Nicolaus de Lyra

Psalmus 58

Numérotation du verset Ps. 58,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 58) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
ne corrumpas1*
1 disperdas ΩX] corrumpas D30 Rusch
David in tituli inscriptione
quando misit Saul
et custodivit domum eius
ut interficeret eum2*.
2 domum eius] eras. D30 | interficeret – eum ΩX] inv. Rusch
Numérotation du verset Ps. 58,2 I

Eripe me
de inimicis meis
Deus meus3 ¦ et ab insurgentibus
3 meus D30 Rusch ] om. Ps-G
in me libera me.
Numérotation du verset Ps. 58,3 II

Eripe me de operantibus
iniquitatem ¦ et de viris sanguinum
salva me.
Numérotation du verset Ps. 58,4 III

Quia ecce
ceperunt animam meam ¦
irruerunt
in me
fortes.
Numérotation du verset Ps. 58,5 IV

Neque iniquitas mea
neque peccatum meum
Domine ¦
sine iniquitate cucurri
et direxi.
Numérotation du verset Ps. 58,6 V

Exsurge
in occursum meum
et vide ¦
et tu Domine Deus virtutum
Deus Israel.
Numérotation du verset Ps. 58,VI 

Intende ad visitandas
omnes gentes ¦
non miserearis
omnibus
qui operantur iniquitatem.4
4 iniquitatem] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 58,7 VII

Convertentur
ad vesperam†
et famem
patientur ut canes ¦
et circuibunt
civitatem.
Numérotation du verset Ps. 58,8 VIII

Ecce
loquentur in ore suo† et gladius
in labiis eorum ¦ quoniam quis audivit ?
Numérotation du verset Ps. 58,9 IX

Et
tu Domine deridebis eos ¦ ad nihilum
deduces
omnes gentes.
Numérotation du verset Ps. 58,10 X

Fortitudinem5 meam ad te custodiam ¦
5 fortitudinem] fotitudinem cacogr. Rusch
quia Deus susceptor meus
Numérotation du verset Ps. 58,11 

Deus meus
misericordia6 eius preveniet me.
6 misericordia D30 Rusch ] voluntas Ps-G
Numérotation du verset Ps. 58,12 XI

Deus ostendit7 mihi
7 ostendit] ostendet Ps-G
super inimicos meos
ne occidas eos ¦
nequando obliviscantur
populi mei.
Numérotation du verset Ps. 58,XII 

Disperge illos
in virtute tua ¦ et depone eos
protector meus Domine.
Numérotation du verset Ps. 58,13 XIII

Delictum
oris eorum sermonem
labiorum ipsorum ¦ et comprehendantur
in superbia sua.
Numérotation du verset Ps. 58,XIV 

Et de execratione
et mendacio
annuntiabuntur
Numérotation du verset Ps. 58,14 

in consummatione ¦
in ira consummationis
et non erunt.
Numérotation du verset Ps. 58,XV 

Et
scient quia Deus dominabitur8 Iacob ¦
8 dominabitur plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R ] dominatur Ps-G (R F C Q² ΦR)
et finium terre.9
9 et D30 Rusch ] om. Ps-G | terre] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 58,15 XVI

Convertentur
ad vesperam†
et famem patientur ut canes ¦
et circuibunt civitatem.
Numérotation du verset Ps. 58,16 XVII

Ipsi
dispergentur
ad manducandum ¦
si vero non fuerint saturati
et murmurabunt.
Numérotation du verset Ps. 58,17 XVIII

Ego autem
cantabo fortitudinem tuam ¦
et exaltabo mane10
10 exaltabo] exultabo D30 Ps-G
misericordiam tuam.
Numérotation du verset Ps. 58,XIX 

Quia factus es susceptor meus
et refugium meum ¦ in die tribulationis mee.
Numérotation du verset Ps. 58,18 XX

Adiutor meus
tibi psallam†
quia Deus susceptor meus
es ¦ Deus meus misericordia mea.

Psalmus 58

Numérotation du verset Ps. 58,ad litteram 
marg.| {3.849} Eripe me. Huic Psalmo Premittitur talis titu. in Hebreo : Ad victoriam ne disperdas David Canticum dicens, quando misit Saul, et custodierunt domum ad occidendum eum : Hoc habetur. 1Rg. 19.b. quod Saul voluit percutere lancea David psallentem coram eo, sed declinavit David ictum, et ivit ad domum suam : et tunc Saul misit satellites suos nocte illa in domum David, ut custodirent eum et interficeretur mane : quod cum annuntiasset Michol ipsi David deposuit eum per fenestram, et sic abiit, et salvatus est. Igitur quia fuit David in mortis periculo, ideo sic incepit titulum huius psal. Ne disperdas. id est ne disperdi permittas tu Domine Deus meus David. canticum, quia si periret ulterius laudes tuas non cantaret. In translatione Hieronymi incipit sic titulus : Victori ut non disperdas David humilem et simplicem. Residuum huius tituli est sicut in Hebreo. Et ex supradictis patet sententia huius tituli : patet etiam auctor huius psal. scilicet David, et materia eius in generali. Ad habendum autem eius notitiam in speciali : Psalmus iste dividitur in tres partes, quia primo ponitur ipsius David devota petitio. Secundo Dei exauditio, ibi : Et tu Domine. Tertio pro exauditione gratiarum actio, ibi : Ego autem cantabo. Prima adhuc in tres, quia primo David in sua petitione allegat suam angustiam. Secundo propriam innocentiam, ibi : Neque iniquitas. Tertio adversariorum nequitiam, ibi : Intende. Circa primum dicit.
marg.|  .1. Eripe me de inimicis meis Deus meus. Quasi diceret : non {3.850} possum eripi sine tuo adiutorio.
marg.|  .2. Et ab insurgentibus etc. Quia ad captandum Saulis benivolentiam multi insurgebant ad capiendum David, quamvis esset innocens, ideo subditur.
marg.|  .3. Eripe me de inimicis etc. Quia scienter persequebantur innocentem.
marg.|  .4. Et de viris sanguinum salva me. In viris paratis ad effundendum sanguinem innocentem.
marg.|  .5. Quia ecce ceperunt animam meam. id est meipsum, a parte principali que est anima designant totum, reputabant enim se David cepisse, eo quod custodiebant domum in qua erat, reputantes quod non posset eos effugere, ideo subditur.
marg.|  .6. Irruerunt in me fortes. Quorum fortitudini non possum bellando resistere.
marg.|  .7. Neque iniquitas. Hic consequenter allegat suam innocentiam. di. Neque iniquitas mea. Peccando contra proximum.
marg.|  .8. Neque peccatum. Peccando contra Deum, supple merueram istam persecutionem, ideo subditur.
marg.|  .9. Sine iniquitate cucurri. Cursum vite presentis.
marg.|  .10. Et direxi. Opera mea ad finem debitum. In translatione Hieronymi habetur : Et illi currunt et preparantur : Et secundum hoc refertur ad satellites Saulis, qui discurrebant tamquam parati ad David occisionem, ideo subdit.
marg.|  .11. Exurge in occursum. Ad liberandum me, antequam me occidant.
marg.|  .12. Et vide. Meam innocentiam, et eorum malitiam.
marg.|  .13. Et Domine. Et pro, idest, tu Domine.
marg.|  .14. Deus virtutum. id est, angelorum.
Numérotation du verset Ps. 58,ad litteram 
marg.| {3.851} .1. Deus Israel. Per veram fidem et specialem cultum.
marg.|  .2. Intende. Hic consequenter ut sua oratio sit exaudibilis allegat adversariorum malitiam. Et primo explicat eorum culpam. Secundo predicit penam debitam, ibi : Deus ostendit. Circa primum dicitur : Intende ad visitandas omnes gentes. Quia divina providentia se extendit ad omnes tam iustos quam iniustos ad reddendum eis secundum merita et demerita, ideo subdit :
marg.|  .3. Non miserearis omnibus. Ex certa malitia, et obstinata, quia tales sunt indigni misericordia.
marg.|  .4. Convertentur ad vesperam. Satellites enim Saul venerunt vespere ad custodiendum domum David de nocte, ut predictum est.
marg.|  .5. Et famem patientur. Idest magno desiderio querentes occidere David. In Hebreo. Habetur. Et latrent ut canes. Quia inter se loquebantur quomodo eum occiderent.
marg.|  .6. Et circumibunt civitatem. Quia non solum custodiebant domum David, sed aliqui eorum currebant per vicos, ne manus eorum evaderet. Vel quia postquam sciverunt eum fugisse scrutabantur loca civitatis, si forte alicubi lateret.
marg.|  .7. Ecce loquentur. Quia inter se tractabant de ipsius David occisione.
marg.| {3.852} .8. Quoniam quos audivit. Idest, ac si nullus eos audiret, unde in translationeHieronymi habetur : Quasi nemo audiat. Tamen Michol audivit, et ipsi David annunciavit.
marg.|  .9. Et tu Domine. Hic consequenter describitur petitionis exauditio et primo quantum ad ipsius David liberationem secundo quantum ad adversariorum punitionem, ibi : Deus ostendit. Circa primum dicit : Et tu Domine deridebis eos. Frustrando eos ab intentione, quia cum obsiderent domum David, fugit per fenestram, ut predictum est.
marg.|  .10. Ad nihilum deduces omnes gentes. Malignantes similiter sicut et isti.
marg.|  .11. Fortitudinem meam ad te custodiam. id est exponendam tuo servitio.
marg.|  .12. Quia Deus susceptor. Liberando me a querentibus me occidere.
marg.|  .13. Deus meus misericordia eius preveniet me. Quia Deus misericorditer liberavit David antequam veniret mane, in quo Saul disposuerat eum occidere.
marg.|  .14. Deus ostendit. Hic consequenter ponitur exauditio petitionis David quantum ad adversariorum punitionem, cum dicitur : Deus ostendit mihi super inimicos etc. id est super Saul et satellites suos.
Numérotation du verset Ps. 58,ad litteram 
marg.| {3.853} .1. Ne occidas eos. ulciscendo de manu propria, quia hoc faciam per alios in iustitia mea. Licet autem non sit scriptum, quod Deus mortem Saulis, et suorum satellitum David revelaverit, tamen hoc credendum est, eo quod cum esset propheta hoc dixit, et hoc David adimplevit, quia Sauli bis manibus eius tradito a morte pepercit, ut habetur. 1Rg. 24. et 26.
marg.|  .2. Nequando obliviscantur. suis persecutoribus misereri, hec enim misericordia David regis data est in exemplum totius plebis.
marg.|  .3. Disperge illos in virtute tua. hoc fuit adimpletum in monte Gelbe, quando coram Philistheis ceperunt, per diversas vias fugere, 1Rg. ult.
marg.|  .4. Delictum oris eorum. resumatur ly depone cum dicitur : Delictum oris eorum sermonem labiorum ipsorum, quia verba (quibus Saul, et Deg disponebant David interficere) fuerunt deposita, et deiecta, quando ceciderunt in monte Gelbe.
marg.| {3.854} .5. Et comprehendantur, etc. Quandiu enim Saul fuit humilis, placuit Deo, et electus fuit in regem, et quando superbivit, dominus eum abiecit, ut habetur. 1Rg. 15.
marg.|  .6. Et de execratione, et mendacio quia imminente morte Saulis reprehensus fuit a Samuele sibi apparente de transgressionibus suis, ut habetur. 1Rg. 28.
marg.|  .7. Et scient. per experientiam punitionis, et revelationem Samuelis, quia deus dominabitur Iacob, transferens regnum ad David, et domum eius.
marg.|  .8. Convertentur ad vesperam. istud refertur ad famem inductam tempore David in terra Israel, ut habetur. 2Rg. 21. que fuit inducta a Deo tribus annis propter peccatum Saulis, qui iniuste occiderat Gabaonitas, ut ibidem dicitur, et ideo illi de cognatione, et tribu Saulis in illa fame fuerunt gravius afflicti, et quantum ad hoc dicitur. Convertentur ad vesperam. revertendo ad proprias domos de agro, vel alio laboritio, sicut moris est.
Numérotation du verset Ps. 58,ad litteram 
marg.| {3.855} .1. Et famem patientur , quia non invenient ibi unde reficiantur. .2.   Circumibunt. querendo victum per mendicitatem.
marg.|  .3. Ipsi dispergentur. transeundo ad alia loca, que tempore illius famis erant minus afflicta.
marg.|  .4. Ad manducandum. idest, ad querendum victum.
marg.|  .5. Si vero. non fuerint saturati. Et accipitur hic si, pro quia, quia non inveniebant ad sufficientiam. ideo subditur.
marg.|  .6. Et murmurabunt. per impatientiam, quia multi eorum impatienter illam penuriam sustinebant.
marg.|  .7. Ego autem. Hec est ultima pars huius psal. in qua ponitur ipsius David gratiarum actio pro sua liberatione, cum dicitur. Ego autem cantabo. idest, in devotis canticis laudabo.
marg.|  .8. Fortitudinem tuam. qua me eripuisti de insidiis Saulis.
marg.|  .9. Et exaltabo mane misericordiam tuam. id est summo mane surgam ad magnificandum misericordiam tuam, et subdit causam.
marg.| {3.856}
marg.| .10. Quia factus es susceptor meus, etc. de adversariorum meorum manibus.
marg.|  .11. In die tribulationis mee. quia disponebant omnino me occidere.
marg.|  .12. Adiutor meus, tibi psallam, quia. Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem expressionem devotionis sue. Moraliter posset exponi Psalmus iste de quolibet fideli in angustia existente qui per preces suas meretur liberari, et persecutores suos puniri. Allegorice vero exponitur de Christo per David figurato, qui custoditus fuit in sepulchro tamquam alter David in domo. Sed hoc non obstante per divinam potentiam resurrexit, et Iudei, qui illum in sepulchro fecerant custodiri, in penam huius fuerunt per Romanos captivati, et per orbem dispersi, tamen ad vesperam huius mundi convertentur ad Christum, et famem patientur per fidei Christiane zelum, contra hereses sicut canes latrantes, et fidem Christi cum fervore magno, et desiderio predicantes. Sed de hac expositione breviter pertranseo, quia diffuse traditur in Glossa ordinaria super librum psalmorum.
Numérotation du verset Ps. 58,moraliter 
marg.| {3.849} .1. Eripe me etc. Psalmum istum fecit David quando Saul misit nuntios ad occidendum David in domo sua, sed per Micol fuit salvatus.
marg.| Moraliter autem potest exponi de quolibet iusto evadente mortis periculum ex Dei beneficio. Specialiter autem de beato Petro in carcere recluso, ut occideretur, sed per angelum fuit liberatus, ut habetur Act. 12.a. Igitur primo ponitur ipsius Petri et Ecclesie deprecatio pro Petri liberatione cum dicitur.
marg.|  .2. Eripe me de inimicis meis. Herode scilicet et Iudeis.
marg.| {3.850} .2. Et ab insurgentibus, etc. id est a militibus custodientibus me.
marg.|  .3. Eripe me de operantibus iniquitatem. Tales enim erant predicti, scilicet Herodes, milites et Iudei.
marg.|  .5. Quia ecce ceperunt etc. Me tenentes inclusum, ut auferant eam.
marg.|  .6. Neque iniquitas. Petrus enim non patiebatur propter culpam suam, sed propter iustitiam.
marg.|  .11. Exurge in occursum meum. Ad me liberandum.
marg.|  .12. Et vide , Meam innocentiam et malitiam eorum.
marg.|  .13. Et tu Domine Deus virtutum. id est Deus angelorum, et hominum.
Numérotation du verset Ps. 58,moraliter 
marg.| {3.851} .2. Intende ad visitandas gentes. Secundum eorum merita et de merita, et ideo subditur.
marg.|  .3. Non miserearis, etc.  Convertentur ad vesperam. id est tarde. Herodes enim et milites simul versi fuerunt ad occisionem Petri, sed tarde, quia per angelum liberatus fuit precedenti nocte.
marg.|  .5. Et famem patientur. id est desiderium inveniendi Petrum, et ad hoc circumierunt civitatem.
marg.|  .7. Ecce loquentur in ore. Mirantes de evasione Petri.
marg.|  .7. Et gladius in labiis eorum. Dicentes quod si inveniretur statim iugularetur, ne alias evaderet.
marg.| {3.852} .8. Quoniam quis audivit. Querebant enim solicite si aliquis audisset, ubi esset.
marg.|  .9. Et tu Domine deridebis. Frustrando ab intento.
marg.|  .10. Ad nihilum deduces omnis gentes. scilicet Iudeorum per exercitum Romanorum.
marg.|  .11. Fortitudinem meam ad te custodiam. Ad hoc enim reservatus fuit Petrus, ut discurreret usque Romam ad fidem Christi predicandam.
marg.|  .14. Deus ostendit. Hic secundo describitur deiectio Iudeorum propter persecutionem Christi in se, et in membris suis, scilicet Petro et aliis discipulis. Deus ostendit mihi super inimicos meos etc. Verbum est Ecclesie que ex divina inspiratione mota, non suasit principibus.
Numérotation du verset Ps. 58,moraliter 
marg.| {3.853} Christianis interfectionem Iudeorum, sed magis reservationem eorum, ut sint in recordationem passionis Christi populo Christiano in diversis terris. ideo subditur.
marg.|  .3. Disperge illos in virtute tua. quod fecit dominus per Romanos, qui multos ex eis vendiderunt nationibus diversis, et sic sunt depositi a regni, et sacerdotii dignitate.
marg.|  .4. Delictum oris eorum. supple fuit per sermonem eorum Christum coram Pilato negando, et mortem ipsius nequiter postulando.
marg.|  .5. Et comprehendantur. ex qua rebellaverunt Romanis, propter{3.854} quod comprehensi fuerunt ab eis.
marg.|  .6. Et de execratione, et mendacio annuntiabuntur. iuraverant enim servire Romanis sub tributo, et in consummatione belli arguit eos Titus de fractione huius iuramenti.
marg.|  .7. Et scient. per experientiam sue pene.
marg.| † Quia deus dominabitur Iacob, et finium terre. in omnibus gentibus terre.
marg.|  .8. Usque ad vesperam, et famem patientur, ut canes. nam prope finem obsidionis Ierusalem passi fuerunt tantam famem, quod pueros comedebant, et potentes per civitatem discurrebant ad rapiendum{3.855} sibi cibum, et quando non poterant invenire, contra deum per impatientiam murmurabant.
marg.|  .7. Ego autem. Hec est tertia pars in qua ponitur gratiarum actio de Iudeorum eiectione, et ecclesie exaltatione, cum dicitur in persona ecclesie : Ego autem cantabo fortitudinem tuam. Iudeos deiicientem.
Numérotation du verset Ps. 58,moraliter 
marg.| {3.856} .9. Et exaltabo mane misericordiam tuam. populum Catholicum exaltantem.
marg.|  .10. Quia factus es. scilicet in persecutione Iudeorum, et postea in persecutione tyrannorum, propter quod subditur.
marg.|  .12. Adiutor meus, etc. corde, et ore confitendo tuam bonitatem.
Numérotation du verset Ps. 58,additio 
marg.| {3.855} In Ps. 58. Eripe me de inimicis meis Deus.
marg.| Littera huius psal. pro magna parte non potest applicari ad historiam illam 1Rg. 19.s. quando misit Saul satellites, ut custodirent David in domo sua, ut interficeretur, etc. Non enim recte appropriatur huic proposito, quod dicitur. Et tu domine deus virtutum intende ad visitandas omnes gentes, etc. Cum iste casus fuit singularis in quo visitatio divina, sed non extendebat ad omnes gentes etc. sed tantum ad liberationem David, et suorum. Etiam si dicatur, quod liberatio ipsius David quodammodo se extendebat ad totum populum Israelis, eo quod erat ipsorum rex futurus, adhuc improprie seu impertinenter diceretur super hoc. Ad visitandas omnes gentes. Similiter ubi dicitur : Ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei, sed disperge illos in virtute tua, etc. Dicere etiam, quod Deus preceperat David, quod non interficeret Saul, ne oblivisceretur populus misereri persecutoribus suis, est omnino sine fundamento, nusquam enim tale legitur in historia propria ipsius David : Nec ipse David abstinuit ab occisione Saulis ex misericordia, sed potius ex fidelitate, ut habetur 1Rg. 26.b. Quis mittet manum in Christum domini, etc. Similiter cum dicit : Disperge illos in virtute tua, quod proprie intelligitur de adversariis, non fuit adimpletum in Gelbe, ut dicit postil. nam ibi Saul, et Deg, qui fuerunt principales adversarii occisi sunt, et non dispersi. Similiter dicere, quod illud, quod legitur. Convertentur ad vesperam, et famem patientur, ut canes, etc. referendum est ad alios de cognatione Saulis, qui fuerunt in illa fame gravius afflicti, quam ceteri, est omnino sine fundamento. Nam in illa historia. 2Rg. 21. ubi de hac fame agitur, nihil legitur speciale de cognatione Saulis quantum ad hoc, quod paterentur graviorem famem, quam ceteri. Insuper, et veritas Hebraica in hoc loco, ubi nos habemus : Famem patientur, habet. Et rugient ut canes. Unde verius dicendum est, et magis littere consonum, quod licet in hoc Psalmo agatur saltem in sui principio, et forte etiam in fine, de custodia David per satellites suos, que fuit figura Christi, in sepulchro a militibus custoditi, tamen pro magna parte Psalmus iste ad litteram transit ad agendum de re figurata, scilicet de Christo in sepulchro custodito, et de eius resurrectione, et pena adversariorum, et etiam de reconciliatione eorum, prout plene in Glossa ordinaria habetur, nec est iste sensus allegoricus, prout postil. dicit, sed proprie litteralis tamquam ex necessitate {3.856} littere consurgens.
marg.| Si autem obiiciatur de titulo in quo continetur, quando misit Saul, et custodierunt domum ad occidendum eum, ex quo videtur, quod materia huius psal. referenda est tantum ad illam custodiam ipsius David, et eius liberationem, et huiusmodi.
marg.| Ad hoc respondetur, quod illa verba tituli non denotant, tota materia psal. litteralis sit de illa custodia David, sed tantum quod psal. fuit factus a David tempore illius custodie. Non enim dicit titulus, quod illud canticum est de missione Saul ad custodiam David in domo, etc. sed quod fuit factus quando misit, etc. unde titu. demonstrat tempus editionis psal. non materiam, sicut in multis propheticis locutionibus hoc habetur. unde Is. 6. cum legitur. In anno quo mortuus est rex Ozias, etc. non intelligitur, quod revelatio prophetica debeat intelligi tantum de morte Ozie, quia multa maiora, et diviniora fuerunt Esaie revelata pro tunc, ut patet ibidem. Sed tantum ille tit. denotat tempus revelationis, et sic in proposito.
marg.| Est tamen notandum, quod quia, ut dictum est, custodia David in domo fuit figura custodie Christi in sepulchro, tenendum est, quod David existens in illo periculo petebat Deo hec, que sequuntur. Primo petebat a Deo suam liberationem, dicens. Eripe me de inimicis meis, etc. usque ibi. Exurge in occursum meum, et vide. et tunc David illuminatus per spiritum de custodia Christi in sepulchro, quam figurabat, in qua Christus custodiebatur, non ut occideretur secundum carnem cum iam mortuus esset, sed ut occiderent eius famam, occultando resurrectionem eius, et sic eum tollerent de cordibus fidelium, quod minime valuerunt, sicut neque custodes David cum potuerunt occidere. Super quod David consequenter secundo prophetice orat pro resurrectione Christi a sepulchro, dicens. Et tu domine deus virtutum intende ad visitandas omnes gentes. ubi Hebraica veritas habet. Resurge ad visitandas omnes gentes. Resurrectio enim Christi ordinata fuit ad generalem iustificationem mundi secundum sufficientiam, iuxta illud ad Ro. 4.d. Resurrexit propter iustificationem nostram. Sed quia non omnes participes sunt gratie resurrectionis. Ideo consequenter subditur tertio Non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem, hoc est dicere quamvis visitatio tua sufficiens sit ad visitandas omnes gentes, nonomnibus misereberis, sed quibusdam, s. predestinatis. ideo proprie dicit. Non miserearis omnibus etc. subintellige, sed quibusdam, ut habetur in gl. {3.857} Et quia inter illos operantes iniquitatem circa personam Christi, et circa eius custodiam in sepulchro, de qua agitur principales fuerunt Iudei. Ideo de ipsis quarto tractat tripliciter.
marg.| Primo de statu quorundam eorum, scilicet, qui conversi sunt ad fidem post resurrectionem Christi, et ascensionem, et confirmationem apostolorum, de quibus dicit. Convertentur ad vesperam. id est tardius seu serius, quia antequam eum crucifigerent hoc debuissent facere, et isti famem convertendi alios patientur, ut canes, vel secundum Hebraicam veritatem. Et rugient. scilicet latrando in reprehensione infidelium ut patet de Paulo, similiter, et de Stephano, et de aliis. Qui quidem conversi. scilicet in primitiva ecclesia evangelizando : Circumibant civitatem. scilicet, mundum, qui circumstat undique Iudeam, ubi ista dicebantur, sicut canes in nocte rugiunt contra fures, et latrones. Possunt etiam intelligi : Convertentur ad vesperam. de Iudeis, qui per intervalla temporum post divulgationem evangelii convertuntur quotidie, qui dicuntur ad vesperam converti, idest in sexta etate seculi. Ex quibus fuerunt similiter, et erunt nonnulli, qui circumeunt civitatem scilicet, ecclesiam contra hereticas, vel saltem contra iudaicas impugnationes, ut patet in gestis seu tractatibus talium, qui inveniuntur precipue in Hespania, ubi Iulianus Pomerii de stirpe Hebraica fuit Toletanus archiepiscopus tertius, successor beati Alfonsi, et eius maxime imitator, prout in historia Rhoderici Toletani habetur. Similiter, et Petrus Alfonsi, huius nationis, qui edidit quendam dialogum solemnem ad fidei Catholice confirmationem. Similiter, et magister Alfonsus Burgensis magnus philosophus, et biblicus, qui in sexagesimo etatis sue anno fere fidem Christi, et sacrum baptismum suscepit. Et consequenter cum esset sacrista ecclesie Balisolitanensis plura opuscula ad confirmationem fidei, et confutationem iudaice perfidie edidit, et sic de aliis. De quibus dicit, et principalius de primitivis. Ecce loquuntur in ore suo, etc. quia etiam ipsi conversi loquuntur in ore suo magnalia dei, que aliis intimant : unde : Gladius in labiis eorum. scilicet gladius verbi dei penetrabilior omni gladio, ut in epistola Hbr. 4.e. Et sequitur. Quoniam quis audivit. quasi dicat, ideo instans predicatio talium conversorum ad fidem fuit a Deo suis temporibus preordinata, quoniam quis audivit, quia scilicet pauci audiunt cum effectu verbum dei, et quandoque magis inclinantur ad audiendum similium predicationes tamquam magis contenti de testimoniis adversariorum. Sed quia multi sunt, qui corde non audiunt istos, nec illos. Sequitur : Et tu domine deridebis eos. scilicet non audientes. Cetera possent faciliter applicari huic proposito, scilicet, usque ibi. Deus ostendit mihi super inimicos meos, etc.
marg.| Ubi ostenditur secundus status Iudeorum, scilicet perfidorum, qui obstinati remanent in nequitia sua protervientes quorum statum, vel potius ruinam Psal. declarat. cum dicit. Deus ostendit mihi super inimicos meos, idest, ostendit mihi qualiter isti inimici Christi sunt puniendi ad gloriam dei, et ecclesie utilitatem. Pro quo sciendum, quod licet magnitudo sceleris Iudeorum Christum occidentium seu ipsius occisionem consequenter approbantium, tanta fuerit, quod videretur congruum divine iustitie, ut statim delerentur de terra, prout habetur Nu. 14.b. Consumam eos subito. tamen divina sapientia ordinavit ne funditus, et subito perirent de hoc seculo. Tum ut ex eis quandoque aliqui in temporum successione salvarentur. Tum ut ecclesia testimonia veteris legis ab eis haberet. Sunt enim prout dicit glo. quedam bibliothece nostri, et baiuli codicum nostrorum, a quibus tanto fiducialius in originalibus sacre scripture accipitur testimonium, quanto nobis avidius adversantur. Tum quia vindicta divina in eis magis relucet, cum in diversis temporibus, et in variis locis, deiectio, et opprobrium eorum demonstratur, quam si in brevi tempore, et in quibusdam regionibus consumpti fuissent quod proprie orabat Psalmista, dicens : Ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei. scilicet ne obliviscantur misericordie tue, qua eos spectas, ut ad conversionem provocent, similiter ne obliviscantur sacrarum litterarum tuarum, que apud eos originaliter resident. Similiter ne obliviscantur iustitie tue, videntes eos quotidie affligi, et supprimi in penam sceleris occisionis Christi, quia omnia possunt tradi oblivioni, si celeriter fuissent consumpti. Magis enim movent visa, quam audita, sicut sensus visus certior est auditu, et ceteris sensibus prout in 1. Metaphysi. Et quia si in uno loco seu regione tantum remansissent puniendi, non sequerentur predicte utilitates in toto orbe. idcirco dicit. Disperge illos in virtute tua. id est per omnes gentes dispergantur, ut testimonia sacre scripture, que{3.858} apud eos sunt similiter, et evidentia divine vindicte ubique demonstrentur. unde sequitur. Et depone eos, scilicet, ut sint opprobrium hominum. Et quia illi perfidi, et si opere non possunt iam contra Christum recalcitrare, verbis tamen non cessant eum blasphemare, idcirco dicit : Delictum oris eorum, sermonem labiorum ipsorum : Ex quo sequitur, quod comprehenduntur in superbia sua. Nam secundum glo. comprehenditur aliquis in superbia sua, cum videt se superbe egisse, et tamen frustra, quia factum eorum irritum vident, et tamen remanet delictum eorum apud alios in memoria, et hoc specialiter in duobus. Primo in execratione, in qua sunt communiter inter gentes. Similiter, et in mendacio, inquantum contra Christum mendacia finxerunt, non solum in vita dicentes eum seductorem, etc. sed etiam in morte asserentes ipsum non resurrexisse, et dantes pecuniam ad occultandam resurrectionem, ut habetur Mt. 28. et hoc est, quod dicitur. Et de execratione, et mendacio annuntiabuntur. scilicet ab apostolis, et aliis veris predicatoribus : unde finis talium, scilicet Iudeorum in protervia sua pertinacium, est in consummatione, et in ira consummationis, idest in vindicta dei qua peccator consumitur : ita ut finaliter pereat ab esse eterno, et glorioso, de quo sequitur. Et non erunt, et sequitur. Et scient, quia dominus dominabitur Iacob, et finium terre. hoc est, quia iam in illa consummatione per experientiam cognoscent, quod Christus quem contempserunt dominabitur, Iudeis, et gentibus, etc.
marg.| Consequenter declarat tertium statum Iudeorum, scilicet quando in fine mundi convertentur, et de his dicit. Convertentur ad vesperam. scilicet, in fine mundi, que est eius vespera simpliciter, et potest construi cum precedenti versu sic : Cum illi Iudei scient, quia deus dominabitur Iacob, et finium terre per veram fidem tunc convertentur, exponatur versus, sicut prius. Et sequitur de istis : Ipsi iam dispergentur ad manducandum, scilicet, ut alios lucrentur, si vero non fuerint saturati, eo quod multi remanebunt increduli, murmurabunt contra tales, id est, increpabunt. Sed notandum ubi translatio nostra habet, et murmurabunt, Hebraica littera habet vaialinu, a radice lun, que est dictio equivoca, et uno modo significat murmurationem, alio modo significat mansionem seu quietem, quam homo dicitur habere in nocte, cum iam est in domo recollectus, et cessat a laboribus diurnis eo modo quo dicitur Gene. 24. Locus spatiosus ad manendum ubi enim dicitur ad manendum, ponitur similis dictio, sicut hic. Et ad istam ultimam significationem magis tendit littera prius, prout hic proprie syllabizatur, et sic erit sensus. Si non fuerint saturati, scilicet quia non omnes convertentur, tamen iam quiescent seu cessabunt, quia iam finis huius mundi erit in quo talia habent cessare.
marg.| Consequenter quinto concludit in persona Christi hominis, qui totam laudem, et victoriam Deo attribuit. Ego autem cantabo fortitudinem tuam, et exultabo mane misericordiam tuam, quia ut ait psal. Ad vesperum demorabitur fletus, et ad matutinum letitia, In quo insinuatur letitia resurrectionis, que mane dominice diei primo fuit manifestata, quia factus est susceptor meus, etc. me resuscitans, et refugium meum a custodia adversariorum liberans, quia omnia divine misericordie attribuit concludens : Deus meus misericordia mea.
Numérotation du verset Ps. 58,replica Döring 
prol.| In Ps. Eripe me, etc. Quem postil. exponit de David custodito in sua domo, etc. prout titulus huius Ps. formaliter sonat. Burgens. qui consuevit titulos magnificare, et secundum formam tituli materiam psal. assignare, hic dimittit formam ti. exponens psal. istum de Christo custodito in sepulchro redarguens postil. qui secundum formam ti. accipit materiam psal. ad cavendum sententiarum inuolutionem. Catholice potest dici quod litteralis sensus huius psal. primus est de David iuxta formam tit. sed per allegoriam est de Christo, cuius figuram gessit David in multis, ut supra sepe dictum est, et specialiter in hac materia huius psal. Et cum Burgens. dicit hunc sensum fore litteralem de Christo, conceditur ei, sicut supra, quod est sensus principalis, sed non primus ad litteram secundum vocum significationem : Est igitur sensus litteralis primus de David tamquam de figura, sed principalis est de Christo tamquam figurato. Argumenta autem Burgens. de applicatione quorundam versuum modici ponderis sunt, nam sunt quedam congruentie applicabiles pro, et contra, que de necessitate rationis nihil concludunt.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 58), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 21/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_58)
Signaler un complément d'information

Notes :