Nicolaus de Lyra

Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 30): D30 P1076 P10489 P15205 ΩM ΩS ΩX (225ra-rb) ω1 (73rb-va) Rusch Ps-G, def. C usque ad v. 22 : mirificavit
psalmus
David pro extasi1.
1 pro extasi V D Ps-G P15205 P15205 ² ΩS ΩX Rusch Ed1530 Clementina Ps-G ] extasis Ps-α, om. D14 D30 Gr240 Ps-G , + prophetia eorum qui Christum salvificantur D30
Numérotation du verset Ps. 30,2 I

In te Domine speravi,
non confundar
in eternum ¦ 2
2 <divisio.> eternum|| D30 ΩMXS ω 1
in iustitia
tua
libera me.
Numérotation du verset Ps. 30,3 II

Inclina ad me
aurem tuam ¦
accelera
ut eruas me.
Numérotation du verset Ps. 30,III 

Esto mihi
in Deum protectorem† et in domum refugii ¦
ut salvum me facias.
Numérotation du verset Ps. 30,4 IV

Quoniam fortitudo mea
et refugium meum es tu ¦
et
propter nomen tuum
deduces me
et enutries me.
Numérotation du verset Ps. 30,5 V

Educes me
de laqueo3*
3 laqueo V D30 ² ( HOC eras. spatio veru occupato) P1076 P10489 ΩS* ΩX* Ω M cum Ps-γ Ps-λ Ps-Moz X] + hoc Cor2 (grec. et anti. secundum hebr. habent HOC, Remigius exponit quod dicitur HOC ) Gr240 D30 * ΩS² ΩX² ω 1 Rusch Ps-G
quem absconderunt4 mihi ¦ quoniam tu es protector meus.
4 absconderunt] statuerunt ΦG cum Ps-MozX Ps-Med, cf. Ps. 140:9.
Numérotation du verset Ps. 30,6 VI

In manus tuas5
5 tuas] +Domine P15205
commendo6 spiritum meum ¦
6 commendo ΦV D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch ] commendabo ΦRPG Gr240 Ps-G
redemisti me
Domine Deus veritatis.
Numérotation du verset Ps. 30,7 VII

Odisti observantes vanitates ¦
supervacue.
Numérotation du verset Ps. 30,VIII 

Ego autem
in Domino speravi ¦
Numérotation du verset Ps. 30,8 

exultabo et letabor in misericordia tua.
Numérotation du verset Ps. 30,IX 

Quoniam
respexisti humilitatem meam ¦
salvasti de necessitatibus
animam meam.
Numérotation du verset Ps. 30,9 X

Nec conclusisti me
in manibus inimici ¦
statuisti in loco spatioso
pedes meos.
Numérotation du verset Ps. 30,10 XI

Miserere mei Domine
quoniam tribulor ¦
conturbatus est in ira
oculus meus,
anima7 mea et venter meus. 8
7 anima] et praem. P15205 |
8 <divisio.> tribulor ||… meus ’ D30 ω 1 ] tribulor ||… meus ΩX, tribulor||… meus|| ΩMS ; tribulor… meus|| P15205 |
Numérotation du verset Ps. 30,11 XII

Quoniam defecit in dolore
vita mea ¦
et anni mei
in gemitibus.
Numérotation du verset Ps. 30, XIII 

Infirmata est in paupertate
virtus mea ¦ et ossa mea
conturbata sunt.
Numérotation du verset Ps. 30,12 XIV

Super omnes
inimicos meos
factus sum opprobrium9 vicinis meis valde ¦
9 opprobrium Ps-G ( G V) D30 Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R ] + et Clementina Ps-G
et timor notis meis. 10
10 <divisio.> meis valde || D30 Ω ω 1 ] meis|| valde P15205
Numérotation du verset Ps. 30,XV 

Qui
videbant me foras fugerunt a me ¦
Numérotation du verset Ps. 30,13 

oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde.
Numérotation du verset Ps. 30,XVI 

Factus sum
tamquam vas perditum ¦
Numérotation du verset Ps. 30,14 

quoniam audivi vituperationem multorum commorantium in circuitu.
Numérotation du verset Ps. 30,XVII 

In eo dum convenirent simul
adversum11 me ¦ accipere animam meam consiliati sunt.
11 adversum R ΦP U G ΨB V D Gr240 D30 P10489 P15205 Ω ω1 Rusch edd. cum Ps-R] adversus Ps-G
Numérotation du verset Ps. 30,15 XVIII

Ego autem
in te speravi Domine ¦
dixi12* Deus meus es tu,
12 dixi Ps-G ] + Domino Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 30,16 

in manibus tuis
sortes mee. 13
13 <divisio.> Domine ||… tu D30 ΩX ω 1 ] Domine ||… tu || ΩM P15205  ; Domine ’… tu || ΩS
Numérotation du verset Ps. 30,XIX 

Eripe me14* de manu15 inimicorum meorum ¦
14 me Ps-G Gr240 D30 P10489 P15205 ΩSX ω1 Ps-G ] om. ΩM, + Domine Rusch (hapax) |
15 manu Ω P10489 Ps-G ] manibus P15205 ω1 |
et a persequentibus me.
Numérotation du verset Ps. 30,17 XX

Illustra faciem tuam
super servum tuum† salvum me fac in16 misericordia tua
16 in Gr240 ] om.
Numérotation du verset Ps. 30,18 

Domine ¦ non17 confundar
17 non Ps-G (F ΨB D*) ΦVP D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch edd ne Ps-G , nec Ps-G (I V D²) ΦRG
quoniam invocavi
te. 18
18 <divisio.> tuum +… D30 ω 1 ] tuum || Ω P15205 | tua Domine || D30 P15205 ω 1 ] tua ’ Domine ΩMS ; tua Domine ΩX
Numérotation du verset Ps. 30,XXI 

Erubescant impii
et deducantur in infernum ¦
Numérotation du verset Ps. 30,19 

muta fiant
labia dolosa.
Numérotation du verset Ps. 30,XXII 

Que loquuntur adversus iustum
iniquitatem ¦ in superbia
et in abusione.
Numérotation du verset Ps. 30,20 XXIII

Quam magna multitudo
dulcedinis tue Domine ¦ quam
abscondisti timentibus te.
Numérotation du verset Ps. 30,XXIV 

Perfecisti
eis qui sperant
in te ¦
in conspectu
filiorum hominum.
Numérotation du verset Ps. 30,21 XXV

Abscondes
eos in abscondito19 faciei tue ¦
19 abscondito Ps-G (M W G K V D ΨB) ΦVP D30 Ω Rusch edd abdito Ps-G
a conturbatione hominum.
Numérotation du verset Ps. 30,XXVI 

Proteges eos
in tabernaculo tuo20 ¦
20 tuo V D* D30 P10489 P15205 Ω ω 1  Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
a contradictione linguarum.
Numérotation du verset Ps. 30,22 XXVII

Benedictus Dominus21* ¦
21 Dominus Ps-G D30 ] om. Rusch (hapax)
quoniam
mirificavit misericordiam suam22* mihi in civitate munita23.
22 mirificavit - misericordiam suam Ps-G D30 ] inv. Rusch |
23 munita Ps-G D30 Rusch ] circumstantie Ps-R | <divisio.> Dominus||… mihi ’ D30 ω 1 ] # ΩS ( finis linee ) ; Dominus’… mihi’ ΩM ΩX ( ¦… ¦) ; Dominus… mihi ¦ P15205 |
Numérotation du verset Ps. 30,23 XXVIII

Ego autem
dixi
in excessu mentis mee ¦
proiectus sum
a facie oculorum tuorum.
Numérotation du verset Ps. 30,XXIX 

Ideo
exaudisti
vocem orationis mee ¦ dum clamarem
ad te.
Numérotation du verset Ps. 30,24 XXX

Diligite
Dominum
omnes sancti eius ¦
quoniam veritatem24
24 veritatem L K ΦR ΨB V D D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] veritates Ps-G
requiret25
25 requiret plerique codd. et edd. D30 P15205 Ω ω 1 Rusch ] requirit Ps-G
Dominus et retribuet26 abundanter
26 retribuet plerique codd. et edd. D30 Rusch ] retribuit Ps-G | et retribuet —habundanter] inv. P15205
facientibus superbiam.
Numérotation du verset Ps. 30,25 XXXI

Viriliter
agite
et confortetur
cor vestrum ¦ omnes qui speratis in Domino.

Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.629} .1. In te domine, etc. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo. Ad victoriam psalmus David. Et in translatione Hieronymi iuxta Hebraicum. Victori psalmus David. Et patet expositio ex dictis sup. Ps. 10. et 4. In aliquibusautem libris additur. Pro extasi. sed non est in Hebreo, nec in translationeHieronymi iuxta Hebraicum, et ideo videtur ab aliquo doctore appositum, forsan pro eo quod infr. dicitur. Ego autem dixi in excessu mentis mee etc. Excessus enim mentis et extasis idem significant. Ex titulo autem apparet autor psal, scilicet David, sed materia non apparet, propter quod varie exponitur. Dicunt enim aliqui, quod David fecit hunc psal. loquens in persona populi de captivitate Babylonica liberati, prevides in spiritu hanc liberationem. Aliqui autem dicunt quod fecit hunc Ps. loquens in persona populi Israel liberati de servitute Philisthinorum per ipsum {3.630} David. Sed littera huius psal. non videtur bene concordare, propter quod Rabi Salomon dicit, quod fecit hunc psal. existens in persecutione Saulis, pro qua multos psal. fecit, quia longo tempore duravit, et fecit hunc psal. gratias agendo, eo quod multa pericula preterita iam evaserat, et orando pro evasione presentium et futurorum que formidabat. Igitur secundum hanc sententiam, que videtur mihi littere magis consona, psalmus iste dividitur in duas partes, quia primo David ostendit persecutionis sue acerbitatem, secundo divine retributionis equitatem, ibi. Erubescant impii. Prima in duas, quia primo ostenditur confidentie David stabilitas et secundo persecutionis atrocitas, ibi. Misere mei quoniam tribulor etc. Circa primum dicit sic David.
marg.|  .1. In te domine etc. Sicut in protectore forti.
marg.|  . .2. Non confundar. Licet confundar ad tempus, quia erat exul, et fugitivus, et tamquam lesor regie maiestatis.
Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.631} .1. In iustitia tua libera me. Quia confido de ea, non de mea.
marg.|  .2. Inclina ad me aurem tuam. Loquitur de Deo more humano, cuius est aurem suam inclinare ad illud quod vult audire vel exaudire.
marg.|  .3. Accelera ut eruas me. ne deficiam in persecutione.
marg.|  .4. Esto mihi in Deum protectorem. in presentibus periculis.
marg.|  .5. Et in domum refugii, ut salvum me facias. pro futuris.
marg.|  .6. Quoniam fortitudo mea etc. Homines enim illi qui erant de tribu Iuda et David, non audebant eum recipere timore Saulis regis, imo etiam cum eo erant in persecutione David, secundum quod dicitur 1Rg. 13. Quod si in terra se absconderit, perscrutabor eum in cunctis milibus Iuda.
marg.|  .7. Et propter nomen. per talem viam, quod Saul non poterit me capere.
marg.|  .8. Et enutries me. scilicet in desertis locis, ubi non possum ab hominibus victualia habere.
marg.|  .9. Educes me de laqueo hoc, quem absconderunt mihi, quoniam etc. id est de occultis insidiis Zipheorum, et consimilium, quas faciebant contra David in favorem Saulis, ut habetur primi Reg. 13.
marg.|  .10. In manus tuas domine commendo spiritum meum. quia non habeo protectionem seu defensionem ex parte hominum.
marg.|  .11. Redemisti me etc. quia David de servitute Egypti redemptus fuerat in patribus antiquis.
marg.| {3.632} .12. Odisti observantes. idest, somnia, auguria, et consimilia per quorum observationem aliqui sperant evadere periculum.
marg.|  .13. Supervacue. quia talis observatio inutilis est, imo nociva, quia est superstitiosa.
marg.|  .14. Ego autem in domino speravi. non in talibus somniis vanis.
marg.|  .15. Exultabor et letabor in misericordia. me liberante ab angustia, quia sicut persecutio est causa tristitie, sic liberatio est causa letitie.
marg.|  .16. Quoniam respexisti humilitatem. Excelsus enim Deus humilia respicit secundum quod dicitur Ps. 137.
marg.|  .17. Salvasti de necessitatibus. idest, de periculis urgentibus, in quibus homo est necessitatus.
marg.|  .18. Animam meam. idest, vitam meam. Et que fuerunt illa pericula urgentia, subditur.
marg.|  .19. Nec conclusisti me in manibus, scilicet Saulis et exercitus eius qui cingebant David, et viros eius modum corone, ita quod David desperabat se posse evadere, ut habetur. 1Rg. 13.
marg.|  .20.Statuisti etc. quia tunc ex ordinatione divina nuntius venit ad Saul, dicens : Festina et veni, quia infuderunt se Philisthiim super terram, et sic fuit compulsus recedere, et David qui fuit conclusus potuit quo voluit, abire.
marg.|  .21. Miserere mei domine etc. Hic consequenter describitur persecutionis acerbitas, cum dicitur : Miserere mei domine etc. pondere malorum presentium et timore futurorum imminentium.
Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.633} .1. Conturbatus est in ira oculus. Ista ira erat per zelum, non per vitium, tamen ex ea dicitur oculos corporis turbari, quia passio ire maxime apparet in facie, et in oculis potissime.
marg.|  .2. Anima mea. Quia ira per zelum oculum mentis turbat, sed ira que est per vitium, illum excecat.
marg.|  .3. Et venter meus. Quia passio ire immutat totum corpus.
marg.|  .4. Quoniam defecit in dolore. id est ad defectionem fuit disposita ex doloribus et angustiis, unde de ipso dicitur. 3Rg. 1.a. Et rex David senuerat, habebatque etatis plurimos dies. Cumque operetur vestibus non calefiebat, et tamen tunc non habebat nisi 70. annos, quia 30. annorum erat cum regnare cepisset, et 60. annis tantum regnavit ut habetur 2Rg. 5. Quod enim ita cito venit ad senium et mortem una causa fuit, scilicet propter dolores et angustias quas in persecutione Saulis sustinuit.
marg.|  .5. Infirmata est in paupertate etc. In illa enim persecutione multas paupertates sustinuit tamquam fugitivus, unde et ab Achimelech panes {3.634}esuriens petiit, ut habetur 1Rg. 21. et ab Nabal subsidium victus, ut habetur 1Rg. 25. Ex defectu autem victus debilitatur corporis virtus.
marg.|  .6. Super omnes. Quia eis pro opprobrio dicebatur, quod erant amici proditoris regis, licet falso.
marg.|  .7. Et timor notis meis. Quia timore Saulis non audebant eum recipere, et timebant occasione eius damnificari a rege.
marg.|  .8. Qui videbant me, foras. Hoc est, in desertis ubi eram fugitivus.
marg.|  .9. Fugerunt a me. Timentes ne imponeretur eis, quod essent de mea gente.
marg.|  .10. Oblivioni datus sum, scilicet amicorum meorum.
marg.|  .11. Tamquam mortuus. De quo dicitur vulgariter, mortuus non habet amicum.
marg.|  .12. Factus sum tamquam etc. De quo nullus sperat recuperationem.
marg.|  .13. Quoniam audivi etc. Unde et Nabal cuius mansio erat in Carmelo, in quo David et viri eius sepe latitabant, vituperavit David et viros eius dicens. Quis est David, et quis est filius Isai ? Quasi diceret, nullius momenti. Et subditur. Hodie increverunt servi, qui fugiunt dominos suos etc.
Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.635} .1. In eo dum convenirent etc. scilicet Saul, et exercitus eius.
marg.|  .2. Accipe animam meam. Quia de morte mea tractabant.
marg.|  .3. Ego autem in te, etc. Tamquam in meo protectore.
marg.|  .4. Dixi Deus meus es etc. Per veram fidem, et cultum.
marg.|  .5. In manibus tuis. idest, sortes tam vite quam mortis mee sunt in tua dispositione. In Hebreo habetur : In manibus tuis tempora mea, id est, ad vivendum quantum tibi placuerit, et non plus.
marg.|  .6. Eripe me etc. Saulis et suorum complicium.
marg.|  .7. Et a persequentibus. Quacumque alia occasione.
marg.|  .8. Illustra faciem tuam super servum tuum. idest, super memetipsum, me tua gratia illustrando.
marg.|  .9. Domine non confundar. Ab adversariis captus seu acerbitate persecutionis impatiens factus.
marg.|  .10. Quoniam invocavi te. Quia potens es me exaudire.
marg.|  .11. Erubescant. Descripta acerbitate persecutionis, hic consequenter describitur equitas divine retributionis. et primo quantum ad persequentes, secundo quantum ad persecutionem sustinentes, ibi : Quam magna. Circa primum dicit : Erubescant impii. non potentes assequi suum intentum in persecutione iustorum : sicut tyranni intendentes per tormenta avertere martyres a fide, et non valentes erubescebant, et confundebantur de eorum tolerantia, sicut patet de Daciano et sancto Vincentio et de Paschasio, et sancta Lucia et multis aliis, et Saul persequens David eum capere non valens, revertebatur in domum suam confusus 1Rg.. 13. et 14.
marg.| {3.636} .12. Et deducantur in infernum. Post vitam istam si in sua malitia perseverent. Hoc autem dicebat David non zelo vindicte, sed zelo divine iustitie, cui est applaudendum secundum illud Ps. 18. Letabitur iustus eum viderit vindictam.
marg.|  .13. Muta fiant labia dolosa. scilicet Saulis qui aliquando vocabat David filium, sicut habetur 1Rg.. 14.d. ubi dicitur : Dixit Saul. Numquid hec vox tua est fili mi David ? et levavit Saul vocem suam et flevit quasi ei compatiens ad horam. tamen postea que sivit eum ad mortem. Et labia habitatorum Ceile et Zipheorum, qui pretendebant amicitiam ad David in verbis, et tamen querebant eum tradere in manu Saulis, ut patet 1Rg. 23. et 26.
marg.|  .14. Que loquuntur adversus iustum. Idest, memetipsum, qui etiam, nihil eis nocui, sed bene feci.
marg.|  .15. Iniquitatem. De me dicentes, quod quererem malum Sauli regi. secundum quod habetur 1Rg. 23.
marg.|  .16. In superbia et in abusione. Quia aliqui de David loquebantur superbe iactantes se ut caperent regis inimicum, et aliqui in abusione mendaciter detrahentes ipsi David, ut haberent gratiam Saulis.
marg.|  .17. Quam magna. Hic consequenter describitur equitas divine retributionis quantum ad sustinentes patienter persecutionem propter Deum. Et primo facit David quod dictum est, secundo ex hoc invitat fideles ad patienter sustinendum, ibi : Diligite dominum. Circa primum dicit : Quam magna. idest, valde magna.
marg.|  .18. Multitudo dulcedinis etc. In futura beatitudine : quia oculus non vidit, nec auris audivit que preparasti diligentibus te, ut habetur Is. 64.b.
Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.637} .1. Perfecisti. idest, perfectam rem fecisti et preparasti.
marg.|  .2. Eis qui sperant in te. Spe debita, que est ex gratia et meritis proveniens.
marg.|  .3. In conspectu filiorum hominum. Qui non timent nec erubescunt suam spem ostendere coram hominibus eos persequentibus.
marg.|  .4. Abscondes eos in abscondito faciei tue. idest, coram facie tua, que hominibus mundi est abscondita.
marg.|  .5. A conturbatione hominum. Quia visi sunt oculis insipientium mori, illi autem sunt in pace, ut habetur Sap. 3.a. Et quia non solum protegit eos in futuro seculo, sed etiam aliquando presenti, ideo subditur.
marg.|  .6. Proteges eos etc. Specialiter eos protegens in presenti seculo.
marg.|  .7. A contradictione linguarum. scilicet ab illis qui linguis suis tractabant de morte eorum, et quia istud contingit ipsi David ab habitatoribus Ceile, qui tractabant inter se, ipsum tradere in manibus Saulis, ut habetur. 1Rg. 13. ideo gratias agendo subdit dicens.
marg.|  .8. Benedictus dominus quoniam mirificavit misericordiam. Me {3.638} liberando mirabiliter.
marg.|  .9. In civitate munita. idest, in Ceila in qua credidit eum Saul capere, eo quod erat civitas fortis et clausa, secundum quod habetur 1Rg. 13.a. Nuntiatum est autem Saul, quod venisset David in Ceilam, et ait Saul : tradidit eum dominus in manus meas, conclususque est introgressus urbem in qua porte et sere sunt.
marg.|  .10. Ego autem dixi etc. In translatione Hieronymi iuxta Hebreum habetur : Ego autem dixi in stupore meo stupor enim est quidam excessus mentis. David autem tunc fuit positus in magno stupore, quando audivit quod Saul veniebat ad obsidendum eum, et quod viri Ceila traderent eum in manu Saul. Et tunc dixit David domino.
marg.|  .11. Proiectus sum etc. quasi dicat videtur quod ego sim positus extra custodiam tuam.
marg.|  .12. Ideo exaudisti etc. me mirabiliter liberando.
marg.|  .13. Dum clamarem ad te. corde et ore, positus in tanta anxietate.
marg.|  .14. Diligite dominum. Hic consequenter invitat fideles ad patienter tolerandum, dicens : Diligite dominum omnes sancti eius. ita quod non recedatis ab amore eius positi in tribulatione.
Numérotation du verset Ps. 30,ad litteram 
marg.| {3.639} .1. Quoniam veritatem requiret dominus etc. bene remunerando vos pro vestris angustiis et laboribus.
marg.|  .2. Et retribuet abundanter facientibus superbiam, etc. idest, vestris persecutoribus eos debite puniendo : ideo subditur.
marg.|  .3. Viriliter agite. in bonis perseverando et prosperando.
marg.| {3.640} .4. Et confortetur cor vestrum. tribulationes sufferendo.
marg.|  .5. Omnes qui speratis in domino. spe debita, que est certa expectatio future beatitudinis ex gratia et meritis proveniens. Expositio autem huius psal. et sequentis, et consimiles, licet sint historiales seu litterales respectu ipsius David, sunt morales respectu nostri. scilicet inquantum David dedit nobis exempla virtutis.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.629} .1. In te domine. Secundum Hebreos David in persecutione Saul fecit hunc psalmum, et etiam plures alios, nam illa persecutio duravit per tempus longum, et in hoc psalmo gratias agit de evasione periculorum preteritorum, et orat pro evasione futurorum. {3.630} Moraliter autem potest exponi de quolibet fideli postulante de persecutione demonis liberari. Et primo declarat suam confidentiam, dicens.
marg.|  .1. In te domine. Qui vis omnes homines salvos fieri.
prol.|  .2. Non confundar. Quia per tuam bonitatem penam eternam commutabis in temporalem.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.631} .1. In iustitia tua libera. et non in mea.
marg.|  .3. Accelera ut eruas. Ne deficiam tentatione.
marg.|  .4. Esto mihi in Deum protectorem. ut adiuves me actu pugnantem, et me suscipias ad te refugientem, et subditur ratio.
marg.|  .6. Quoniam fortitudo etc. non propter meum meritum.
marg.| † Deduces me. in via morum.
marg.|  .8. Et enutries. pabulo verbi tui et sacre eucharistie.
marg.|  .9. Educes me de. Nam aliquando fit tentatio sub specie boni. Sequitur.
marg.|  .10. In manus tuas. ut egredientem de corpore suscipias ipsum.
marg.| {3.632}
marg.| .12. Odisti observantes vanitates. qui per vias superstitiosas credunt evadere mortem vel infirmitatem.
marg.|  .14. Ego autem in domino. et non in talibus remediis vanis et superstitiosis.
marg.|  .15. Exultabo et letabor etc. qui me liberavit tua gratia.
marg.|  .16. Quoniam respexisti humilitatem. oculo misericordie.
marg.|  .17. Saluasti de necessitatibus. in gravibus tentationibus adiuvando eam.
marg.| .19. Nec conclusisti me in manibus. idest, concludi permisisti per actum vel consensum mortalis peccati.
marg.|  .20. Statuisti in loco spatioso. per libertatem spiritussancti.
marg.|  .21. Miserere mei domine. Hic consequenter allegat demonis sevitiam, qui frequenter gravius invadit homines Deo gratos. ideo dicit :   Miserere mei domine quoniam tribulor. pondere tentationis.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.633} .1. Conturbatus est in ira etc. scilicet demonis contra me excitata.
marg.| † Oculus meus. scilicet interior, qui plus frequenter turbatur in talibus.
marg.|  .2. Anima mea. id est, voluntas mea, que movet alias potentias sicut anima corpus.
marg.|  .3. Et venter meus. idest, memoria mea, in qua reponuntur sententie sacre, sicut cibi in ventre.
marg.|  .4. Quoniam defecit in dolore. id est defectioni appropinquavit.
marg.| † Et anni mei in gemitibus. Propter tribulationis pondus, quod {3.634} significatur per hoc quod subditur.
marg.|  .5. Infirmata est etc. Et quoniam diabolus ad nocendum bonis utitur malis hominibus tamquam membris suis, ideo subditur : †   Factus sum opprobrium vicinis. me deridendo. .7.   Et timor notis meis. idest, carnalibus amicis ne habeant pati, quia sunt de sanguine meo.
marg.|  .8. Qui videbant me, foras fugerunt. Ne inculpentur mea societate.
marg.|  .10. Oblivioni datus sum. Illis qui diligebant me.
marg.|  .12. Factus sum tamquam vas. secundum estimationem hominum.
marg.|  .13. Quoniam audivi vituperationem etc. Sicut canes mordent canem percussum.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.635} † In eo dum convenirent. scilicet demones et mali homines.
marg.|  .2. Accipere animam meam consiliati sunt. Illi per culpam, et isti per penam.
marg.|  .3. Ego autem. Tamquam in forti protectore.
marg.|  .4. Dixi. in verbo cordis et oris.
marg.| † Deus meus es tu : in manibus tuis sortes. idest, gloria corporis et anime, que sors est hereditas electorum.
marg.|  .6. Eripe etc. idest, demonum.
marg.|  .7. Et a persequentibus. idest, iniquis hominibus.
marg.|  .8. Illustra faciem etc. Consolando ipsum.
marg.| † Non confundar etc. Et sic mea confusio redundaret in te quodammodo.
marg.|  .11. Erubescant. Postquam ostendit inimicorum sevitiam, hic consequenter{3.636} petit divinam iustitiam, dicens. Erubescant etc. id est demones tua virtute devicti.
marg.|  .12. Et deducantur in infernum. Tamquam ad locum sibi debitum.
marg.|  .13. Muta fiant labia dolosa. Sub specie boni malum suggerentia.
marg.|  .14. Que loquuntur adversus iustum iniquitatem. Demones enim sunt superbissimi, et abutuntur bonis naturalibus : et sic in superbia et abusione loquuntur contra iustum, sicut patet de Sathan loquente contra Iob inique.
marg.|  .17. Quam magna. Hic ostenditur dei misericordia erga afflictos iniuste, quia reddit eis magnas consolationes pro tribulatione. Ideo dicitur : Quam magna. idest, valde magna.
marg.|  .18. Multitudo. Quia reservat eis bonum infinitum obiective degustandum, supereminenter continens quicquid dulcedinis potest excogitari.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.637} .1. Perfecisti eis qui sperant in te. scilicet in tua predestinatione, que est immutabilis.
marg.|  .3. In conspectum filiorum hominum. Illi nanque coram hominibus ostendunt se sperare in domino, qui coram eis opprobria et afflictiones constanter sustinent pro se.
marg.|  .4. Abscondes eos in abscondito faciei etc. idest, in tua faciali visione, que est aliis abscondita.
marg.|  .5. A conturbatione hominum. idest, a malis vite presentis et future.
marg.|  .6. Proteges eos in tabernaculo etc. idest, in celo empyreo, de quo dicitur Ps. 14.a. Domine quis habitabit in tabernaculo etc.
marg.| {3.638} .7. A contradictione linguarum. Contra eos nunc latrantium propter quod subditur gratiarum actio, cum dicitur.
marg.|  .8. Benedictus dominus quoniam mirificavit misericordiam etc. idest mirificam ostendit.
marg.|  .9. In civitate munita. scilicet celesti, munita bono infinito.
marg.|  .10. Ego autem dixi in excessu mentis mee. dum anxiarer mali presentis vite.
marg.|  .11. Proiectus sum a facie etc. tamquam res proiecta.
marg.|  .12. Ideo exaudisti vocem orationis mee. reddens consolationem maximam pro modica tribulatione.
marg.|  .14. Diligite dominum. Hic ex predictis inducuntur fideles ad viriliter sustinendum, cum dicitur : Diligite dominum. animas vestras pro ipso ponendo si fuerit necesse.
Numérotation du verset Ps. 30,moraliter 
marg.| {3.639} .1. Quoniam veritatem requiret dominus. nos remunerando.
marg.| {3.640} .2. Et retribuet abundanter. vestros adversarios puniendo. ideo subditur.
marg.|  .3. Viriliter agite. et patet sententia.
Numérotation du verset Ps. 30,additio 
marg.| {3.639} In Ps. 30. In te domine speravi : ubi dicitur in postilla igitur secundum hanc sententiam, Littera huius psal. non potest rationabiliter videri consona sententieRabbi Salomon quam sequitur postillator : nam iste versus : In manus tuas commendo spiritum meum, qui est proprie principium psal. necesse est, ut exponatur de Christo, qui clamans in cruce eadem verba formaliter pro se protulit, ut patet Luc. 23. et ideo sicut Psalmus iste 21. qui incipit : Eli eli, lamma zabathani, hoc est Deus meus ut quid dereliquisti me ? que fuerunt verba in cruce clamantis, exponitur ad litteram de Christo, et pari ratione iste Psalmus ubi ponuntur hec verba a Christo etiam in cruce prolata, s. In manus tuas commendo etc. exponendus est principaliter de Christo : sic tamen ut quandoque Christus de se loquitur secundum naturam assumptam, quandoque de membris suis, que sunt corpus eius mysticum, s. ecclesia. unde secundum glo. in hoc loco : Qui enim dignatus est pro nobis homo pari, non dedignatur nos transfigurare in se. unde in hoc ps. utendum est regula Isidori, que ponitur in prologo super Gene.
marg.| In hoc igitur psal. Christus primum, secundum quod homo, orat : In te domine speravi. Que verba usque ibi : Educes me de laqueo hoc quem absconderunt mihi. inclusive, faciliter possunt applicari Christo in agone passionis existenti etc.
marg.| Secundo cum dicit : In manus tuas domine commendo spiritum meum : sunt propria verba ab ipso Christo prope suam sanctam expirationem prolata, ut dictum est. In quibus verbis spiritum, id est animam a corpore in proximo separandam Deo commendat.
marg.| Consequenter Christus tertio in persona corporis sui mystici per huiusmodi passionem redempti, gratias agens dicit : Redemisti me domine Deus veritatis, ubi Christus qui est veritas, Deus veritatis vocatur, quia fecit quod promisit, et quia huiusmodi redemptionis Christi non sunt participes illi qui finem suum in vanitatibus seculi ponunt, sed tantum illi qui huiusmodi vanitatibus dimissis in domino sperant, et in ipsius misericordia letantur : ideo sequitur : Odisti observantes vanitatem supervacue. Ego autem in domino speravi, exultabo et letabor in misericordia tua : ubi ostenditur redemptio huiusmodi misericordie divine attribuenda potius quam meritis. Unde et ulterius dicit : Quoniam respexisti humilitatem meam. id est infirmitatem, scilicet quod non poteram propriis actibus seu meritis redimi, et ideo : Saluasti de necessitatibusanimam meam, hoc est, de necessitate mortis spiritualis, in qua multe misericordie includuntur : et ideo pluraliter de necessitatibus dicit.
marg.| Consequenter Christus quarto secundum naturam assumptam dicit : Neque conclusisti me in manu inimici : quia in sepulchro positus, et ab inimicis custoditus non fuit in manibuseorum conclusus, sed potius de illa clausura exivit in spatiosum locum, scilicet in statu gloriose libertatis. unde : Statuisti in loco spatioso pedes meos. Et possunt hec verba specialiter referri ad hoc quod Christus post resurrectionem ivit in Galileam in montem quem discipulis suis statuerat, ubi et pedes eius gloriosos tenuerunt. Mt. 28. Et quia statim post resurrectionem gloriosam Christi eius corpus mysticum fuit in maximis tribulationibus et persecutionibus, tam Iudeorum quam Romanorum, ut patet in Actibus apostolorum, et in aliis gestis discipulorum Christi.
marg.| Idcirco consequenter Christus quinto in persona corporis sui mystici dicit orando : Miserere mei domine, quoniam tribulor etc. que omnia faciliter applicantur ecclesie primitive in his tribulationibus {3.640} constitute usque ibi : Super omnes inimicos etc. Circa quod sciendum, quod ecclesia post Christi resurrectionem non solum fuit afflicta seu tribulata ab inimicis, scilicet Iudeis et paganis, qui de directo eam persequebantur, sed etiam a falsis Christianis, et pseudo apostolis, de quibus 2. Cor. 11.f. Periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in falsis fratribus. Falsi enim Christiani male viventes, similiter et pseudo apostoli falsa dogmatizantes opprobrium et etiam timorem subversionis in religione Christiana quantum in se erat causabant, pro quibus omnibus Christus in persona ecclesie dicebat. Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium vicinis meis valde, et timor notis meis, ut per inimicos intelligantur Iudei seu pagani, per vicinos pseudo apostoli, qui magis videbantur appropinquare ad sequelam Christi, licet false, per notos vero falsi Christiani vulgares, et sic cum dicitur. Vicinis meis et notis meis : intelligendum est sub sensu ablativi casus, non dativi ex quorum perversitate sequebatur tanta diffamatio in vita et doctrina ecclesie, quod simplices infideles viam salutis in quirere ab ipsa doctrina ecclesie discedebant. Ideo sequitur. Qui videbant me foras fugiebant a me etc. Mors Christi salutifera tradita erat fere oblivioni.
marg.| Unde sequitur sexto in persona Christi. Oblivioni factus sum tamquam mortuus a corde, et factus sum quasi vas perditum : quia per talem falsam doctrinam et infamiam quodammodo crux Christi videbatur evacuari 1. Cor. 1. Cetera autem que sequuntur faciliter sunt applicabilia ad diversas et varias tribulationes persecutiones, opprobria, et comminationes ecclesie primitive post resurrectionem Christi usque ibi. In manibus tuis sortes mee. ubi in Hebreo habetur. In manibus tuis tempora mea. cuius sensus est quia ecclesia in hoc seculo constituta, tamquam navis in medio maris, quandoquefluctibus seculi agitatur, quandoque vero procellis in auram conversis aliquali letatur tranquillitate, ut habetur infra Ps. 106. et in evangelio, et hec sunt tempora que in manibus Dei profitetur esse ecclesia, dicens. In manibus tuis tempora mea. quasi dicat tam in tempore fluctuationis, quam in tempore serenitatis in te speravi, quia Deus meus es tu, iuxta illud ad Ro. 14.b. Sive ergo vivimus, sive morimur, Dei sumus.
marg.| Consequenter Christus septimo in persona corporis sui mystici. id est ecclesie orat, quod predicte tribulationes non cedant in confusionem ecclesie finalem, dicens. Non confundar, quoniam in vocavi te. sed potius in confusionem adversariorum specialiter eorum qui nomen Christi blasphemant, unde dicit. Erubescant impii etc. muta fiant labia dolosa, que loquuntur adversus iustum. id est Christum. Iniquitatem in superbia et in abusione. In superbia enim humane sapientie se extollentes quidam philosophi loquuntur adversus Christum, sed Iudei in abusione, scilicet scripturis abutendo.
marg.| Consequenter dicit octavo. Quam magna multitudo dulcedinis tue. ubi prophetice Christus declarat, quod omnia predicta adversa cedent in bonum invisibile iustorum, cuius ineffabilis suavitas est, et ideo dicit. Quam magna multitudo etc. quod quidem bonum invisibile et absconditum est, unde dicit. Quam abscondisti timentibus te. similiter et bonum perfectum est, unde dicit. Perfecisti eis, quod quidem bonum licet modo sit occultum, speratur tamen in futuro iudicio {3.641} maxime publicari. unde dicit : Perfecisti eis qui sperant in te in conspectu filiorum hominum, in quo statu, scilicet cum erunt iusti intra absconditum faciei divine, eum, scilicet videntes pro speciem, tunc erunt omnino absconditi. id est separati a conturbatione hominum, et similiter proiecti a contradictione linguarum. et hoc est quod dicit : Abscondes eos in abscondito faciei tue, et sic proteges etc.
marg.| Consequenter nono, quia ecclesia licet in hoc seculo nondum in abscondito faciei divine tranquilla existens, sed in contradictione hominum, et contradictione linguarum adhuc fluctuans : cum hoc tamen mirifice misericordia divina protegitur : idcirco in persona ipsius ecclesie dicit : Benedictus dominus quoniam misericordiam suam mirificavit mihi in civitate munita. id est in hoc mundo, que civitas munita dicitur secundum glo. eo quod sapientia carnis, et philosophica traditione contra deum armata est : que quidem protectio sic est mirificata, quod rationem humanam excedit. Ideo sequitur : Ego autem dixi in excessu mentis mee, id est in pavore meo, cum contra me horribiliter insurgerent gentes. Proiectus sum a facie oculorum tuorum. hoc est, quia per viam humanam non possem evadere, sed solum divina miseratione fidelium preces acceptante. unde sequitur : Ideo exaudisti vocem orationis mee.
marg.| Consequenter decimo ecclesia seu populus fidelis predictas contradictiones atque angustias huiusmodi expertus, et ex his mirifica misericordia liberatus, iam alios hortatur, dicens : Diligite dominum omnes sancti eius. hoc est dicere : ex hic tribulationibus non debetis desistere a via veritatis, sed viriliter agere, quia qui abundanter superbiunt punientur : et iusti sperantes premiabuntur. unde dicit. Diligite dominum etc. et viriliter agite etc. Et nota, {3.642}quod in hac ultima conclusione exhortatoria tangit Psalmista tres virtutes, quibus viriliter est agendum ad ultimi finis consecutionem, quas tangit non ordine nature, sed dignitatis. unde primo tangit caritatem tamquam ceteris digniorem. et hoc cum dicit : Diligite dominum omnes sancti eius. secundo tangit fidem que virtutum est fundamentum : et hoc cum dicit : Quoniam veritatem requiret dominus. tertio spem cum dicit : Qui speratis in domino.
Numérotation du verset Ps. 30,replica 
prol.| In te domine speravi. Hunc psal. exponit postil. ad litteram de David secundum historiam. Burgens.autem putat illam expositionem irrationabilem, maxime quia quedam sunt verba que Christus ex cruce protulit, que non possunt proprie de alio exponi, puta : In manus tuas commendo spiritum meum. Sed clarum est argumentum illud modicum valere, quia sancti doctores debent illum versum, et nonnulla alia verba Christi fore doctrinalia, plus quam formalia, et quod Christus ea dixerit plus gratia exempli quam personalis subsidii. Et quia secundum sanctos doctores David sepe, et multum figurat Christum, et gerit eius typum spiritualiter in persecutione, non mirum quod multi psalmi de David per historiam exponendi, Christum dominum principaliter, et eius passionem describunt, sic quod quamvis sint de David ad litteram facti, sunt tamen per spiritum sanctum de Christo principaliter intenti. Et per illum modum dicendi tolluntur multe diversitates inter postillatorem et Burgens. circa Psalterium.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 30), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 21/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_30)
Signaler un complément d'information

Notes :