Psalmus 18
Numérotation du verset
Ps. 18,1
¶In finem psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 18)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
1 David] + de adventu Christi
D30
Numérotation du verset
Ps. 18,2 I
Celi enarrant gloriam Dei ¦
et opera manuum eius
annuntiat firmamentum.
Numérotation du verset
Ps. 18,3 II
Dies
diei
eructat
verbum ¦ et nox nocti
indicat scientiam.
Numérotation du verset
Ps. 18,4 III
Non sunt loquele
neque sermones ¦
quorum
non audiantur voces eorum.
Numérotation du verset
Ps. 18,5 IV
In omnem terram exivit sonus eorum ¦
et in fines orbis terre
verba
eorum.
Numérotation du verset
Ps. 18,6 V
In sole posuit tabernaculum suum ¦
et ipse tamquam sponsus
procedens de thalamo suo.
Numérotation du verset
Ps. 18,VI
Exultavit
ut gigas2
2 gigas
Ps-G
(I² Q² ΦRP
G
² K² ΨB² V D Ω)
D30
Rusch Ed1530 Clementina
] gigans
Ps-G
(F I M Q W ΦGV U
G
K ΨB)
ad currendam viam suam ¦
a summo celo3
3 celo
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30 Rusch
cum Ps-R
] celi
Ps-G
(R)
egressio eius.
Numérotation du verset
Ps. 18,7 VII
Et occursus eius
usque ad summum eius ¦
nec est qui se abscondat a calore eius.
Numérotation du verset
Ps. 18,8 VIII
Lex
Domini
immaculata
convertens
animas ¦
testimonium Domini
fidele sapientiam
prestans parvulis.
Numérotation du verset
Ps. 18,9 IX
Iustitie Domini recte
letificantes corda ¦
preceptum Domini lucidum
illuminans oculos.
Numérotation du verset
Ps. 18,10 X
Timor Domini
sanctus permanens4 in seculum seculi ¦ iudicia Domini
4 permanet
Ps-G
(ΨB² V D Ω)
D30 Rusch
] permanens
Ps-G
vera iustificata in semetipsa.
Numérotation du verset
Ps. 18,11 XI
Desiderabilia super aurum
et lapidem
pretiosum multum ¦ et dulciora super
mel
et favum.
Numérotation du verset
Ps. 18,12 XII
Et enim servus tuus custodit
ea ¦
in custodiendis illis
retributio multa.
Numérotation du verset
Ps. 18,13 XIII
Delicta
quis intelligit† ?
Ab occultis
meis
munda me ¦
Numérotation du verset
Ps. 18,14
et ab alienis parce servo tuo.
Numérotation du verset
Ps. 18,XIV
Si
mei non fuerint dominati†
5
5 dominati Ps-R
Ps-G D30
] dominata Ps-αβ
Ps-Moz
tunc immaculatus ero ¦
et emundabor a delicto maximo.
Numérotation du verset
Ps. 18,15 XV
Et
erunt ut complaceant eloquia oris mei ¦ et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper.
Numérotation du verset
Ps. 18,XVI
Domine adiutor meus ¦
et redemptor meus.
Psalmus 18
Numérotation du verset
Ps. 18,ad litteram
marg.|
{3.555} .1.
Celi enarrant gloriam Dei.
Huic Psalmo proponitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam Psalmus David. et in translatione Hieronymi iuxta Hebreum : Victori canticum David. et est supra expositus in suo simili Ps. 12. Dicunt autem Hebrei, quod iste Psalmus factus est a David pro gratiarum actione de datione legis, quod fuit magnum beneficium, et specialiter datum filiis Israel, ut habetur infra Ps. 147.b. Qui annuntiat verbum suum Iacob. etc. non fecit taliter omni nationi, etc. Et secundum istum intellectum Psalmus iste dividitur in duas partes, quia primo David ostendit magnitudinem divine sapientie generaliter ex excellentibus creaturis, per quas devenitur in cognitionem creatoris. Secundo specialiter ex datione legis, ibi : Lex Domini immaculata. Circa primum sciendum, quod David ad declarationem divine sapientie non est usus creaturis spiritualibus, cuiusmodi sunt Angeli, quia non sunt visibiles, sed corporibus celestibus, que sunt manifesta omnibus, dicens.
marg.|
.1.
Celi.
Id est, orbes planetarum.
marg.|
.2.
Enarrant gloriam.
Id est, patenter ostendunt magnitudinem sue potentie, et ordinem sue sapientie.
marg.|
.3.
Et opera manuum.
Id est magnitudinem sue virtutis.
marg.|
.4.
Annuntiat firmamentum.
In quo sunt stelle fixe. Ex his {3.556} enim creaturis excellentibus declaratur ordo divine virtutis, et sapientie, secundum quod dicitur Sapientie 13.b. A magnitudine speciei, et creature poterit cognoscibiliter creator horum videri.
marg.|
.5.
Dies diei eructat,
etc. Variatio enim dierum secundum longitudinem, et brevitatem ; caliditatem, et frigiditatem, et alias variationes que per motum celi causantur : et secundum certas periodos ordinate reiterantur, ostendit potentiam, et sapientiam motoris primi, scilicet Dei. Et quia ista sunt omnibus nota, vel possunt esse, ideo subditur.
marg.|
.6.
Non sunt loquele, neque sermones.
Hoc est, gentes tam diversarum linguarum.
marg.|
.7.
Quorum non audiantur voces eorum.
quia omnes habitantes in terra per predicta possunt edoceri de divina sapientia, et potentia : acsi docerentur per sonum vocis humane.
marg.|
.8.
In Sole posuit tabernaculum suum.
In Hebreo, et in translatione Hieronymi iuxta Hebr. habetur sic : Soli posuit tabernaculum in eis : et est finis versus precedentis : et sic exponitur, quia Sol in medio planetarum ponitur : habet enim tres supra se, Martem, Iovem, et Saturnum : et tres infra se, Venerem, Mercurium, et Lunam : et sic in orbibus planetarum qui celi dicuntur, habet habitaculum : et fit hic specialis mentio de Sole magis quam de aliis stellis, quia per ipsum, et eius effectus magis innotescit ordo divine sapientie hominibus.
Numérotation du verset
Ps. 18,ad litteram
marg.|
{3.557} .1.
Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo.
quia in ortu suo egreditur de hemispherio nobis occulto, ornatus suis radiis, sicut sponsus egreditur de thalamo suo, compositus ornamentis.
marg.|
.2.
Exultavit ut gigas ad currendam viam.
Id est, ad agendum cursum suum velocem secundum quod dicitur 2Esr. 4.d. Velox cursus Solis convertit in gyro celum in locum suum in una die : quia una die naturali circumit totum celum, quod terra non est, nisi quasi punctulus respectu eius. Ex quo apparet primi motoris virtus, sapientia, et ingens potentia.
marg.|
.3.
A summo celo.
1. ab oriente, que est principalior pars celi.
marg.|
.4.
Egressio eius.
usque ad occidentem.
marg.|
.5.
Et occursus eius.
de nocte.
marg.|
.6.
Usque ad summum eius.
revertendo in orientem, secundum quod dicitur Eccles. 1.a. Oritur Sol, et occidit, et ad locum suum revertitur, etc.
marg.|
.7.
Nec est qui,
etc. quia de die causat calorem in hemispherio nostro, et de nocte in hemispherio opposito.
marg.|
.8.
Lex Domini.
Hic consequenter ostenditur ordo divine sapientie specialiter ex legis datione : que disponebat ad Christum Dei sapientiam, et virtutem, ut dicit Apostolus Gal. 3.d. Lex. Lex pedagogus noster fuit in Christo. Et primo describitur legis date conditio : Secundo eius observatio, ibi : Desiderabilia. Circa primum dicitur. {3.558} Lex Domini. quia Dominus dedit eam in monte Sinai.
marg.|
.9.
Immaculata.
quia non concedit aliquid immundum, tanquam licitum, sed permittit aliquod minus malum ad maius malum evitandum, ut dictum est psal. preced.
marg.|
.10.
Convertens animas.
ad ipsum Deum : et loquitur hic de quinque libris Moysi, qui proprie dicuntur lex apud Hebreos.
marg.|
.11.
Testimonium Domini fidele.
quantum ad libros prophetales, quorum dicta fideliter implentur.
marg.|
.12.
Sapientiam prestans parvulis.
quantum ad alios libros veteris testamenti qui dicuntur hagiographa : inter quos continentur libri sapientiales ad eruditionem parvulorum, ut habetur Pro. 1.a. Parabole Salomonis, etc. et subditur : Ut detur parvulis astutia, et adolescenti scientia, et intellectus.
marg.|
.13.
Iustitie Domini recte.
Revertitur magis ad describendum in speciali conditionem legis Mosaice, in qua erant tria preceptorum genera, s. ceremonialia precepta, que in ve. lege iustificationes vocantur : Iustitie Domini recte. quia ad cultum divinum erant institute.
marg.|
.14.
Letificantes corda.
quia Levite cantabant in sacrificiorum oblatione. Alia erant precepta moralia, inter que precipua sunt precepta decalogi : et quantum ad hoc dicitur.
marg.|
.15.
Preceptum Domini.
quia precepta decalogi sunt quasi quedam conclusiones immediate elicite a iure naturali, ut dictum fuit, Ex. 20. ideo sunt lucide, et clare.
Numérotation du verset
Ps. 18,ad litteram
marg.|
{3.559} .1.
Timor.
quia populus audiendo vocem Domini dantis precepta decalogi, fuit valde perterritus, ut habetur Ex. 20. Cuius timoris debet esse memoria perpetua, ideo subditur.
marg.|
.2.
Permanens.
Alia precepta fuerunt iudicialia : et quantum ad hoc dicitur.
marg.|
.3.
Iudicia domini vera.
quia continent, et manifestant iustitiam, sicut apparet de lege talionis, et de multis aliis. Ex. 21. et 24.
marg.|
.4.
Desiderabilia.
Hic describitur consequenter legis observatio, que primo debet esse in corde. ideo primo dicitur : Desiderabilia. scilicet sunt precepta divina.
marg.|
.5.
Super aurum.
inquantum spiritualia corporalibus preferuntur.
marg.|
.6.
Et dulciora.
gustui mentis mee.
marg.|
.7.
Super mel,
etc. id est magis quam sit mel, et favum gustui corporis, ratione iam dicta. Secundo debet conservari in opere, ideo subditur.
marg.|
.8.
Etenim servus.
qui vere servit tibi.
marg.|
.9.
Custodit.
opere adimplendo.
marg.|
.10.
In custodiendis illis retributio multa,
scilicet beatitudo futura. Sed quia iam in lege sunt multa precepta, s. sexcenta, et 11. secundum Hebreos, ideo difficile est observare ea absque delicto. ideo subditur.
marg.|
.11.
Delicta quis intelligit.
quasi dicat nullus perfecte. ideo subdit David.
marg.|
.12.
Ab occultis mei munda.
dulcedine misericordie tue.
marg.|
.13.
Et ab alienis.
delictum enim alterius transit ad aliquem propter suam{3.560}negligentiam, quando negligit eos corrigere loco, et tempore quos debet, et hoc correctione fraterna, quantum ad prelatos, et principes, de quibus orat David : et ideo merito dicit : Ab alienis parce servo tuo. quia impossibile est, vel saltem difficile transire sine defectu in tali correctione.
marg.|
.14.
Si mei.
defectus proprii, vel alieni modo dicto.
marg.|
.15.
Tunc immaculatus ero.
in conscientia propria.
marg.|
.16.
Et emundabor,
etc. quia qui cavet minora peccata, cavet etiam maiora.
marg.|
Aliter exponitur ab aliquibus ab illo loco. Ab alienis. hoc est, ab infidelibus, qui sunt alieni a fide. Parce servo tuo, ita quod non habeant potentiam super me, per quam inducant me ad peccata infidelitatis sue, sicut Antiochus cogebat Iudeos transire ad ritum Gentilem, et idololatrie, ut habetur 2. Machab. 6.a. ideo subditur : Si mei non fuerint dominati infideles. Tunc immaculatus ero, ab eorum culpa. Et emundabor a delicto maximo. id est, ab idololatria, ad quam me non cogent, et sic manebo mundus ab ea.
marg.|
.17.
Et erunt, ut complaceant eloquia oris mei.
Quia eloquia ex corde mundo procedentia, sunt Deo placita.
marg.|
.18.
Et meditatio cordis
etc. ad te cognoscendum, et amandum veraciter.
marg.|
.19.
Domine adiutor meus.
in tribulationibus supervenientibus.
marg.|
.20.
Et redemptor meus.
de Egypti servitute, in qua dicit se David redemptum in suis patribus. Licet autem ista expositio satis concordet{3.561} littere, tamen mihi non videtur inconveniens, ut dicatur expositio litteralis. Primo, quia Paulus Apostolus in lege, et prophetis edoctus per eruditionem humanam, et divinam allegat litteram huius psalmi dictam de publicatione evangelii per Apostolos, et discipulos Christi. Rom. 10. ca. concludens. Ergo fides ex auditu : auditus autem per verbum Christi. Sed dico : Numquid non audierunt ? quasi dicat sic : quod probat per litteram huius psal. dicens : Et quidem in omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis etc. Iterum in fine huius psal. dicitur : Domine adiutor meus, et redemptor meus. Per hoc enim quod dicitur : Redemptor meus. absolute intelligitur ille qui est redemptor antonomasice : sicut cum dicitur philosophus absolute, intelligitur Aristoteles. Redemptor autem antonomasice dictus in scriptura, est ipse Christus. Redemptio enim a captivitate Egypti fuit particularis unius populi. Redemptio autem facta per Christum generalis totius mundi. Quam redemptionem previdit in spiritu prophetico ipse David, quia clarius, et diffusius scripsit mysteria Christi quam alii, ut dictum est in principio huius libri : et de hoc fecit hunc psal. Igitur secundum istum intellectum Psalmus iste in tres partes dividitur : quia primo describitur evangelii publicatio, secundo publicati conditio, ibi : Lex domini : tertio eiusdem observatio, ibi : Desiderabilia. Circa primum dicitur : Celi. id est Apostoli qui dicuntur hic celi metaphorice, quia fuerunt excellenter illuminati, et in Deum elevati. Tali modo loquendi usus est Esaias primo capitulo Audite celi, et auribus percipe terra. Non enim alloquebatur corpora celestia, et terram que est elementum : quia non habent sensum, et intellectum, sed sub nomine celorum alloquebatur maiores in populo, et sub nomine terre minores, sicut Iudicum 9. sub nomine Rhamni intelligitur Abimelech secundum sensum litteralem : et sic in proposito Apostoli nominantur celi, cum dicitur : Celi enarrant gloriam Dei. quam Christus habuit in miraculis, et gloriam sue resurrectionis, et ascensionis : hoc narraverunt verbo sue predicationis. Et opera manuum eius annuntiat firmamentum. Per firmamentum in quo sunt stelle fixe, intelligitur Ecclesia quantum ad Doctores sanctos, ut dicitur Dani. 12.b. Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad iustitiam erudiunt plurimos, quasi stelle in perpetuas eternitates. Dies diei eructat verbum, etc. Per diem intelligitur novum testamentum, in quo est veritas revelata. Per noctem vero vetus testamentum, in quo veritas erat sub figuris, et velaminibus obumbrata : sic enim loquitur Apostolus ad Rom. 13.d. Nox precessit, dies autem appropinquavit, loquens de tempore veteris testamenti et novi. Est igitur sensus : Dies diei eructat verbum. id est novum testamentum ab Evangelistis, et Apostolis descriptum populo Christiano. Eructat verbum. id est annuntiat verbum incarnatum. Et nox nocti indicat scientiam. quia vetus testamentum Iudeis annuntiat Christi mysterium, licet magis occulte, sicut patet Is. 9.b. Parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis : et vocabitur nomen eius admirabilis, consiliarius, Deus fortis, etc. in quo ostenditur humanitas Christi, et divinitas eius. Et in multis aliis locis sacre scripture veteris testamenti descripta sunt mysteria Christi, licet minus clare quam tempore veritatis revelate. Non sunt loquele, neque sermones. quia Apostolis, aliisque discipulis cum eis existentibus in die Pentecostes data est gratia linguarum, ut possent predicare Evangelium Christi linguis omnium gentium, ut habetur Act. 2. quia Spiritussanctus in linguis igneis cecidit super Apostolos, et alios Christi discipulos, de quibus dicitur ibid. 1. cap. 1. Erat autem turba hominum fere 120. In omnem terram exivit sonus eorum. quia vivente Beato Petro fides Christi predicata est usque in Franciam, que est in ultimo climate versus Occidentem, unde et Senonis fundata est Ecclesia in nomine Beati Petri vivi, quia ipso vivente consecrata est. Cum igitur Apostoli aliique discipuli Christi exierunt de Ierusalem ad publicandum Evangelium per orbem, secundum quod habetur Act. 1.a. Eritis mihi testes in Ierusalem, et in omni Iudea, et Samaria usque ad ultimum terre. Ierusalem autem sita est in medio climate, et ideo sicut Evangelium publicatum est vivente Beato Petro usque ad ultimum clima versus Occidentem, ita intelligendum est versus alias partes mundi. In sole posuit tabernaculum suum. id est Beata Virgine que nominatur Sol propter plenitudinem gratie, quia in ipsa habitavit Christus, sicut in tabernaculo : propter quod in persona eius dicitur Eccl. 24.a. Qui creavit me, requievit in tabernaculo meo. Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo. id est de virginali utero ad desponsandam sibi Ecclesiam. Exultavit ut gigas. propter magnitudinem virtutis. Ad currendam viam. vite presentis. Secundum vero litteram Hebraicam, et Hieronymitranslationem, in quibus sic habetur : Soli posuit tabernaculum suum in eis : exponendum est de Christo qui est Sol iustitie. cuius tabernaculum est humanitas, que est tabernaculum divinitatis. Et hoc tabernaculum posuit Deus pater in eis, id est in Apostolis, aliisque discipulis cum quibus familiariter habitavit, secundum quod dicitur Io. 1.b. Verbum caro factum est, et habitavit etc. Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo. hoc est de virginali utero : sicut prius exponatur usque ibi : A summo celo egressio eius etc. in incarnatione, in qua visitavit nos oriens ex alto. Et occursus eius usque ad summum eius. in sua benedicta ascensione, in qua ascendit ad dexteram patris, ut habetur Mt. ult. d. Nec est qui se abscondat a calore eius. Hic est ardor {3.562} caritatis ipsius qui se extendit ad omnes quantum est de se, ut dicit Lucas 12.f. Ignem veni mittere in terram : et quid volo nisi ut accendatur. Lex domini. Hic consequenter describitur Evangelii publicati conditio, cum dicitur : Lex Domini. quia immediate tradita est a Domino incarnato, ut patet Mt. 5.a. Aperiens os suum docebat eos, dicens, Beati pauperes, etc. Lex autem Mosaica licet sit a Deo, non tamen fuit data immediate ab ipso, sed mediante Angelo qui in persona Domini loquebatur ei : propter quod in Ex. aliquando Angelus, aliquando Dominus nominatur, secundum quod dicit B. Greg. et B. Stephanus : Act. 7.e. dicit de Moyse : Hic est qui fuit in Ecclesia in solitudine cum Angelo, qui loquebatur ei in monte Sinai, et cum patribus nostris. Et infra eo. cap. arguens Iudeos dixit : Qui accepistis legem in dispositione Angelorum, et non custodistis : Convertens animas. id est ordinans motus interiores anime. lex autem Mosaica ordinabat actus exteriores : de motibus autem interiorum parum se intromisit : propter quod dicitur in glossa Philip. 3. quod lex vetus prohibebat manum non animum. et Mt. 5.d. dicitur : Audistis, quia dictum est antiquis : Non occides, qui autem occiderit, reus erit iudicio. Ego autem dico vobis, quia omnis qui irascitur fratri suo reus erit iudicio. Testimonium domini. id est Evangelium. Fidele, quia adimplet quod promittit inducens observatores ad vitam beatam : quod non faciebat lex vetus, secundum quod dicitur Hebr. 7.c. Nihil ad perfectum adducit lex. Sapientiam prestans parvulis. id est Apostolis, aliisque Christi discipulis. qui erant simplices, et humiles, secundum quod dicit Salvator Mt. 11.d. Confitebor tibi pater domine celi, et terre, quia abscondisti hec a sapientibus, et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Iustitie Domini recte. id est consilia Evangelica communem iustitiam excedentia, secundum quod dicitur. j. Iustitia tua, sicut montes Dei, et ista consilia iustificant, et rectificant, et dirigunt hominem ad vite perfectionem. Letificantes corda, ex consolatione divina propter quod de ipsis dicit Salvator Mt. 13.f. Simile est regnum celorum thesauro abscondito in agro, quem cum invenit homo abscondit, et pre gaudio illius vadit, et vendit omnia que habet, et emit agrum illum. Quod exponens Gregor. dicit ; thesaurus absconditus, est celeste desiderium ; ager vero in quo thesaurus absconditur, est disciplina studii celestis, que consistit in observantia consiliorum. Preceptum domini lucidum, quia clare, et lucide traditum est Evangelium, in quo veritas est revelata. Timor domini sanctus. id est timor filialis obedientie, ac reverentie : Permanet in seculum seculi. quia permanet etiam in beatitudine : et hic timor Domini pertinet ad novum testamentum. Timor autem pene magis pertinebat ad vetus, quia terrore penarum a peccatis retrahebat : propter quod in terroribus fuit datum, ut habetur Ex. 20. Iudicia domini vera. quia iudicium Domini extremum in quo Christus iudicabit, erit verissimum. Iustificata in semetipsa. quia cuilibet manifeste patebit equitas illius iudicii ; et vocatur hic iudicia pluraliter, eo quod erit omnium generaliter.
marg.|
Aliter potest exponi : Iudicia do. id est sententie a Domino date in textu Evangelii que sunt vere, et iuste, et hec expositio magis concordat littere sequenti, Desiderabilia. Hic consequenter describitur Evangelii publicati observatio, que primo debet esse in affectu : et quantum ad hoc dicitur ; Deside. su. au. non solum quantum spiritualia corporalibus preferuntur, sed etiam quantum Evangelium lege Mosaica excellentius, et perfectius invenitur, ut patet ex predictis. Secundo in effectu, et quantum ad hoc dicitur : Etenim servus tuus. id est bonus Christianus, et maxime in statu perfectionis positus, qui non solum tenetur ad precepta, sed etiam ad consilia, Custo. ea. id est custodiet opere adimplendo. Retribu. mul. quia secundum mensuram meriti, maius, et minus premium habetur. Et quia sicut dictum est, lex evangelica non, solum ordinat motus exteriores, sed etiam interiores, et non solum dat precepta, sed etiam consilia, in quibus homo potest de facili deficere absque hoc quod avertat, ideo subditur ; Delicta quis in. quasi dicat nullus perfecte, ideo subditur ; Ab occultis meis munda me domine talia remittendo. Et ab alienis parce servo tuo. que possunt ei imputari ratione negligentie correctionis fraterne quantum ad omnes, vel correctionis coactive quantum ad prelatos, et principes, ut predictum est ; Si mei non fuerint do. defectus predicti. Tunc immaculatus ero. in presentis vite termino. Et emundabor a delicto maximo. id est in morte inveniar mundus a quolibet peccato mortali, quod et si tunc non sit maximum ex genere, tamen est maximum ex temporis conditione, eo quod ex tunc non est remediabile, sicut nec peccatum demonum, quia sicut dicit Damas. quod est hominibus mors, hoc est Angelis casus. Et erunt ut complaceant eloquia oris mei. id est orationes mee vocales. Et meditatio cordis mei. id est mentales. In conspectu tuo semper. id est tibi placentes. Illud enim quod est placitum alicui, libenter respicitur ab eodem, secundum quod dicitur Gn. 4.a. Respexit dominus ad Abel, et ad munera eius. Ad Cain vero, et ad munera eius non respexit. Domine adiutor meus in tribulationibus, et pressuris. Et re. me. pretio tui sanguinis secundum illud. 1. Petri 1.d. Non enim auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paterne traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati, et immaculati Iesus Christi domini nostri.
Numérotation du verset
Ps. 18,moraliter
marg.|
{3.555} .1.
Celi enarrant gloriam Dei.
Psalmus iste litteraliter intelligitur de publicatione Evangelii per Apostolos Christi. Mystice vero potest exponi de laude Dei pro beneficio incarnationis. Et primo describitur hec laudatio, secundo laudis ratio, ibi : In Sole posuit tabernaculum suum. Ista laus communis est Angelis, et hominibus, quia de salute hominum reparatur numerus Angelorum, ideo dicitur. Celi enarrant gloriam Dei. id est, cives celici qui sunt Angeli sancti.
marg.|
.3.
Et opera manuum eius annuntiat firmamentum.
idest, militans Ecclesia supra Christum firmiter fundata.
marg.|
.5.
Dies diei eructat verbum.
id est, Angelus clare videns Angelo : nam ad divinas laudes mutuo se invitant.
marg.|
{3.556} †
Et nox nocti indicat scientiam.
Id est, homo videns in enigmatis obscuritate, ad Dei laudem debet proximum invitare, quod est ei bonam scientiam indicare.
marg.|
.6.
Non sunt loquele.
Angelorum laudantium.
marg.|
†
Neque sermones.
hominum Deum magnificantium.
marg.|
.7.
Quorum non audiantur voces eorum.
coram Deo acceptante. Et quoniam ex hoc procedit utilitas toti mundo, subditur.
marg.|
† In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terre verba eorum, id est, profectus huius laudis.
marg.|
.8.
In Sole posuit tabernaculum suum.
Hic consequenter ponitur dicte laudis ratio : et primo ex incarnationis beneficio, cum dicitur : In Sole posuit tabernaculum suum. Id est, in virgine que illuminat Ecclesiam, sicut Sol mundum.
Numérotation du verset
Ps. 18,moraliter
marg.|
{3.557} .1.
Et ipse tanquam sponsus.
Ecclesie.
marg.|
†
Procedens de thalamo suo.
id est, de virginis utero.
marg.|
.2.
Exultavit ut gigas.
ratione fortitudinis.
marg.|
.3.
A summo celo egressio eius.
id est, a patre.
marg.|
.5.
Et occursus.
Io. 16.f. Exivi a patre, et veni in mundum : item relinquo mundum, et vado ad patrem.
marg.|
.7.
Nec est qui se abscondat,
etc. beneficiorum eius.
marg.|
.8.
Lex Domini.
Hic secundo ponitur ratio laudis ex conditione nove legis. cuius primo ponitur conditio cum dicitur. Lex Domini immaculata. id est, nullum illicitum permittens {3.558} quod faciunt alie leges.
marg.|
.10.
Convertens animas.
nam alie leges cohibent manum, ista vero animum, sicut dicitur in glo. Philip. 3.
marg.|
.11.
Testimonium.
nam Evangelium implet promissa in lege.
marg.|
.12.
Sapientiam prestans.
id est humilibus, Mt. 11.d. Abscondisti hec a sapientibus, et prudentibus, et revelasti ea parvulis.
marg.|
.13.
Iustitie.
id est consilia Evangelii, que sunt quedam semite rectiores, et breviores via communi mandatorum.
marg.|
.14.
Letificantes.
quia perducunt ad gaudium Angelorum.
marg.|
.15.
Preceptum Domini lucidum.
Nam Evangelium elucidat enigmata legis, et prophetarum.
Numérotation du verset
Ps. 18,moraliter
marg.|
{3.559} .1.
Timor domini sanctus,
etc. id est, eternaliter : quia timor filialis manet in patria, non tamen quantum ad timorem offense, sed quantum ad exhibitionem reverentie.
marg.|
.3.
Iudicia.
Quia sententie de agibilibus in Evangelio date continent veritatem, et iustitiam manifestam.
marg.|
.4.
Desiderabilia.
Post Evangelii laudem, hic inducit Psalmista ad eius observantiam dicens : Desiderabilia super aurum. nam sapientie specialiter evangelice nulla res corporalis comparari potest in valore, et dulcore : propter quod custodienda est diligentissime. ideo subditur.
marg.|
{3.560} .8.
Etenim servus tuus,
etc., scilicet inenarrabile bonum : quod oculus non vidit, et auris, etc. 1. Cor. 2.b. Sed quoniam observatores aliquando deficiunt non advertentes, ideo sequitur.
marg.|
.11.
Delicta,
scilicet omnia. quis in. quasi dicat nulli, aut pauci. ideo subditur.
marg.|
.12.
Ab occultis.
que possent occasionaliter in me retorqueri.
marg.|
.14.
Si mei non fuerint,
scilicet demones per aliqua dictorum peccatorum.
marg.|
.15.
Tunc immaculatus ero.
coram Deo .
marg.|
.16.
Et emundabor.
quia si fuero mundus a minoribus, et per consequens a maioribus.
marg.|
.17.
Et erunt ut complaceant eloquia.
id est orationes mee vocales, et mentales erunt acceptabiles coram Deo . Sed quoniam hoc provenit ex bonitate divina, subditur : Domine adiutor meus ; et redemptor meus.
Numérotation du verset
Ps. 18,additio 1
marg.|
{3.563} In Ps. 18. Celi enar. ubi dicitur in post. Licet autem ista exposit. etc. Expositio Hebreorum non concordat littere specialiter in illo versu, ubi dicitur. Et ipse tanquam sponsus, etc. que est quodammodo principalior particula huius psal. Sic sol corporaliter est principalior pars celorum, et firmamenti. id est similiter diei et noctis, de quibus agit. Constat autem quod sol corporalis non vere dicitur procedere tanquam sponsus, cum nullam habeat sponsam. Similiter nec verificatur, quod procedat de thalamo suo, cum eius motus sit tantum secundum situm, in quo motu non proceditur de uno loco ad alium locum. Similiter nec vere dicitur de sole corporali, quod exultat ut gigas, cum sit inanimatum, prout communiter tenetur, et sic non cadit in eo exultatio, que omnia proprie dicuntur de Christo. Est enim Christus verus sponsus, cum sponsam habet, similiter et vere processit de thalamo virginali, egrediendo ab ipso thalamo in sua benedicta{3.564} nativitate per verum motum localem. Similiter exultavit, quia non invitus sed letanter cum gaudio caritatis exivit ad currendum laborem vie presentis vite, etc.
Numérotation du verset
Ps. 18,additio 2
marg.|
In eodem Psalmo 18 ubi dicitur in post. Et ipse tanquamsponsus etc. In thalamo, scilicet in utero virginali Deus humane nature, ut sponsus sponse copulatus est, ut habetur expresse in glo. super hunc locum, unde consensus virginis loco totius humane nature expectabatur tempore annuntiationis in spirituali matrimonio inter filium Dei, et humanam naturam celebrato, ut in tertia parte quest. 19. Tho. in co. q. ante responsionem ad argumenta. Non ergo convenienter dictum est, quod Christus processit de virginali utero ad desponsandam sibi ecclesiam, ut in postil. sed potius processit de thalamo virginali, sicut sponsus procedit de thalamo facta desponsatione, ut verba Psalmiste sonant.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_18)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_18)
Notes :