Psalmus 105
Numérotation du verset
Ps. 105,1
¶Alleluia alleluia1.
¶Codd. :
(Ps. 105) textus :
Hi
D30
Rusch
Ps-G
; glossa :
Rusch
1 alleluia²
Ps-G
(
F V D
) ΩS
Rusch
]
om. Ps-G,
Vox Ecclesie
D30
Numérotation du verset
Ps. 105,I
Confitemini Domino
quoniam bonus ¦
quoniam in seculum
misericordia eius.
Numérotation du verset
Ps. 105,2 II
Quis loquetur potentias Domini ¦
auditas faciet omnes laudes eius?
Numérotation du verset
Ps. 105,3 III
Beati qui custodiunt iudicium ¦
et faciunt iustitiam
in omni tempore.
Numérotation du verset
Ps. 105,4 IV
Memento nostri Domine in beneplacito populi tui ¦
visita nos
in salutari tuo.
Numérotation du verset
Ps. 105,5 V
Ad videndum in bonitate electorum tuorum†
ad letandum
in letitia
gentis tue ¦
ut2 lauderis cum hereditate tua.
2 ut Hi
Rusch Ps-G cum Ps-R
] et
Ps-G
(F I Q* ΦRGV
G*
K)
Numérotation du verset
Ps. 105,6 VI
Peccavimus
cum patribus nostris ¦
iniuste egimus
iniquitatem fecimus.
Numérotation du verset
Ps. 105,7 VII
Patres nostri
in Egypto
non intellexerunt
mirabilia tua ¦
non fuerunt memores multitudinis misericordie tue.
Numérotation du verset
Ps. 105,VIII
Et irritaverunt ascendentes in mare3 ¦ mare Rubrum† 4
3 mare] mari
D30
|
4 mare mare Rubrum] mari mari Rubro
D30,
mare mari Rubro
Cor2
(antiqui variaverunt regimen propositionum quia hebr. et Ieronymus diversificant sic :
SUPER MARE IN MARI RUBRO
require supra 103, 2 et infra 108, 18 Isaie 28, 6)
|
Numérotation du verset
Ps. 105,8 IX
Et
salvavit eos
propter nomen suum ¦
ut notam faceret potentiam suam.
Numérotation du verset
Ps. 105,9 X
Et increpuit mare Rubrum et exsiccatum est ¦
et deduxit eos in abyssis
sicut in deserto.
Numérotation du verset
Ps. 105,10 XI
Et
salvavit eos
de manu odientium ¦
et redemit eos de manu inimici.
Numérotation du verset
Ps. 105,11 XII
Et operuit aqua tribulantes eos ¦
unus ex eis non remansit.
Numérotation du verset
Ps. 105,12 XIII
Et crediderunt
in5 verbis eius ¦
5 in D30*
Rusch Weber
]
om.
D30² (eras.)
et laudaverunt
laudem eius.
Numérotation du verset
Ps. 105,13 XIV
Cito fecerunt
obliti sunt operum eius ¦ et non sustinuerunt consilium eius6.
6 obliti sunt]
om.
ΩS | et
Ps-G
(
Ψ
B
V D
)
Ω
Clementina cum P-R
]
om.
Rusch Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 105,14 XV
Et concupierunt concupiscentiam
in deserto ¦ et temptaverunt Deum in inaquoso.
Numérotation du verset
Ps. 105,15 XVI
Et dedit eis petitionem ipsorum ¦ et misit saturitatem in animas7 eorum.
7 animas
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Hi Rusch
cum Ps-R
] anima
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 105,16 XVII
Et irritaverunt Moysen in castris ¦ Aaron sanctum Domini.
Numérotation du verset
Ps. 105,17 XVIII
Aperta est terra
et deglutivit Dathan ¦ et
operuit super congregationem Abiron8.
8 Abiron Hi
Rusch
etc Abiran
Ps-G
(ΦRG)
Numérotation du verset
Ps. 105,18 XIX
Et exarsit ignis in synagoga
eorum ¦
flamma combussit peccatores.
Numérotation du verset
Ps. 105,19 XX
Et fecerunt vitulum
in Horeb9 ¦
9 (H)oreb
Ps-G
(ΨB D²) ΩS
Rusch
] Choreb
Ps-G Ps-R
, Horeb
Ps-G
(
G
K²) Hi
Clementina cum Ps-R
(
K R
etc.)
et
adoraverunt sculptile.
Numérotation du verset
Ps. 105,20 XXI
Et mutaverunt gloriam suam ¦
in similitudinem vituli10
10 similitudinem
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Hi
cum Ps-R
(nonnulli
codd.
) Ps-αγδζ] similitudine
Rusch Ps-G cum Ps-R
comedentis fenum.
Numérotation du verset
Ps. 105,21 XXII
Obliti sunt Deum qui
salvavit eos † qui fecit magnalia
in Egypto
Numérotation du verset
Ps. 105,22
mirabilia
in terra Cham ¦ terribilia
in mari Rubro.
Numérotation du verset
Ps. 105,23 XXIII
Et
dixit ut disperderet eos ¦
si non Moyses electus eius stetisset
in confractione
in conspectu eius.
Numérotation du verset
Ps. 105,XXIV
Ut averteret iram eius
ne disperderet eos ¦
Numérotation du verset
Ps. 105,24
et pro nihilo
habuerunt terram desiderabilem.
Numérotation du verset
Ps. 105,XXV
Non crediderunt verbo eius†
Numérotation du verset
Ps. 105,25
et murmuraverunt11 in tabernaculis suis ¦
11 murmuraverunt
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Hi
Rusch cum Ps-R
] murmurabant
Ps-G
(R F I)
non exaudierunt
vocem Domini.
Numérotation du verset
Ps. 105,26 XXVI
Et elevavit manum suam super eos ¦
ut prosterneret eos in deserto.
Numérotation du verset
Ps. 105,27 XXVII
Et ut deiceret semen eorum
in nationibus ¦ et disperderet12 eos in regionibus.
12 disperderet
Ps-G
(
V D
) ΩS
Rusch cum Ps-ασ Ps-R
(
M U Q
²)] disperget Ω
M, dispergeret
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 105,28 XXVIII
Et initiati sunt Beelphegor ¦
et comederunt sacrificia mortuorum.
Numérotation du verset
Ps. 105,29 XXIX
Et irritaverunt eum in adinventionibus suis ¦
et multiplicata est in eis ruina.
Numérotation du verset
Ps. 105,30 XXX
Et stetit Phinees13 et placavit ¦
13 Phinees Ω
M
edd scrips.
, Finees Hi
Rusch Ps-G
et
cessavit quassatio.
Numérotation du verset
Ps. 105,31 XXXI
Et reputatum est
ei ad14 iustitiam ¦ in generatione et generationem usque in sempiternum.
14 ad
Ps-G
(R* D) Hi ΩS cum P-R] in
Ps-G D30
Numérotation du verset
Ps. 105,32 XXXII
Et
irritaverunt eum15
15 eum
Ps-G
(Q
G
K² ΨB V D) ΩS
Rusch edd.
cum P-R] ÷ eum Φ,
om. Ps-G
ad aquas16 Contradictionis † et vexatus est
16 aquas
Ps-G
(ΨB V D) ΩS cum P-R] aquam etc.
Ps-G
Moyses propter eos ¦
Numérotation du verset
Ps. 105,33
quia exacerbaverunt spiritum eius.
Numérotation du verset
Ps. 105,XXXIII
Et
distinxit in labiis suis ¦
Numérotation du verset
Ps. 105,34
non disperdiderunt gentes
quas dixit Dominus17 illis.
17 Dominus
Ps-G
Hi] + Deus
Rusch
Numérotation du verset
Ps. 105,35 XXXIV
Et commixti sunt
inter gentes et didicerunt opera eorum
Numérotation du verset
Ps. 105,36
et servierunt sculptilibus eorum ¦ et
factum est
illis in scandalum.
Numérotation du verset
Ps. 105,37 XXXV
Et immolaverunt filios suos ¦
et filias suas demoniis.
Numérotation du verset
Ps. 105,38 XXXVI
Et effuderunt sanguinem innocentem†
sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum ¦
quas sacrificaverunt sculptilibus Chanaan.
Numérotation du verset
Ps. 105,XXXVII
Et interfecta est
terra in sanguinibus†
Numérotation du verset
Ps. 105,39
et contaminata est
in operibus eorum ¦ et fornicati
sunt in adinventionibus suis.
Numérotation du verset
Ps. 105,40 XXXVIII
Et iratus est furore Dominus
in populo suo18 ¦ et abominatus est hereditatem suam.
18 populo suo] populum suum D30
Ps-G
(ΦG²V ΨB* D Ω
M) Ed1530
Clementina cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 105,41 XXXIX
Et tradidit eos in manus gentium ¦
et dominati sunt
eorum qui oderunt19 eos.
19 oderunt
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
Ω
Rusch cum Ps-R
] oderant
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 105,42 XL
Et tribulaverunt eos inimici eorum † et humiliati sunt sub manibus eorum ¦
Numérotation du verset
Ps. 105,43
sepe liberavit eos.
Numérotation du verset
Ps. 105,XLI
Ipsi autem exacerbaverunt eum
in consilio suo ¦
et
humiliati sunt in iniquitatibus suis.
Numérotation du verset
Ps. 105,44 XLII
Et vidit cum tribularentur ¦
et audivit20 orationem eorum.
20 audivit
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Hi
Rusch
(odivit )] audiret
Ps-G
(R F² I ΦRGV)
Numérotation du verset
Ps. 105,45 XLIII
Et memor fuit testamenti sui ¦
et penituit eum secundum multitudinem misericordie sue.
Numérotation du verset
Ps. 105,46 XLIV
Et dedit eos
in misericordias ¦
in conspectu omnium qui ceperant eos.
Numérotation du verset
Ps. 105,47 XLV
Salvos fac nos
Domine Deus noster ¦ et congrega nos de nationibus.
Numérotation du verset
Ps. 105,XLVI
Ut confiteamur
nomini sancto tuo21 ¦ et gloriemur in laude tua.
21 s. t.
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
),
Rusch cum Ps-R
] inv.
Ps-G
Hi
Numérotation du verset
Ps. 105,48 XLVII
Benedictus
Dominus Deus Israel 22
22 Dominus Deus
Ps-G
]
inv. Rusch
(hapax)
a seculo et usque in seculum ¦
et dicet omnis populus fiat fiat.
Psalmus 105
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1249}
Confitemini domino.
Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo, et in translatione communi. Halleluia halleluia. Semel pro laude Dei in presenti, et iterum pro laude eius in civitate celesti, et secundum hoc dicitur Apoc. 19.a. Audivi voces in celo angelorum dicentium halleluia, etc. sequitur postea. Et iterum dixerunt halleluia. propter quod in ecclesia quando cantatur versus halleluia in principio dicitur halleluia, et in fine resumitur. Dividitur autem psalmus {3.1250} iste in duas partes, quia primo Psalmista invitat ad laudem divinam, secundo postulat eius gratiam, ibi. Memento nostri. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Confitemini domino.
bonitate cuius non est finis, et quia non solum bonus est in se, sed etiam bonitatem suam communicat creaturis, ideo subditur.
marg.|
.2.
Quoniam in seculum.
Et quia non possunt sufficienter ista enarrari a creatura intellectuali, ideo subditur.
marg.|
.3.
Quis loquetur potentias.
quasi dicat nullus, cum sit potentie infinite, et maior omni laude, Eccl. 44.d.
marg.|
.4.
Beati qui custodiunt.
recte iudicando quantum ad iudices.
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1251} .1.
Et faciunt iustitiam.
recte vivendo cum proximo quantum ad omnes.
marg.|
.2.
In omni tempore.
quia qui perseveraverit usque in finem in bono opere, salvus erit, secundum dictum salvatoris. Mt. 10.c.
marg.|
.3.
Memento.
Hic consequenter Psalmista implorat divinam gratiam, et primo ponitur huius supplicatio. Secundo peccatorum confessio, ibi : Peccavimus. Tertio resumitur dicta deprecatio, ibi : Salvos fac nos. Circa primum dicit : Memento nostri domine. conferendo tuam gratiam. ideo subditur :
marg.|
.4.
In beneplacito.
quia suam gratiam habens placet ei.
marg.|
.5.
Visita nos in salutari.
id est ad salvationem nostram, non ad damnationem qualiter visitas reprobos, et quia salus eterna consistit in visione divina, ideo subditur.
marg.|
.6.
Ad videndum.
scilicet, de facie ad faciem.
marg.|
.7.
In bonitate electorum tuorum.
quasi dicat ad hanc visionem solum perducentur electi decedentes in bonitate finali.
marg.|
.8.
Ad letandum in letitia.
quia illam visionem inseparabiliter concomitatur delectatio summa et letitia.
marg.|
.9.
Ut lauderis cum hereditate.
idest, cum electis qui sunt hereditas tua.
marg.|
.10.
Peccavimus.
quia vera humiliatio facit deprecationem nostram efficacem, secundum illud Eccl. 35.d. Oratio humiliantis se nubes penetrat, etc. ideo Psalmista sue deprecationi interponit peccatorum confessionem, et cum hoc recolit divinorum beneficiorum exhibitionem ut sic non solum confiteatur peccata, sed etiam aggravationem eorum ex divinorum beneficiorum ingratitudine consurgentem. Et dividitur in octo partes, secundum octo peccata et Dei beneficia : Partes patebunt prosequendo. Primum autem peccatum est infidelitatis, quia cum populus vidisset tot Dei beneficia et mirabilia in Egypto, tamen diffisus {3.1252} est de Dei potestate in transitu maris rubri dicens Moysi. Ex. 14.c. Forsitan non erant sepulchra in Egypto, ideo tulisti nos ut moreremur in hac solitudine. et hoc est quod dicitur. Peccavimus cum patribus nostris. id est sicut patres nostri, eorum peccata imitantes. Et quamvis Psalmista esset sanctus, tamen connumerat se peccatoribus eo quod erat membrum illius populi.
marg.|
.11.
Iniuste egimus.
contra proximum.
marg.|
.12.
Iniquitatem fecimus.
contra Deum.
marg.|
.13.
Patres nostri in Egypto.
quia si bene intellexissent, Deo de cetero firmiter adhesissent.
marg.|
.14.
Non fuerunt,
etc. pro eis Egyptios multipliciter affligendo, et eos a flagellis preservando, sicut patet precedenti Psal. Et hanc ingratitudinem patrum ostendit per effectum, dicens.
marg.|
.15.
Et irritaverunt.
scilicet Moysen super mare rubrum, et per consequens in eo dominum, dicentes. Forsitan non erant sepulchra, etc. ut preallegatum est.
marg.|
.16.
Et salvavit eos.
propter nomen suum, et non propter iustitiam eorum.
marg.|
.17.
Ut notam faceret.
quia omnia opera Dei ordinantur ad eius gloriam. Proverb. 16.a. Universa propter semetipsum operatus est dominus.
marg.|
.18.
Et increpuit mare rubrum.
hoc habetur satis diffuse. Ex. 14.
marg.|
.19.
Et salvavit eos.
idest, Egyptiorum persequentium eos ad occidendum.
marg.|
.20.
Et redemit eos.
idest de potestate Pharaonis regis Egypti.
marg.|
.21.
Et operuit aqua.
id est Pharaonem et eius exercitum eos persequentes. Et secundum quod dicitur Ex. 14.f. reversum est mare primo diluculo ad priorem locum, fugientibusque Egyptii : occurrerunt aque, et involvit eos dominus in mediis fluctibus.
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1253} .1.
Unus ex eis non remansit.
sicut ibidem subditur : Nec unus quidem superfuit ex eis.
marg.|
.2.
Et crediderunt.
Dicit hic Rabbi Salomon quod filii Israel timebant Egyptios sequi eos in deserto per aliam viam, quo usque viderunt Egyptios mortuos super littus maris, sed videntes tunc crediderunt verbis Dei et Moysi.
marg.|
.3.
Et laudaverunt laudem eius.
dicentes illud canticum : Cantemus domino, gloriose, etc. Ex. 15.a.
marg.|
.4.
Cito fecerunt.
Hic ponitur secundum peccatum, scilicet, murmurationis pro defectu cibi et potus, ut habetur Ex. 16. et 17. Item Nm. 11.c. de murmure pro defectu carnium, et 20.a. pro defectu aque et hoc est quod dicitur. Cito fecerunt. id est, parum steterunt in Dei laude.
marg.|
.5.
Obliti sunt operum eius.
quibus eis providerat in periculis maioribus.
marg.|
.6.
Et non sustinuerunt consilium eius.
Idest, non expectaverunt sufficienter tempus, in quo Deus disposuerat eis subvenire secundum consilium voluntatis sue, sed prevenerunt illud murmurando sine ratione.
marg.|
.7.
Et concupierunt concupiscentiam in deserto.
scilicet carnium ut dictum est.
marg.|
.8.
Et tentaverunt Deum,
etc. id est in loco aque penurioso : Et dicit tentaverunt, quia non solum petierunt aquas ad sitim suam relevandam, sed etiam ad experientiam sensibili exemplo, si Deus esset in eis, vel non, secundum quod dicitur. Ex. 17.
marg.|
.9.
Et dedit eis petitionem ipsorum,
scilicet carnes et aquas, ut planius continetur in locis preallegatis.
marg.|
.10.
Et misit saturitatem in animas eorum.
quia dedit eis carnes ad vescendum usque ad mensem integrum, ita quod vertebantur eis in nauseam ex nimia repletione, ut habetur Nu. 11. in Hebreo, et in translatione Hieronymi habetur. Et misit tenuitatem in animas eorum. Idest, {3.1254} defectum vivificandi corpora, quia sicut dicitur ibi : Adhuc carnes erant in ore eorum, et ecce furor domini concitatus in populum percussit eum plaga magna nimis : vocatusque est locus ille sepulchrum concupiscentie : Ibi enim sepelierunt populum qui desideraverat carnes.
marg.|
.11.
Et irritaverunt Moysen in castris, Aaron sanctum domini.
Hec est tertia pars in qua describitur peccatum seditionis Core, et sibi adherentium, qui pro ambitione sacerdotii movit seditionem contra Moysen et Aaron. Nm. 16. prout ibidem diffusius fuit dictum : et hoc est quod dicitur. Et irritaverunt Moysen in castris Aaron sanctum domini. id est, consecratum ad fungendum sacerdotio coram domino, secundum quod habetur Levit. 9. Irritatio autem ista fuit, quia Core et sibi adherentes dixerunt eis : sufficiat vobis quia omnis multitudo sanctorum est. Et quasi dicat, debet vobis sufficere, quod sitis in eodem gradu cum aliis. unde subditur ibidem. Cur elevamini super populum domini.
marg.|
.12.
Aperta est terra.
prout diffusius traditur. Nm. 16.
marg.|
.13.
Et exarsit,
etc. et interfecit ducentos quinquaginta viros, qui offerebant incensum tanquam vendicantes sibi illicite sacerdotium, ut habetur ibidem.
marg.|
.14.
Et fecerunt.
Hec est, quarta pars in qua describitur peccatum adorationis vituli, tamen istud precessit tempore immediate prescriptum, secundum quod habetur Ex. 32. et hoc est quod dicitur. Et fecerunt vitulum in Horeb. idest, prope montem Horeb.
marg.|
.15.
Et adoraverunt.
et ponitur hic sculptile pro conflatili, quia vitulus ille non fuit factus per sculpturam, sed per fusuram, ut habetur Ex. 32. propter quod in Hebreo, et in translatione Hieronymi habetur. Et adoraverunt conflatile. quia tamen utrunque est nomen idoli, ideo ponitur hic unum pro alio in translatione communi.
marg.|
.16.
Et mutaverunt.
id est, Deum verum in quo debebant gloriari, et qui gloriose eos eduxerat de terra Egypti.
marg.|
.17.
In similitudinem.
qui est animal irrationabile, et per consequens extraneus a divinitate.
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1255} .1.
Obliti sunt Deum qui salvavit.
de servitute dura Egypti.
marg.|
.2.
Qui fecit magna in Egypto.
Egyptios multipliciter flagellando.
marg.|
.3.
Mirabilia in terra Cham.
id est in Egypto, sic nominata ratione supradicta, populum Israel a plagis Egyptiorum protegendo.
marg.|
.4.
Terribilia in mari rubro.
Pharaonem et eius exercitum submergendo.
marg.|
.5.
Ut dixit.
scilicet, dominus.
marg.|
.6.
Ut disperderet.
propter eorum ingratitudinem.
marg.|
.7.
Si non Moyses.
suis orationibus impediendo effectum divine vindicte, unde dixit et dominus. Ex. 32.b. Cerno quod populus iste dure cervicis sit, dimitte me ut irascatur furor meus contra eos, et deleam. Et ibidem subditur. Placatusque est dominus, etc. et sic patet sententia eius quod subditur : Ut averteret iram eius, etc.
marg.|
.8.
Et pro.
Hic incipit versus in Hebreo et in translationeHieronymi et est quinta pars qua ponitur peccatum rebellionis, quando populus territus verbis exploratorum voluit reverti in Egyptum, prout diffuse traditur. Nm. 9. et hoc est quod dicitur. Et pro nihilo habuerunt terram desiderabilem. idest terram Abrahe promissam, lacte et melle fluentem sive manantem, eam enim pro nihilo habuerunt, quando in Egyptum reverti voluerunt.
marg.|
.9.
Non crediderunt,
etc. quo promiserat eos introducere in terram illam.
marg.|
.10.
Et murmuraverunt,
etc. secundum quod dicitur Nu. 14.a. Igitur vociferans omnis turba flevit nocte illa, et murmurati sunt contra Moysen et Aaron, etc. De nocte autem manebant intra tabernaculum.
marg.|
.11.
Et elevavit manum suam super eos,
etc. tunc enim data est contra eos sententia divina, ut omnes qui numerati fuerant a 20. annis {3.1256} et supra non ingrederentur terram promissionis, seu morerentur in deserto preter Caleb, et Iosue Nu. 16.
marg.|
.12.
Et ut deiiceret semen eorum in nationibus et disperderet,
etc. Ita pena fuit tunc comminata, tamen precibus Moysi impedita.
marg.|
.13.
Et initiati sunt.
Hec est sexta pars in qua describitur peccatum populi Israel in idololatria Beelphegor, quod plenius describitur Nm. 25. Circa quod sciendum, quod Ninus rex Assyriorum, qui condidit Niniven patri suo mortuo Belo nomine, imagine fecit quam Belum nominavit, et hominibus reis confugientibus ad imaginem parcebat, propter quod homines ceperunt illi imagini exhibere divinos honores, et inde derivata est idololatria ad alias gentes, et similiter nomina idolorum, quia sicut Assyrii idolum suum vocaverunt Belum, ita alii Bel, ut Babylonii, et alii Beel, et alii Baal secundum varietates idiomatum. Moabite autem idolum suum vocaverunt Beelphegor, de quo hic agitur et est nomen compositum ex duobus integris, scilicet, Beel et Phegor quod est nomen montis, ubi colebatur. Igitur Balac rex Moabitarum de consilio Balaam, misit puellas pulchras et nobiles prope tentoria filiorum Israel ut per eas inducerentur ad idololatriam, et sic Deus offenderetur contra populum Israel, et aliqui de populo luxuriosi accedebant ad eas, et cum vellent eas cognoscere, non assentiebant secundum preceptum regis Balac, nisi cum eis prius idololatrarent, ut dictum fuit plenius Nume. 25. de quo secuta fuit ira Dei contra populum et plaga magna, et hoc est quod dicitur. Et initiati sunt Beelphegor. id est applicati sunt cultui illius idoli.
marg.|
.14.
Et comederunt sacrificia mortuorum.
id est de carnibus animalium idolis immolatorum.
marg.|
.15.
Et irritaverunt eum,
scilicet Deum.
marg.|
.16.
In adinventionibus suis.
Idest, in peccatis studiose ab eis factis.
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1257} .1.
Et multiplicata est in eis ruina.
quia tunc occisi sunt. 24. milia hominum, ut ibidem dicitur.
marg.|
.2.
Et stetit Phinees.
constanter contra idololatras, quia occidit Zambri ducem tribus Simeonis cum muliere Madianite.
marg.|
.3.
Et placavit.
scilicet Deum per suum bonum zelum.
marg.|
.4.
Et cessavit quassatio.
idest, plaga a filiis Israel.
marg.|
.5.
Et reputatum.
quia propter hoc factum fuit certificatus a Deo, quod succederet patri suo in summo sacerdotio, ut ibidem dicitur.
marg.|
.6.
In generatione.
quia adhuc istud factum recolitur in memoriam iustitie ipsius.
marg.|
.7.
Et irritaverunt.
Hec est septima pars de peccato contradictionis propter aque defectum, quod plenius ponitur Nume. 20. Et contigit ante factum precedens licet post scribatur, quia psalmiste non semper tenent ordinem historie, et hoc est quod dicitur : Et irritaverunt eum. scilicet, dominum.
marg.|
.8.
Ad aquas.
quia impatienter et contentiose locuti sunt contra Moysen propter aque defectum, et per consequens contra dominum, non expectantes debite eius beneplacitum.
marg.|
.9.
Vexatus.
idest, turbatus mente in tantum quod timuit, ne Deus denegaret eis aquam propter malitiam eorum, et sic non credidit plene verbis domini, quibus ei dixit et Aron fratri suo : Loquimini ad petram coram eis, et illa eis dabit aquas : propter quod percutiendo petram protulit verbum dubitativum, dicens : Num de petra hac aquam vobis poterimus eiicere ? ut ibidem plenius fuit expositum, ideo subditur.
marg.|
{3.1258}
marg.|
.10.
Et distinxit in labiis suis.
id est manifeste ostendit in modo loquendi hesitationem cordis sui, propter quod statim a Deo reprehensus, et ab ingressu terre promissionis exclusus.
marg.|
.11.
Non disperdiderunt.
Hic est principium versus in Hebreo, et in translatione Hieronymi. Et est octava pars, in qua agitur de peccato idololatrie in terra promissionis iam adepta perpetrato. Et dividitur in duas, quia primo describitur culpa, et secundo pena, ibi : Et iratus est. Circa primum sciendum quod dominus precepit habitatores terre Chanaam interfici, Nu. 33. ne per eos filii Israel ad idololatriam traherentur, et ipsi cupiditate ducti permiserunt eos vivere propter tributum quod eis reddebant, ut dictum fuit in libro Iosue, et sic tracti fuerunt ad idololatriam eorum, et hoc est quod dicitur. Non disperdiderunt gentes. et patet ex dictis littera usque ibi.
marg.|
.12.
Et immolaverunt filios suos et filias.
que in idolis colebantur, et ex hoc apparet vehementia peccati idololatrie in filiis Israel, quia non solum immolabant demoniis animalia in cultu divino, sed etiam prolem suam quam naturaliter diligunt, et conservant bruta animalia quantumcumque ferocia.
marg.|
.13.
Sculptilibus Chanaan.
idest, Chananeorum inter eos habitantium, ut dictum est.
marg.|
.14.
Et infecta est terra in sanguinibus.
idest, polluta, et contaminata est secundum quod subditur : Et contaminata est, etc.
marg.|
.15.
Et fornicati sunt.
idest, idololatraverunt, qui a idololatria fornicatio nominatur in scriptura, quia in ea recedit anima a sponso suo vero scilicet Deo .
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1259} .1.
In adinventionibus suis.
idest studiose, et cum magna diligentia acquisitis.
marg.|
.2.
Est iratus est furore.
Hic consequenter ponitur pena que est auxilii divini subtractio, et adversariorum dominatio, et hoc est quod dicitur : Et iratus est furore dominus. In quo notatur gravitas culpe Deum provocantis.
marg.|
.3.
Et abominatus est hereditatem suam,
scilicet filios Israel, qui dicuntur Dei hereditas in scriptura, qui propter peccata sua fuerunt eiecti a protectione divina sicut cibus abominabilis reiicitur.
marg.|
.4.
Et tradidit eos.
idololatrie deditarum.
marg.|
.5.
Et dominati sunt eorum.
et sic ex odio precedenti gravius afflixerunt eos, ideo sequitur : Et tribulaverunt, etc.
marg.|
.6.
Et humiliati sunt.
coram Deo .
marg.|
.7.
Sub manibus eorum.
pena inflicta dante eis intellectum.
marg.|
.8.
Sepe liberavit eos.
sicut patet ex decursu libri Iudicum, quia quandocumque ab inimicis afflicti humiliter Deum deprecabantur, suscitabat dominus iudices ad eorum liberationem, secundum quod dicitur Iudi. 2.d. Cumque dominus iudices suscitaret eis, in diebus eorumflectebatur misericordia, et audiebat {3.1260} afflictorum gemitus, et liberabat eos de cede vastantium.
marg.|
.9.
Ipsi autem.
quia malum culpe provenit ex defectibilitate liberi arbitrii, et non ex Deo .
marg.|
.10.
Et humiliati sunt.
et patet littera ex dictis usque ibi.
marg.|
.11.
Et memor fuit testamenti sui.
id est promissi sui per Moysen dicti Deu. 30.a. Si ad cardines celi fueris, s. propter peccata tua, inde retrahet te dominus Deus tuus, si vere penitueris, et assumet atque introducet te in terram quam possederunt patres tui, etc.
marg.|
.12.
Et penituit.
ad modum penitentis se habuit, quando quos captivaverunt, de captivitate reduxit.
marg.|
.13.
Et dedit eos in misericordias.
et hoc patet de Manasse rege Iuda, quem de captivitate in regnum restituit, 2Par. 33. et de Ioachin rege Iuda, quem rex Babylonis de carcere abstulit, et inter maiores regni sui constituit. 4Rg. ulti.
marg.|
.14.
Salvos fac.
Hec est ultima pars huius psalmi, in qua resumit Psalmista suam deprecationem ad populi Israel liberationem di. Salvos fac nos domine Deus noster. de servitute et angustiis in quibus populus tuus est afflictus in diversis terris, quia a tempore Iudicum fuit populus Israel frequenter captivatus a diversis gentibus.
Numérotation du verset
Ps. 105,ad litteram
marg.|
{3.1261} .1.
Ut confiteamur.
confessione tue laudis.
marg.|
.2.
Et gloriemur in laude tua.
in presenti per gratiam, et in futuro per gloriam.
marg.|
.3.
Benedictus dominus Deus Israel.
in omnibus que facit et faciet nobis in {3.1262} adversis et prosperis.
marg.|
.4.
Et dicet omnis populus.
id est dicat, quia Hebrei pro optativo utuntur futuro indicativi.
marg.|
.5.
Fiat fiat.
In Hebreo habetur : Amen quod significat stabilitatem veteris, et ponitur hic semel tantum, etc.
Numérotation du verset
Ps. 105,additio
marg.|
{3.1261} In Ps. 105. Confitemini, ubi dicitur in postil. Salvos fac nos. Hec est ultima pars huius psalmi.
marg.|
In hac ultima parte deprecatoria Psalmista non loquitur de servitute, seu angustiis Iudeorum, que fuerunt a tempore iudicum, et citra, usque ad templum secundum, quia iam de his dixerat gratias agendo, et dedit eis in misericordiam, etc. sed hic loquitur ad litteram de captivitate ultima Iudeorum, et omnium fidelium a qua erant salvandi per Christum, de quo dicit ; Salvos fac nos domine Deus noster. Similiter erant congregandi de nationibus, s. universis in confessione vere fidei, de quo dicit : Ut confiteantur nomini sancto tuo, per quam confessionem adepturi erant gloriam de quo dicit : Et gloriemur in laude tua, que omnia facta fuerunt per illum benedictum qui venit in nomine domini. et ideo concludit ; Benedictus dominus Deus Israel a seculo, et usque in seculum. scilicet a seculo veteris testamenti usque ad seculum novi, vel a seculo huius vite, usque ad seculum future, de quo dixerat, Et gloriemur. Et quod hec sit expositio litteralis patet per Rabi Abenhazra, qui inter Hebreos fuit maximus expositor ad litteram, qui in hoc loco sic dicit ; Psalmista loquitur in spiritusancto, in persona filiorum captivitatis nostre ; Hec ille. Que quidem verba licet implicent falsitatem inquantum pretendunt Messiam adhuc {3.1262} venturum ad salvandum generaliter, ostendunt tamen veritatem in hoc quod Psalmista loquebatur de salvatione, que suo tempore erat fienda per Christum.
prol.|
$replica
prol.|
REPLICA. In Psalmo Confitemini. secundo, ultimum passum ; Salvos nos fac Deus, etc. cum Postillator totum psalmum exposuisset sine Burgens. oppositione, de tribulationibus, transgressionibus, et redemptionibus filiorum Israel tempore templi primi, exponit de epilogatione et resumptione deprecationis pro populi Israel liberatione. Burgens. autem discontinuans litteram, dicit hunc passum exponendum de supplicatione pro liberandis Iudeis ab ista ultima captivitate, ut ob hoc dicitur, Salvos fac nos, etc. sed vide quod argumentum a Burgens. contra postil. sepe factum, hic contra Burgens. locum habet. Arguit enim sepe superius sic ; Frustra Iudei tempore captivitatis Babylonice rogant liberari, quia fuerunt perversi, et domus exasperans etc. ideo non merentur exaudiri, ideoque sic arguo in proposito, Priores sunt Iudei sub presenti captivitate negantes sine ratione Christum dominum, ideo frustra orant : Salvos fac nos domine, etc. secundum Burgens. quia non merentur exaudiri, cum sint blasphemi contra Christum et ecclesiam. Sed per consolationeBurgens.solutum est argumentum supra quod videlicet si liberatio non habet respectum ad populi merita : habet tamen respectum ad merita patrum, et ad Dei promissa complenda.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 105), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_105)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 105), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_105)
Notes :