Psalmus 12
Numérotation du verset
Ps. 12,1
¶In finem
¶Codd. : (Ps. 12)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
psalmus
David. 1
1 In... David = Ω
X
Numérotation du verset
Ps. 12,I
Usquequo Domine
oblivisceris me in finem ?
usquequo
avertis2
2 usquequo] quousque
Ps-G
(L*)
Valic24 cum Ps-R
| avertis
Rusch
Ps-R
Ps-G Valic24 D30
] avertes
Ps-G
(ΦRGV)
tantum cum LXX
;
BRUNO
(pseudo), In loc. cit., PL 152, 682D.
faciem tuam
a me ?
Numérotation du verset
Ps. 12,2 II
Quamdiu
ponam consilia
in anima mea ¦ dolorem
in corde meo per diem.
Numérotation du verset
Ps. 12,3 III
Usquequo exaltabitur inimicus meus
super me ?
Numérotation du verset
Ps. 12,4
Respice
et3 exaudi
3et
F I plerique codd. et edd. cum. graec. (Sedulius R=Ps-α R39) cum Ps-R
]
om. Cor2
(grecus et hebr. non habent)
Ps-G (R tantum) cum hebr. LXX Ps-H
me Domine Deus meus.
Numérotation du verset
Ps. 12,IV
Illumina oculos meos
ne umquam obdormiam4
4 obdormiam] obdormiant
L cum Ps-δ
in morte5 :
5 morte
Ps-G
(
F² I plerique codd. et edd.
)
Valic24 D30
ΩP
cum Ps-R
(
plerique codd. et edd.
)] mortem
Ps-G
(R F* L W ΦRG D)
cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 12,5
nequando
dicat inimicus meus
prevalui adversus eum.
Numérotation du verset
Ps. 12,V
Qui tribulant me
exultabunt si motus fuero ¦
Numérotation du verset
Ps. 12,6
ego autem
in misericordia tua
speravi.
Numérotation du verset
Ps. 12,VI
Exultabit cor meum in salutari tuo ¦
cantabo
Domino qui bona
tribuit mihi
et psallam nomini Domini altissimi.
Psalmus 12
Numérotation du verset
Ps. 12,ad litteram
marg.|
{3.515} .1.
Usquequo domine.
Huic Psalmo preponitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam David. vel secundum Hieronymi. Victori David. quod in idem redit. Et exponitur dupliciter. Uno modo ut sit sensus per suppletionem. Iste Psalmus factus David decantandus est ad victoriam, id est cum quodam conatu Levitarum, ut frequenter. supr. est expositum. Alio modo ut sit sensus : Iste Psalmus factus est a David ad laudem Dei victoris super omnia, vel qui prestat victoriam. De materia autem huius Ps. dicit Rabbi Salomon quod factus est de quatuor regnis per que affligendi erant filii Israel. Primum est regnum Babyloniorum, quod destruxit civitatem Ierusalem et templum et captivavit populum sub Nabuchodonosor rege, ut habetur 4Rg. 45. Secundum est regnum Persarum, sub quo fuit prohibita reedificatio templi ut habetur 1Esr. 4. Tertium est regnum Grecorum, per quod fuit positum idolum abominationis in templo, et populus occisus et compulsus ad idololatriam sub Antiocho rege, ut habetur 1. Mach. 1. 2. et 3. Quartum est regnum Romanorum, per quod fuit iterum templum destructum et civitas, et populus captivatus sub Tito et Vespasiano imperatoribus. Et a prima afflictione fuerunt liberati filii Israel per Cyrum, qui remisit captivitatem dans licentiam reedificandi templum, secundum quod habetur 1Esr. 1. A secunda per Darium, sub quo consummatum est templum, ut habetur 1Esr. 6. A tertia per Macha. A quarta expectant liberari per regem Messiam. Sed istud dictum deficit in duobus. Unum est, quia supponit falsum scilicet Christum venturum : et quod debeat terminari ista captivitas Iudeorum, que usque ad finem mundi durabit, secundum quod dicitur Amos 2.a. Super tribus sceleribus Iuda et super quartum non convertam, quod sic exponitur. Uno modo, quod licet scelera tria propter que incurrerunt tres primas afflictiones fuerint eis remisse quantum ad hoc quod liberarentur, non tamen quartum scelus, quod fuit venditio et occisio Christi : propter que sunt in hac captivitate, remittetur eis sic quod ab ista captivitate liberentur. Secundum est, quod {3.516} dicit populum Israel graviter afflictum a regno Persarum quod non est verum, quia illud regnum remisit captivitatem Babylonie ut dictum est, et permisit filios Israel habitare in terra sua pacifice et uti legibus suis. Nec illud impedimentum reedificationis templi fuit a regibus Persarum, ut dicit Rabbi Salomon super 1Esr., sed a Samaritanis, quibus fuit concessum, quod non permitterent civitatis reedificationem : et sub hoc pretextu prohibuerunt reedificationem templi plus facientes quam eis mandatum fuerat a rege. Unde et postea consummatum est templum sub Dario rege Persarum. Et ex decursu 1Esr. et Nehemie apparet, quod regnum illud tractavit Iudeos satis humane : propter quod dicitur Eze. 1. quod illud regnum designatur per faciem hominis, quia illud regnum satis humane filios Israel tractavit. Sequendo igitur dictum Rabbi Salomon in parte dimittendum est regnum Romanorum et regnum Persarum rationibus predictis, et loco ipsorum est accipiendum regnum Assyriorum, quia captivavit Israel tempore Osee : ut habetur 3Rg. 18. Et regnum Egyptiorum quod afflixit regnum Iuda tempore Ioachaz, quem Pharao Nechao vinctum misit in Egyptum, imponens terre tributum magnum, ut habetur 4Rg. 23. Et sic tertium regnum est Babyloniorum, et quartum Grecorum. Igitur secundum istam sententiam David previdens quatuor afflictiones predictas sibi succedentes facit quatuor questiones, petens et desiderans eas terminari, dicens in persona populi Israel.
marg.|
.2.
Usquequo.
scilicet in populo meo mihi successuro, permittendo eum affligi ab Assyriis.
marg.|
.3.
In finem.
id est, tandiu : videtur enim afflicto, quod numquam debeat terminari sua afflictio.
marg.|
.4.
Usquequo avertis.
tandiu dimittendo populum meum in Egyptiorum servitute.
marg.|
.5.
Quandiu.
tractans et considerans quomodo possim liberari a captivitate Babylonica. Et loquitur David in persona Iesu filii Iosedech et Zorobabel filii Salathiel, quia frequenter meditabantur, et Deum deprecabantur de captivitatis huius reditu, et dominus exaudivit eos quia factum est sub eorum ducatu, ut habetur 1Esr..
Numérotation du verset
Ps. 12,ad litteram
marg.|
{3.517} .1.
Dolorem in corde.
id est, omni die, quia de destructione civitatis Ierusalem et templi dolebant quasi continue.
marg.|
.2.
Usquequo exaltabitur.
id est, Antiochus qui per superbiam ita fuit elevatus, ut videretur sibi quod haberet pelagus ad iter agendum et terram ad navigandum propter mentis elationem, ut dicitur 2. Machabeo 5.
marg.|
.3.
Super me.
quia populum Israel afflixit et nimis suppeditavit, et ideo propheta subdit.
marg.|
.4.
Respice.
oculo tue misericordie.
marg.|
.5.
Et exaudi me.
liberando a tanta tribulatione.
marg.|
.6.
Domine.
per omnium gubernationem.
marg.|
.7.
Deus.
per creationem.
marg.|
.8.
Meus.
per verum cultum et fidem.
marg.|
.9.
Numquam obdormiam in morte.
mortalis culpe, et per consequens in mortem gehenne fractus impatientia et desperatione {3.518} sub tanta tribulatione.
marg.|
.10.
Nequando dicat.
id est, diabolus.
marg.|
.11.
Prevalui adversus.
quod contingit quando aliquem deiicit a morte culpe in mortem gehenne.
marg.|
.12.
Qui tribulant me exultabunt.
Ad hoc enim Sennacherib et Nabuchodonosor tribulaverunt filios Israel, ut transferrent eos de terra sua. unde Sennacherib transtulit filios Israel in Assyrios, Nabuchodonosor tres tribus in Babylonem, et Pharao Ioachaz in Egyptum, ut supra dictum est. Similiter Antiochus tribulavit Iudeos, ut faceret eos transire ad Gentilem ritum.
marg.|
.13.
Ego autem.
Non in iustitia mea.
marg.|
.14.
Speravi.
Ab istis tribulationibus liberari. Ideo subditur.
marg.|
.15.
Exultabit cor meum.
letitia interiori.
marg.|
.16.
Cantabo domino.
letitia exteriori, secundum quod dixit Ps. 83.a. Cor meum et caro mea exultaverunt in Deum vivum.
Numérotation du verset
Ps. 12,moraliter
marg.|
{3.515} .1.
Usquequo domine.
Psalmum istum litteraliter exposui de quatuor tribulationibus Israel quas previdit David, scilicet ab Assyriis, Egyptiis, Caldeis, et Grecis, quarum terminationem David petiit in hoc psalmo.
marg.|
Moraliter autem per istas quatuor tribulationes possunt intelligi passiones quatuor principales, s. spes et timor, gaudium et tristitia, rationem multipliciter perturbantes. Spes male elevans que dicitur presumptio. Timor a virtute deiiciens{3.516} qui dicitur mundanus. Gaudium de proximi malo, et tristitia de eius bono. Passiones enim iste rationem obnubilant, voluntatem depravant, ad inferni penam obligant, et demones letificant. Contra primum dicitur.
marg.|
.2.
Usquequo domine.
tanquam absconditum in nubilo excecante rationem. Contra secundum dicitur.
marg.|
.4.
Usquequo avertis faciem tuam a me.
tanquam averso a te per voluntatis depravationem. Contra tertium.
marg.|
.5.
Quandiu ponam consilia in anima mea.
eo quod cogito me obligatum ad gehennam. Contra quartum.
Numérotation du verset
Ps. 12,moraliter
marg.|
{3.517} .2.
Usquequo exaltabitur inimicus.
id est, diabolus me tenens captivum.
marg.|
.8.
Illumina oculos.
Hic ostenditur qualiter dicta tribulatio terminetur, cum dicitur. Illumina oculos meos. id est, intellectum meum et affectum lumine tue gratie.
marg.|
.9.
Ne unquam obdormiam.
id est, ne moriar in somno mortalis culpe.
marg.|
{3.518}
marg.|
.10.
Nequando dicat inimicus meus.
nam in puncto mortis est finis belli.
marg.|
.12.
Qui tribulant.
id est, satellites demonis gaudebunt.
marg.|
.13.
Si motus.
de vita presenti cum peccato mortali.
marg.|
.14.
Ego autem.
Que tunc succurret.
marg.|
.15.
Exultabit cor.
id est, in spe salutationis tue.
marg.|
.16.
Cantabo domino.
scilicet bona nature, et spero quod tribuet bona gratie et glorie.
Numérotation du verset
Ps. 12,additio
marg.|
{3.517} In Ps. 12. Usquequo domine. ubi dicitur in postilla : De materia autem huius psalmi dicit Rabbi Salomon Expositio Rabbi Salomon in hoc Psalmo non est litteralis, ex hoc enim quod propheta quater repetit petitiones seu conquestiones seu tribulationes, petens et desiderans eas terminari, non sequitur quod totidem sint tribulationes separate a quibus liberari petit. Contingit enim sepe in scripturis sacris repetitio unius et eiusdem ad maiorem firmitatem seu expressionem conceptus mentis prout infra. Attollite portas, etc. et iterum. Attollite portas, etc. et ideo hec expositio etiam inter Hebreos non reputatur litteralis, sed quasi mystica. Unde et Abenhazra et alii expositores qui magis proprie litteram sequuntur, non referunt quatuor conquestiones predictas ad quatuor tribulationes {3.518} ab invicem separatas, sed in una et eadem tribulatione dicunt exprimi novos sensus conquerentis. unde cum dicitur. Usquequo domine oblivisceris me, etc. Ps. conqueritur ex hoc quod Deus tandiu reliquerat eum in tribulatione, quod videtur iam quasi obliviscens eum. Cum autem dicitur secundo. Usquequo avertis faciem tuam a me : conqueritur de hoc quod non solum Deus se ostendit quasi obliviscens, quod contingit in humanis ex sola oblivione que provenit ex labilitate memorie, sed etiam Deus se ostendebat, ut volens oblivisci ex certa deliberatione, quod proprie significatur cum dicit. Avertis faciem tuam a me. Dominus enim qui avertit faciem suam a suo servo, manifeste ostendit, quod vult eum oblivisci, et non ei providere, quod est signum maioris indignationis, prout Deuter. 32.c. et ait. Abscondam faciem meam ab eis. Que omnia de Deo intelligenda sunt metaphorice. Cum {3.519} autem tertio conqueritur, dicens : Quandiu ponam consilia in anima mea. propheta ostendit se esse valde anxiatum in anima et dolorosum in corde ex vehementia timoris qui est de malo futuro, nam secundum Philosophum in 1. rhetorice. Timor consiliativos facit. Cum autem quarto conqueritur, dicens. Usquequo exaltabitur inimicus super me ? ostendit se afflictum ex exaltatione inimici, que inter ceteras pressuras est valde horribilis. unde David dicebat. 2Rg. 24. cap. Incidamus in manus domini, et non in manus hominum. Unde melius videtur dicendum ad litteram secundum glo. scilicet, quod propheta in hoc Psalmo in persona antiquorum patrum quasi de dilatione adventus Christi per quem futuram redemptionem expectabant conqueritur, vel in persona sanctorum modernorum {3.520} secundum Christi adventum desiderantium, iuxta illud Phil. 1.d. Cupio dissolvi et esse cum Christo. vel potius secundum utrunque reddendo singula singulis. Cum autem dicit. Respice et exaudi me. petit illuminari ne cedat fraudibus inimici confidens in misericordia Dei, quod exultabit in salutari suo, etc.
Numérotation du verset
Ps. 12,replica
prol.|
Similiter in Psalmo Usquequo, postillatoris expositio est de tribulationibus Israel ad litteram. Burgens. de tribulationibus fidelium per allegoriam. Liberatio enim populi Israel a tribulationibus corporalibus et temporalibus est figura liberationis fidelium a tribulationibus spiritualibus.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_12)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_12)
Notes :