Hugo de Sancto Caro

Psalmus 123

Numérotation du verset Ps. 123,1 

¶Canticum graduum
¶Codd. : (Ps. 123) D14 D30 Δ (= ω 1 ω² T77 Fi Bo179 NAL3255 ) Ω F Rusch Ps-G | graduum] + huic David Ps-G D14 , + Vox Ecclesie D30
Numérotation du verset Ps. 123,I 

Nisi quia Dominus erat in nobis
dicat nunc Israel ¦
Numérotation du verset Ps. 123,2 

nisi quia Dominus erat in nobis.
Numérotation du verset Ps. 123,II 

Cum exsurgerent
homines in nos1 :
1 homines - in nos Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Ω F Δ Rusch cum Ps-R ] inv. Ps-G , in nos ΩS
Numérotation du verset Ps. 123,3 

forte vivos
deglutissent nos.
Numérotation du verset Ps. 123,III 

Cum irasceretur2
2 irasceretur Ps-G D14 D30 Δ Ps-R ] irascetur Ω F  ? Rusch
furor eorum in nos ¦
Numérotation du verset Ps. 123,4 

forsitan
aqua absorbuisset nos.
Numérotation du verset Ps. 123,5 IV

Torrentem
pertransivit anima nostra ¦
forsitan
pertransisset
anima nostra aquam intolerabilem.
Numérotation du verset Ps. 123,6 V

Benedictus Dominus ¦ qui non dedit nos in captionem3
3 captionem Ps-G D30 ω 1 ω² T77 T79 Fi Bo179 Rusch ] captione Ps-G (I ΦP ΨB² D) D14 NAL3255 Ω Ω F
dentibus eorum.
Numérotation du verset Ps. 123,7 VI

Anima nostra
sicut passer
erepta est ¦
de laqueo
venantium.
Numérotation du verset Ps. 123,VII 

Laqueus contritus est ¦ et nos liberati sumus.4
4 <divisio.> 7. VI ¦ ¦ VII D14 Δ , VI + VII = Anima... venantium ¦ laqueus D30
Numérotation du verset Ps. 123,8 VIII

Adiutorium nostrum in nomine Domini ¦
qui fecit celum et terram.

Psalmus 123

Numérotation du verset Ps. 123,1 
marg.| Nisi quia Dominus] Hic est quintus gradus Cantici, vel quintum Canticum graduum, quo vir iustus ascendens, non sibi, sed Deo attribuit suam liberationem, pro qua in precedenti Psalmo oraverat, dicens, Miserere nostri, Domine, miserere nostri. Quintus igitur gradus est, Deo attribuere liberationem. Canticum vero, est ipsa letitia de liberatione. Titulus idem qui prius. Intentio monet, omne bonum Deo attribuere et sic monet ascendere.
marg.| Modus. Bipartitus est Ps. Primo, vir iustus attribuit Deo suam liberationem. Secundo, gratias agit, ibi : Benedictus Dominus. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 123,I 
marg.| {k} Nisi quia Dominus erat in nobis] sicut gubernator in navi fluctuante ; aut sicut Dux in exercitu confligente ; aut sicut caput in corpore, supple non evasissemus pericula occurrentia. Unde quod evasimus, per ipsum est. Et hoc.
marg.| {l} Dicat] corde, ore, opere.
marg.| {m} Nunc] post evasionem rei, vel spei.
marg.| {n} Israel] id est vir videns Deum fide, vel facie. Hoc inquam dicat.
Numérotation du verset Ps. 123,2 
marg.| {o} Nisi quia Dominus erat in nobis] nullatenus evasissemus, quasi dicat vir iustus, omnes fideles Deo attribuunt, quod evadunt Mundi pericula. Similis modus loquendi Isaie 1.c.a : Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, id est deserti in eternum. Soli igitur Deo ascribendum est, quod bonum facis et quod malum caves et quod pericula evadis et quicquid habes. 1Cor. 4.b. Quid habes, quod non accepisti ? 1Cor. 15.b. Gratia Dei sum id, quod sum. Is. 26.c. Omnia opera nostra operatus es in nobis, Domine. Phil. 2.b. Deus est, qui operatur in nobis velle et perficere pro bona voluntate. Rm. 9.c. Non est volentis, neque currentis, sed miserentis Dei. Et revera hoc fecit Dominus, quia.
a Is. 1, 9, cf. Rm. 9, 29.
Numérotation du verset Ps. 123,II 
marg.| {p} Cum exsurgerent] id est ex malitia interiori in exteriorem surgerent.
marg.| {q} Homines] carnales.
marg.| {r} In nos] In quibus Deus erat. Forte vivos, id est cognoscentes malum.
marg.| {s} Deglutissent nos] qui similiter sumus homines : Sed contra Dominum, qui in nobis erat, nihil potuerunt.
Numérotation du verset Ps. 123,3 
marg.| {t} Forte] nota est liberi arbitrii : quia nullus peccat, nisi velit. Unde Seneca Dimitte excusationem, nemo invite peccat. Et nota, quod quidam vivi deglutiuntur, quidam mortui, ut dicit Augustinus Vivi absorbentur, sive deglutiuntur, qui scienter peccant : De quibus. Prv. 1.b. Deglutiamus eum sicut Infernus viventem. Mortui deglutiuntur, qui peccant nescienter, sicut Paulus 1Tim. 1.c. Fui blasphemus et persecutor et contumeliosus, sed misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate.
marg.| Et nota, quod Demones primo invadunt homines per suggestionem ; tangunt per malam cogitationem ; mordent per malam delectationem ; masticant per deliberationem ; transglutiunt per consensum ; traiciunt in stomachum per operationem ; decoquunt per consuetudinem ; uniunt membris per desperationem ; egerunt in morte per damnationem. His gradibus descendunt in Infernum peccatores.
Numérotation du verset Ps. 123,III 
marg.| Sequitur {2.326ra} {a} Cum irasceretur] etc. Duobus modis fit persecutio contra iustos. Primo, blanditur lingua dolosa, que sagittis et carbonibus victa, incipit postea aperte sevire : Et que prius blandiebatur, ut seduceret, postea minatur, ut terreat. Sed sicut in primo Cantico dolus, ita in hoc furor per Dominum vincitur : Unde ait. Cum irasceretur furor eorum, qui est sine Iudicio rationis, sicut invidia. Unde Iob. 5.a. Virum stultum interficit iracundia et parvulum occidit invidia.
marg.| {b} In nos] id est contra nos innocentes et in quibus Deus erat.
Numérotation du verset Ps. 123,4 
marg.| {c} Forsitan aqua] id est populus peccator.
marg.| {d} Absorbuisset nos] sicut aqua maris absorbuit Egyptios, Ex. 14.g. Dicitur autem populus peccator aqua, propter quatuor. Primo quia labitur et fluit continue unus post alium, Eccl. 1.a. Generatio preterit et generatio advenit. Secundo, quia post fluxum non redit, 2Rg. 14.c. Omnes morimur et quasi aque, que non revertuntur, dilabimur in terram. Tertio, propter copiam, Eccl. 1.d. Stultorum infinitus est numerus. Apc. 17.d. Aquas, quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et lingue. Quarto, quia descendunt in mare Inferni. Eccl. 1.b. Omnia flumina intrant in mare. Item per aquam potest intelligi carnalis voluptas, que multos absorbet. Gn. 49.a. Ruben effusus es sicut aqua, non crescas, etc. Item aqua, est divitiarum affluentia, que multos absorbet. Ex. 1.d. Precepit Pharao, ut omnes masculi proiicerentur in flumen. Ps. 61. Divitie si affluant, nolite cor apponere. Item aqua, tribulatio, que multos absorbet, Ps. 68. Salvum me fac, Deus, quoniam intraverunt aque usque ad animam meam. Sed quoniam quelibet aquarum istarum cito transit, licet cum impetu ruat, Ideo subiungitur.
Numérotation du verset Ps. 123,5 
IV
marg.| {e} Torrentem] id est impetum tribulationum, vel tentationum insurgentium.
marg.| {f} Pertransivit] id est perfecte transivit, vel per Deum transivit.
marg.| {g} Anima nostra] licet corpus obrutum fuerit ad tempus. Hunc torrentem primo transivit Dominus et sic suis viam monstravit, Ps. 109. De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput, Apc. 3.d. Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum. Is. 43.c. Hec dicit Dominus, qui dedit in mari viam, in aquis torrentibus semitam, qui eduxit quadrigam et equum et robustum. Item in eodem a. Cum transieris per aquas, tecum ero et flumina non operient te. Ier. 31.b. Adducam eos per torrentes aquarum in via recta et non impingent in ea, quia factus sum Israeli pater. Hoc est, quod dicitur Act. 14.d. Per multas tribulationes oportet intrare in Regnum Dei. Que autem sit aqua hec, per quam transivit, diffinit subdens.
marg.| {h} Forsitan pertransisset] interrogative legendum est, quasi dicat, anima nostra pertransivit torrentem, quia, scilicet Dominus erat in nobis et forsitan pertransisset etiam, si Dominus non esset in nobis, quasi utique non fecisset. Unde in Greco, loco ly forsitan, ponitur ἁρα ara, quod est nota dubitationis. Unde sensus est ἁρα, id est putas ne pertransisset anima nostra, quasi dicat manifestum est, quod non Latini ponunt forsitan, ad ostendendum periculorum quantitatem et arbitrii facultatem, que necessaria est, quia si homo vult, potest perire ; si vult se iuvare, cum gratia Dei potest transire. 1Cor. 3.b. Dei adiutores sumus. Ps. 93. Si dicebam, motus est pes meus, misericordia tua, Domine, adiuvabit me. Alia littera ubi nos habemus, Aquam intolerabilem, habet   [Aquam sine substantia] Et vocat aquam sine substantia, voluptatem, vel divitiarum, vel etiam tribulationum, vel etiam peccatorum abundantiam, triplici ratione. Primo, quia cito transeunt, nec subsistunt. Unde Ps. 36. Vidi impium superexaltatum et elevatum sicut Cedros Libani, transivi et ecce non erat. Sap. 5.b. Quid profuit nobis superbia, id est dignitas seculi, unde superbitur ? aut divitiarum iactantia quid contulit nobis ? transierunt omnia illa tamquam umbra et tamquam nuncius precurrens ; et tamquam navis, que pertransit ; aut tamquam avis, que transvolat in aere ; aut tamquam sagitta emissa in locum destinatum. Quinque ponit, que cito transeunt et secundum citius, quam primum et tertium, quam secundum et quartum, quam tertium et quintum, {2.326rb} quam quartum. Sic ordinat, ut velocem transitum istorum ostendat. Secunda ratio est, quia non satiant habentem, sed exinaniunt. Unde Os. 4.c. Comedent et non satiabuntur. ibi Glossa Voluptas insatiabilis est et habita, famem, non satietatem parit. Contra. Beati, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Mt. 5.a. Quia iustitia substantia est, que satiat, iniquitas non habet substantiam et ideo ventres devorantium vacuos relinquit. Totum est de Glossa Similiter et de divitiis et honoribus, quia non satiant. Eccl. 5.b. Avarus non implebitur pecunia, Prv. 13.c. Iustus comedit et replet animam suam ; venter autem impiorum insaturabilis, Prv. 30.c. Tria sunt insaturabilia et quartum, quod numquam dicit, sufficit. Infernus, os vulve, terra et ignis, id est invidia, luxuria, avaritia, ambitio. Tertia ratio est, quia fidem et Deum et verum esse auferunt et sine fructu ad Infernum possessores suos nudos deducunt. Unde Ps. 48. Ne timueris cum dives factus fuerit homo et cum multiplicata fuerit gloria domus eius, quoniam cum interierit, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria eius. Hoc patet in divite epulone, Lc. 16.f. Et in alio divite, qui horrea destruxit, ut maiora faceret, Lc. 12.c. Quod attendens David dicit alibi : Propter quid irritavit impius Deum, quasi dicat, nihil est illud. Ideo dicit Eccl. 5.c. Est alia infirmitas pessima, quam vidi sub Sole, divitie conservate in malum domini sui, pereunt enim in afflictione pessima ; generavit enim filium, qui in summa egestate erit, sicut egressus est nudus de utero matris sue, sic revertetur et nihil auferet secum de labore suo, etc. Et Ps. 75. alibi : Dormierunt somnum suum omnes viri divitiarum et nihil invenerunt in manibus suis, quia nihil in manibus pauperum posuerunt. Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 123,6 
V
marg.| {i} Benedictus] Secunda pars, ubi ascendens agit gratias de sua liberatione et laqueorum confractione : Non enim sibi, sed Deo hoc attribuit. Unde dicit   [Benedictus sit Dominus, qui non dedit nos] servos suos.
marg.| {k} In captionem] id est qui non permisit nos ab hostibus devorari, qui more ferarum frendentium dentibus lacerare nos volunt, vel more venantium capere ut feras, qui escam in muscipula ponunt. Ier. 7.f. Inventi sunt in populo meo impii, insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros. Per hoc autem, quod dicit : Qui non dedit nos, innuitur, quod et homo meruit et quod Deus potuit. Sunt duo genera hominum a quorum dentibus magnum est liberari, scilicet detractores et adulatores. De quibus dicitur Prv. 30.b. Generatio, que pro dentibus gladios habet et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus. Ioel. 1.b. Dentes eius, ut dentes Leonis et molares eius, ut catuli Leonum. Detractio fit tribus modis. Primo, per falsi mali impositionem : Secundo, per veri mali ampliationem : Tertio, per veri boni diminutionem. Similiter adulatio fit tribus modis. Primo, per mali facti diminutionem : Secundo, per boni facti magnificationem : Tertio, per falsi boni impositionem. Unde significantur per secundam bestiam. Dn. 7.b. De qua dicitur, quod in parte stetit et tres ordines dentium erant in ore eius, Prv. 25.c. Iaculum et gladius, sagitta acuta, homo, qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium.
Numérotation du verset Ps. 123,7 
VI
marg.| {l} Anima nostra sicut] etc. Domino faciente.
marg.| {m} De laqueo venantium] id est Demonum, vel malorum hominum, qui bonos more venantium persequuntur. Lam. 3.e. Aperuerunt super nos os suum omnes inimici nostri, formido et laqueus facta sunt vobis vaticinatio et contritio : Et infra f. Venatione ceperunt me quasi avem inimici mei gratis. Nota, passer avis modica et calida. levis, agilis et pennata, habitans in petra : Sic anima que vult a laqueo venantium liberari, debet esse modica, per humilitatem, que non timet laqueos. Beatus Antonius vidit per revelationem totum Mundum plenum laqueis et dixit : Domine, quis poterit evadere omnes laqueos istos ? et respondit Dominus : sola humilitas. Apc. 3.b. Ecce dedi coram te ostium apertum, quod nemo potest claudere, quia modicam virtutem habes. Ideo dicitur 1Cor. 14.d. Malitia parvuli estote. Mt. 16.b. Sinite parvulos venire ad me, talium enim est Regnum celorum. Item debet esse calida, per caritatem, Apc. 3.e. Utinam frigidus esses, aut calidus, sed quia tepidus es, nec frigidus, nec calidus, incipiam te evomere ex ore meo. Item debet esse levis per abiectionem terrenorum. Mt. 19.d. Ecce nos reliquimus omnia et secuti fumus te. Item debet esse agilis, per obedientiam, Is. 60.d. Qui sunt isti, qui ut nubes volant, etc. Item debet esse pennata varietate virtutum et bonorum operum. Prv. 1.b. Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum. {2.326va} Item debet nidificare in petra, id est in Domini Passione morari, Ct. 2.d. Veni columba mea in foraminibus petre, in caverna macerie. Ps. 130. Petra refugium herinaciis. Est autem multiplex laqueus. Primus est corporalis, Ps. 9. In laqueo humiliabit eum, inclinabit se et cadet, cum dominatus fuerit pauperum. Secundus, malum exemplum. Os. 5.a. Attendite domus Israel et domus Regis auscultate, quia vobiscum Iudicium est, quoniam laqueus facti estis speculationi et sicut rete expansum super Thabor. Is. 42.d. Laqueus iuvenum omnes et in domibus carcerum absconditi sunt. Tertius, est species mulieris. Ecclesiast. 7.d. Inveni amariorem morte mulierem, que laqueus venatorum est et sagena cor eius ; vincula sunt manus eius ; qui placet Deo effugiet illam, qui autem peccator est, capietur ab illa. Quartus, est decor creaturarum, Sap. 14.b. Creature Dei in odio facte sunt et in tentationem anime hominum et in muscipulam pedibus insipientium. Ps. 56. Paraverunt laqueos pedibus meis et incurvaverunt animam meam. Quintus, est carnis voluptas, Iob. 18.b. Tenebitur planta eius laqueo, id est finis vite et exardescet contra eum sitis. Seneca Non aliter respicio corpus meum, quam aliquod vinculum libertati mee circumdatum. Sextus, est dignitatum ambitio : Ps. 141. In via, qua ambulabam, absconderunt superbi laqueum mihi. Iob. 18.b. Abscondita est in terra pedica eius et decipula illius super semitas. Septimus, est occulta Demonum suggestio, Prv. 1.b. Abscondamus tendiculas contra insontem. Et infra. Frustra autem iacitur rete ante oculos pennatorum. Octavus, est verborum fallacia, seu deceptio, Ps. 63. Narraverunt, ut absconderent laqueos, dixerunt, quis videbit eos ? Nonus, est hypocrisis, seu simulatio. Isto laqueo capiuntur prebende et dignitates et decipiuntur prelati. Eccl. 9.d. In medio laqueorum gradieris et super dolentium arma ambulabis.
Numérotation du verset Ps. 123,VII 
marg.| {a} Laqueus contritus est] Non dicit ruptus, sed contritus, ut ferreus, in quo fortitudo persecutionis et virtus liberantis ostenditur.
marg.| {b} Et nos] in quibus est Deus, liberati sumus. Ne autem sibi viderentur ascribere laqueorum contritionem et suam liberationem, quasi ingrati et elati, subdit, ostendens a quo fuerit laqueorum contritio et ipsorum liberatio, scilicet a Deo, qui liberat sperantes in se : Iuxta illud Ecclesiast. 2.b. Respicite filii nationes hominum et scitote, quoniam nullus speravit in Domino et confusus est. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 123,8 
VIII
marg.| {c} Adiutorium nostrum] ad laqueorum contritionem et nostram liberationem.
marg.| {d} In nomine Domini] id est in virtute Domini nominabili est, vel fuit.
marg.| {e} Qui fecit celum et terram] etiam continentia et ideo nemo resistere potest ei, Iob. 9.a. Quis restitit Deo et pacem habuit ? Dt. 4.c. Vos tulit Dominus et eduxit de fornace ferrea Egypti, Prv. 21.d. Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 123), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 14/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_123)
Signaler un complément d'information

Notes :