Psalmus 44
Numérotation du verset
Ps. 44,1
¶In finem
¶Codd. : (Ps. 44)
D30
Ps-G,
def.
ΩF
pro his qui1 commutabuntur2
1 qui] que V R Ps-α Ps-γ Ps-δ
|
2 commutabuntur] commotabuntur
C I Amiatinus,
comitabantur ΩS
|
filiis Chore
ad intellectum
canticum3 pro dilecto4.
3 canticum] canticis
W,
cantici
Amiatinus
|
4 ad... dilecto]
om. C
+ propheta de Christo ad Ecclesiam dicit
D30
| pro dilecto] pro delicto ΦP, dilectae
W
|
Numérotation du verset
Ps. 44,2 I
Eructavit5 cor meum
5 Eructavit
plerique codd. et edd.
] Eructuavit Edmaior. (R F L M ΦR U*)
verbum bonum ¦
dico ego opera6 mea regi.
6 opera]
om.
ΨB
Numérotation du verset
Ps. 44,II
Lingua mea
calamus7 scribe ¦ velociter scribentis
7 calamus] calamo ΦRG
Ps-γ Ps-λ Ps-Moz
C, colomo
I*
Numérotation du verset
Ps. 44,3 III
Speciosus forma
pre filiis hominum†
8
8
<divisio.> hominum+
D30²
diffusa est gratia
in labiis tuis ¦ propterea
benedixit9 te
9 benedixit] unxit
R² F* L* ; cf. Hieronymus, ep. 65, 9.1 :
“in editione vulgata pro
BENEDIXIT, UNXIT
legimus, sed sciendum quod error scriptorum septuaginta translatoribus non debeat imputari”.
Deus in eternum.
Numérotation du verset
Ps. 44,4 IV
Accingere
gladio tuo
super10 femur tuum11 ¦
10 super] cerca
L² cum Ps-R
|
11 tuum]
om.
Ps-R L² ΨB* Ps-H hebr.
|
potentissime.
Numérotation du verset
Ps. 44,5 V
Specie tua
et pulchritudine tua12 ¦ intende
12 Specie ... tua² R* F² L² Q*
plerique codd. et edd. cum Ps-R
] speciem tuam et pulchritudinem tum L²
cum Ps-R
, + et
Ps-G
(R² F* I L* Q² W ΦGV U K cum Septuaginta ) Ps-α Ps-γ Ps-δ ; Hieronymus, Ep. 65.11.1 ; 69.1.5
prospere13
13 prospere] et praem. R² F* L* ΦRG cum Septuaginta Ps-α Ps-γ Ps-ζ Ps-MozC
procede
et regna.
Numérotation du verset
Ps. 44,VI
Propter veritatem
et mansuetudinem
et iustitiam ¦ et deducet14 te
14 deducet] deducit
R* F*
mirabiliter dextera tua.
Numérotation du verset
Ps. 44,6 VII
Sagitte tue acute ¦
populi
sub te cadent in corde15 inimicorum regis.
15 corde
plerique codd.
] corda Ps-R U² ΨB² V D Ω Ed1455 Clementina
Numérotation du verset
Ps. 44,7 VIII
Sedes16 tua
16 Sedes
plerique codd. et edd
Sedis
Ps-G
(
C
I M Q W U* K*)
Deus in seculum seculi ¦
virga directionis
virga regni tui.
Numérotation du verset
Ps. 44,8 IX
Dilexisti iustitiam
et odisti
iniquitatem ¦
propterea unxit
te
Deus
Deus tuus
oleo
letitie
pre consortibus tuis.
Numérotation du verset
Ps. 44,9 X
Myrrha
et gutta
et cassia17
17 cassia] casia
R Q*
ΦRGP
G² D edd. Cor2 (sec. hebr. et anti. require in fine Iob.
[42, 14], alii multum antigeminant ‘s’ litteram)
a vestimentis tuis
a domibus
eburneis ¦
ex quibus
delectaverunt te
Numérotation du verset
Ps. 44,10
filie regum
in honore tuo.
Numérotation du verset
Ps. 44,XI
Astitit18 regina
18 Astitit
plerique codd. et edd.
R* F*
C
I*] Adstetit
Ps-G
a dextris tuis
in vestitu
deaurato ¦
circumdata varietate.
Numérotation du verset
Ps. 44,11 XII
Audi
filia
et vide
et inclina aurem tuam ¦
et obliviscere
populum tuum
et domum
patris tui.
Numérotation du verset
Ps. 44,12 XIII
Et concupiscet rex decorem tuum ¦
quoniam
ipse est
dominus Deus19* tuus
19 deus Ps-R R²
C
I L² Q² U G² K ΨB² V D D30 P10525 Ω ΩV Ed1455 Clementina]
om. Ps-G
(R* F) Cor2 (hebr. et anti. et grecus non interponunt
DEUS
)
et adorabunt20
20 adorabunt] adora
C
I, cf. hebr. Septuaginta (codd. lucian.) Ps-H
eum.
Numérotation du verset
Ps. 44,13 XIV
Et21
21 Et F
C plerique codd. et edd om.
R* L²
filie22 Tyri in muneribus ¦
22 filie Septuaginta Ps-R
plerique codd. et edd.
] filia R cum hebr. Ps6H
vultum tuum
deprecabuntur omnes23* divites plebis.
23 omnes
Ps-R K² V D*
Ω ΩV
D30 P10525 Ed1455 Rusch Clementina
] omnis
L², om. Ps-G Cor2
(grecus et Remigius et hebr. et anti. et Hieronymus non habent
OMNES)
Numérotation du verset
Ps. 44,14 XV
Omnis gloria
eius filie regis ab intus
in fimbriis aureis ¦
Numérotation du verset
Ps. 44,15
circumamicta
varietatibus.24
24 varietatibus] varietate
KPs-R, cf. supra v. 10.
Numérotation du verset
Ps. 44,XVI
Adducentur regi
virgines
post eam ¦
proxime
eius
afferentur25
25 afferentur] auferentur ΩM ΩV
tibi.
Numérotation du verset
Ps. 44,16 XVII
Afferentur26 in letitia
26 Afferentur] Offerentur ΩM
Ed1455
, Auferentur ΩV
et exultatione ¦ adducentur
in templum regis.
Numérotation du verset
Ps. 44,17 XVIII
Pro patribus tuis
nati sunt tibi filii ¦ constitues eos principes super omnem terram.
Numérotation du verset
Ps. 44,18 XIX
Memores erunt27*
27 Memores erunt
Q²
ΨB²
D D30 P10525
Ω ΩV
Clementina
] Memor ero
Septuaginta Ps-R Q*
ΨB*
Rusch Weber Cor2
(hebr. et anti. et grecus et Hieronymus non habent
MEMORES ERUNT
nec habent
DOMINE
que omnia de cantu et versiculis apostolorum sumpta sunt)
nominis tui Domine28 ¦ in omni generatione et generationem29*.
28 Domine Q² ΨB² ΩS ΩX (al. m. marg. p. corr.) ΩV Ed1455 Rusch Ed1530]
om.
D30 Ω
M ΩX P10525 Cor2 (vide supra) Clementina
Ps-G
|
29 generationem ΦP ΨB
V D30
ΩS ΩV
P10525 Clementina
] generatione
Rusch Ps-G
|
Numérotation du verset
Ps. 44,XX
Propterea populi confitebuntur tibi ¦
in eternum
et in seculum seculi.
Psalmus 44
Numérotation du verset
Ps. 44,ad litteram
marg.|
{3.741} .1.
Eructavit.
Huic Psalmo premittitur talis tit. in hebreo Ad victoriam super sosannim filiis Core eruditio cantici dilectionum. Circa quod sciendum, quod Iudei moderni dicunt, quod hoc nomen sosannim significat rosas in plurali. Hieronymus autem transfert lilia, qui ponit hic talem tit. Victori pro liliis filiorum Core eruditionis canticum amantissimum. Credo tamen quodHieronymus melius dicit in proposito, et quod tempore suo Iudei dicebant significationem dicte dictionis lilia in plurali : et lilium quando ponitur in singulari ipsius : unde in toto veteri testamenti ubicunque est ista dictio Hebraica in plurali vel singulari Hieronymus transfert lilia vel lilium, et in quadam glo. Hebraica super locum istum ego reperi sic dictum : Victoria super lilia. Quicquid tamen sit de significatione ista vel illa, non mutatur tamen sententia apud Hebreos, nec apud Latinos, quia secundum Hebreos, per lilia vel rosas hic intelliguntur filii Israel, qui alios populos in fide excellebant, et cultu unius Dei. et in Psal. isto exprimitur prosperitas filiorum Israel que fuit previsa in spiritu a filiis Core : et hoc ab uno eorum vel pluribus, sicut expositum fuit supra Ps. 40. Tamen de ista prosperitate varie dicitur ab Hebreis. Dicunt enim aliqui, quod fuit illa quam habuerunt sub rege Assuero ad procurationem regine Esther, Et secundum hoc Psalmus iste loquitur ad litteram de rege Assuero, et regina Esther, et statu prospero Iudeorum tempore illo. Alii dicunt, quod loquitur de prosperitate que fuit sub Salomone, que satis apparet. 3Rg. et 2Par. Et secundum hoc Psalmus iste loquitur ad litteram de rege Salomone et filia Pharaonis eius uxore. vel secundum alios de regina Saba que venit ad regem Salomonis, et dedit ei 120. talenta auri, et aromata multa nimis, et gemmas pretiosas, ut habetur 3Rg. 10. Aliqui autem doctores catholici dicunt, quod Psalmus iste loquitur ad litteram de rege David et Bethsabee, ex quibus descenderunt multi reges boni et iusti, ut Ezechias et Iosias, et plures alii, qui per rosas vel lilia designantur. Sed omnes iste expositiones vel consimiles excluduntur per hoc, quod de rege de quo fit mentio in hoc Ps. infra dicitur, ut patet ex decursu littere : Sedes tua Deus in seculum seculi, virga directionis, etc. Item postea subditur de rege et regno simul : Audi, et vide, et inclina aurem tuam, etc. et subditur : Et concupiscet rex decorem tuum quoniam ipse est dominus Deus tuus, et adorabunt eum. Et in translationeHieronymi iuxta Hebreum habetur : Et concupiscet rex decorem tuum, quoniam ipse est dominus Deus tuus, et adorabunteum. De Assuero autem vel Salomone, vel David seu quicunque alio rege mortali non potest dici, quod sit Deus et latria adorandus : Item Hbr. 1. Apostolus allegat hunc psal. dictum ad litteram de Christo, dicens : Ad filium autem : Thronus tuus Deus in seculum seculi. {3.742} propter quod psalmus iste loquitur ad litteram de rege immortali Iesu Christo, qui est vere Deus latria adorandus, et de sua sponsa ecclesia tanquam de regina. Item in translat. Chaldaica, que apud Hebreos est authentica, et vocatur Targum, ubi nos habemus in hoc ps. Speciosus forma pre filiis hominum, habetur sic : Pulchritudo tua rex Messia maior quam filiorum hominis. Ex quo patet quod Psalmus iste intelligitur de Christo etiam secundum Hebreum. Igitur secundum hoc potest exponi tit. predictus : Ad victoriam super lilia, etc. ut sit sensus Psalmus iste est eruditio facta per spiritumsanctum filiis Core Cantici dilectionum super lilia, id est, de cantico dilectionum Christi et ecclesie per lilia designatorum, quia Christus virgo est, et ecclesia mater et virgo, et hic Psal. idem est quod istud canticum decantandum ad victoriam. id est cum quodam conatu Levitarum sicut frequenter superius expositum est, et ad eundem intellectum de facili potest reduci tit. Hieronymi ut patet de se. Secundum igitur hunc sensum Psalmus iste dividitur in duas partes, quia primo premittitur quedam prefatio. et secundo subditur narratio, ibi : Speciosus forma. Premititur autem prefatio, quia de maxima re loquitur Psalmus iste, scilicet de dulcissima dilectione Christi et ecclesie. In qua prefatione primo ponitur principale agens huius psal, scilicet spiritussanctus in quadam plenitudine, cum dicitur : Eructavit cor meum. Sicut enim venter ex plenitudine cibi corporalis emittit eructationem, sic cor prophete ex plenitudine gratia spiritualis emisit hunc sermonem. ideo subditur.
marg.|
.2.
Verbum bonum.
quia est mysterii Christi et ecclesie expressivum, et ideo non solum bonum, sed etiam optimum, et in hoc quodam generali tangitur materia huius psal. Tertio ostenditur intentio cum subditur.
marg.|
.3.
Dico ego opera.
mea re. id est ad laudem regis regum Iesu Christi. quarto modus loquendi, cum dicitur.
marg.|
.4.
Lingua,
etc. id est spiritussancti, qui in docendo non indiget intervallo temporis.
marg.|
.5.
Speciosus.
Hic consequenter ponitur narratio. et primo describitur regis Christi magnificentia. secundo sponse decentia, ibi :
Astitit regina.
tertio prolis convenientia, ibi : Adducentur. Circa primum primo describitur Christi magnificentia quantum ad humanitatem. secundo quantum ad deitatem, ibi : Sedes tua Deus. Ista tamen divisio non est precisa, quia in prima parte fit aliqua mentio de deitate, et in secunda de humanitate, sed est a pluri. Circa primum sciendum, quod speciositas optime sedet in principe. propter quod dicitur : Species Priami digna est imperio, et quantum ad hoc dicitur de Christo. Speciosus forma, etc. Fuit enim speciosus pre aliis ex parte corporis, quia corpus eius fuit formatum spiritussancti virtute, in cuius opere non potest esse error nec defectus. Similiter ex parte anime, quia ab instanti creationis fuit repleta omnibus gratiis, virtutibus, et scientiis. secundum quod dicitur Iohan. 3.d. quod datus est ei spiritus non ad mensuram. Secundo in principe sedet optime eloquentie claritas. et quantum ad hoc subditur.
Numérotation du verset
Ps. 44,ad litteram
marg.|
{3.743} .1.
Diffusa est gratia in,
etc. unde dicitur. Luc. 4.d. Mirabantur omnis in verbis, que procedebant de ore eius. .2.
Propterea.
Ista benedictio est glorie corporis collatio, et ad celum assumptio, quam non habuit Christus a principio, sed ex virtutis merito. Tertio in principe requiritur probitas, et quantum ad hoc subditur. .3.
Accingere gladio.
non materiali, quo Christus non fuit usus, imo usum eius prohibuit Petro. Io. 18.b. Dixit ergo Iesus Petro. Mitte gladium tuum in vaginam. Et ideo gladius hic intelligitur verbum Dei, secundum quod dicit Apostolus Eph. 6.c. Et gladium spiritus, quod est verbum Dei. Et isto gladio usus fuit Christus suo verbo, prescindens vitia et errores.
marg.|
.4.
Super femur.
Per femur ubi viget vis generativa intelligitur humana natura, in qua Christus predicavit et docuit, consequenter redit ad describendum expressius speciositatem, dicens. .5.
Specie tua et pulchritudine
etc. Circa quod sciendum, quod speciositas proprie consistit in vivacitate coloris et proportione membrorum, sed ad pulchritudinem cum istis requiritur debita perfectio quantitatis. unde. 4. Ethicorum dicitur, quod parui possunt dici formosi et commensurati, non tamen pulchri. In Christo autem nihil defuit de his, que pertinent ad debitam formositatem et perfectionem corporis et anime, ideo non solum a specie, sed etiam a pulchritudine commendatur. .6.
Intende prospere.
id est prosperitati populi tui, ad hoc enim tendebat intentio Christi. .7.
Procede.
per viam mortalis vite. .8.
Et regna.
quia ea finita obtinuit regnum quantum ad executionem, propter quod in sua resurrectione dixit apostolis Mt. ult. d. Data est mihi omnis potestas in celo et in terra. Et quia gloriam corporis quam tunc habuit ex merito precedenti acceperit, ut iam dictum est, ideo subditur. .9.
Propter veritatem.
scilicet, vite et doctrine.
marg.|
.10.
Et mansuetudinem.
quia molestias et iniurias sustinuit sine mentis perturbatione, secundum quod predixerat Is. 42.a. {3.744} Non erit tristis neque turbulentus.
marg.|
.11.
Et iustitiam.
abundantem quam fecit in sua passione, offerendo seipsum Deo patri pro offensa generis humani, et sic fecit reconciliationem per viam iustitie.
marg.|
.12.
Et deducet te mirabiliter dextera tua.
per dexteram, que est pars nobilior, et fortior, intelligitur divinitas Christi, cuius organo coniuncta erat humanitas, et ideo in omnibus movebatur secundum motum deitatis.
marg.|
.13.
Sagitte tue populi.
secundum quod dicit Rabbi Salomon littera ista est reversata, sicut et in pluribus locis sacre scripture, et ad habendum planum intellectum eius sic est situanda. Sagitte tue acute cadent in corda inimicorum regis, populi sub te. Per sagittas, que misse a longe feriunt, intelliguntur apostoli a Christo missi ad predicandum et destinati, ut habetur Marc. ult. d. Euntes docete omnes gentes. Et iste sagitte ceciderunt in corda inimicorum Christi, ita penetrantes corda infidelium et Gentilium, quod multi conversi sunt ad fidem per orbem universum, et sic facti sunt de inimicis amici, ideo subditur.
marg.|
.14.
Sub te.
id est sub obedientia tua Christe.
marg.|
.15.
Sedes tua Deus.
Hic consequenter describitur magnificentia regis Christi quantum ad deitatem, tamen cum hoc adiungitur de humanitate, quia iste due nature sunt inseparabiliter coniuncte in uno supposito. Dicit igitur. Sedes tua Deus. id est maiestas regia, unde in Hebreo et in translatione Hieronymi iuxta Hebreum ponitur. Thronus tuus Deus. Thronus autem dicitur proprie sedes regie maiestatis.
marg.|
.16.
In seculum seculi.
In Hebreo habetur, holam vahed, et significat in seculum seculi et ultra, et est regula apud Hebreos, quod ubicunque sic scribitur, intelligitur duratio perpetua a parte finis, et aliquando ab utraque parte. Ex quo patet, quod hic fit sermo de regno Christi, de quo scribitur Daniel. 7.d. Potestas dius potestas eterna, que non auferetur, et regnum eius quod non corrumpetur.
Numérotation du verset
Ps. 44,ad litteram
marg.|
{3.745} .1.
Virga directionis.
Distinguitur enim regnum a tyrannide, per hoc quod tyrannus querit utilitatem propriam per subditorum oppressionem : rex autem bonum commune subditorum per eorum directionem secundum lineam veritatis et iustitie. .2.
Dilexisti iustitiam et odisti.
Hoc autem dicitur de Christo ratione humanitatis, propter illud quod subditur.
marg.|
.3.
Unxit te Deus.
Christus enim in humana natura unctus fuit plenitudine gratie ab instanti creationis anime. .4.
Pre consortibus.
id est omnibus intellectualibus creaturis, propter quod dicitur Io. 3.d. quod datus est ei spiritus non ad mensuram. .5.
Myrrha.
per istas species aromaticas possunt intelligi aromata, que sancte mulieres emerunt ad ungendum corpus domini, quia de talibus speciebus erant confecta. Et quia corpus dominicum erat quasi vestimentum deitatis, secundum quod scribitur Phil. 2. Habitu inventus, ut homo, ideo subditur. .6.
A vestimentis.
et dicitur in plurali propter diversas partes corporis. .7.
A domibus.
domus eburnee sunt pyxides facte de ebore vel alabastro, quod est simile ebori, in quibus illa aromata erant reposita sicut in domibus suis.
marg.|
{3.746} .8.
Ex quibus.
quia devotio illarum mulierum fuit accepta a Christo, licet non unxerint corpus eius, quia non invenerunt eum in sepulchro : iam enim surrexerat teste angelo. .9.
Filie regum.
inter enim mulieres illas fuerunt Maria Iacobi et Maria Salome, que fuerunt sorores Beate Virginis Marie ex parte matris, de qua certum est, quod descendit de stirpe David et aliorum regum a David descendentium, et idem verisimile est de suis sororibus, ideo dicitur hic : Filie regum etc. quia illam unctionem facere volebant ad Christi honorem.
marg.|
.10.
Astitit.
Hic consequenter describitur regine decentia, cum dicitur : Astitit regina. scilicet ecclesia, Christi sponsa.
marg.|
.11.
A dextris.
idest, in potioribus bonis eius, quod patet de ecclesia triumphante, que est cum Christo in bonis celestis glorie, similiter de militante, que astat ipsi Christo in bonis gratie, que sunt maxima bona presentis vite.
marg.|
.12.
In vestitu deaurato.
Per hoc intelligitur decor sapientie, que refulget in ecclesia.
marg.|
.13.
Circundata varietate,
scilicet charismatum et virtutum.
marg.|
.14.
Audi filia.
Legem evangelicam, sicut enim ecclesia est Christi sponsa, ita et eius filia.
marg.|
.15.
Et vide.
intelligendo.
marg.|
.16.
Et inclina autem tuam.
ad obediendum opere adimplendo.
Numérotation du verset
Ps. 44,ad litteram
marg.|
{3.747} .1.
Et obliviscere populum tuum.
id est iudaicum populum, de quo descendit primitiva ecclesia, sicut patet in apostolis, qui fuerunt natione Iudei. .2.
Et domum patris tui.
id est synagogam sive templum in quo conveniebant Iudei ad sacrificia offerendum, que cessaverunt, eo quod essent figure oblationis corporis Christi in cruce, et ideo illis sacrificiis legalibus et imperfectis successit sacrificium unum perfectissimum, scilicet eucharistie sacramentum. .3.
Et concupiscet,
etc. quia Christus rex delectatur in cultu spirituali ecclesie, que est pulchrior quam cultus exterior synagoge in auro templi, et similibus consistens.
marg.|
.4.
Quoniam ipse.
propter hoc Christus dicebat Io. 4.d. Spiritus est Deus, et eos, qui adorant, in spiritu et veritate oportet adorare. .5.
Et filie Tyri.
Tyrus fuit civitas gentium, et ideo per filias Tyri intelliguntur civitates Gentilium, designando a parte totum. Et multe civitates Gentilium converse sunt ad fidem per predicationem apostolorum offerentes Christo munera devote. .6.
Vultum.
Videmus enim adimpletum, quod principes mundi et potentes honorant Christum et ecclesiam suam humiliter se subiiciendo eis. .7.
Omnis gloria.
Gloria enim ecclesie consistit in ornatu interiori charismatum et virtutum, et non in magno apparatu exteriori, sicut synagogagloriabatur in parietibus templi deauratis, et vasis aureis et ceteris pretiosis in ministerium templi deputatis. ideo subditur.
marg.|
.8.
In fimbriis aureis.
Idest, sapientie doctrinis.
marg.|
.9.
Circumamicta varietatibus.
scilicet diversorum statuum, que sunt in ecclesia Dei, et in varietatibus charismatum et virtutum, que {3.748} sunt in personis huiusmodi statuum.
marg.|
.10.
Adducentur regi.
Descripta magnificentia regis et regine in seipsis, hic consequenter idem ostenditur in prole procedente ab eis, non per carnalem generationem, sed spiritualem, scilicet per fidem et sacramenta. Et primo agitur de filiabus, secundo de filiis, ibi : Pro patribus. Circa primum dicitur : Adducentur regi. loquitur hic de sponsa per similitudinem regine quam sequuntur domicelle ad eius honorem, unde in Hebreo dicitur sic : In brodatis ducetur ad regem virgines sequuntur eam. et in translatione Hieronymi iuxta Hebr. habetur : In scutulatis ducetur, hoc est in vestibus pulchre et varie depectis et ornatis ducetur ecclesia sponsa ad regem Christum, et virgines sequuntur eam, quia multe nobiles puelle spreto maritali thoro virginitatem sua consecraverunt Christo, quod cedit ad honorem ecclesie.
marg.|
.11.
Proxime eius.
Et in translatione b. Hieronymihabetur. Amice eius ducentur tibi. huiusmodi enim virgines consecrate sunt amice ecclesie, et totum ordinatur ad honorem sponsi Christi.
marg.|
.12.
Afferentur in letitia.
scilicet menis, aliter enim talis consecratio non placet Christo, ut pote si fieret per violentiam. Potest etiam dici aliter : Afferentur, etc. quia talia facta perfectionis fiunt angelis sanctis procurantibus qui de talibus letantur et exultant, quia scribitur Luc. 15.b. quod gaudent de penitentia peccatorum, et per consequens de promotione iustorum ad opera supererogationis.
marg.|
.13.
Adducentur in templum regis.
id est ad serviendum Christo regi, aliter non ei placerent, sed magis displicerent, sicut patet de virginibus que consecrabantur ad serviendum dee Veste.
marg.|
.14.
Pro patribus.
Hic consequenter agitur de filiis, et convertit Psal. verbum{3.749} suum ad regem Christum, di. Pro patribus tuis, id est, loco patrum tuorum secundum humanam naturam, qui fuerunt patriarche, reges sancti et prophete, ex quibus descendit Christus secundum carnem.
Numérotation du verset
Ps. 44,ad litteram
marg.|
.1.
Nati sunt,
etc. Idest, Apostoli et septuagintaduo discipuli, qui patriarchis et Prophetis successerunt.
marg.|
.2.
Constitues eos principes,
etc. in spiritualibus, quia constituti sunt episcopi per diversas orbis partes.
marg.|
{3.750} .3.
Memores erunt,
etc. quia per doctrinam quam seminaverunt, et quam in scripto dimiserunt, reduxerunt et reducent ad memoriam facta regis Christi generationibus sibi succedentibus usque ad finem mundi.
marg.|
.4.
Propterea populi.
credentes per eorum doctrinam.
marg.|
.5.
Confitebuntur tibi.
Confessione laudis.
marg.|
.6.
In eternum,
etc. quia ista laus non solum est in presenti, sed erit potior in futuro, secundum quod dicitur inf. Ps. 83.a. Beati qui habitant in domo tua domine, in secula seculorum laudabunt te.
Numérotation du verset
Ps. 44,moraliter
marg.|
{3.741} .1.
Eructavit cor.
Psalmus iste de Christo loquitur et ecclesia secundum sensum litteralem.
marg.|
Moraliter autem exponi potest de quolibet bono pontifice et eius ecclesia, que est sua sponsa. Igitur Psalmista premittit quandam prefationem dicens. Eructavit cor. me. ver. bo. verbum proprie dictum est conceptus, cuius expressivum est verbum vocis. Cor autem in sacra scriptura, et in communi modo loquendi frequenter accipitur pro mente. Est igitur sensus. Eructavit cor meum ver. bonum. id est mens mea concepit conceptum bonum.
marg.|
{3.742} .3.
Dico ego opera mea regi.
id est verbo vocis exprimo conceptus meos bonos ad laudem regis omnium. Sed quoniam cor et lingua prophete in hoc movebantur a spiritusancto, subditur.
marg.|
.4.
Lingua mea calamus scribe velociter scribentis.
id est spiritussancti qui temporis intervallo non indiget ad docendum.
marg.|
.5.
Speciosus forma pre filiis.
Hic Psal. accedit ad narrationem, in qua primo describit sponsi, scilicet pontificis conditionem, dicens. Speciosus forma pre filiis hominum. quia pontifex debet precellere subditos in decore sanctitatis. Greg. in pastorali. Tantum actionem populi transcendere debet actio presulis, quantum distat a grege vita pastoris.
Numérotation du verset
Ps. 44,moraliter
marg.|
{3.743} .1.
Diffusa est gratia in labiis tuis.
nam labia pontificis debent esse gratiosa in divinorum celebratione et in efficaci predicatione.
marg.|
.2.
Propterea benedixit te Deus in eternum.
Per hoc enim meretur a Deo benedici per gratiam in presenti, et per gloriam in futuro.
marg.|
.3.
Accingere gladio tuo super femur tuum potentissime
etc., scilicet gladio verbi divini ad prescindendum errores circa fidem et circa mores.
marg.|
.5.
Specie tua.
quantum ad puritatem mortis.
marg.|
†
Et pulchritudine tua.
quantum ad honestatem conversationis.
marg.|
.6.
Intende prospere.
id est ad prosperitatem ecclesie.
marg.|
.7.
Procede.
de bono in melius.
marg.|
.8.
Et regna.
fideliter ecclesiam.
marg.|
.9.
Propter veritatem.
oris.
marg.|
{3.744}
marg.|
.10.
Et mansuetudinem.
cordis.
marg.|
.11.
Et iustitiam.
operis.
marg.|
.12.
Et deducet te mirabiliter.
per viam vite presentis ad gloriam vite celestis.
marg.|
†
Dextera tua.
id est Christus qui est beatitudo tua, que per dexteram designatur.
marg.|
.13.
Sagitte tue acute.
id est doctrine tue sint efficaces ad penetrandum.
marg.|
.14.
Populi sub te cadent.
id est vulgares ab hereticis decepti obedient tibi.
marg.|
†
In corda inimicorum.
id est hereticorum, qui sunt inimici regis omnium.
marg.|
†
Sedes tua Deus,
etc. Hic accipitur Deus secundum moralem sensum denominative, sicut Ps. 81.b. Ego dixi dii estis, etc. nam homines perfecti, participatione dicuntur dii.
Numérotation du verset
Ps. 44,moraliter
marg.|
{3.745} .1.
Virga directionis.
in moribus et fide. †
Virga regni.
ad hoc enim pontificis regimen ordinatur. .2.
Dilexisti iustitiam.
nam iste sunt due partes iustitie. †
Propterea unxit,
etc. unctione gratie. .4.
Pre consortibus.
id est clericis et capellanis tuis. .5.
Myrrha et gutta
etc. per has species aromaticas signantur virtutes, ex quibus procedit odor bone fame, qua debet pontifex redolere. .7.
A domibus eburneis.
id est religiosis, que dicuntur eburnee, propter observantiam castitatis. .8.
Ex quibus,
scilicet bonis odoribus. †
Delectaverunt.
id est persone devote, que sunt patris et filii et Spiritussancti filie, licet enim tres persone sint unus rex, sicut unus Deus, tamen sunt tres unum regnum habentes et bona fama talium subditorum {3.746} delectat bonum prelatum. hoc etiam cedit ad honorem suum, ideo sequitur, In honore tuo.
marg.|
.10.
Astitit.
Descripta sponsi conditione ponitur hic consequenter descriptio sponse, scilicet ecclesie sue, cum dicitur. Astitit regina. 1. ecclesie, que stare debet per virtutis eminentiam, et non iacere per pusillanimitatem. ideo subditur.
marg.|
.11.
A dextris tuis.
id est in prosperitate virtutis. ideo subditur.
marg.|
.12.
In vestitu,
scilicet virtutum, que sunt vestes anime. †
Deaurato.
scilicet, charitate, que est forma virtutum.
marg.|
.13.
Circundata varietate,
scilicet bonorum operum. Et quia semper niti debet ad proficiendum, subditur.
marg.|
.14.
Audi filia.
Christum in evangelio loquentem.
marg.|
.15.
Et vide.
considerando eius vitam.
marg.|
.16.
Et inclina.
ipsum imitando per obedientiam perfectam.
Numérotation du verset
Ps. 44,moraliter
marg.|
{3.747} .1.
Et obliviscere.
id est omnem carnalem affectum deo rdinantem.
marg.|
.3.
Et concupiscet rex,
scilicet celestis. .4.
Decorem tuum.
Coniungendo te sibi per cultum latrie valde devotum, ideo subditur. .4.
Quoniam ipse.
latria adorandus. .5.
Et filie Tyri.
Tyrus fuit civitas populosa multis divitiis et mercatoribus plena, ut patet Ezech. 27. et ideo Tyri filie dici possunt persone divites, operibus tamen misericordie intendentes, propter que preces eorum exaudibiles sunt apud Deum. .7.
Omnis gloria eius filie regis ab intus.
id est in puritate conscientie 2. Corint. primo capitulo Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre.
marg.|
.8.
In fimbriis aureis.
Per quas signatur honestas consecrationis.
marg.|
.9.
Circumamicta varietatibus.
id est bonis operibus.
marg.|
.10.
Adducentur.
Descriptis conditionibus boni pontificis et ecclesie, hic consequenter describitur fructus utriusque qui consistit in multiplicatione celibatus {3.748} in personis utriusque sexus, quod notatur cum dicitur. Adducentur regi virgines. id est consecrabuntur Christo per observantiam castitatis. †
Post eam.
Quia quelibet talium personarum est ecclesie domicella, et sic ei proxima.
marg.|
.12.
Afferentur tibi in letitia.
id est devotione mentis. †
Et exultatione.
Quia fervens devotio interius resultat ad corpus exterius, Ps. 83.a. Cor meum caro mea exultaverunt in Deum vivum.
marg.|
.13.
Adducentur in templum regis.
Ad deserviendum sibi obsequio devotionis. Consequenter agitur de celibatu in virili sexu, cum dicitur.
marg.|
.14.
Pro patribus tuis nati sunt tibi filii.
Pontificum patres sunt Apostoli, quorum sunt successores, ut habetur in Decr. di. 21. in novo testamento, et boni discipuli pontificium succedent eis in regimine ecclesiarum, ideo dicitur : Pro patribus tuis, etc. id est loco patrum succedentes. Vel. Pro patribus tuis. id est propter merita patrum. Et quoniam hec institutio principaliter est a Christo, et ad eius obsequium ordinata, subditur.
Numérotation du verset
Ps. 44,moraliter
marg.|
{3.749} .3.
Memores erunt nominis tui in generatione
etc. id est in futuris generationibus sibi succedentibus.
marg.|
{3.750} .4.
Propterea populi.
ab eis edocti.
marg.|
.5.
Confitebuntur tibi.
fidei confessione in presenti, et laudis perpetue in futuro.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 44), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_44)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 44), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_44)
Notes :