Nicolaus de Lyra

Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,1 

¶ Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 25) Cor2 F D14 D30 P15205 (41va) P1076 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩX (224va) ΩR G Δ (ω 1 ) Bari1 Bari3 Rusch Ps-G, def. C
1 Ps. David D14 D30 P15205 ΩF ΩS ΩX ΩR (+ pri.) ΩP G ΩB Rusch Ps-G ] inv. Ps-G (M ΦRGV U), in finem praem. Ps-G (K V D) ΩV P15205 ² Clementina , + obsecratio eius qui secundum Deum proficit D30 , om. ΩT ? ΩD ΩH
Numérotation du verset Ps. 25,I 

Iudica me Domine
quoniam ego in innocentia mea
ingressus sum ¦
et in Domino sperans
non infirmabor.
Numérotation du verset Ps. 25,2 II

Proba me Domine
et tempta me ¦ ure renes meos
et cor meum.
Numérotation du verset Ps. 25,3 III

Quoniam misericordia tua ante oculos meos est ¦
et complacui in veritate tua.
Numérotation du verset Ps. 25,4 IV

Non sedi
cum consilio2 vanitatis ¦
2 consilio L P15205 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩP ΩV ΩH Δ Bari3 Rusch ] concilio D14 D30 Hi P10525 Bari1 ΩT ΩX ΩR G ΩB Ps-G; illegibil. ΩD (mf.)
et cum iniqua gerentibus non introibo.
Numérotation du verset Ps. 25,5 V

Odivi
Ecclesiam malignantium
et cum impiis non sedebo.
Numérotation du verset Ps. 25,6 VI

Lavabo
inter innocentes manus meas ¦
et circumdabo altare tuum Domine.
Numérotation du verset Ps. 25,7 VII

Ut3 audiam
3 Ut ΩB Bari3 etc. ] Et ΩV Bari1
vocem laudis tue4*a ¦ et enarrem
0 ¶Nota : la leçon tue semble caractéristique du texte de la bible des libraires de Paris. Survivance du Psautier romain et, par lui, héritage du grec, elle est corrigée par le correctoire franciscain en référence à l’hébreu. Quand Guillaume de Mara note qu’elle s’est maintenue dans le chant ecclésiastique, il ne fait pas allusion à la psalmodie liturgique du Psautier romain, mais au répons Audiam Domine de la série de Psalmis¸ chanté durant de le temps entre l’Ephanie et la Septuagésime ; cf. ici apparat du texte.
4 tue Cor4 ( Parisiensis ante cor. ) Cor2 (grec. [...] de quo in ecclesia cantatur) I² ΩF ΩS ΩX ( al. m. interl. ) P15205 cum Ps-R cf. LXX (codd. Lucian.) ] om . Cor2 FV (secundum hebr. et anti. quibus est standum non est apponendum TUE licet grecus retineat de quo in ecclesia cantatur ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 3367, 6144) Cor4 V (tue cancellatum est in Parisiensi) D14 D30 Hi ΩM ΩD G ΩT ΩR ΩX* ΩP ΩB P1076 P10489 ΩH Δ P10525 Bari1 Bari3 Ps-G
universa mirabilia tua.
Numérotation du verset Ps. 25,8 VIII

Domine dilexi
decorem domus tue ¦ et locum
habitationis
glorie tue.
Numérotation du verset Ps. 25,9 IX

Ne perdas
cum impiis Deus5*
5 Deus Ps-G (M² V) D14 * (eras.) D30 Hi ΩM ΩD ΩF ΩS ΩR ΩP ΩT ΩV ΩB P10525 ΩH Bari1 Bari3 P15205 P10489 Ed1530 Clementina  ; cf. versiculus ad mat., feria IV et sabbato tempore Passionis, et respons. parvum ad sextam et nonam in eodem tempore   : Corpus antiphonalium officii, n° 7206, 7207 ; MARBACH , Carmina Scripturarum , p. 96. ] om. Cor2 VF (hebr. et antiq. {+ Par<isiensis> Cor4 F } non interponunt DEUS , neque grecus sed in versiculo positum fuit) Cor4 ( DEUS cancellatum est in Parisiensi) Δ Rusch Ps-G
animam meam ¦
et cum6 viris
6 cum] om. ΩF
sanguinum
vitam meam.
Numérotation du verset Ps. 25,10 X

In quorum manibus
iniquitates sunt ¦ dextera eorum
repleta est muneribus.
Numérotation du verset Ps. 25,11 XI

Ego autem
in innocentia mea ingressus sum ¦ redime me
et miserere mei.
Numérotation du verset Ps. 25,12 XII

Pes7 meus
7 pes] + enim R L V* Ed1455 cum Ps-R LXX
stetit in directo8* : in Ecclesiis
8 directo D14 D30 Hi ΩF ΩV ΩP ΩR G ΩT P10525 ΩH Bari1 Bari3 Ps-G ] via recta L ΦV Rusch cum Ps-R
benedicam te Domine9.
9 Domine] Dominum L cum hebr. Ps-R

Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,ad litteram 
marg.| {3.605} .1. Iudica me. Huic psalmo premittitur talis titulus in Hebreo : David. nisi quod premittitur littera lamech ad designandum quod David est dativi casus. In translatione Hieronymi iuxta Hebraicum nihil preponitur. patet autem sententia huius tituli ex psal. precedenti. Dicunt autem aliqui quod David fecit hunc psalmum, fugiens persecutionem Saulis, et petens ab eo liberari, unde infra dicitur. Ne perdas cum impiis Deus animam meam, et cum viris sanguinum vitam meam. De materia tamen huius psalmi determinata non inveni aliquod notabiliter dictum, propter quod salvo meliori iudicio videtur mihi quod iste psalmus sit exponendus de statu David, quando post mortem Saulis de responso domini intravit regnum manens in Hebron cum adherentibus sibi, ut habetur 2Rg. 2. Et quia sola domus Iuda sequebatur ipsum David, reliquus autem populus erat cum Isboseth filio Saul. Ideo David oravit, ut status prosperaretur. igitur secundum hoc Psalmus iste dividitur in duas partes, quia primo David petit se prosperari in bonis, secundo preservari a malis, ibi. Ne perdas cum impiis. Prima in duas, quia primo petit prosperitatem in statu regni, secundo in cultu Dei, ibi. Lavabo.
marg.| Circa primum dicit sic David. Iudi. me do. id est causam regni termina pro me.
marg.|  .2. Quoniam ego. id est absque presumptione, et ambitione.
marg.|  .3. Ingressus sum. regnum per tuum responsum.
marg.|  .4. Et in domino sperans. secundum quod dicitur 2Rg. 3. David proficiens semper seipso robustior, domus autem Saulis decrescens quotidie. Et quia innocentia David de ingressu regni non erat omnibus nota, ideo petit eam manifestari, dicens.
marg.| {3.606} .5. Proba me. Probatio autem et tentatio ad hoc ordinatur, ut aliquid ignotum manifestetur ipsi tentanti, et sic homo tentat alium. Deo autem nihil est ignotum, et ideo non tentat, ut sibi aliquid manifestetur, sed aliis, sicut Ge. 22. dicitur. Tentavit Deus Abraham, etc. quia per hoc quod ad preceptum Dei paratus fuit filium immolare, notum fuit aliis bonum obedientie sue, secundum quod plenius dictum fuit ibidem. Et hoc modo petiit David se tentari a domino, ut eius innocentie fieret aliis manifesta, ut sic libentius se ei subiicerent, et sic factum fuit, quia per hoc quod David in mortem Abner flevit, et ieiunavit, cognovit populus eius, et Israel universus quod non fuisset interfectus de scitu eius, secundum quod habetur 2Rg. 3.g. Et cognovit omne vulgus, et universus Israel in die illa, quoniam non actum fuisset a rege, ut occideretur Abner. Similiter per hoc quod non fuit letatus de morte Isboseth regis sed magis interfectores eius morte punivit, ut habetur 2Rg. 4. notum fuit omnibus quod non ex ambitione, vel presumptione querebat regnum, sed ex divina ordinatione. propter quod statim subditur c. 5. Quoniam universe tribus Israel venerunt ad eum in Hebron, ut ungerent eum regem. Et quia ad perfectam innocentiam requiritur munditia cordis : et corporis, ideo subditur.
marg.|  .6. Ure renes meos. preservando me a peccatis carnalibus.
marg.|  .7. Et cor meum. preservando me a peccatis spiritualibus.
marg.|  .8. Quoniam misericordia tua ante oculos meos, etc. ipsam iugiter meditando.
marg.|  .9. Et complacui in veritate tua. in ipsa delectando, ideo supple.
marg.|  .10. Non sedi cum consilio. cum hominibus presumptuose incedere volentibus, querens ab eis consilium de modo intrandi regnum.
marg.| .11. Et cum iniqua , id est cum Ioab, et Abisai, et eorum complicibus, qui inique interfecerunt Abner.
Numérotation du verset Ps. 25,ad litteram 
marg.| {3.607} .1. Odivi ecclesiam malignantium, scilicet Rechab, et Baana, qui erant principes latronum, et insidiose occiderunt dominum suum IsbosEthicorum 2Rg. 4.
marg.|  .2. Et cum impiis. Quia talibus non favit, sed magis eos interfici iussit.
marg.|  .3. Lavabo. Hic consequenter petit prosperitatem in cultu dei, dicens. Lavabo. id est utinam lavem. Hebrei enim non habent modum optativum sed utuntur pro eo futuro indicativi. per manus autem designantur opera, eo quod manus est organum organorum, ut dicitur 3. de Anima per hoc autem petit David sanctitatem vite, que requiritur in cultu dei, ideo subditur.
marg.|  .4. Et circundabo altare. id est veniam ad offerendas oblationes, et sacrificia, tamen per sacerdotes ad quorum officium spectat talia offerre.
marg.|  .5. Ut audiam vocem etc. Quia in talibus oblationibus Levite cantores cantabant divinas laudes.
marg.|  .6. Et enarrem universa etc. id est faciam enarrari per Levitas. q. David fecit cantica a Levitis decantanda, ut habetur 1Par. 6. et 1Esr. 4.b.
marg.|  .7. Domine dilexi decorem. propter hoc enim adduxit arcam testamenti in Ierusalem iuxta domum regiam, ut haberet cultum dei prope se : fecit eam introduci intra tabernaculum quod ei tetenderat, et preparaverat magnifice, ut habetur 1Par. 15. Et voluit ei etiam edificare domum cedrinam, ut habetur 1Par. 17. sed dominus fecit hoc edificium retardari usque ad tempus Salomonis filii sui. David tamen preparavit impensas, ut habetur 1Par. 29. Et dedit Salomoni descriptionem templi, et omnium edificiorum, et utensilium.
marg.| {3.608} .8. Et locum, etc. id est locum, qui vocatur sanctum sanctorum, in quo erat arca testamenti, et propitiatorium, quod erat quasi sedes dei, sicut plenius exposui. Exodi 25.
marg.|  .9. Ne perdas. Hic consequenter David petit preservari a malis, dicens. Ne perdas. id est perdi permittas.
marg.|  .10. Cum impiis. , id est cum male se habentibus erga Deum. pietas enim est divinus cultus et ideo impietas divino cultui opponitur.
marg.|  .11. Et cum viris sanguinum etc. id est cum hominibus male se habentibus ad proximum, sicut sunt homicide, et raptores, qui dicuntur viri sanguinum. id est multi sanguinis effusores, cuiusmodi sunt raptores de alieno labore, et sanguine viventes.
marg.|  .12. In quorum manibus etc. quia semper parati sunt inique agere.
marg.|  .13. Dextera, etc. id est pro quibus innocentes condemnaverunt seu vexaverunt, seu interfecerunt.
marg.|  .14. Ego autem. In fine psalmi repetit innocentiam suam circa ingressum regni, quam allegaverat in principio, sicut frequenter fit in canticis, in quibus principium repetitur in fine, verumtamen quia presentem vitam non transit aliquis sine culpa aliqua, ideo subditur. Redime me, et miserere mei.
marg.|  .15. Pes meus, etc. id est affectio mea.
marg.|  .16. Stetit in directo. appetens rectitudinem iustitie.
marg.|  .17. In ecclesiis benedicam. de beneficiis mihi collatis a te. Moraliter posset exponi Psalmus iste de quolibet fideli, qui veniens ad etatem adultam, debet regnum suum ingredi, bene regendo motus interiores, et actus exteriores. Et quia propter pronitatem sensuum ad malum patitur difficultatem circa regni huius statum, ideo debet Deum solicite deprecari, ut prosperetur status sui regni ad laudem, et cultum nominis divini. Et potest ad hec littera de facili applicari.
Numérotation du verset Ps. 25,moraliter 
marg.| {3.605} .1. Iudica me domine, quoniam. psalmum istum litteraliter exposui de statu David, quando post mortem Saul in Hebron ascendit, et cepit regnare super tribum Iuda, quamvis eius adversarii adhuc essent in multitudine magna.
marg.| Moraliter autem exponi potest de quolibet fideli ad etatem adultam veniente, tunc enim debet regnum suum incipere, bene regendo motus anime. Et quoniam in hoc difficultatem patitur, rogare debet dominum, ut ab eo dirigatur, et primo ut prosperetur in bonis, secundo ut preservetur a malis. ibi. Ne perdas, etc. Circa primum dicit. Iudica me domine. iudicio approbationis.
marg.|  .3. Quoniam ego in innocentia mea ingressus sum. id est usque nunc {3.606} innocenter vixi in etate puerili.
marg.|  .4. Et in domino sperans non infirmabor. id est non infirmer peccato mortali. Hebrei namque pro optativo utuntur futuro indicativi.
marg.|  .5. Proba me domine, et tenta me. aliis ostendendo meam innocentiam, non ad propriam laudem, sed ad tuam gloriam, et proximi edificationem. Et subditur modus, cum dicitur.
marg.|  .6. Ure re reprimendo motus concupiscibilis.
marg.| Et cor meum. id est motus irascibilis, nam ira est accensio sanguinis circa cor.
marg.|  .8. Quoniam misericordia tua ante oculos meos est. tanquam tota fiducia mea.
marg.|  .9. Et complacui in veritate. ipsam sequendo, ideo subditur.
marg.|  .10. Non sedi cum consilio. id est superbis.
marg.|  .11. Et cum iniqua, id est cum iniquis, et rapacibus.
Numérotation du verset Ps. 25,moraliter 
marg.| {3.607} † Non introibo. ipsos imitando.
marg.|  .1. Odivi ecclesiam. Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem assertionem per alia verba.
marg.|  .3. Lavabo inter innocentes manus. Cum proximo iuste vivendo, et devote cum Deo, ideo subditur.
marg.|  .4. Et circundabo altare tuum. oblationes offerendo.
marg.|  .5. Ut audiam vocem laudis. officii divini.
marg.| {3.608} .6. Et enarrem. devote orando, et propter ista subditur.
marg.|  .7. Domine dilexi, etc.  Ne perdas, etc. Hic petitur a malis preservatio, cum dicitur.
marg.|  .9. Ne perdas cum impiis. id est perdi permittas cum homicidis.
marg.|  .11. Et meam in quorum manibus. Nam pro muneribus faciunt iniqua.
marg.|  .14. Ego autem. Repetitio est eius quod positum est in psalmi principio, sicut in cantilenis solet fieri, quia quedam cantica sunt ipsi palmi.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 25), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_25)
Signaler un complément d'information

Notes :