Nicolaus de Lyra

Psalmus 138

Numérotation du verset Ps. 138,1 

¶In finem
psalmus
David.
¶Codd. : (Ps. 138) D30 Rusch Ps-G | psalmus David] inv. Ps-G | David] + Vox Petri apostoli penitentis D30
Numérotation du verset Ps. 138,2 I

Domine probasti me
et cognovisti me ¦
tu cognovisti
sessionem meam
et resurrectionem meam1.
1 resurrectionem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] surrectionem Ps-G ( R L ) cum Ps-H | <divisio.> me ¦... meam1 D30 ] me... meam Rusch
Numérotation du verset Ps. 138,3 II

Intellexisti cogitationes meas de longe ¦ semitam meam
et funiculum meum
investigasti.
Numérotation du verset Ps. 138,4 III

Et omnes vias meas
previdisti ¦ quia non est sermo
in lingua mea.
Numérotation du verset Ps. 138,5 IV

Ecce Domine tu2 cognovisti omnia novissima et antiqua ¦ tu formasti me
2 Domine tu Ps-G D30 ω1 ΩP] inv. Ps-G (R² I ΨB*) Ω M Ed1530 cum Ps-R , om. Rusch
et posuisti
super me manum tuam.
Numérotation du verset Ps. 138,6 V

Mirabilis
facta est scientia tua
ex me ¦
confortata est
et non3
3 et Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Rusch] om. Ps-G (F L)
potero ad eam.
Numérotation du verset Ps. 138,7 VI

Quo ibo
a spiritu tuo4 et quo a facie tua
4 a Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch] ab Ps-G (R F)
fugiam ?
Numérotation du verset Ps. 138,8 VII

Si ascendero in celum
tu illic es ¦
si descendero
ad5 infernum
5 ad Rusch Ps-G ] in Ps-G (R M² Q ΩS) D30 edd. cum Ps-R
ades.
Numérotation du verset Ps. 138,9 VIII

Si sumpsero
pennas meas
diluculo ¦
et habitavero in extremis maris.
Numérotation du verset Ps. 138,10 IX

Etenim
illuc manus tua deducet me ¦
et tenebit me
dextera tua.
Numérotation du verset Ps. 138,11 X

Et dixi6
6 <divisio.> dixi+ D30 ²
forsitan
tenebre
conculcabunt me ¦ et nox
illuminatio mea7
7 mea Ps-G (ΨB V D) D30 ΩS ω 1 ΩP Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
in deliciis meis.
Numérotation du verset Ps. 138,12 XI

Quia tenebre
non obscurabuntur a te
et nox
sicut dies
illuminabitur ¦
sicut tenebre
eius
ita
et lumen eius.
Numérotation du verset Ps. 138,13 XII

Quia tu possedisti renes meos ¦
suscepisti me
de utero matris mee.
Numérotation du verset Ps. 138,14 XIII

Confitebor tibi
quia8 terribiliter
8 quia Ps-G D30 ] quoniam Rusch Ed1530
magnificatus es ¦
mirabilia9 opera tua’
9 mirabilia Ps-G ΩP Rusch ] mirabiliter Ω M (hapax)
et anima mea
cognoscet nimis10.
10 cognoscet Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch ] cognoscit Ps-G (L M ΦB) Clementina
Numérotation du verset Ps. 138,15 XIV

Non est occultatum os meum
a te11 quod fecisti in occulto ¦
11 a] ad Ω K*
et substantia mea
in inferioribus terre.
Numérotation du verset Ps. 138,16 XV

Imperfectum meum viderunt oculi tui12
12 <divisio.> tui+ D30 ²
et in libro tuo
omnes scribentur ¦
dies13
13 dies Ps-G ( M Q² W U G K ΨB V D) D30 Ω ΩP edd. Rusch cum Ps-R Ps-H] die Ps-G , dii Ps-G (R* ΦRG) cum Ps-Moz X
formabuntur et nemo in eis.
Numérotation du verset Ps. 138,17 XVI

Mihi autem nimis
honorificati sunt
amici tui Deus ¦ nimis
confortatus est14 principatus eorum.
14 confortatus est Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] confirmati sunt Ps-G (R² F L), confortati sunt Ps-G (R* Q W ΦV U G ²)
Numérotation du verset Ps. 138,18 XVII

Dinumerabo eos
et super arenam
multiplicabuntur ¦ exsurrexi
et adhuc sum tecum.
Numérotation du verset Ps. 138,19 XVIII

Si
occideris Deus peccatores15 :
15 occideris D30 ΩP Rusch ] occiderit ΩS
viri sanguinum16
16 viri Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] et praem. Ps-G (L I V), et virum Ps-G (F)
declinate a me.
Numérotation du verset Ps. 138,20 XIX

Quia dicitis17
17 dicitis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] dices Ps-G (F), Ps-G (R I L)
in cogitatione ¦
accipiant18
18 accipiant Ps-G (I ΦRP D) D30 * Ω ΩP Rusch Ed1530 ] accipient D30 ² (super ras.) Ps-G
in vanitate
civitates suas19.
19 suas Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] tuas Ps-G (F L ΦRGV G* K* Clementina )
Numérotation du verset Ps. 138,21 XX

Nonne qui oderunt te Domine oderam ¦ et super inimicos tuos tabescebam ?
Numérotation du verset Ps. 138,22 XXI

Perfecto odio oderam illos ¦ inimici
facti sunt mihi.
Numérotation du verset Ps. 138,23 XXII

Proba me
Deus20
20 Deus Ps-G D30 ΩP] Domine Rusch cum Ps-α Ps-Moz Ps-Med
et
scito
cor meum ¦ interroga me
et cognosce semitas meas.
Numérotation du verset Ps. 138,24 XXIII

Et
vide si via iniquitatis in me est ¦
et deduc me
in via eterna.

Psalmus 138

Numérotation du verset Ps. 138,1 
ad litteram
marg.| {3.1507} Domine. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam psal. David. In quo apparet autor psal, scilicet David, et modus cantandi hunc psal. cum premittitur : Ad victoriam. quia cantabatur a Levitis cum quodam conatu unius chori contra alterum ad habendum victoriam in cantu, sicut frequenter dictum fuit supra. De materia vero huius psal. videtur ex circunstantia littere, quod sit quedam assurrectio ad confessionem divine laudis ex consideratione eminentie divine. Et dividitur in duas partes, quia primo David describit Dei eminentiam. Secundo consurgit ad eius reverentiam, ibi : Quia tu possedisti. Prima in duas, quia primo describit celsitudinem divine scientie, secundo latitudinem sue presentie, ibi : Quo ibo. Circa primum dicit.
marg.|  .1. Domine probasti me et cognovisti me. idest cognosci me fecisti. Homo enim probat aliquid, ad hoc quod notitiam accipiat de illo, sed Deus cuius scientia est infinita, non sic probat, ut accipiat notitiam, sed ut alii accipiant, et hoc modo loquitur, Gn. 22.ca. Nunc cognovi, quod timeas Deum. idest, cognoscere feci. per hoc enim quod Abraham ad mandatum Dei voluit filium immolare, fuit nota hominibus promptitudo sue obedientie, et similiter per tribulationes, quas David sustinuit a Saule, Absalom, et aliis patienter, nota {3.1508} fuit hominibus perfectio sue patientie.
marg.|  .2. Tu cognovisti sessionem meam. id est quicquid feci sedendo vel surgendo, quiescendo vel ambulando. Aliter exponitur sic. Tu cognovisti sessionemmeam. id est inthronizationem meam super regnum Israel. .3.   Et resurrectionem meam. idest, restitutionem meam in regno post mortem Absalom, quia utrunque a Deo fuit. Et quia non solum cognoscit exteriora, sed etiam latentia in corde, subditur.
marg.|  .4. Intellexisti cogitationes et. id est ab eterno. .5.   Semitam meam. id est iustitie exercitium, secundum quod dicitur. 2Rg. 8.a. Et mensus est David duos funiculos, unum ad occidendum, et alium ad vivificandum. .6.   Inuestigasti. id est perfecte cognovisti, sicut res que investigatur usque ad minima, perfecte cognoscitur, quia investigatio proprie dicta que importat discursum unius rei note ad aliam cognoscendam, non est in Deo .
marg.|  .7. Et omnes vias meas. antequam essem in rerum natura.
marg.|  .8. Quia non est sermo. supple sufficiens ad explicandum celsitudinem tue sapientie, ideo ad hoc subditur.
marg.|  .9. Quia non est sermo. id est omnia que erunt, et que fuerunt, quantumcumque sint aliis latentia.
marg.| .10. Tu formasti me. principaliter, quia cause secunde non agunt nisi in virtute prime.
marg.| .11. Et posuisti super me. ad tenendum me in esse. Artifex enim creatus completo artificiato removet manum suam ab eo, sicut carpentator a domo facta, quia non est eius conservator, sed tantum factor, sed artifex omnium Deus formata creatura non subtrahit {3.1509} manum suam ab ea, quia non est tantum factor eius, sed etiam conservator, et ideo si retraheret manum suam ab eius conservatione, decideret in nihilum. Et propter predicta concludit.
Numérotation du verset Ps. 138,ad litteram 
marg.|  .1. Mirabilis, etc. idest mirabilior quam ego possim cogitare, propter quod Hieron. transtulit : Mirabilior est scientia tua a me. Hebrei enim non habent comparativum gradum, sed utuntur positivo pro eo cum ablativo casu, secundum quod habetur supra Ps. 117. Bonum est confidere in domino, etc. id est melius.
marg.|  .2. Confortata. id est super omnia elevata.
marg.|  .3. Et non, scilicet comprehendam.
marg.|  .4. Quo ibo. Hic consequenter ostendit latitudinem divine presentie que se extendit ad omnem locum, propter quod dicit. Quo ibo. id est a te ipso, quia spiritus est Deus, Iohan. 4.
marg.| {3.1510} .5. Et quo a facie. idest a presentia tua, quasi dicat hoc est impossibile. Quod probat consequenter dicens.
marg.|  .6. Si ascendero in celum. per refulgentiam tue glorie.
marg.|  .7. Si ascendero in infernum, ades. per exercitium tue iustitie.
marg.|  .8. Si sumpsero pennas meas diluculo, etc. idest si haberem pennas, quibus possem citissime vel altissime volare ante claram diem, et sic pervenire ad extrema matis.
marg.|  .9. Etenim illuc manus tua deducet me. sine qua nulla creatura potest aliquod opus facere.
marg.|  .10. Et tenebit dextera tua. aliter deciderem in nihilum, ut predictum est, et sic non possem effugere presentiam tuam.
marg.|  .11. Et dixi, Forsitan tenebre. quasi dicat : Posset aliquis ignarus dicere, licet Deus sit presens ubique, tamen non videt ea que fiunt in tenebris, sicut homo existens in loco tenebroso non videt ea que sunt in presentia sua, hoc removet, dicens.
Numérotation du verset Ps. 138,ad litteram 
marg.| {3.1511} .1. Et nox illuminatio mea in deliciis meis. quasi dicat, ipsa nox illuminata est coram Deo, ut videantur ibi ab ipso delicie carnales, que communiter fiunt in tenebris, secundum illud Iob. 24.c. Oculus adulteri observat caliginem. Et probat consequenter, quod nox ita nota sit Deo, sicut et dies, dicens.
marg.|  .2. Quia tenebre, etc. Quia nihil in eis existens latet te.
marg.|  .3. Et nox sicut dies illuminabitur. idest ita clare patet conspectui tuo, sicut et lux. Propter quod subditur.
marg.|  .4. Sicut tenebre eius, ita et lumen eius, etc. idest eodem modo patent ipsi Deo, et ea que fiunt in utroque.
marg.|  .5. Quia tu possedisti, etc. Hic consequenter ex precedentibus David consurgit ad laudem divinam. Et primo, ad laudandum Deum in se. Secundo, in amicis suis, ibi : Mihi autem, etc. Circa primum dicit : Quia tu possedisti. formando me in utero matris.
marg.|  .6. Suscepisti me, etc. in vita me conservando, et in persecutionibus protegendo, et ad dignitatem regni promovendo. quasi dicat propter ista et consimilia.
marg.|  .7. Confitebor tibi. bonitatem tuam recognoscendo.
marg.|  .8. Quia terribiliter etc. In translatione Hieronymi habetur, quia terribiliter magnificasti me, et est eadem sententia, quia Deus magnificando David {3.1512} modo predicto, declaravit hominibus magnitudinem sue bonitatis et potentie, ideo subdit David.
marg.|  .9. Mirabilia opera tua, etc. non solum in me, sed in omnibus creaturis, quia minima etiam creatura non potest ad plenum investigari ab homine, ut puta per quam virtutem ferrum trahitur a magnete.
marg.|  .10. Et anima mea, etc. idest conabitur quantam poterit ad cognoscendum opera tua, et maxime beneficia mihi facta, inter que est formatio mea, ideo subditur.
marg.|  .11. Non est occultatum. et accipitur hic os ossis, quod latet in carne, ideo subditur.
marg.|  .12. Quod fecisti in occulto, etc. quasi dicat quomodo esset tibi occultatum, qui fecisti illud intra carnem ubi occultatur aliis, sed non tibi.
marg.|  .13. Et substantia mea. idest substantia corporis mei non latebat te, cum adhuc esset in materia unde facta est, que quidem materia pro maiori parte est terra, que est inferius elementum.
marg.|  .14. Imperfectum meum. In translatione Hieronymi habetur, Informem me adhuc viderunt oculi tui. Res enim antequam sit formata, est imperfecta. Est igitur sensus : Cum essem adhuc in fieri, viderunt me oculi tui, quia Deus cognoscit res perfecte antequam sint in facto esse.
Numérotation du verset Ps. 138,ad litteram 
marg.| {3.1513} .1. Et in libro, etc. idest, in notitia tua que dicitur liber, eo quod ibi omnia retinentur firmiter absque oblivione.
marg.|  .2. Omnes scribentur, etc. In notitia enim predestinationes divine que dicitur liber vite, soli electi sunt scripti, et in notitia prescientie sive reprobationis, que potest dici liber mortis, soli reprobi sunt scripti, sed notitia divina generaliter sumpta, prout se extendit ad predestinationem et prescientiam, omnes sunt scripti, et sic accipitur hic liber Dei, ut dictum est.
marg.|  .3. Dies formabuntur. in futuro sicut tu previdisti.
marg.|  .4. Et nemo. quia nemo est in tempore futuro, quod nondum est adhuc, et per hoc intelligit David quod tempus futurum, et ea que futura sunt, in eo sunt perfecte cognita ipsi Deo, quia eius notitie mensuratur eternitate, que assistit omni tempore presenti, preterito et futuro.
marg.|  .5. Mihi autem. Hic consequenter David ostendit se habere reverentiam ad Deum, non solum in se, sed in amicis suis. Et primo ostendit in amicis Dei propositum. Secundo in eius inimici oppositum, ibi : Si occideris. Circa primum dicit. Mihi autem nimis honorati. In Hebreo habetur. Sodales tui. et per hoc intelliguntur angeli sancti, qui sunt in societate Dei et eius amici, de quibus dixit David in Psalmo precedenti : In conspectu angelorum psallam ibi.
marg.|  .6. Nimis confortatus est. id est firmiter stabilitus.
marg.|  .7. Principatus eorum. Angeli enim sancti per ordines trium hierarchiarum sunt distincti. Hierarchia vero est idem quod sacer principatus. {3.1514} Et quia iste tres hierarchie, et tres ordines in singulis hierarchiis immobiliter stabiliuntur, ideo convenienter dicitur : Nimis confortatus est principatus eorum. Et quia angeli sunt in maximo numero, secundum illud Iob. 25.a. Numquid est numerus militum eius, ideo subditur.
marg.|  .8. Dinumerabo, etc. id est si vellem eos numerare non possem, sicut nec maris arenam. Videmus enim sensibiliter, quod corpora celestia que sunt incorruptibilia, supra modum excedunt corpora elementaria, et mista que sunt corruptibilia in continua quantitate. Et eodem modo valde probabile est, quod angeli qui sunt adhuc superioris nature excedant in numero omnem corporalem creaturam. Propter quod dicitur Danielis. 7.c. Milia milium ministrabant ei, et decies milies centena milia assistebant ei, ubi designatur maxima multitudo angelorum nobis incognita per replicationem, et multiplicationem maximorum numerorum. Et quia propheta David cognovit per revelationem se futurum in societate angelorum, ad quam electi assumuntur. ideo subditur.
marg.|  .9. Exurrexi. per tuam gratiam a peccatis que commisi, scilicet adulterii cum Bethsabee, et homicidii Urie, et numerationis populi.
marg.|  .10. Et adhuc sum tecum. in presenti per gratiam, et in futuro per gloriam, de qua loquebatur David per modum presentis, propter certitudinem sibi facte revelationis.
marg.|  .11. Si occideris. Hic consequenter ostendit oppositum de inimicis Dei, videlicet, quod non sint honorabiles sibi, sed magis detestabiles dicens : Si occideris Deus peccatores. Et accipitur hic si, pro quia, ut sit sensus : Quia certum est, quod tu occides peccatores obstinatos morte {3.1515} gehenne, que dicitur mors secunda, Apo. 10.g. ideo supple dico.
Numérotation du verset Ps. 138,ad litteram 
marg.|  .1. Viri sanguinum declinate. Quia horreo etiam vos videre. Cuius causa subditur cum dicitur.
marg.|  .2. Quia dicitis. in cogitatione, scilicet vestra.
marg.|  .3. Accipiant in vanitate. viri enim sanguinum semper cogitant, quomodo possint alienas civitates et loca capere, populum occidere, et bona rapere, et istud procedit ex vanitate superbie existentis in eis. Et quia tales sunt Deo, et hominibus iustis odibiles, ideo subdit David.
marg.|  .4. Nonne qui oderunt te domine. quasi dicat sic, quia eorum vitium est odiendum bonis hominibus, sicut est odiosum Deo .
marg.|  .5. Et super inimicos tuos tabescebam. id est resolvebar interius ex zelo iustitie tue, contra eos iratus, ideo subditur.
marg.|  .6. Perfecto odio oderam illos. Et quia homo iustus semper debet timore, ne in tali zelo excedat modum, et incurrat aliquod peccatum {3.1516} saltem leve, ideo subdit David.
marg.|  .7. Proba me Deus, et scito etc. idest, fac me scire ea que latent in meo corde. Probatio enim Dei non est ad hoc quod ipse notitiam accipiat, sed alius, sicut dictum fuit in principio huius psal.
marg.|  .8. Interroga me, et cognosce. id est fac me cognoscere.
marg.|  .9. Semitas meas. id est facta et cogitata mea occulta.
marg.|  .10. Et vide. idest, fac me videre.
marg.|  .11. Si via iniquitatis in me est. id est aliqua latens culpa, ut per veram penitentiam expediar ab ipsa.
marg.|  .12. Et deduc me in via eterna. id est ad beatitudinem eternam, ad quam nullus potest pervenire, nisi fuerit totaliter expeditus a peccato, secundum quod dicitur Apoca. 21.g. Non intrabit in eam aliquod coinquinatum. Moralitas huius psal. est quod quilibet exemplo David diligenter consideret Dei notitiam omnia intuentem, et attendat ipsum ubique presentem, et sic assurgat ad Dei sanctorumque eius reverentiam, et ad detestationem iniquorum.
Numérotation du verset Ps. 138,moraliter 
marg.| {3.1507} .1. Domine probasti. Sicut dixi in expositione litterali, Psalmus iste videtur quedam elevatio ipsius David ad confessionem laudis divine {3.1508} eminentie Dei super creaturas diligenti consideratione. Nec mihi videtur alia convenientior expositio hic ponenda, nisi quod quilibet fidelis exemplo David attendat diligenter hanc eminentiam, et assurgat ad laudem divinam.
Numérotation du verset Ps. 138,additio 
marg.| {3.1515} In Ps. 138. Domine probasti me. ubi dicitur in postil. De materia huius psal.
marg.| Licet multa in hoc Psalmo ponantur ad excellentiam divinam pertinentia, tamen principalis intentio Psalmiste in eo videtur esse quedam conclusio supplicatoria, quam in duobus ultimis versibus ponit, scilicet cum dicit : Proba me Deus, etc. Et vide si via iniquitatis in me est. Ceteri autem versus precedentes a principio ps. usque ad illum locum, sunt quasi quedam notabilia preambula ad illam supplicationem seu orationem intentam. Ad cuius declarationem presupponenda sunt quedam. Primum est, quod licet de lege communi nullus scit certitudinaliter se esse in gratia. unde Eccle. 9.a. Nemo scit utrum sit dignus odio vel amore. David tamen ex revelatione divina sciebat seipsum esse in gratia specialiter, cum hunc psal. composuit, qui quidem psal. ex circumstantia littere videtur esse factus postquam Deus ei dimiserat peccata que commiserat, scilicet homicidii, et adulterii, et numerationis populi. De quorum dimissione fuerat certificatus per prophetam Nathan. 2Rg.. 12. quo ad prima duo peccata, et de tertio per acceptationem sui sacrificii. 2Rg.. ult. Et quia remissio peccatorum non est nisi per gratiam : unde ad Rom. 3.d. Iustificati per gratiam ipsius, idcirco David pro tunc credendus est hoc scivisse, scilicet seipsum esse in gratia, licet apud plurimos crederetur non fuisse dimissa illa peccata ipsi David, de quibus supra in Psalmo dicebat : Multi dicunt anime mee, non est salus ipsi in Deo eius. Secundum presupponendum est, quod David ex hoc non sciebat certitudinaliter se esse adepturum gloriam, prout {3.1516} est de lege communi, nec de hoc legitur sibi fuisse aliqua revelatio facta, et ideo in prima parte huius psal. Deo refert gratias propter iustificationem suam, et in ultima parte petit certitudinem finalem sue salutis, scilicet in duobus ultimis versibus predictis inter que ponit quedam notabilia, tam circa providentiam divinam, quam etiam circa productionem et formationem hominis, quam circa predestinationem sanctorum, similiter et malorum reprobationem. Circa que omnia tredecim facit. Nam primo contra multos philosophantes qui a cognitione divina amovebant individua seu singularia, ut Iob. 22. Super cardines celi per ambulat, nec nostra considerat. Psal. attribuit Deo perfectam et singularem cognitionem de homine, et de hoc dicit : Domine probasti me, etc. Dicit autem. Probasti. non ut deus notitiam accipiat per probationem, sed ad excludendum quorundam errorem dicentium, quod divina cognitio est per applicationem universalium causarum ad effectus particulares vel per alios certos modos, mediante quibus res cognoscuntur, quod non pertinet ad dei cognitionem, sed designat, quod notitia dei est per evidentiam immediatam, que quodammodo assimilatur cognitioni humane, que per experimentalem probationem acquiritur sine aliquo discursu. A tali enim notitia, scilicet experimentali, tota cognitio humana derivatur, cum nihil sit in intellectu, quin prius fuerit in sensu, ut dicitur. 1. Posteri. quasi dicat Cognitio tua de me est probatissima absque discursu. Similiter est intelligendum illud quod infra dicitur. Inuestigasti. quod habet referri ad perfectionem cognitionis, non autem ad modum investigationis que Deo non pertinet. In hoc autem quod dicit. Cognovisti me ostendit ipsum fuisse aDeoapprobatum secundum notitiam approbationis, {3.1517} de qua 2. Tim. 2.c. Novit dominus qui sunt eius.
marg.| Consequenter secundo tangit quatuor singularia circa hominem, scilicet sessionem, et resurrectionem, etc. Pro quo sciendum. quod Deu. 6.b. circa explicationem precepti de dilectione Dei dicitur. Meditaberis, scilicet in his que ad divinam dilectionem pertinent. Sedens in domo tua, et ambulans in itinere, et dormiens seu cubans atque consurgens. Quod exponitur sic. Nam homo debet meditari in his que ad dilectionem Dei pertinent, tam in tempore quietis quam in tempore laboris, similiter in ingressu lecti ad dormiendum, et in egressu ad vigilandum. Ad que quatuor, licet non eodem ordine, referenda sunt verba psal. in hoc loco, quasi diceret. Domine tu cognovisti sessionem meam, scilicet an in sessione mea tempore quietis meditor, in his que ad dilectionem tuam pertinent. Et resurrectionem meam, scilicet cum surgo de lecto ad vigilandum. Et semitam meam, scilicet cum ambulo in itinere. Et funiculum meum, quod in Hebreo habet. Accubitum meum, scilicet cum lectum intro, ad quod translatio nostra posset reduci. Nam lectus est hoimini quasi funiculus hereditatis. Cum enim homo in lecto dormiens iacet, nihil aliud videtur habere tanquam proprium sibi. Et quia ista quatuor quantum de se indifferentia sunt, quo ad meritum vel demeritum, nisi inquantum cadunt sub cogitatione hominis ea debite ordinantis in Deum vel aliter, idcirco interposuit. Intellexisti cogitationes meas de longe. id est intellexisti quas cogitationes habeam in huiusmodi varietatibus meis supradictis, scilicet utrum sint digna mercede vel non. Dicit autem a longe, eo quod finis cogitationis (qui est ultimus in executione et per consequens longe) est principalis quo ad meritum et demeritum, et ideo dicit, quod Deus cogitationes humanas qualiter perveniant de longe, scilicet de fine proprie intelligit. Et ne quis estimaret, quod cognitio divina circa hominem solum ad quatuor predicta se extenderet, ideo dicit. Et omnes vias meas previdisti. ut ostendat omnes humanas actiones que per vias intelliguntur, comprehendi in cognitione divina que eas ab eterno previdit. Et reddens rationem quare sub clausula universali comprehendit vias humanas, et non eas discurrendo specialiter expressit, sicut inceperat, subdit dicens. Quia non est sermo in lingua mea, scilicet sufficiens ad expressionem singulorum, eo modo quo dicitur, Ecc. 1.b. Cuncteres difficiles, non potest eas homo explicare sermone. Et ne quis putaret, quod huiusmodi divina cognitio se extendit solum ad presentia, eo quod sunt in actu et non ad preterita et futura, que non habent esse actuale in seipsis, ideo subdit. Ecce tu domine cognovisti omnia novissima et antiqua. quasi dicat non solum presentia, sed etiam preterita et futura.
marg.| Consequenter tertio ostendit quasdam eminentias singulariter, ad cognitionem specialiter Dei pertinentes, et de hoc dicit. Tu formasti me, etc. Ad quod sciendum, quod secundum Augustinum in libro de trinita. Universas creaturas spirituales et corporales, non quia sunt, ideo novit Deus, sed ideo sunt, quia novit. Cuius ratio est. Nam sic se habet scientia Dei ad omnes res sicut scientia artificis ad artificia ab ipso artifice producta. Ad quod ostendendum postquam dixerat. Tu cognovisti omnia novissima et antiqua. subdit. Tu formasti me. ac si dicat. Cognitio tua est causa mee formationis modo predicto. Sed ne putaretur, quod cognitio seu providentia divina non requiritur ad conservationem rei postquam est creata seu formata, sicut non requiritur cognitio artificis finito opere, ideo subdit. Et posuisti super me manum tuam. exponatur sicut in postilla.
marg.| Consequenter quarto, ex predictis concludit tria mirissima circa divinam cognitionem. Primo cum dicit. Mirabilis facta est scientia tua ex me. valde enim mirabile est, quod cognitio sit causa rerum naturalium cognitarum cum in creaturis est communiter oppositum. Secundo dicit etiam. Confortata est. quia huiusmodi cognitio seu providentia divina sic est confortata, quod res per eam conservantur in esse, et ipsa a rebus subtracta deficiunt, quod ad maximam fortitudinem pertinet. Tertio dicit. Et non potero ad eam, scilicet ut ab ea qualitercumque possem me subtrahere.
marg.| Consequenter quinto hoc ultimum quod dixerat, declarat, scilicet Non potero ad eam. ut ab ea qualitercumque possem me subtrahere. Et hoc ex tribus Primo ex divine presentie immensitate, quia cum sit ubique nullus potest a sua presentia abesse, et de hoc dicit. Quo ibo a spiritu tuo. exponatur sicut in post. usque ibi. Si sumpsero pennas meas diluculo. Cuius sensus est. Si haberem pennas similes diluculo, quod in instanti volat ab oriente in occidentem, et sic cum tanta velocitate transirem ad extrema maris, hoc non sufficeret ad hoc, ut me subtrahere possem a tua presentia. Ratio quare. Quia illuc manus tua deducet me. Et hic ponit secunda rationem, per quam homo non posset se subtrahere a divina scientia, que est eadem cum sua potentia. Et quia Deus per suam potentiam est ubique sicut per suam essentiam, ideo dicit. Illuc, scilicet in extremis maris, vel ubicumque, Deducet me manus tua. id est ero sub potestate tua quocumque me ducas, nec potero declinare a deductione tua. Quia tenebit me dexter a tua. et sequitur. Et dixi forsitan tenebre. ubi ponitur tertia ratio, in qua dicit, quod homo non posset se subtrahere a cognitione divina propter tenebrositatem seu obscuritatem loci, quia nihil in eis latet Deum, et exponatur littera prout in post.
marg.| Consequenter sexto probat quod ultimo dixerat, scilicet quod Deus cognoscit et operatur in locis tenebrosis sicut in luminosis, et hoc cum{3.1518} dicit. Quia tu possedisti renes meos. Renes enim sunt in corpore humano valde occulti et obtenebrati, quia communiter sunt operti adipibus et visceribus animalis, et tamen hoc non obstante a Deo possidentur, et sic infertur propositum, sed quia non solum Deus possidet interiora membra humana, sed etiam ea format et organizat in utero matris, ideo subdit. Suscepisti me de utero matris mee. ubi Hebraica littera habet. Pepigisti me in utero matris mee. Idem enim verbum habet hic et Iob. 10.c. ubi dicitur. Ossibus et nervis compegisti me. et sic est sensus, quod Deus in utero matris format totam compaginem humani corporis ibi existentis, ad quod necessarium requiritur, ut cognitio, et potentia divina se extendant etiam in obscuris et latebris quod erat intentum.
marg.| Consequenter septimo, quia in compositione organica humani corporis, sunt quam plurime maxime subtilitates, de quibus tam philosophi quam medici tradunt multa, ut Philosophus in libro de animalibus et Galenus in sua anatomia, que tamen ipsi philosophi potentie formative naturali attribuunt. Quod licet sit verum instrumentaliter et secundario, principaliter tamen omnia sunt attribuenda summe cognitioni, et potentie, scilicet divine instituentis naturam. Idcirco dicit. Confitebor tibi, scilicet confessione laudis, quia terribiliter magnificatus es, scilicet in compositione corporis humani organica. De qua prius dixerat. Que tante subtilitatis est, ut in eo, qui eam diligenter considerat, non solumcausetadmirationem, sed etiam terrorem. Illa enim que magne profunditatis sapientie sunt, terrorem causant. Unde in Psalmo dicitur de Deo . Terribilis in consiliis super filios hominum, Et sequitur. Mirabilia opera tua, scilicet in hoc quod corporis humani dispositio supradicta est optima secundum convenientiam ad animam humanam, et ad eius operationes, prout Tho. in 1. parte. q. xcj. ar. 3. in cor. q. Et ideo subdit. Et anima mea cognoscet nimis. id est cognoscere potest, quod ad ipsius existentiam, et eius operationes, corpus humanum est optime compaginatum seu organizatum, talis enim cognitio exquisita et completa cadit sub cognitione humana, ut patet per Galenum in libro de usu partium, ubi de quolibet membro, et iunctura humani corporis reddit rationem convenientem ad operationes anime, unde respectu huius bene dicitur. Et anima mea cognoscet nimis. quia perfecte talia ab homine cognosci possunt. Quod autem superius dixerat. Mirabilis facta est scientia tua ex me, et non potero ad eam. intelligitur de scientia Dei, que est sua essentia ineffabilis. Hic autem loquitur de operationibus ab ea procedentibus que sub humane nature cognitione cadere possunt, presertim ille que in humana natura continentur.
marg.| Consequenter octavo circa huiusmodi mirabilia opera Dei dicit. Non est occultatum os meum a te. Circa quod attendendum, quod cum anima humana sit rationabilis, magis convenit cum angelis quam cumanimalibus brutis, et ideo quod sua creatio cum angelis in primordio fuisset facta, videretur esse conveniens, quod tamen Deus aliter disposuit, scilicet ut in corpore humano sibi proportionato crearetur. Et hoc est quod dicit. Non est occultatum os meum a te. Os enim hic accipitur pro corpulentia humana in utero matris organizata, quod est magnum opus Dei, iuxta illud Eccl. 11.b. Sicut ossa compaginata in utero pregnantis. Illa autem ossa sunt a Deo facta in esse completo per infusionem anime rationalis, et de hoc dicit. Quod fecisti in occulto et substantia mea in inferioribus terre. Substantia enim accipitur pro anima que est forma essentialis, et per consequens precipua pars substantialis ipsius hominis, et sic Deus os, scilicet corpulentiam in ventre pregnantis fecit cum substantia sua, idest cum anima in inferioribus terre, quia in utero per infusionem fuit creata, et sic excludit errorem dicentium, quod anima humana fuit creata cum angelis, quod aliqui voluerunt ex dictis Aug. in 7. super Gn. ad litteram intelligere, quod tamen ipse non asserendo dicit, ut ibidem patet. Excluditur etiam error dicentium, quod angeli in virtute divina causant seu producunt animas rationales, quod tamen est falsum cum psal. soli Deo loquens dicit. Quod fecisti in occulto, etc. unde in productione primi hominis, Gn. 2.b. dicitur, quod spiravit Deus in faciem hominis spiraculum vite, in aliis vero animabus, que mediantibus causis secundis producuntur, dixit. Producat terra, et producant aque et huiusmodi.
marg.| Consequenter nono agit de alio opere dei magno circa hominem, in hoc, scilicet quod pertinet ad consecutione ultimi finis, ad quem fuit creatus, et de hoc dicit. Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur. Pro quo sciendum, quod illi qui a Deo preordinantur ad vitam beatam consequendam (que est ultimus finis humane vite) preeliguntur a Deo non ex meritis eorum futuris. unde ad Rom. 9.c. de electione Iacob et reprobatione Esau tractans dicit : Cum non dum nati fuissent, aut aliquid egissent boni vel mali. ut secundum electionem propositum Dei maneret, non ex operibus sed ex vocante dictum est ei, quod maior serviet minori, et hoc est quod dicitur. Imperfectum meum viderunt, et verius. Informe meum. secundumHieronymividerunt oculi tui, quia, scilicet antequam nemo formaretur, nec sit in rerum natura videtur a Deo, cuius visio etiam se extendit ad non entia. Et sequitur. Et in libro omnes scribentur, quia antequam sint et aliquid mereantur, omnes iusti non solum predestinati ad finalem gloriam consequendam, sed etiam electi ad gratiam qua {3.1519} gloriam merentur, licet eam finaliter non consequantur, scribuntur in libro Dei, scilicet vite, de quo libro prout refertur ad divinam predestinationem immobilem nullus deletur. unde Apoc. 3.b. Non delebo nomen eius de libro vite, prout autem in seipsis homines mutabiles sunt, deleri possunt de hoc libro, iuxta illud psal. Deleantur de libro viventium. Unde cum dicit : Et in libro tuo omnes scribentur. de omnibus potest intelligi, non solum de predestinatis, qui gloriam finaliter consequuntur, sed etiam de his qui secundum presentem iustitiam gloriam merentur, licet eam postea per eorum defectus amittant. Et sequitur : Dies formabuntur, et nemo in eis. Ad quod sciendum, quod dies in scriptura ad litteram accipitur quandoque, pro statu gratie, ut ad Roman. 13.d. Dies autem appropinquabit. Quandoque autem pro statu glorie, ut in Psalmo Melior est dies una in atriis tuis super millia. Et quia in libro Dei scribuntur, ut dictum est, non solum illi qui per eternam predestinationem ad gloriam ordinantur, sed etiam illi qui per presentem iustitiam gloriam merentur, licet eam postea, ut dictum est, amittant. idcirco dicit in plurali : Dies formabuntur, dies, scilicet utrorumque predictorum formabuntur in libro Dei, quia utrorumque ordinatio est notitia Dei immutabiliter ex parte sui, licet mutabiliter ex parte eorum qui scribuntur. unde Psalmista de notitia Dei circa huiusmodi dies dicit : Novit dominus dies immaculatorum. Et quia hec notitia in qua formantur isti dies est ab eterno, antequam ipsi conscripti in rerum natura essent, ideo subdit : Et nemo in eis. Nemo scriptorum est in eis, s. in diebus formatis modo predicto. Quod autem interponit hic postillator de libro mortis, non invenitur in sacra scriptura aliquid dici liber mortis, quia ut dicit Sanctus Thomas in 1Par. q. 24 art. 1. in responsione ad tertium argumentum, non est consuetum conscribi illos qui repudiantur, sed eos qui eliguntur : unde tales non dicuntur scribi in aliquo libro Dei, s. celesti, sed dicuntur in terra scribi, iuxta illud Ier. 17.b. Recedentes a te in terra scribantur.
marg.| Consequenter decimo dicit : Mihi autem nimis honorati sunt amici tui Deus, et nimis confortatus est principatus eorum. Ad cuius declarationem attendendum, quod quia conscriptio in libro vite de qua fecerat mentionem, est mere gratuita, ut dictum est, idcirco surgit quedam tacita murmuratio contra Deum ab his qui minus bene de divinis sentiunt, eo quod videtur Deus in hoc esse acceptor personarum, quia ex quo nulla precesserunt merita in his qui ab eterno conscripti sunt, similiter poterant ibi conscribi ceteri homines, quorum nec merita nec demerita precesserunt. Ad quam tacitam murmurationem Psalmista respondet. Mihi autem nimis honorati sunt amici tui Deus. hoc est dicere, iudicio meo valde sunt digni honore quos Deus ex sua liberalitate recipit in amicos. quasi dicat Quos .n. Deus summe bonus, et sapiens dignificat, temerarium est ut hominibus contemnantur, sed potius honorari debent. Et illo modo videtur Apostolus loqui de ista materia ad Rom. 8.f. cum dicit. Si Deus pro nobis, quis contra nos ? quis accusabit adversus electos Dei ? etc. quasi dicat ipsa electio divina ab eterno preordinata sufficit, pro ratione ad hoc quod tales sunt digni glorificatione. Et notandum, quod in hoc versu videtur Psalmista tangere utrunque genus conscriptorum in libro Dei, de quibus Augustinus de civitate Dei. Quorum unum est eorum qui sunt conscripti tantum secundum presentem iustitiam per gratiam et de istis dicit. Mihi autem nimis honorati sunt amici tui deus. Amici enim possunt dici quicumque sunt in gratia, dum in ea sunt, unde Io. 15.b. Vos amici mei estis. si feceritis ea que precipio vobis. Sed constat quod multi implent precepta divina, qui tamen postea gloriam Dei non consequentur propter eorum defectum. Secundum genus conscriptorum in libro vite est illorum, qui secundum eternam predestinationem conscribuntur. Et de istis proprie intelligitur. Nimis confortatus est principatus eorum. Conscriptio enim talium est confortata, quia inuariabilis. Similiter et est principativa, quia omnes tales conscripti regnant cum Christo, et per consequens. Confortatus est principatus eorum.
marg.| Consequenter undecimo ostendit, quod conscriptio predicta comprehendens utrunque genus conscriptorum est valde numerosa. Licet enim pauci sunt electi, multi tamen vocati per gratiam qui non attingunt gloriam. ideo sequitur. Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur. Quod non solum potest intelligi de solis electis per divinam predestinationem, quia ut dicitur, Mt. 7.b. Arcta est via qua ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam. Nec etiam de angelis convenienter intelligitur, quia in hoc Psalmo agit tantum de formatione hominis, et de aliis conditionibus humanis, non autem de angelicis. Sequitur autem. Resurrexi, et adhuc sum tecum. Pro quo sciendum, quod David dum per revelationem cognovit se resurrexisse a peccatis, et per consequens cognovit se esse in gratia, ut supra dictum est, tamen post illam remissionem peccatorum procedente tempore non sciebat certitudinaliter se esse in gratia, sed tantum coniecturaliter inquantum percipiebat se diligere amicos Dei, prout in precedenti versu. Mihi autem nimis. Similiter et odio habere inimicos Dei prout in versibus immediate sequentibus habetur, et ideo dicit. Resurrexi, scilicet a peccatis prout mihi {3.1520} fuit revelatum. Et adhuc sum tecum, scilicet per gratiam quod quidem scio per coniecturas in hoc psalmo contentas modo predicto, de quo dicit. Et adhuc sum tecum. quasi dicat adhuc credo quod tecum sum, licet non sciam certitudinaliter. Si n. sic scivisset proprius dixisset. Resurrexi, et tecum sum. Quod autem postillator dicit, quod David cognovit per revelationem se esse futurum in societate angelorum, nullum fundamentum habet in sacra scriptura, imo eius oppositum statim in sequentibus comprobatur. Si enim revelatum sibi fuisset divinitus se gloriam adepturum, in vanum dixisset. Vide si via iniquitatis in me est, etc. ut patet intuenti.
marg.| Consequenter duodecimo ostendit illud quodconiecturaliter dixerat. Adhuc sum tecum, scilicet per gratiam, et hoc ex nimio zelo, quem habebat contra peccatores, et inimicos Dei, et hoc cum dicit. Si occideris Deus peccatores, si pro quia, quia scio domine quod occides peccatores, scilicet morte spirituali, ideo dico. Viri sanguinum declinate a me. Quorum quendam errorem ad materiam istam pertinentem exprimit cum dicit. Quia dicitis in cogitatione, accipiant in vanitate civitates suas. Cuius sensus est. Nam heretici, et alii inimici Dei invidentes predestinatis quos Deus ad gloriam preelegit, ante quam quicquam mererentur, ut dictum est, dicunt de eis detrahendo in cogitationibus suis. Accipiant in vanitate civitates suas. hoc est dicere. Illi qui predestinati dicuntur, accipiant civitates suas, scilicet ecclesiam presentem, et celestem, quarum unam dicunt accipere per gratiam, et aliam per gloriam, et hoc in vanitate, quia nullis meritis precedentibus talem predestinationem dicuntur tales civitates accipere. Possunt etiam ista verba intelligi dicta esse ad hereticis, qui aliam vitam negant, sicut Saducei et huiusmodi. Isti enim dicunt de iustis, quod accipiunt in vano civitate suas, quasi dicerent, quod in vanum laborant, cum non sit aliquod premium eternum in illis civitatibus. Et quia talia dicta sunt horribilia sanctis viris, ideo dicit. Nonne qui oderunt te domine, oderam ? etc. que satis patent in littera.
marg.| Consequenter tertiodecimo ponit conclusionem supplicatoriam quam principaliter in hoc psalmo intendit, et hoc cum dicit. Proba. me Deus, etc. Circa quod primo aspectu ad litteram dubium occurrit, scilicet Quomodo Psalmista qui in principio huius psalmi testatus est. Domine probasti me, et cognovisti me. etc. Si enim eum iam probaverat Deus, et cognoverat, superflue et inutiliter videtur petere, ut iterum probetur. Ad quod sciendum correspondenter ad predicta, quod probatio primo dicta, et cognitio seu approbatio intelligenda est quo ad presentem iustitiam, scilicet utrum David esset in statu gratie, et quia David de hoc iam erat certificatus, ut predictum est, ideo dixit. Domine probasti me, et cognovisti. id est approbasti, ut dictum est. Sed probatio hic secundo loco data, intelligenda est quo ad eternam predestinationem, scilicet utrum David esset securus ad gloriam finaliter consequendam, quod ipsi David non constabat certitudinaliter per revelationem, unde rationabiliter timebat filiali timore, ne forte incurreret in aliquam Dei offensam, ex qua impediretur a consecutione glorie, eo modo quo dicitur. Siquis se existimet stare, videat ne cadat. 1. Cor. 10.c. Et ideo petit iterum a Deo probari et subdit. Et vide, si via iniquitatis in me est. Ubi nota, quod non dixit. Si iniquitas in me est, quia licet certitudinaliter scivisset per revelationem non esse in ipso iniquitatem, ut dictum est, propter quod dixerat alibi. Probasti cor meum, et non est inventa in me iniquitas. Non tamen sciebat, si erat in eo aliqua via iniquitatis, scilicet dispositio tendendi ad iniquitatem, quod potest esse in existentibus in gratia, et sic petit ut non permittatur a Deo tendere in talem viam, unde dicit. Deduc me in via eterna, scilicet ad eternam vitam consequendam. Qualiter autem intelligatur hec probatio respectu dei probantis, dictum est in principio psal. Et nota, quod ibi dixerat. Domine probasti me, et cognovisti me. idest, approbasti, ut dictum est, sed hic non dixit. Proba me et cognosce me. id est approba me, quia prima approbatio erat de preterito et presenti, que erant iam immutabiliter approbata, sed secunda approbatio est de futuro, quod respectu flexibilitatis humane semper habet naturam contingentis, ideo non proprie peteretur approbari, sed magis proprie petitur deductio in via eterna.
prol.| $replica
prol.| REPLICA. In Psalmo Domine probasti. Burgens. Introducendo materiam psal secundum suam applicationem, que non est directe contra post dicit David se scivisse absolutum a culpa, et esse in gratia, quamvis opinio multorum fuit ad contrarium, et sic hic ponitur quod sepe in odium post. improbavit, sicque sepius sibi ipsis contradicit.
marg.| Circa illum passum, Et anima mea cognoscet nimis, scilicet opera mirabilia domini prout in ps. enumerantur, glo. Burgens. exponit. Cognoscet nimis. id est perfecte, ut inquit talia ab homine perfecte cognosci possunt. Allegat ad hoc ea que scripsit Galenus. Sed attendatBurgens.quid Aristoteles de hoc sentit dicens. Ea que scimus, minima sunt in comparationem eorum que ignoramus, et Phil. 1. Physicorum dicit. Tunc arbitramur unumquodque scire, scilicet perfecte, cum causas cognoscimus, et principia usque ad elementa. Differentie enim proprie rerum que sumuntur a propriis principiis sunt nobis ignote, quam tum enim de eis dicere vel scribere poterit, solum sunt circumlocutiones secundum doctrinam eiusdem Aristotelis. Omnis nostra cognitio intellectualis ortum habet a sensu. Oportet {3.1521} enim intelligentem phantasmata speculari, Philosophus 3. de Anima. Sensus autem solum ostendit accidentia ex. 2. de Anima, que quamvis magnam vim conferunt ad cognoscendum quod quid est, hoc solum est argutive. Intellectus enim coniunctus, etsi abstractive cognoscit naturam substantie, vix tamen vel nullatenus intuitive, cognitio autem rerum ex suis operationibus et aliis accidentibus, non est nisi argutiva, et a posteriori, non igitur perfecta. Psalmista igitur fortasse voluit dicere, quod mirabilia Dei cognosceret nimis. id est perfecte, non ex scientie acquisitione, sed divina inspiratione, et hoc bene credo. Sed de libro vite, que hic dicuntur vide sup. Ex. 22. correctorio ulti. Id autem quod interponit postil. quod reprobi possunt dici in libro mortis, sicut electi in libro vite, hoc est Burgens. valde molestum, quia ut inquit, in sacra scriptura non dicitur de tali libro. Hec est Burgens.consueta ratio sed invalida, et errori Vviklef et Bemorum valde propinqua. Nec postil. talem librum mortis ponit secundum rem, sed secundum dici. Et illud dici potest fundari super argumento a contrario sensu quodBurgens. sepe grandi pendit. Potest etiam fundari super regula : Sicut propositum in proposito, ita oppositum in opposito, si saltem alterum inesset a natura. Nec Burgens. reddit rationem. Cum aliqui dicantur scripti, quorum nec merita, nec demerita precesserunt, quare non potest dici hoc de omnibus, quod eadem ratione sint scripti ? secundum enim irradiationem idealem difficile est negare omnes homines, imo omnes res fore in prospectu divine cognitionis. Et secundum hunc modum omnes dicuntur, scripte sicut picte. Alanus enim de planctu nature ea ratione dixit, vestem Phronesis omnium rerum formas quasi depictas continere. Sed quod de hominibus omnibus secundum illum modum scriptis, aliqui sint predestinati, aliqui presciti, hoc provenit ex determinatione divine voluntatis secundum doctrinam doctoris subtilis. Hec autem determinatio divine voluntatis, cum sit respectus ad extra ad divinam voluntatem terminatus non in ea fundatur, si ponatur nunc scriptio, nunc dilectio, nulla sequitur ex hoc in divina voluntate mutatio, sicut nec ex aliis respectibus, scilicet creationis, incarnationis, etc. Burgens.etiam illum passum. Mihi autem nimis honorati sunt amici tui, exponens de hominibus, non de angelis prout postil. facit, modicam adducit rationem, scilicet propter hoc quod dicitur, Matthei. 7.b. Arcta est via, etc. Matthei 10.b. Multi sunt vocati, pauci vero electi. Burgens.non audet exponere amicos Dei solos electos, qui pauci sunt, propter hoc quod sequitur hic. Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur : ideo exponit amicos Dei de omnibus preteritis, presentibus, et futuris, qui sunt amici secundum presentem iustitiam, etsi non secundum eternam predestinationem, {3.1522} sed videtur quod per hyperbolicam locutionemBurgens. ad sic dicendum non fuit compulsus. Quamvis enim electi in comparatione ad reprobos sint pauci, absolute tamen intelligendo non sunt ita pauci, quin humanam notitiam excedant sub sola numeratione divina comprehensi, quia Apocalypsi. 7. ca. post visa multa milia sanctorum descripta dicitur. Post hec vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat, etc. Non est inquamBurgens. compulsus ad dicendum eos Dei amicos, qui antequam nati fuerunt, fuerunt a Deo oditi, quia in eterna prescientia nullum actum positivum Deus habuit circa prescitos nisi previdendo eorum esse nature secundum doctrinam Scoti. libro 1. distin. 41. Et idem iudicium est de omnibus prescitis. De Esau autem scribit Malac. 1.a. quod fuerit oditus antequam natus. Et si ipse vel quicumque alius fuerit amicus secundum presentem iustitiam, hoc est solum secundum dici non secundum esse. Nam dicitur Proverb. 17. ca. Omni tempore diligit, qui est amicus. Planior igitur est expositio postill. de angelis, quamvis etiam de electis hominibus sit absurda.
marg.| Et cum postil. dixit hic David, fuisse revelatum, quod esset futurus in gloria, in societate Dei. Burgens. obiicit per argumentum suum consuetum, apud hereticos commune, videlicet : Non habetur in scriptura sacra, igitur non est credendum. Arguit autem ex scriptura oppositum, ut ipse putat et arguit sic. Infra scribitur. Et vide si via iniquitatis in me est, etc. Vane dixisset sic David, si fuisset sibi revelatum, quod esset futurus in gloria. Ad hoc dico dupliciter. Primo quod David hoc dixit non habendo respectum ad factam sibi revelationem, sed ad zelum quem dixit habuisse contra iniquos, ne forte si esset excessivus sic quod distrahere posset a beatitudine sibi revelata, quod tunc deus zelum suum moderando ducat in vitam eternam. Secundo respondeo, quod quia David scivit dei potentiam illis revelationibus non esse alligatam, nec viatoris liberum arbitrium huiusmodi revelationibus limitatum, quinimo cum eis constat, contingentia ad utrumlibet, quare probabiliter habuit dubitare an revelatio processisset divina diffinitione, sicut distingui solent prophetie comminationis, et diffinitionis, ideo David non frustra dixit. Et vide, si via iniquitatis in me est, et deduc me in via eterna, etc. Sicut .n. contingit prescitum esse in via, secundum presentem iustitiam. sic contingit predestinatum non obstantibus revelationibus esse extra viam secundum presentem iustitiam, quia alias sequeretur error, quod gratia semel habita amitti non possit, si vera fuit, quia reprobatur, de pen. dist. 2. § Caritas. Et potest etiam hic dici breviter, quod David frustra non dixit, quia bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est, inquit bea. Grego. et habetur. 5. distin. Ad eius.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 138), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_138)
Signaler un complément d'information

Notes :