Nicolaus de Lyra

Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,1 

¶In finem
pro1
1 pro Ps-G (C M W ΦP G K V D) D30 ΩS Rusch Ed1530 Clementina] om. Ps-G
his qui
commutabuntur2
2 commutabuntur D30 ΩS Rusch ] inmutabuntur Ps-G
in tituli inscriptione3
3 inscriptione D30 Rusch ] inscriptionis Ps-G , inscriptionem Clementina
ipsi4 David
4 ipsi Ps-G (V D) ΩS Rusch Ed1530 Clementina Ps-α] om. D30 Ps-G
in doctrinam5
5 doctrinam plerique codd. et edd. Rusch ] doctrina sua C , doctrina Ps-G (=F Q W G K D Amiatinus ΦP) D30
Numérotation du verset Ps. 59,2 

cum succendit
Mesopotamiam Syrie
et Syriam Sobal6 7 8 9 10 11 12 13 14 et convertit Ioab et percussit Edom in valle15 Salinarum duodecim16 millia17 a.
0 2Rg. (2Sm.) 8.
6 Mesopotamiam Syrie et Syriam Sobal (sabal I , sabba C ) C Ps-G (I W D) D30 Rusch Ed1530 ] Mesopotamiam Siriam Sobal Q, |
7Mesopotamiam Syrie et Sobal Clementina , |
8Mesopotamiam Siriae Sabaa Amiatinus , |
9Mesopothamiam vel Syriam Sobal ΩS , |
10Mesopotamiam Syrie vel Syriam et Siriam Sobal Ps ( V ), |
11Syriam Mesopotamiam et Syriam Soba Ps-G (=R M G) , |
12Syriam Φ U, |
13Syriam Mesopotamiam et Syriam (Syria K ) Sobal Ps-G (F K), |
14Mesopotamiam Syrie D30 Rusch ] Syriam Mesopotamiam Ps-G |
15 Edom in valle D30 Rusch ] vallem Ps-G |
16 duodecim Ps-G D30 Rusch ] viginti ΩS |
17 millia] + Vox apostolorum D30 |
Numérotation du verset Ps. 59,3 I

Deus repulisti
nos
et destruxisti nos ¦
iratus es
et misertus es nobis.
Numérotation du verset Ps. 59,4 II

Commovisti terram
et conturbasti eam ¦ 18
18 conturbasti plerique codd. et edd. D30 Rusch ] turbasti Ps-G (F C I) Ps-δ
sana contritiones eius 
quia commota est.
Numérotation du verset Ps. 59,5 III

Ostendisti
populo
tuo
dura ¦ potasti nos vino compunctionis.
Numérotation du verset Ps. 59,6 IV

Dedisti metuentibus te significationem ¦
ut fugiant
a facie arcus.
Numérotation du verset Ps. 59, V 

Et liberentur19
19 Et] diapsalma Ut Ps-G
dilecti tui ¦
Numérotation du verset Ps. 59,7 

salvum fac dextera tua
et exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 59,8 VI

Deus locutus est
in sancto
suo ¦
letabor et partibor
Sichimam20
20 Sichimam] scrips. , Siccimam D30, Sicchimam Rusch , Sicima Ps-G
et convallem tabernaculorum
metibor.
Numérotation du verset Ps. 59,9 VII

Meus est Galaad
et meus est Manasses ¦
et
Ephraim21 fortitudo capitis mei.
21 Ephraim ΦR ΦG Clementina ] Ef(f)raim codd . Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 59,VIII 

Iuda rex meus ¦
Numérotation du verset Ps. 59,10 

Moab
olla spei mee.
Numérotation du verset Ps. 59,IX 

In Idumeam
extendam
calciamentum meum ¦
mihi alienigene
subditi sunt.
Numérotation du verset Ps. 59,11 

Quis
deducet me in civitatem22*
22 me D30 Ps-G ] te Rusch
munitam ¦
quis deducet me usque in Idumeam.
Numérotation du verset Ps. 59,12 X

Nonne tu Deus
qui repulisti
nos ¦ et non egredieris Deus
in virtutibus nostris.
Numérotation du verset Ps. 59,13 XI

Da nobis auxilium
de tribulatione ¦
et vana
salus hominis.
Numérotation du verset Ps. 59,14 XII

In Deo
faciemus virtutem ¦
et ipse ad nihilum
deducet tribulantes nos.

Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,ad litteram 
marg.| {3.859} .1. Deus repulisti. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo secundumRabbi Salomon . Ad victoriam super rose testimonium suave canticum David ad docendum quando pugnavit contra Aram fluviorum, et Syriam Sobal, et reversus est Ioab percussit Edom in valle Salinarum 12. milia. Ad cuius intellectum sciendum, quod David misit Ioab, et omnem exercitum bellatorum contra filios Ammon, qui iniuriati fuerant nuntiis David, ut habetur. 2Rg. 10. et de bellatis filiis Ammon, et Syris, qui venerunt in eorum auxilium, Ioab rediit in Ierusalem, ut habetur 2Rg. 10. et postea David cum toto exercitu suo exposuit se, ut iret ad pugnandum contra Syros, ut ibidem habetur. Dicit igitur Rabbi Salomon quod Syri hoc audientes miserunt nuntios ad David dicentes, quod non erat ei licitum venire contra ipsos propter fedus, et iuramentum, quod fecerat Iacob cum Labam Syro, ut habetur Gn. 31. et tunc David consuluit sapientes legis, qui responderunt ei, quod erat licitum, eo quod Syri prius fregerant iuramentum veniendo ad bellum contra servos David in auxilium Ammonitarum, ut dictum est, et quia Cusarasathaim rex Syrie impugnaverat filios Israel eos subiiciens servituti sue per 8. an. ut habetur Iud. 3. dicit igitur Rabbi Salomon quod in ti. predicto per rosam intelligitur cetus sapientum, qui testificatus fuit ipsi David, quod licite poterat contra Syrios ad bellum procedere, et quantum ad hoc dicitur : Super rose testimonium, id est, responsum datum ipsi David per cetum sapientum, de quo responso, et victoriis sequentibus, que tanguntur in quodam generali titu. cum subditur. Quando percussit Aram fluviorum, etc. fecit David psal. istum. Secundum hoc igitur sensus huius tituli est : Canticum suave David supple est iste Psalmus ab eo factus. Super rose testimonium, idest propter responsum sibi datum a cetu sapientum per rosam designato. Ad docendum, s. ipsum David, quod licitum erat sibi pugnare contra Syrios, quid autem significet. Ad victoriam. in principio tituli frequenter, supra dictum est. Quando percussit Aram fluviorum. Aram est nomen civitatis, in qua habitabat Laban Syrus. Et dicitur fluviorum, quia erat in medio duorum fluminum. propter quod alio nomine vocatur Mesopotamia, a μεσος, quod est medium in Greco, et ποταμὸς, quod est fluvius. Et reversus est Ioab, scilicet, in Ierusalem Ammonitis, et Syris, ut predictum est. Et percussit Edom, etc. Ista victoria attribuitur David 2Rg. 8.d. ubi dicitur. Fecit quoque sibi David nomen cum reverteretur a capta Syria in valle Salinarum cesis duodecim milibus. et sequitur. Et facta est universa Idumea serviens David, et 1. Para. attribuit Abisai. de quo dicitur 1Par. 18.c. Abisai vero filius Sarvie percussit Edom in valle Salinarum : Hic autem attribuitur ipsi Ioab. Dicendum, quod isti tres fuerunt in illa victoria, quia facta fuit in reditu David de Syria, ad quam capiendam iverat cum toto exercito suo, ut predictum est. Et attribuitur {3.860} hec victoria ipsi David tanquam regi. Ioab vero tanquam principi militie : Abisai vero tanquam duci unius aciei, qui fecit probitatem notabilem in illa victoria, propter quod attribuitur Abisai tanquam duci. Non est enim inconveniens idem attribui diversis personis rationibus diversis. Duodecim milia. 1Par. 18. ponuntur. 18. milia. Nec est contradictio, quia minor numerus includitur in maiori. nec ponitur hic minor numerus cum precisione partis excedentis, que 1. Para. exprimitur. In translatione vero Hieronymi talis ponitur titulus. Victori pro liliis testimonium humilis, et perfecti David, ad docendum quando pugnavit adversum Syriam Mesopotamie Soba, et reversus est Ioab, et percussit Edom in valle Salinarum. 12. milia.
marg.| Ad cuius intellectum sciendum, quod ubicumque in veteri testamentoHieronymus transfert lilium, vel lilia, Hebrei dicunt rosam, vel rosas, sicut dictum fuit supra Ps. 44. idem tamen importatur per utrunque, scilicet cetus sapientum. Et licet hic ponatur singulare, scilicet rosa secundum Hebreos, Hieronymitamen transfert plurale dicens, liliis, eo quod quilibet de cetu sapientum poterat dici rosa, vel lilium propter pulchritudinem sapientie, et sic totus cetus dicitur lilia in plurali. Quod autem subditur : Humilis, et perfecti David, est quia dictio Hebraica michtam secundumRabbi Salomon signat canticum decens, vel pulchrum, secundum Hieronymi vero humilem, et perfectum. Quod autem dicitur hic. Testimonium humilis et perfecti David, non dicitur testimonium David, eo quod dederit ipsum, sed quia a sapientibus fuit sibi datum, ut predictum est, et sic patet expositio titu. Hieronymus ex his, que dicta sunt in expositione tituli Hebraici : Deus repulisti. Ad intellectum huius psal. sciendum, quod antequam regnum Israel fuisset in manu David simpliciter, fuerat multipliciter afflictum, et vastatum, ut patet tempore iudicum, et principio regni Saul, in quo Philisthei tenebant ipsum in tanta servitute, quod faber ferrarius non erat in tota terra Israel, caverant enim Philisthei, ne facerent Hebrei gladium, aut lanceam, ne posset rebellare, ut habetur. 1Rg. 13. Item mortuo Saule Philisthei intraverunt civitates regni Israel unde fugerat populus, et habitaverunt ibi, ut habetur. 1Rg. 31. Item post mortem Saul facta est longa concertatio de regno inter domum David, et domum Saul, ut habetur 2Rg. 3. propter quod Gentiles in circumitu regni Israel existentes, multipliciter vastaverunt illud non habentes validam resistentiam propter dictam contentionem : David igitur hoc considerans fecit psal. istum, in quo primo vastationem regni plangit. Secundo restitutionem eius prophetice predicit, ibi. Et liberentur. Circa primum dicitur : Deus repulisti nos. propter peccata nostra.
marg.|  .2. Et destruxisti nos. idest destrui permisisti.
marg.|  .3. Iratus es. contra regnum Israel temporibus preteritis, ut patet ex dictis.
marg.| Et misertus es nobis, etc. quia regnum in patre conservasti.
Numérotation du verset Ps. 59,ad litteram 
marg.| {3.861} .1. Commovisti terram, etc. idest commoveri, et conturbari permisisti habitantes in terra nostra ab adversariis.
marg.|  .2. Sana contritiones. tempore meo.
marg.|  .3. Ostendisti populo tuo dura. propter eius peccata.
marg.|  .4. Potasti nos vino. Hieronymus habet, vino meroris, et idem est, quia meror est compunctio de peccatis.
marg.|  .5. Dedisti metuentibus te. respectu futuri temporis.
marg.|  .6. Ut fugiant a facie arcus. tue iustitie, que extenta est ad percutiendum peccantes, et hic arcus effugitur cavendo a peccatis.
marg.|  .7. Et liberentur. Hic consequenter restitutionem, et ampliationem regni predicit, et hoc primo predicit. secundo cui attribuendum sit ostendit, ibi. Quis deducet. Circa primum incipit orando, di. Et liberantur dilecti tui. idest populus Israel, qui dicitur dilectus deo . Osee. 11.a. Puer Israel, et dilexi eum.
marg.|  .8. Salvum fac. scilicet, populum Israel.
marg.|  .9. Dextera tua domine. quasi dicat non potest fieri virtute humana.
marg.|  .10. Et exaudi me. deprecantem pro regno meo, et ad hoc impetrandum allegat divinam promissionem di.
marg.| {3.862}
marg.| .11. Deus locutus est in sancto suo. Samuele, cui dominus revelavit futuram regni prosperitatem tempore David. propter quod dixit. 1Rg. 13.c. Quesivit sibi dominus virum iuxta cor suum, precepit ei, ut esset dux super populum suum. et hanc revelationem Samuel dixit ipsi David, propter quod subditur.
marg.|  .12. Letabor. in Deo salutari meo.
marg.| .13. Et partibor Sichimam. id est dividam spolia terre Sichem bellatoribus meis, que fuerat occupata ab adversariis regni Israel.
marg.| .14. Et convallem tabernaculorum. locus est prope Iordanem, ubi Iacob revertens de Mesopotamia declinans Esau fratrem suum fixit tentoria, et appellavit nomen loci illius Socoth. id est tabernacula. Gn. 33. Illa enim vallis erat de regno Israel, sed occupata fuit ab adversariis, quibus expulsis David restituit terram filiis Israel, unicuique secundum mensuram sibi debitam. Et quia in istis David fuit adiutus specialiter ab aliquibus tribubus ideo consequenter exprimit eas dicens.
marg.| .15. Meus est Galaad. Ibi fuerunt homines bellicosi, sicut Iair, et Iephte, de quibus descenderunt homines fortes.
marg.| .16. Et meus est. hoc dicit quantum ad illam partem, que erat citra Iordanem, de qua fuit Gedeon vir fortis.
Numérotation du verset Ps. 59,ad litteram 
marg.| {3.863} .1. Ephraim fortitudo capitis mei. idest regni mei.
marg.|  .2. Iuda rex meus. id est custos, et defensor regni mei. Iste enim due tribus fuerunt fortiores, et bellicosiores aliis, propter quod fuerunt situate in duabus extremitatibus regni, tribus Ephraim in extremitate aquilonari, et tribus Iuda in extremitate australi, sicut plenius fuit dictum cum ageretur de divisione terre in libro Iosue.
marg.|  .3. Moab olla spei mee. id est semper spero in Deo, quod terra Moab erit mihi subdita ad serviendum, sicut olla qua homo utitur in ministerium suum. in Hebreo habetur Moab olla lavationis mee, id est populus Moab erit mihi, ita subiectus, sicut olla ad lotionem pedum preparata.
marg.|  .4. In Idumeam extendam calceamentum meum. calcabo eam, et subiiciam per plenam victoriam.
marg.|  .5. Mihi alienigene. idest, aliene nationes in circumitu regni mei mihi sunt subiecte. In Hebreo habetur : Mihi Philisthea associata est, idest, addita regno meo, quia servivit David sub tributo, ut habetur. 2Rg. 8.
marg.|  .6. Quis deducet. Hic consequenter ostenditur, quod predicte victorie sunt Deo attribuende. unde dicit David : Quis deducet me in civitatem munitam. muris victualibus, bellatoribus, et armis.
marg.|  .7. Quis deducet me usque in Idumeam. ubi erant multi fortes, {3.864} et bellicosi. respondet.
marg.|  .8. Nonne tu deus. quasi dicat nullus alius potest mihi hoc facere.
marg.|  .9. Qui repulisti nos. temporibus preteritis, ut patet ex predictis.
marg.|  .10. Et non egredieris deus, etc. idest exercitibus nostris interrogative quasi dicat imo tu egredieris, aliter nihil facere possemus, propter hoc subditur.
marg.|  .11. Da nobis auxilium. et patet littera ex dictis. Moraliter potest exponi Psalmus iste de quolibet vere penitente, qui considerans regnum anime sue per peccata preterita dissipatum, lamentatur, et pro restitutione ipsius ad statum virtutis, et gratie deprecatur. Ad hoc autem adiuvatur per quatuor. Primum, est pura confessio, que per Iudam designatur, que confessio interpretatur. Secundum, est a recidivo preservatio, que per Manassem intelligitur, eo quod interpretatur oblivio, talis enim sic se habet ad peccata preterita, quasi oblitus sit iterum opera ipsa. Tertium, est boni operis multiplicatio, que designatur per Ephraim que interpretatur crescens, aut fertilitas. Quartum, est proprie conscientie testificatio secundum illud Apostoli. 2. ad Corin. primo capitulo Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre. et figuratur per Galaad, qui interpretatur acervus testimonii, et talis subiicit sibi concupiscentiam carnis per Moab designatam, qui interpretatur ex patre. Hec autem concupiscentia trahitur ex carnali generatione, et concupiscentia oculorum, que figuratur per Idumeam, que terrena interpretatur : et superbiam vita que per Philistheum designatur : eo quod ore contendens interpretatur : superbi enim verbis despicabilibus nituntur in alios contendere : sed quia omnia ista sibi emanant a Deo : ideo sibi est tota victoria attribuenda.
Numérotation du verset Ps. 59,moraliter 
marg.| {3.859} .1. Deus repulisti nos. Psalmum istum fecit David lamentans destructionem terre Israel. antequam veniret ad regnum, et deprecans devote dominum pro eius reformatione. Moraliter autem per David, qui primo fuit pastor ovium, et postea rex, significatur bonus {3.860} prelatus secularis, vel religiosus secundum illud. 1. Pe. 2.b. Vos estis genus electum regale sacerdotium, qui peccata populi sui plorat, et pro eius reformatione deum orat dicens. Deus repulisti nos. propter peccata nostra flagellando.
marg.| Et misertus es nobis. citra condignum nos puniendo.
Numérotation du verset Ps. 59,moraliter 
marg.| {3.861} † .1. Commovisti terram, etc. id est permisisti eam commoveri stabilitate virtutis.
marg.|  .2. Sana contritiones eius. id est ipsius peccata, tue gratie medicina.
marg.|  .3. Ostendisti populo tuo dura. idest penam peccatis debitam in sacra scriptura.
marg.|  .5. Dedisti metuentibus significationem. per servorum tuorum predicationem.
marg.|  .6. Ut fugiant a facie arcus. id est, ultime sententie, que sicut arcus ferit a longe.
marg.|  .7. Et liberentur. Hic est principium versus in Hebreo : Et hic ponitur deprecatio pro populi liberatione, cum dicitur : Et liberentur dilecti tui. id est Christiani a servitute peccati. Salvum fac dextera tua, et exaudi me, etc. pro me, et pro populo meo deprecantem.
marg.|  .11. Deus locutus est. id est filio suo, qui est sanctussanctorum, Da. 9. quod adsisteret populo Christiano, Mt. ult. d. Ecce ego vobiscum{3.862} sum omnibus diebususque ad consummationem seculi : Et ex hoc.
marg.|  .12. Letabor. mente consolatus.
marg.|  .13. Et partibor Sichimam. que humerus interpretatur, ideo per ipsam onus impositum episcopis significatur. Quod bene dividitur, quando officium predicandi, et confessiones audiendi personis idoneis committitur, quia sic secundum consilium Iethro Ex. 18. partito in alios onere levius portatur.
marg.|  .14. Et convallem tabernaculorum, etc. idest mensurabo, quod fit quando secundum indigentiam diversorum locorum de bonis coadiutoribus providetur, de quibus subditur.
marg.|  .15. Meus est Galaad. Galaad, qui interpretatur acervus testimonii, et signat hominem litteratum, in quo coacervata sunt testimonia veteris ac novi testamenti.
marg.|  .16. Et meus est Manasses. qui interpretatur oblivio, et religiosum signat, qui oblitus domum patris sui vacat contemplationis studio.
Numérotation du verset Ps. 59,moraliter 
marg.| {3.863} .1. Et Ephraim fortitudo mea. Ephraim, qui frugifer interpretatur signat exercitatum in activa vita, et contemplativa. Et omnes isti sunt apti ad iuvandum presulem in officio predicandi, et confessiones audiendi.
marg.|  .2. Iuda rex meus. idest, sub me. ideo signat rectorem ecclesie sub pontifice. Et omnes isti ipsum iuvant in ecclesie regimine, et sic potest dicere.
marg.|  .3. Moab olla spei mee. per Moab, qui interpretatur ex patre peccatores signantur, quibus dicitur Io. 8.f. Vos ex patre diabolo estis. Et de ipsis potest episcopus sperare, quod per bonos adiutores suos convertentur ad bonum, et sic obedient sibi, sicut olla deservit ad opus domini sui.
marg.|  .4. In Idumeam. per Idumeam, que sanguinea interpretatur, raptores, {3.864} et homicide signantur, qui aliquando per bonum episcopum, et eius coadiutores ad bonum reducuntur, et sic ad eos calceamentum eius extenditur, cum per laborem predicantium ad dominum reducuntur, propter quod concluditur.
marg.|  .5. Mihi alienigene. id est gentes prius a Deo aliene.
marg.|  .6. Quis deducet. Hic ostenditur, quod predicta bona Deo sunt attribuenda, cum dicitur : Quis deducet me in Idumeam. scilicet ad predictorum conversionem ? et respondet.
marg.|  .8. Nonne tu Deus, etc. quasi dicat sic. .9.   Qui repulisti nos. propter peccata nostra. Peccata namque subditorum debent episcopi, et eorum adiutores reputare sua per compassionem.
marg.|  .10. Et non egredieris deus, etc. interrogative, quasi diceret, imo tu egredieris. ideo subditur.
marg.|  .11. Da nobis auxilium. ex peccatorum multiplicatione.
Numérotation du verset Ps. 59,moraliter 
marg.| {3.865} .1. Et vana salus hominum. Sine te propter quod dicit Apost. Io. 15.a. Sine me nihil potestis facere, propter quod subditur.
marg.| {3.866} .2. In Deo faciemus virtutem. Ad peccatorum conversionem.
marg.|  .3. Et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos. Idest, spiritus malignos, quorum labores annihilantur, quando peccatores ad bonum gratie revocantur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 59), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_59)
Signaler un complément d'information

Notes :