Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

^prol.| ¶Ad lectorem . ¹ ²

¹ Traités : Ps. 1-22, Ps. 26-29, 40, 80, 83-85, 89, 94, 103-104, 118-119, 134-150

²Kergolay : Ps 70-80 (plus vérifier)

^prol.| Egredimini Filie Syon et videte regem Salomonem in diademate quo coronavit eum mater sua in die desponsationis illius et in die³ letitie cordis eius.

³ et in die ] om. Mz216

^prol.| Verbum est Salomonis filii David Cantici⁴ 3d^a et dirigitur ad omnes clericos, magis ad theologos, maxime ad religiosos^b. Ipsi enim⁵ dicuntur filie Sion ob amoris privilegium et contemplationis fastigium. Etenim⁶ «non filii sed filie»^c dicuntur, genere feminino⁷, non propter sexus infirmitatem⁸ sed propter prolis fecunditatem^d, quam debent habere⁹ in doctrina vera in operatione bona, in conversatione sancta¹⁰. Debent nichilominus¹¹ insistere speculationi. Sic enim interpretatur Sion, id est speculatio^e, que in tribus consistit scilicet in labore inquisitionis, in devotione orationis, in silentio contemplationis. In primo queritur sponsus, in secundo rogatur, in tertio tenetur inventus. In primo loquitur sponsus sponse, in secundo sponsa sponso, in tertio dantur oscula et iunguntur amplexus. Sicut dicitur Cantici 3b^f «Paululum cum pertransissem eos¹², inveni quem diligit anima mea. Tenui eum nec dimittam¹³.» Sed quia sponsus adhuc «stat post parietem, respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos»^g antequam oscula dentur vel iungantur¹⁴ amplexus, necesse est egredi.

^a Ct. 3, 11.

^b clericos… religiosos ] Cf. Petrus Comestor, Sermo 19 in Annunciatione B. Virginis habitus in scolis, PL 198, 1773A : «Filiae Sion, egredimini etc. Ad nos sane praecipue dirigitur sermo, ad litteratos, inquam, quibus datum est nosse mysteria, caeteris autem in parabolis (Luc. 8) et his maxime, qui ecclesiasticis operam dant disciplinis, qui postposita facunda, sed infecunda philosophorum loquacitate veniunt, ut hauriant aquas in gaudio de fontibus Salvatoris (Is. 12), qui non immerito per filias Sion intelliguntur.»

^c Cf. Bernardus Claraevallensis, Sermo in Epiphania 2, § 2, Bernardi Opera, ed. J. Leclercq et H. M. Rochais, 1966, t. 4 p. 301.23 : «Vobis ergo dicimus, filiae Sion, animae saeculares, debiles, delicatae filiae et non filii, in quibus nihil est fortitudinis, nihil virilis animi».

^d Cf. Petrus Cantor (?), Sermo in Ramis palmarum (Sermons anonymes, Paris, BnF, n.a.l. 712, f. 35r¶v: 1175¶1200 c.): «Exulta satis filia Syon. Iubila Ierusalem. Ecce rex tuus venit tibi iustus et salvator. Ipse pauper et ascendens super asinum et pullum filim asine. Vos qui «clavem scientie» [Luc 11, 52] habetis… […] Sunt autem duo genera contemplativorum: alii vero sunt claustrales, alii vero scholares. Claustrales vacant orationi, scholares lectioni. Claustrales masculino genere filii possunt appellari quasi deposita vetustate in interiori homine innovati ad currendum expediti ad pugnandum prearmati, fortes et robusti /f. 35v/ ad portandum pondus et est diei. Scholares vero qui sacre dant operam lectioni nomine filiarum merito debent censeri tum pro fragilitate mundane conversationis tum fecunditate prolis. Et si enim Rachel sit formosior, Lia tamen est fecundior. Vos ergo qui in nomine Dei hic congregati estis filia Syon iure appellari potestis».

^e id est speculatio ] Cf. Interpretationes nominum hebraicorum Aaz apprehendens (Ω^S, f. 620rb) : «Sion mandatum vel numen aut speculum vel speculatio»; cf. Hieronymus , Liber interpretationis hebraicorum nominum, CCSL 72, p. 39.25: «Sion specula» (ibid., p. 43.12, 50.25, 75.2, 78.15, 81.17). — Les manuscrits de Prévôtin ont ici «filie Syon quia contemplativam vitam elegistis», sauf Barb693 qui a la leçon «filie Syon id est speculationis».

^f Ct. 3, 4.

^g Ct. 2, 9: «Ipse stat post parietem nostrum despiciens…».

⁴ Cantici ] in Cant. Ed ( 1496 )

⁵ magis… enim ] et maxime ad theologos et religiosos qui Mz216

⁶ Etenim ] Et Mz216

⁷ sed filie… feminino ] om. Mz216

⁸ infirmitatem ] fragilitatem Mz216

⁹ habere ] + scilicet Mz216

¹⁰ sancta ] + Hi Mz216

¹¹ nichilominus ] om. Mz216

¹² eos ] om. Ed .( 1496 )

¹³ cum pertransissem….dimittam] om. P8872 Fi8 ; etc. Fi24 Br40 Br41 Mz216

¹⁴ iungantur ] –guntur P8872 Fi8 Fi24

^prol.| Quod attendens filius David exclamat et dicit¹⁵ Egredimini filie Sion et egredimini sapienter.¹⁶ Est enim egressus malus et est egressus bonus¹⁷. Egressus malus tripertitus¹⁸ est, id est ¹⁹ de veris ad erronea²⁰, de permanentibus ad caduca²¹, de honestis ad turpia.

¹⁵ exclamat et dicit ] clamat dicens Mz216

¹⁶ fillie… sapienter] om. Mz216

¹⁷ malus… bonus ] bonus et egressus malus Mz216

¹⁸ tripertitus ] tripart¶ Ed ( 1496 )

¹⁹ id est ] Primus est Mz216

²⁰ erronea ] + secundus Mz216

²¹ caduca ] + tercius Mz216

^prol.| – Primo egressu²² egreditur quis a Deo²³, secundo a proximo²⁴, tertio a seipso. A Deo per superbiam, a proximo per avaritiam, a seipso per luxuriam. Primus est hereticorum, secundus²⁵ cupidorum, tertius voluptuosorum. De primo dicitur Canticorum²⁶ 1.c^h «Si ignoras te o pulchra inter mulieres, egredere et abi post vestigia gregum et pasce hedos tuos iuxta tabernacula pastorum» id est subditos tuos erroneos iuxta dogmata hereticorumⁱ.

^h Ct. 1, 7.

ⁱ N. B.: Hugues est ici dépendant de l’omission par homéotéleute de la version en circulation dans les milieux dominicains dont témoigne le ms. BAV, Barb. lat. 693 (cf. notre édition du prologue Egredimini).

²² Primo egressu ] In primo Mz216

²³ Deo ] + in Mz216

²⁴ proximo] + in Mz216

²⁵ secundus P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Ed1496 ] secundo Ed1600

²⁶ Canticorum] in Cant. Ed1496

^prol.| – Secundo egressu, egressus est Iudas, Ioannis 13.c^j , qui cupiditate ductus abiit et vendidit Dominum suum.

^j Io. 13, 30 «Cum ergo accepisset ille buccellam exivit continuo».

^prol.| – Tertio egressu²⁷ egressa est Dyna²⁸, Genesis 34 a ^k, que inventa corrupta est a Sichem²⁹ filio Emor. Hic egressus ducit in Babylonem, in ‘regionem dissimilitudinis’^l ubi non possunt hymni Davitici decantari^m, sicut scriptum est³⁰ ⁿ: «Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena».

^k Gn. 34, 21.

^l Augustinus Hipponensis , Confessiones, 7, 10, lin. 15 sqq., CCSL 27.

^m possunt… decantari ] leçon du ms. Barb693 de Prévôtin.

ⁿ Ps. 136, 4.

²⁷ egressu ] om. P8872 Fi24

²⁸ Dyna ] Diva Ed1496

²⁹ Sichem ] om. P8872

³⁰ est P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Ed1496 ] + Psalmo 136 Ed1600

^prol.| 3.1 Vos igitur filie Sion, que vultis hymnos sive psalmos Daviticos³¹ decantare³², querite alium egressum qui ducit in Hierusalem ubi licet et³³ decet hymnos daviticos decantare. Hic est egressus bonus qui tripartitus est sicut et malus³⁴. Primus est egressus de carne ad spiritum, secundus³⁵ de natura ad ea que sunt supra naturam, tertius de mundo ad celum. De carne ad spiritum sit egressus per cordis contritionem, de natura ad ea que sunt supra naturam per divine legis meditationem, de mundo ad celum per corporis³⁶ et anime dissolutionem seu etiam per contemplationem. In primo egressu est dolor et labor, in secundo decor et sapor, in tertio gloria et honor. In primo reducimur de invio ad viam, de tenebris ad lucem, in secundo deducimur de virtute in virtutem, de mansione in mansionem, in tertio educimur de labore ad requiem, de exilio ad patriam. In primo siquidem egressu egredimur de Egipto, in secundo progredimur per desertum, in tertio egredimur de deserto et ingredimur terram promissionis. Hec enim³⁷ est triplex dieta de qua dicit Moyses Exodi 5 ° ^o «Deus Hebreorum vocavit nos ut eamus viam trium dierum in solitudinem³⁸».

^o Ex. 5, 3.

³¹ daviticos ] om. Ed1496 sive... daviticos ] om. Mz216

³² decantare ] –tari P8872 Fi8 Fi24

³³ licet et ] om. Ed1496

³⁴ sicut et malus ] om. Mz216

³⁵ secundus P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41] + est Ed1600

³⁶ corporis ] cordis Ed1496

³⁷ enim ] om. Mz216

³⁸ solitudinem Br41 Fi8 Fi24 ] –ne P8872 Br40 Mz216 Ed1600

^prol.| 3.2 Primus egressus et prima dieta ducit in statum penitentie, secundus egressus et secunda dieta ducit³⁹ ad statum iustitie, tertius egressus et tertia dieta ducit in statum glorie vel ad minus⁴⁰ contemplationis divine⁴¹. Primus est status incipientium, secundus proficientium, tertius perfectorum seu pervenientium. In hoc triplici statu decantantur psalmi davitici utiliter et decenter. Primam quinquagenam decantant incipientes in primo statu. Secundam cantant proficientes in secundo statu, tertiam cantant perfecti seu pervenientes in tertio statu. Unde prima quinquagena terminatur in psalmo penitentie scilicet⁴² «Miserere mei Deus»^p, cuius versus ultimus in iustitiam terminatur unde dicit^q: «Tunc acceptabis sacrificium iustitie» etc.⁴³ Diximus siquidem quod statum penitentie sequitur status iustitie. Incipit autem a beatitudine quia beatitudo finis est penitentie, medium iustitia. Secunda quinquagena terminatur in psalmo penitentie pariter et⁴⁴ rigoris, scilicet⁴⁵ «Misericordiam et iudicium»^r, per que deletur omnis iniquitas sicut et Proverbiorum 16 ° ^s «Misericordia et veritate redimitur iniquitas.» Unde et ultimus versus secunde quinquagene dicit^t «In matutino interficiebam omnes peccatores terre ut disperderem de civitate Domini omnes operantes iniquitatem.» Tertia quinquagena terminatur in laudem spiritualem, unde dicit⁴⁶ «Omnis spiritus laudet Dominum»^u quod commune est pervenientibus et perfectis. Sic ergo prima quinquagena inchoat, secunda promovet, tertia consummat. Prima ponit fundamentum, secunda erigit parietes, tertia superponit tectum et sic consummatur edificium spirituale⁴⁷. In primo egressu et in prima dieta queritur rex Salomon id est Christus, in secundo rogatur, ut diximus, sed in tertio videtur et tenetur⁴⁸.

^p Ps. 50, 3 Ps. 50, 3 .

^q Ps. 50, 21 Ps. 50, 21 «Tunc acceptabis sacrificium iustitie, oblationes et holocausta, tunc imponent super altere tuum vitulos.»

^r Ps. 100, 1 Ps. 100, 1 .

^s Prv. 16, 6 Prov. 16, 6 .

^t Ps. 100 Ps. 100 , 8.

^u Ps. 150, 6 Ps. 150, 6 .

³⁹ ducit ] om. Mz216

⁴⁰ minus ] + in P8872

⁴¹ vel ad… divine ] om. Mz216

⁴² scilicet Ed1496 ] + Psalmus 50 Ed1600

⁴³ etc. ] om. Ed1496

⁴⁴ pariter et ] om. Ed1496

⁴⁵ scilicet Ed1496 ] + Psalmus 100 Ed1600

⁴⁶ Psalmus 150 ] + Ed1600

⁴⁷ In hoc triplici… edificium spirituale ] om. Mz216

⁴⁸ in secundo rogatur… tenetur ] om. Mz216

^prol.| 4.1 Igitur Egredimini filie Sion primo et secundo et tertio egressu⁴⁹ et videte regem Salomonem in diademate suo ⁵⁰, sicut promisit Isaie 33.c^v «Regem in decore suo videbunt».

^v Is. 33, 17 Is. 33, 17 .

⁴⁹ primo… egressu ] om. Mz216

⁵⁰ Salomonem… suo ] om. Mz216

^prol.| 4.2 Videtur autem Salomon in mundo, videbitur⁵¹ in iudicio, videbitur et in regno. Prima visio est misericordie, secunda iustitie, tertia glorie. Unde beatus Bernardus ^w dicit⁵²: ‘Iesus⁵³ in exilio visus est parvus et amabilis, in iudicio magnus et terribilis, in regno videbitur magnus⁵⁴ et laudabilis.’ In qualibet visione ipse est David: in prima siquidem⁵⁵ fuit David id est manus fortis quia tunc debellavit aereas⁵⁶ postestates; in ultima erit David id est vultu desiderabilis quia ipse est⁵⁷ in quem Angeli desiderant prospicere, ut dicitur⁵⁸ I Petri 1 c’ ^x ; in media erit utrumque, id est ⁵⁹ manu fortis et aspectu desiderabilis, manu fortis⁶⁰ ad reprobos, vultu desiderabilis⁶¹ ad electos. Illis⁶² siquidem terribiliter intonans dicet⁶³, Mathei 25.d⁶⁴ ^y : «Ite maledicti in ignem eternum⁶⁵.» Illis suaviter loquens dicet^z: «Venite benedicti patris mei, percipite regnum⁶⁶.» Egredimini ergo filie Sion primo egressu et videte regem David in mundo parvum⁶⁷, amabilem et amate⁶⁸ in prima quinquagena. Egredimini secundo et videte regem David⁶⁹ in iudicio iratum et terribilem et timete et hoc in secunda quinquagena. Egredimini et tertio et videte regem in regno magnum et laudabilem in tertia quinquagena⁷⁰. De primo visu dicit Baruch capitulo 3 d ^aa ⁷¹ «In terris visus est.»; de secundo Zacharie 12 c ^ab «Aspiciens⁷² ad me quem transfixerunt.» De⁷³ tertio in Psalmo 101⁷⁴ ^ac «Edificabit Dominus Sion⁷⁵ et videbitur in gloria sua⁷⁶.»

^w Cf. Bernardus Claraevallensis, Sermo in Epiphania 2, § 2# (Bernardi Opera, ed. J. Leclercq et H. M. Rochais, 1966, t. 4 p. 30# #; PL 183, 148B) «In exsilio mansuetus et amabilis, in iudicio iustus et terribilis, in regno gloriosus et admirabilis. Egredimini igitur et videte regem Salomonem: nam ubique rex est» ; Bernardus Claraevallensis, Sermones de diversis, s. 50 Egredimini (PL 183, 672BD) : «In exsilio mansuetus, in iudicio iustus, in regno gloriosus. In exsilio amabilis, in iudicio terribilis, in regno admirabilis. In diademate quo coronavit eum mater sua (Cant.3, 11). Est autem haec corona misericordiae et in hac imitabilis. Coronavit eum et noverca sua corona miseriae et in hac contemptibilis. Synagogam loquor, quae se ei non matrem exhibuit, sed novercam. Coronabit eum familia sua corona iustitiae et in hac terribilis; coronat eum Pater suus corona gloriae et in hac desiderabilis. Videant ergo eum peccatores in corona miseriae, id est spinea et compungantur; videant eum filiae Sion, animae affectuose, in corona misericordiae et imitentur; videbunt eum impii in corona iustitiae et peribunt; videbunt eum sancti in corona gloriae et perpetualiter gaudebunt.»

^x 1Pt. 1, 12

^y Mt. 25, 41 Math. 25, 41 .

^z Mt. 25, 34 Math. 25, 34 .

^aa Bar. 3, 38 Bar. 3, 38 .

^ab Za. 12, 10 «… quem confixerunt»; cf. Io. 19, 37 «Videbunt in quem transfixerunt».

^ac Ps. 101, 17 Ps. 101, 17 .

⁵¹ videbitur ] = Barb693

⁵² dicit ] om. Mz216

⁵³ Ihesus P8872 Br40 Br41 ] +Christus Mz216 Ed1600

⁵⁴ videbitur magnus ] gloriosus Mz216

⁵⁵ siquidem ] om. Mz216

⁵⁶ aereas ] aerias Mz216

⁵⁷ est ] om. P8872 Fi8

⁵⁸ ut dicitur ] om. Mz216

⁵⁹ id est ] scilicet Mz216

⁶⁰ fortis ] + quantum Mz216

⁶¹ desiderabilis] + quantum Mz216

⁶² illis P8872 Br40 Br41 ] istis Christus Ed1600

⁶³ dicet ] dicit P8872

⁶⁴ Math. 25D ] om. P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Mz216 Ed1496

⁶⁵ in ignem eternum ] etc. Mz216

⁶⁶ patris… regnum ] etc. Mz216

⁶⁷ parvum ] + et Mz216

⁶⁸ amate ] + et hoc P8872

⁶⁹ et amate… regem David ] om. Mz216

⁷⁰ et timete… quinquagena ] om. Mz216

⁷¹ capitulo 3 d ] 3 P8872 Fi8 Fi24 Mz216

⁷² Aspiciens ] Aspicient Mz216 , Aspicite Br40

⁷³ De ] In Ed1496

⁷⁴ 101 ] om. Mz216 Ed1496

⁷⁵ Edificabit… Sion ] om. Mz216

⁷⁶ sua ] om. P8872 #verifier#

^prol.| Primo quidem visus est⁷⁷ in diadem ate quo coronavit eum mater sua id est beata Maria in conceptione corona carnea coronavit et noverca in passione⁷⁸ coronavit corona spinea, videlicet synagoga, et⁷⁹ pater in resurrectione corona glorie^ad. Dies autem prime coronationis dicitur dies desponsationis et letitie quia in eo tam gloriose nupsit humana natura quod gloriosius nubere non potuit siquidem «verbum caro factum est et habitavit in nobis.»^ae Et Hester facta est regina⁸⁰. Propter quod⁸¹ dicit David⁸² ^af «Deus canticum novum cantabo tibi, in psalterio decachordo psallam tibi⁸³». Canticum novum dicitur quia de re nova, id est de Verbi incarnatione, de incarnati Verbi nativitate, de nati Verbi mundana conversatione, de eiusdem passione, de eiusdem spultura, de eiusdem descensu ad inferos et captivorum liberatione, de illius resurrectione, de eiusdem ascensione, de Sancti Spiritus missione et de eiusdem adventu ad iudicium que sunt decem corde de quibus agit David in hoc libro. Propter quod dicitur psalterium decacordum. Et est⁸⁴ quia in eo traditur doctrina decem preceptorum quorum intelligentia et operatio⁸⁵ suavem faciunt⁸⁶ melodiam, sicut dicitur Ecclesiastici 40.c^ag «Tibie et psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis.»⁸⁷

^ad Cf. Michael Meldensis , Expositio in Ps. (Ps. 144, n° 1), in Bonaventurae Opera omnia, ed. Vivès, t. 9, 1867, p. 572b : «Christus dicitur rex et ter coronatus, primo spinea corona a noverca sua, scilicet synagoga, corona miserie; erit etiam coronandus a matre Ecclesia quando veniet ad iudicium cum senatoribus populi, corona iustitie: «Egredimini filie Sion et videte Salomonem in diademate suo quo coronavit eum mater sua» [Ct. 3, 11 Cant. 3, 11 ]. Modo etiam coronatus est a patre suo corona glorie, unde hoc «Gloria et honore coronasti eum.» (Ps. 8 Ps. 8 , 6).

^ae Io. 1, 14.

^af Ps. 143, 9.

^ag Sir. 40, 21.

⁷⁷ est] om. P8872 Fi8 Br40

⁷⁸ et noverca in passione ] Noverca vero Mz216

⁷⁹ videlicet… et ] om. Mz216

⁸⁰ Et Hester… regina ] om. Mz216

⁸¹ quod ] om. Mz216

⁸² David ] Psalmista Mz216 ; + Psalm. 143 Ed1600

⁸³ in psalterio… tibi ] om. Mz216

⁸⁴ est ] om. Mz216

⁸⁵ et operatio ] in operatione Mz216

⁸⁶ faciunt ] facit Mz216

⁸⁷ sicut dicitur… suavis ] om. Mz216

^prol.| <Auctor> Ex iam dictis patet quis sit auctor huius libri, scilicet «David manu fortis et aspectu desiderabilis»^ah, secundum quod invitamur ad studium lectionis simul et operationis⁸⁸.

^ah Voir ‎Note générale 6.

⁸⁸ Secundum… operationis ] om. Mz216

^prol.| Materia libri est Christus integer ^ai id est ⁸⁹ caput et membra, sponsus et sponsa Christus et Ecclesia^aj, cum suis conditionibus sive proprietatibus.⁹⁰

^ai Petrus Lombardus , In Ps. prol. (PL 191, 60A).

^aj Cf. Petrus Cantor , Glose, prol. (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008).

⁸⁹ id est ]scilicet Mz216

⁹⁰ sponsus… proprietatibus ] om. Mz216

^prol.| Intentio prophete est in Adam deformatos ostendere reformatos in Christo per fidem decem priorum chordarum et per operationem posteriorum.

^prol.| Modus agendi talis est. Paucus est in verbis, multus in sententia. Quandoque loquens de capite per se et hoc tribus modis, modo secundum divinitatem, modo secundum humanitatem, modo secundum transumptionem, attribuens capiti quod est membrorum. Quandoque loquitur de membris per se, nunc de apostolis; nunc de martyribus, nunc de confessoribus, nunc de virginibus, nunc de anachoretis, nunc de prelatis, nunc de continentibus, nunc de coniugatis, nunc de bonis, nunc de malis. Quandoque loquitur simul de capite et de membris.

^prol.| 10.1 <Divisio : quinquagenae> Partitus est liber iste in tres partes, id est in tres quinquagenas, secundum triplicem statum hominum. Omne enim genus hominum hic pascitur et docetur. In prima quinquagena pascuntur incipientes pane hordeaceo. In secunda proficientes pane triticeo. In tertia perfecti sive pervenientes, pane similagineo. Primus panis est iumentorum, secundus hominum, tertius angelorum.

^prol.| 10.2 <Divisio : quinque libri> Dividitur etiam in quinque distinctiones sed tamen unus est liber propter finis et intentionis et materie unitatem. Unde Augustinus: «In triplicato autem quinquagenario, triplicis peccati remissio»^ak id est cordis, oris et operis et ipsa trinitatis unitas designatur que totum hoc operatur. Sunt autem⁹¹ versus bis mille ducenti ⁹² sex. In ⁹³ quo numero triplex perfectio ⁹⁴ demonstratur ⁹⁵. Prima est senarii que pertinet ad penitentes, secunda centenarii que pertinet ad proficientes, tertia est⁹⁶ millenarii que pertinet ad pervenientes. Binarius geminam significat caritatem que totum informat. Unde dicitur in versu «Tres quinquagenos⁹⁷ cantat⁹⁸ David ordine psalmos. Versus bis mille bis centum sex canit ille»^al ut sis perfectus gemino formatus amore incipiendo, progrediendo, perveniendo.

^ak Non inveni.

^al Cf. Walther , Initia carminum, n° 19209: «Ter quinquagenos David ordine psalmos. Versus bis mille sexcentos sex canit ille.»

⁹¹ In prima quinquagena... Sunt autem ] In libro hoc Mz216

⁹² ducenti ] bis centum Fi24

⁹³ In ] om. Br41

⁹⁴ perfectio ] designatur et P8872 Br41

⁹⁵ demonstratur ] + Potius bis mille bis trecentos bis sex canit ille marg. Fi24

⁹⁶ est ] om. Mz216

⁹⁷ quinquagenos P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 ] –genas Ed1600

⁹⁸ cantat Br40 Br41 Fi8 Ed1600 ] canit P8872 Fi24 #?

^prol.| Titulus talis est Incipit liber hymnorum sive psalmorum sive soliloquiorum cuius compositionem et rationem diximus⁹⁹ in proemio.

⁹⁹ diximus ] dixemus P8872

^prol.| Unde notandum quod sicut in tabernaculo Moysi duplex fuit tentorium^am: unum¹⁰⁰ introitu atrii, per quem erat ingressus ad tabernaculum, aliud in introitu tabernaculi per quem erat ingressus in tabernaculum et utrumque quatuor coloribus textum, ut dicitur Exodi 38^an. Ita ad hunc modum compositor^ao huius libri duplex fecit proemium quasi duplicem ingressum: unum ad librum, alium in librum. Et utrumque continet in se quatuor, quasi quatuor coloribus distinguatur¹⁰¹. Ingressus ad librum continet causam nominis, id est quare liber iste psalterium vel Soliloquiorum dicatur et rationem quantitatis id est quare tot psalmos id est centum quinquaginta contineat et causam distinctionis id est quare in tres quinquagenas distinguatur et causam frequentationis id est quare plus ceteris prophetiis prophetia David in ecclesia frequentetur. Et dicitur proemium illud ingressus ad librum, non in librum, quia, hiis cognitis, parum de sensu et continentia libri nobis aperitur. Secundum proemium quod est insgressus in librum, similiter continet quatuor scilicet titulum, materiam, intentionem et modum agendi. Et hoc dicitur ingressus in librum quia his cognitis ea que in libro sunt aliquatenus elucescunt.

^am Cf. Petrus Pictaviensis , In Ps. prol., n°1 (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008, n°‎X.45).

^an Ex. 26, 36 Exod. 26, 36 ; cf. Petrus Pictaviensis , In Ps., prol., thema (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008).

^ao Pierre Lombard.

¹⁰⁰ Unum ] om. Br41

¹⁰¹ distinguatur P8872 V8 Fi24 Br40 Br41 Bo938 ] + Primum… quod est Ed1600

^prol.| 13.1 <Questio : Quomodo David propheta dicitur ?> Sed oritur questio¹⁰²: cum David dicatur et sit¹⁰³ eximius prophetarum, quare apud Hebreos non inter prophetas sed inter agiographa computeretur?

¹⁰² que totum informat… questio] Querendum est Mz216

¹⁰³ et sit] om. Mz216

^prol.| 13.2 Hebrei siquidem bibliothecam¹⁰⁴ dividunt in tres partes, scilicet in legem, prophetas, agiographa. Legem dicunt quinque libros Moysi. Prophetas octo, scilicet Iosue, Iudices, Samuel, id est duos primos¹⁰⁵ Regum, Malachim, id est duos ultimos¹⁰⁶ Regum, Ysaiam, Ieremiam, Ezechielem, duodecim prophetas. Novem agiographa, scilicet Iob, Paralipomenom, Psalterium, Esdram. Hester, tres libros Salomonis, Danielem. Omnes alios libros vocant, apocripha scilicet Tobiam, Iudith, Ecclesiasticum, Sapientiam, Machabeos.

¹⁰⁴ bibliothecam P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Bo938] Bibliam Ed1600

¹⁰⁵ primos] + libros Mz216

¹⁰⁶ ultimos] + libros Mz216

^prol.| 13.3 Ad hoc¹⁰⁷ sciendum¹⁰⁸ quod propheta pluribus modis dicitur, scilicet inspiratione, officio, consuetudine.

¹⁰⁷ Ad hoc] om. Br40

¹⁰⁸ sciendum] + est Mz216

^prol.| – Propheta inspiratione dicitur cui Deus inspirando¹⁰⁹ revelat secreta seu futura, sic¹¹⁰ Daniel, sic¹¹¹ David, sic¹¹² Ysaias sic¹¹³ et¹¹⁴ Ieremias fuerunt prophete¹¹⁵.

¹⁰⁹ inspirando] om. Br41 P8872 (a.corr. marg.)

¹¹⁰ sic] sicut Mz216

¹¹¹ sic] om. Mz216

¹¹² sic] om. Mz216

¹¹³ sic] om. P8872 Fi8 Fi24 Br41 Br44 Mz216

¹¹⁴ et] om. Bo938 Mz21

¹¹⁵ Ieremias… prophete] Ieremie Mz216

^prol.| – Officio propheta est cui fit revelatio futurorum et mittitur ad prophetandum¹¹⁶ illa futura sibi¹¹⁷ divinitas revelatas¹¹⁸. Hoc modo non fuit David aut Daniel propheta, quia neuter missus fuit ad prophetandum¹¹⁹ populo futura¹²⁰.

¹¹⁶ prophetandum P8872² ( p . corr. ) Bo938 ] predicandum Mz216 Ed1600

¹¹⁷ sibi] om. P8872 Br40 Br41 Br44

¹¹⁸ illa… revelatas] om. Mz216

¹¹⁹ prophetandum P8872² ( p. corr. ) Bo938 ] predicandum Mz216 Ed1600

¹²⁰ populo futura] om. Mz216

^prol.| – Consuetudine propheta dicitur quia habet usum et consuetudinem¹²¹ secundum quod Am. excusando se dixit 7.d^ap «Non sum propheta» id est non habeo usum et consuetudinem prophetandi¹²², licet haberet officium et inspirationem. Quia igitur David et Daniel non haberent officium prophetandi¹²³, ideo apud Hebreos non ponuntur inter prophetas.

^ap Am. 7, 14 Am. 7, 14 .

¹²¹ consuetudinem] + prophetandi Mz216

¹²² prophetandi P8872² (p. corr.) Bo938 ] predicandi Mz216 Ed1600

¹²³ prophetandi P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Br44 Bo938 ] predicandi Mz216 Ed1600

^prol.| <Peroratio allegorica> His visis quia triplex genus hominum hic reficiendum est et ideo triplex panis necessarius est, utamur consilio salvatoris et eamus ad amicum et dicamus ei: «Amice, accommoda michi tres panes quia amicus meus venit de via et non habeo quod¹²⁴ ponam ante ipsum» (Luce 11.a^aq ) . Quia certe «ducentorum denariorum panes non sufficerent¹²⁵ his ut unusquisque modicum quid accipiat» (Ioannis 6.a^ar ) . Sed ipse qui in fractione panis cognitus est (Luce¹²⁶ ultimo.e^as ), «qui de quinque panibus et duobus piscibus» id est ¹²⁷ lege, prophetia et psalmis^at quinque milia hominum satiavit (Ioannis 6.b ) ^au . Frangat nobis panem istum daviticum et¹²⁸ cognoscatur a nobis et multiplicetur, ut satiemus ab ipso. Et sic «splendidum in panibus benedicent labia multorum», ut dicitur Ecclesiastici 31.c^av , id est ipsum Dei filium qui «doctrinam quasi prophetiam effundit» (Ecclesiastici 24.d ) cui est omnis laus et gloria in secula seculorum. Amen¹²⁹.

^aq Lc. 11, 5 Luc. 11, 5 .

^ar Io. 6, 7 Ioh. 6, 7 .

^as Lc. 24, 35 Luc. 24, 35 .

^at quinque panibus…psalmis ] Cf. Beda Venerabilis , Homiliarum Evangelii libri, 2, hom. 2, CCSL 122, lin. 136 sqq. : «Quinque siquidem panes et duos pisces fregit et distribuit discipulis quando aperuit illis sensum ut intellegerent omnia quae scripta erant in lege Moysi et prophetis et psalmis de ipso.»

^au Io. 6, 10.

^av Sir. 31, 28.

¹²⁴ quid P8872 Br40 Br41 Fi8] quod Ed1600

¹²⁵ sufficerent P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Bo938] –ciunt Ed1600

¹²⁶ Luce]! P8872

¹²⁷ id est Ed1600 ] in P8872

¹²⁸ et P8872 Br40 Br41 Bo938 Br44] ut Ed1600

¹²⁹ His visis… Amen. ] om. Mz216

=> Hugonis de Sancto Caro postillae super Psalmos

<26. Psalterium>

<26.3675> Prologus ‘Egredimini’ Hugonis de Sancto Caro in Postilla super Psalmos