Psalmus 45
Numérotation du verset
Ps. 45,1
¶In finem filiis Chore pro arcanis psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 45)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
ΩF
Bari3
1 finem] + pro
Ps-G
| David]
om. Ps-G
, + legendus ad lectionem Actus Apostolorum et ad evangelium Marci
D30
Numérotation du verset
Ps. 45,2 I
Deus noster
refugium
et virtus ¦
adiutor
in tribulationibus
que invenerunt nos
nimis.
Numérotation du verset
Ps. 45,3 II
Propterea
non timebimus
dum turbabitur terra ¦
et transferentur montes
in cor maris.
Numérotation du verset
Ps. 45,4 III
Sonuerunt2
2 Sonuerunt] sonaverunt
D30 Ps-G
et turbate sunt aque eorum ¦
turbati3 sunt montes
3 turbati] conturbati
D30 Ps-G
in fortitudine
eius.
Numérotation du verset
Ps. 45,5 IV
Fluminis4 impetus
4 fluminis]
praem.
diapsalma
Ps-G
letificat civitatem Dei ¦
sanctificavit tabernaculum suum Altissimus.
Numérotation du verset
Ps. 45,6 V
Deus
in medio eius
non commovebitur ¦
adiuvabit eam
Deus
mane diluculo.
Numérotation du verset
Ps. 45,7 VI
Conturbate sunt gentes inclinata sunt
regna ¦
dedit vocem suam
mota5 est terra.
5 mota] et praem. Rusch
cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 45,8 VII
Dominus
virtutum
nobiscum ¦
susceptor noster
Deus Iacob.
Numérotation du verset
Ps. 45,9 VIII
Venite6
6 Venite]
praem.
diapsalma
Ps-G
et videte
opera Domini †
7
7
<divisio.> Domini+
D30²
que posuit prodigia
super terram ¦
Numérotation du verset
Ps. 45,10
auferens
bella
usque ad fines8 terre.
8 fines] finem
D30 Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 45,IX
Arcum conteret
et confringet arma ¦
et scuta
comburet igni9.
9 igni
D30 Rusch
] in igne
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 45,11 X
Vacate
et videte
quoniam ego
sum Deus ¦
exaltabor in gentibus
et10 exaltabor
10 et D30 Rusch]
om. Ps-G
in terra.
Numérotation du verset
Ps. 45,12 XI
Dominus
virtutum nobiscum ¦ susceptor noster Deus Iacob.
Psalmus 45
Numérotation du verset
Ps. 45,ad litteram
marg.|
{3.749} .1.
Deus noster refugium,
etc. Huic Psalmo preponitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam filiis Core super alamoth canticum. Et dicunt aliqui Hebrei, quod alamoth est nomen musici instrumenti, super quod vel in quo cantabatur Psalmus iste. Alii vero dicunt quod est nomen commune, et significat iuventutes in plurali, et isti melius dicunt, ut credo, et hunc sensum sequitur Hieronymi in translatione iuxta Hebreum, ubi ponit talem titulum. Victori filiorum Core pro iuventutibus canticum. Dicunt autem aliqui expositores catholici quod David fecit Psalmum hunc, confitens divinam protectionem circa se et circa regnum suum. Sed quod tempore David vel filii eius fuerit talis terremotus, qualis describitur in principio huius Psal. cum dicitur : Propterea non timebimus, cum turbabitur terra, et transferentur montes, etc. non invenitur, propter hoc dicit Rabbi Salomon et alii Hebrei, quod filii Core fecerint hunc Psal. quando miraculose fuerunt salvati pereunte Core, idest, patre eorum cum aliis multis, secundum quod dicitur Nume. 26.b. Et factum est grande miraculum, ut pereunte Core, filii eius non perirent. Dicit autem Rabi Salomon et satis verisimiliter, quod illud miraculum fuit, quia ad dictum Moysi alii recesserunt a tabernaculis Core, et sociorum eius, ut habetur Numeri. 16.d. Filii autem Core remanserunt suadentes patri, ut obediret Moysi, et tunc ipso non acquiescente, subito aperta fuit terra, et Core cum suis complicibus ad infernum descendentibus, {3.750} filii eius divina virtute steterunt in aere in medio illius aperture quousque terra sub pedibus eorum fuit reclusa, et hoc fuit grande miraculum. Si enim cum aliis recessissent de tabernaculo patris sui ante terre aperturam, nullum fuisset miraculum de salute eorum, sicut neque de salute aliorum. Viso igitur hoc miraculo Dei circa se, conversi fuerunt ad Deum toto corde. et requievit in eis spiritus prophetie, et fecerunt hunc Psalmum. Et in istis benedicit Rabbi Salomon ut credo, et ad hoc concordat titulus Psalmi supra positus. Ad victoriam filiis Core super iuventutes canticum, ut sit sensus, Psalmus iste appropriatur filiis Core ut autoribus, qui est canticum super iuventutes, scilicet filiorum Core miraculose salvatos, ut dictum est. Ad victoriam, id est, qui est Psalmus decantandus a Levitis cum quodam conatu victorie, sicut frequenter supra expositum est. Dicit autem Rabi Salomon ulterius, quod in hoc Psalmo denuntiaverunt filii Core simile signum in futuro fiendum, de quo dixerunt. Non timebimus dum turbabitur terra etc. Sed quia tale signum non legitur postea factum maxime tempore filiorum Core, videtur melius dicendum, quod fecerunt hunc Psalmum, gratias agentes Deo de liberatione sua, et cum hoc denuntiant aliqua circa filios Israel de proximo ventura. Et primo ponitur primum, secundo secundum, ibi. Fluminis impetus. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Deus noster.
per veram fidem et confessionem.
marg.|
.2.
Refugium et virtus.
supple es nobis, ideo subditur.
marg.|
.3.
Adiutor in tribulationibus, que invenerunt nos nimis.
in hoc, quod terra aperta est sub pedibus nostris, et saluasti nos pereuntibus aliis.
Numérotation du verset
Ps. 45,ad litteram
marg.|
{3.751} .1.
Propterea non timebimus
etc. id est non timuimus, videntes manifeste auxilium gratie tue. Et loquuntur de preterito per modum futuri, et hic modus loquendi est frequenter in prophetis, sicut econverso frequenter in prophetis loquuntur de futuro per modum preteriti.
marg.|
Vel aliter, ut sic locutio de futuro, ut sic sensus : Propterea quia saluasti nos in terre motu tam mirabili et horribili. Non timebimus dum turbabitur terra. id est si accidat casus similis vel etiam magis horribilis, et hoc de tua bonitate et potentia confisi.
marg.|
.2.
Et transferentur montes in cor maris.
id est si contingeret motus terre tam horribilis, quod ex hoc montes propinqui mari caderent in mare, sicut aliquando contingit in terremotibus magnis. Et quia ex tali casu causatur sonus terribilis, et turbatio aquarum maris, ideo subditur.
marg.|
.3.
Sonuerunt et turbate
etc. Ex dictis patet, quod iste psalmus, est primus inter illos quos fecerunt filii Core, quia fecerunt ipsum pro gratiarum actione sue liberationis et salvationis, et tunc primo requievit in eis spiritus prophetie, ut predictum est, tamen non est scriptus in primo loco, quia psalmi scripti fuerunt in libro psalmorum secundum ordinem quo reperiebantur, et aliquando priores posterius reperiebantur, sicut fuit dictum in principio huius libri.
marg.|
.4.
Fluminis impetus
etc. Hic consequenter describitur futurorum prenuntiatio in spiritu prophetico. Circa quod sciendum quod dicta terre ruptura contigit quando filii Israel erant in deserto. Primum autem {3.752} mirabile quod Deus fecit eis in exitu de deserto, fuit transitus Iordanis mirabilis. Secundum autem fuit destructio Chananeorum terribilis, et primo denuntiatur primum, secundo secundum, ibi : Conturbate sunt gentes. Circa primum sic dicitur. Fluminis impetus. idest cursus Iordanis impetuosus.
marg.|
.5.
Letificat civitatem Dei.
idest letificabit populum Israel, qui dicitur civitas Dei. Civitas enim est civium unitas, populus autem Israel unitus erat in cultu unius veri Dei, et ideo merito vocatur civitas Dei : Quam civitatem letificat cursus Iordanis dupliciter. Uno modo, qui astetit ut populus transiret per alveum siccum. Alio modo, quia postquam transierat populus Iordanis ivit cursum suum sicut ante fecerat, ut habetur Iosue. 4.
marg.|
.6.
Sanctificavit tabernaculum suum altissimus.
Hic accipitur tabernaculum pro arca, scilicet continens pro contento, sicut aliquando fit econverso, sicut communiter dicitur : Dolium est bonum ratione bonitatis vini in eo contenti. Arcam autem testamenti tunc Deus sanctificavit, idest, eius sanctitatem ostendit, quia statim cum sacerdotes eum portantes posuerunt pedes in aqua Iordanis, cursus aque super venientis stetit, et quando exierunt de Iordanis alveo, cursus Iordanis solitus reincepit, ut habetur Iosue. 3. et 4.
marg.|
.7.
Deus in medio eius non commovebitur.
id est in medio populi Israel, qui dicitur civitas Dei, ita quod dimittat eam, subtrahendo suum auxilium. Ideo subditur.
marg.|
.8.
Adiuvabit eam Deus mane diluculo.
idest, valde prompte et cito.
marg.|
.9.
Conturbate sunt.
Hic denuntiatur secundum scilicet destructio {3.753} Chananeorum et aliorum in terra promissa habitantium, quia cum audierunt siccationem Iordanis divina virtute pro transitu filiorum Israel, dissolutum est cor eorum, et non remansit in eis spiritus, timentes introitum filiorum Israel, ut habetur Iosue 5.a. et hoc est quod dicitur. Conturbate sunt gentes. in terra promissa habitantes.
Numérotation du verset
Ps. 45,ad litteram
marg.|
.1.
Et inclinata sunt regna.
id est deiecta sunt ab audacia et fortitudine sua. Et dicit regna in plurali, quia triginta reges et unus fuerunt debellati a Iosue et filiis Israel, ut habetur Iosue 12.
marg.|
.2.
Dedit vocem suam.
scilicet dominus, et per hoc sacerdotes qui de precepto eius in circumitu Iericho tubis clangebant, et in die septimo ex tali clangore et populi clamore muri Iericho funditus eversi corruerunt, ut habetur Iosue. 9. et quia hoc factum fuit per terremotum a Deo immissum, ideo subditur :
marg.|
.3.
Mota est terra.
Iste vero terremotus non contigit a causa naturali, sed divina virtute, ideo sequitur.
marg.|
.4.
Dominus virtutum
etc. idest, acceptator deprecationum nostrarum.
marg.|
.5.
Venite.
per devotionem.
marg.|
.6.
Et videte.
per attentionem.
marg.|
{3.754} .7.
Opera domini.
quia illud factum contigit virtute divina, non humana.
marg.|
.8.
Que posuit prodigia.
In Hebreo et in translatione Hieronymi iuxta Hebreum habetur : Solitudines, quia civitas Iericho fuit posita sub maledicto ad reedificandum, ut habetur Iosue 9.d. Maledictus vir coram domino qui suscitaverit et redificaverit civitatem Iericho.
marg.|
.9.
Auferens bella usque ad finem terre.
quia habitatores terre promissionis ita fuerunt debellati per Iosue et filios Israel, quod nullus audebat bellum movere contra eos, secundum quod dicitur Iosue 9.d. Quievitque terra a preliis, ideo subditur.
marg.|
.10.
Arcum conteret et confringet
etc. quoniam per talia non potuerunt resistere filiis Israel, et quia ista fiebant divina virtute, ideo subditur in persona domini.
marg.|
.11.
Vacate et videte.
per diligentem attentionem.
marg.|
.12.
Quoniam ego sum Deus.
cuius virtuti nullus potest resistere.
marg.|
.13.
Exaltabor in gentibus.
in earum mirabili contritione.
marg.|
.14.
Et exaltabor in terra.
quia per effectum videbitur, quod nullus potest mihi resistere.
marg.|
.15.
Dominus virtutum nobiscum susceptor
etc. Istud verbum est filiorum Core, confitentium in fine psalmi se salvatos de terre apertura divina virtute.
Numérotation du verset
Ps. 45,moraliter
marg.|
{3.749} .1.
Deus noster refugium et virtus, adiutor in tribulationibus,
etc. Psalmus iste litteraliter exponitur de filiis Core quantum ad tria. Primum est eorum liberatio mirabilis, eorum patre cum adherentibus sibi pereunte, ut habetur Numeri 16. Secundum est eorum prophetia de mirabili transitu Iordanis per alveum arentem. Tertium est eorum prophetia de debellatione Chananeorum futura. Quantum autem ad primum moraliter exponi potest {3.750} de liberatione Iudeorum in Christum credentium aliis per Romanos destructis. nam credentes fuerunt premoniti per Angelum, ut transirent in Agrippe regnum, qui confederatus erat Romanis, et sic fuerunt ibi salvati, propter quod in eorum persona potest dici. Deus noster. in quem credimus corde, et confitemur ore.
marg.|
.2.
Refugium et virtus.
supple factus es nobis, salvans nos modo dicto.
Numérotation du verset
Ps. 45,moraliter
marg.|
{3.751} .1.
Propterea non timebimus dum turbabitur terra.
scilicet Iudee ex Romanorum impugnatione.
marg.|
.2.
Et transferentur montes in cor maris.
Per montes intelliguntur Iudeorum principes, qui per Romanos fuerunt sic absorpti, sicut si fuissent in mare demersi.
marg.|
.3.
Sonuerunt et turbate sunt aque eorum.
idest, populi principibus subiecti, Apoc. 17.d. Aque super quas mulier sedet, populi sunt. Et isti populi Iudeorum per clamorem sonuerunt, quando partim occisi, et partim captivati fuerunt.
marg.|
†
Conturbati sunt montes.
idest, Iudeorum principes.
marg.|
†
In fortitudine eius.
scilicet Romani exercitus, qui dicitur hic {3.752} Dei fortitudo, eo quod erat eius instrumentum in punitione Iudeorum.
marg.|
.4.
Fluminis.
Hic ponitur secundum, scilicet prophetia de mirabili transitu Iordanis, per quem significatur baptismus quem Christus instituit in Iordane, et sic dicitur : Fluminis impetus letificat civitatem Dei, sanctificavit tabernaculum suum altissimus. id est, virtus baptismi letificat ecclesiam et sanctificat, que est Dei civitas et tabernaculum.
marg.|
.7.
Deus in medio eius non commovebitur.
ab ea recedendo, Mt. ult. d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad finem seculi.
marg.|
.8.
Adiuvabit eum Deus mane diluculo.
idest, velociter in his que spectant ad ecclesie salutem.
marg.|
.9.
Conturbate sunt.
Hic ponitur tertium scilicet prophetia de debellatione {3.753} Chananeorum per Iosue et eius exercitum, qui figuram Christi gessit in gestis et nomine, secundum quod dicit Hieronymus in epistola ad Paulinum, et ideo per factum Iosue significata fuit infidelium conversio per doctrinam Christi et suorum discipulorum, que dicitur infidelium deiectio, eo modo loquendi quo dicitur Prover. 12.a. Verte impios, et non erunt, scilicet impii. et sic dicitur : Conturbate sunt gentes. idola colentes, quarum plures in principio predicationis fuerunt turbate contra discipulos Christi, ut patet in Actibus apostolorum, et in legendis sanctorum, quia tamen finaliter Christo crediderunt, sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 45,moraliter
marg.|
.1.
Et inclinata sunt regna.
ad obediendum Christo.
marg.|
.2.
Dedit vocem suam.
per se et discipulos predicando.
marg.|
.3.
Mota est terra.
id est habitantes in terra ad credendum Christi mysteria. Et subditur modus motionis, cum dicitur in persona{3.754} discipulorum predicantium.
marg.|
.4.
Dominus virtutum nobiscum.
confirmans sermones nostros virtute miraculorum, Marci ulti. d. Illi autem profecti predicaverunt ubique domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis.
marg.|
†
Susceptor noster.
Ad gloriam vite celestis post laborem vite presentis. Et quoniam ista sunt diligenter attendenda, sequitur :
marg.|
.5.
Venite et videte opera domini que posuit prodigia.
idest, alias non visa. Prodigium enim dicitur quasi procul a digito.
marg.|
.9.
Auferens bella usque ad fines terre.
quia multitudo gentium non est ad fidem conversa per violentiam armorum, sicut multitudo Saracenorum.
marg.|
.10.
Arcum conteret, et confringet arma.
nam multi persequentes Christum in suis fidelibus, postea animo prompto passi sunt pro eo. Et quoniam talia Christi divinitatem declarant, subditur : Vacate et videte etc.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 45), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 01/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_45)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 45), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 01/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_45)
Notes :