui sunt quasi ossa interiora Ecclesie. Hec duo genera hominum induit Dominus ad ornatum suum quasi vestem duplicem. Is. 49.e. Vivit Dominus : quia his omnibus velut ornamento vestieris. Nunc autem decor illius deturpatus est et fortitudo debilitata : Et potest modo videri Iesus indutus sordidis vestibus. Unde Za. 5.b. Iesus erat indutus sordidis vestibus et stabat ante faciem Angeli. Sed ibi dicitur : Auferte vestimenta sordida ab eo : Et Is. 9.a. Vestimentum mixtum sanguine erit in combustionem et cibus ignis. Nunc etiam quantum ad multos religiosos, fortitudo eius est quasi favilla stuppe. Is. 1.g. Et potest dicere illud Ps. 191. Ossa mea, sicut cremium aruerunt. Sed quia tam clerici quam religiosi tenentur ad castitatem, bene subiungit.
marg.| {c} Et precinxit] super utramque vestem cingulo continentie. Lc. 12.e. Sint lumbi vestri precincti. Is. 11.b. Erit iustitia cingulum lumborum eius et fides cinctorium renum eius. Sed lumbare computruit in Euphrate, id est in abundantia temporalium. Ier. 13.a. Ibi enim posuerunt clerici et religiosi lumbare suum, non ex precepto Domini, sicut Ieremias, sed contra preceptum et voluntatem eius. Unde dicitur eis Nm. 18.c. Non habebitis partem inter eos, ego enim pars et hereditas tua. Dico ergo   [quod induit decorem] clericorum et fortitudinem religionis et super utrumque precinxit se continentia. Et licet decor et fortitudo et continentia in pluribus perierit, non tamen in omnibus.
marg.| Unde sequitur : {d} Etenim firmavit orbem terre, qui non commovebitur] id est celestem conversationem et desiderium eterne vite ita in terra in ipsis firmavit, ut licet in pluribus moveatur, non tamen in omnibus commovebitur. Deus enim fecit orbicularitatem, id est rotunditatem in terrenis cordibus eorum, sed diabolus semper laborat adinvenire latebras angulosas. Bernardus Ubi angulus, ibi sordes et inequalitas : Si enim terra orbicularitatem servaret, neque montes excelsi surgerent contra celum, neque valles in sentinam sordium subsedissent : Spherica enim forma perfectionem habet patrie, ubi nullus mons prelationis, nullus locus sordibus inquinatus, sed equalitas iustitie et planities misericordie in omnibus partibus Ecclesie.
marg.| {g} Parata est sedes tua ex tunc] id est ex quo primo induisti decorem, etc. Parata est tibi anima sancta, in qua tu sedes et quiescis. Quomodo autem paratur, dicitur in Ps. 88. Iustitia et iudicium preparatio sedis tue. Et merito tibi debet preparari sedes, quia tu es magnus Dominus : Unde sequitur :
marg.| {i} A seculo tu es] eternus Dominus. Unde non solum recipiendus es, sed et predicandus : Ideo bene subditur.
marg.| {k} Elevaverunt flumina] etc. Et nominat hic ter, flumina et quarto aquas multas, que possunt distingui secundum quatuor tempora Ecclesie, in quibus quadruplex ei persecutio adaptatur, videlicet : Tempus Martyrum, in quo persecutionem passa est a Tyrannis. Tempus Confessorum, in quo ab hereticis. Tempus modernum, in quo patitur ab amicis, id est domesticis inimicis. Tempus ultimum, in quo patietur ab Antichristo. Primum tempus habuit flumina et voces doctrinarum per Apostolos et Martyres. Secundum tempus etiam habuit flumina et voces doctrinarum per Augustinum, Hieronymum et alios Doctores Ecclesie. Hoc autem tertium tempus diu non habuit voces, sed fluctus, qui ex vento et impetu suscitantur et confusim sonant. Hodie enim ventus Philosophie, vel inanis glorie turbat aquam Theologie et facit confusum sonum. Ez. 34.e. Cum purissimam aquam biberitis, reliquam pedibus vestris turbabatis. Porro quartum tempus iam instat, quia audiuntur voces aquarum multarum, id est copia est Predicatorum. Sed sicut septem annos fertilitatis secuti sunt anni * famis Gn. 41.d. Ita veniet cito fames. De qua Am. 8.d. Mittam famem in terram, non famem panis et sitim aque, sed audiendi verbum Dei. Vix enim invenientur, qui audeant predicare Christum 2Tim. 4.a. Erit tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. Unde sequitur :
marg.| {a} Mirabiles elationes maris] id est impetus Antichristi, qui ita erit elatus, ut in Templo Dei sedeat ostendens se, tamquam sit Deus. 2Th. 2.b. Qui etiam bene dicitur mare. Si enim impii quasi mare fervens. Is. 57.d. Quid est caput impiorum nisi mare. Item magis moraliter, per mare Mundus intelligitur, cuius elationes et etiam depressiones sunt mirabiles, nunc enim effert indignos in honores et dignos deprimit, sicut mare non discernit, utrum paleam levet, aut palmam. Has elationes et depressiones miratur sapiens Salomon, dicens. Eccl. 10.b. Est malum, quod vidi sub Sole, quasi per errorem egrediens a facie Principis, positum stultum in dignitate sublimi et divites sedere deorsum. Item elationes sunt cause discordiarum etiam inter clericos et religiosos. Is. 3.a. Tumultuabitur puer contra senem et ignobilis contra nobilem. Is. 17.d. Ve multitudini populorum, ut multitudo maris sonantis et tumultus turbarum, sicut sonitus aquarum multarum, etc. Inter has elationes navis Ecclesie, vel penitentie concutitur et impletur sepe a maris undis. Sed.
marg.| {b} Mirabilis] est   [Dominus] in patientia, sicut in potentia et sapientia. Is. 9.b. Vocabitur nomen eius admirabilis.
marg.| {c} In altis] viris. Ps. 67. Mirabilis Deus in Sanctis suis. Et quomodo mirabilis, subiungit, Deus Israel ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi sue.
marg.| {d} Testimonia tua] etc. Non dicit credita, sed credibilia. Multi enim credibilibus eius testimoniis credere nolunt. Is. 53.a. Quis credidit auditui nostro ? Et ipsemet Io. 3.b. Testimonium nostrum non accipitis, si terrena dixi vobis et non creditis, quomodo si dixero vobis celestia credetis.
marg.| Testimonia autem Dei sunt multa et diversa videlicet
- Martyria. Apc. 2.d. Antipas testis meus, qui occisus, etc.
- Miracula. Mc. ult. d. Sermonem confirmante sequentibus signis.
- Prophete, Eccl. 36.c. Prophete tui fideles inveniantur.
- Apostoli. Act. 1.a. Eritis mihi testes in Hierusalem.
- Elementa. Mt. 23.f. Petre scisse sunt, etc.
- Celum et terra. Dt. 31.g. Invocabo contra eos celum et terram.
- Scripturas, unde significatur per montem Galaad. Gn. 31.g. Et per tabulas testimonii. Ex. 34.d.
- Conscientie hominum. Iob. 10.c. Instauras testes tuos contra me.
- Ipsa Trinitas. 1Io. 6.b. Tres sunt, qui testimonium dant in celo, Pater, Verbum et Spiritus sanctus.
-  {2.246vb} Item alia trinitas ibidem : « Tres sunt, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua et sanguis ».
marg.| {f} Domum tuam decet sanctitudo, Domine] quia tu Sanctus es.
marg.| {h} In longitudinem dierum] quia eternus es.
marg.| Est multiplex domus Dei, scilicet
- Homo secundum corpus et secundum animam.
- Ecclesia.
- Religio.
- Hospitalis.
- Scriptura.
- Domum
- Hominem
- Secundum corpus, decet sanctitudo, id est castitas.
- Secundum animam, decet sanctitudo, id est caritas.
- Ecclesiam, unitas. Ct. 6.c. Una est Columba mea.
- Religionem, concordia. Ps. 67. Qui habitare facit unius moris in domo.
- Hospitalem, pietas. 1Tim. 4.c. Pietas ad omnia utilis est.
- Scripturam, veritas. Prv. 9.a. Sapientia edificavit sibi domum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 92), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_92)
Signaler un complément d'information

Notes :