Psalmus 98
Numérotation du verset
Ps. 98,1
¶Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 98)
D30
Rusch
Ps-G
1
<divisio.>David] + Sermones sunt quos locutus est. Vox Ecclesie
D30
Numérotation du verset
Ps. 98,I
Dominus
regnavit
irascantur
populi ¦ qui sedet
super cherubim
moveatur terra
Numérotation du verset
Ps. 98,2 II
Dominus in Sion
magnus ¦ et excelsus2 super omnes populos.
2 excelsus
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30 Rusch cum Ps-R
] + est
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 98,3 III
Confiteantur
nomini tuo
magno†
quoniam terribile
et sanctum est ¦
Numérotation du verset
Ps. 98,4
et3 honor regis iudicium diligit.
3 et
D30
]
sub
÷
Ps-G
(
I
), ÷ et :
Valic24
Numérotation du verset
Ps. 98,IV
Tu parasti directiones4 ¦
4 directiones
D30 Valic24
² (+
interl.
)] equitatem
Valic24* cum Ps-R
, dirictionem
Ps-G
(
R*
)
iudicium
et iustitiam
in Iacob
tu fecisti.
Numérotation du verset
Ps. 98,5 V
Exaltate
Dominum Deum nostrum †
et adorate
scabellum
pedum eius ¦
quoniam sanctum est.
Numérotation du verset
Ps. 98,6 VI
Moyses
et Aaron
in sacerdotibus
eius ¦
et Samuel
inter eos qui
invocant nomen eius.
Numérotation du verset
Ps. 98,VII
Invocabant Dominum
et ipse
exaudiebat eos5 ¦
5 eos Ps-R
Ps-G
. (
plerique codd. et edd.
) D30 Rusch] illos
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 98,7
in columna nubis
loquebatur ad eos.
Numérotation du verset
Ps. 98,VIII
Custodiebant
testimonia eius ¦ et preceptum
quod
dedit illis.
Numérotation du verset
Ps. 98,8 IX
Domine Deus noster tu exaudiebas eos† 6
6 eos Ps-R
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30 Rusch] illos
Ps-G
Deus tu propitius fuisti eis ¦
et ulciscens in omnes
adinventiones eorum.
Numérotation du verset
Ps. 98,9 X
Exaltate
Dominum
Deum nostrum† et adorate
in monte
sancto eius ¦ quoniam sanctus Dominus Deus noster.
Psalmus 98
Numérotation du verset
Ps. 98,ad litteram
marg.|
{3.1193} .1.
Dominus regnavit.
Huic psalmo nullus titulus preponitur in Hebreo nec in translatione Hieronymi. Dicunt autem {3.1194} Hbr. quod Moyses fecit ipsum, ut dictum est Ps. 90. Sed hoc non videtur verum, quia in hoc Psalmo dicitur. Moyses et Aaron in sacerdotibus eius, etc. et subditur. Ipsi invocabant dominum, et exaudiebat eos, et sic auctor huius psalmi videtur loqui de ipsis {3.1195} tanquam de preteritis, propter quod Psalmus iste videtur esse factus non solum post tempus Moysi, sed etiam post tempus Samuelis, et ideo doctores nostri dicunt ipsum esse factum a David qui Samueli supervixit, et dicunt quod fecit psalmum istum de regno Christi. Sed salvo meliori iudicio ista expositio videtur mihi magis mystica quam litteralis quia in hoc Psal. fit invitatio ad Dei cultum secundum modum veteris legis, ut patebit persequendo, qui modus non habet locum in Christi regno. Rabbi Salomon vero dicit, quod Psalmus iste loquitur de regno Messie, qui debellaturus est reges Gog et Magog, et multos alios populos cum eis, secundum quod videtur pretendere dictum Ezech. 30. et tunc regnum mundi pacifice obtinebitur a Iudeis. Sed hoc dictum est erroneum : Tum quia adventus Messie transiit in preteritum. Tum quia secundum dictum Augustini 20. de civita. Dei 11. ca. et aliorum sanctorum, Gog et Magog de quibus loquitur, Ezechiel non sunt aliqui populi determinati, sed sunt persecutores ecclesie a diabolo ad hoc inducti et inducendi, maxime circa finem mundi. Igitur salvo meliori iudicio Psalmus iste mihi videtur esse factus a David ad inducendum populum ad divinum cultum, de quo fuit valde solicitus, ut patet. 1. Paralipomenon. et 2Rg. et hoc fuit postquam debellatis Philistheis, et aliis contra regnum eius insurgentibus, ipse adduxit arcam domini in montem Sion intra tabernaculum quod ei tetenderat, et constituit ibi sacerdotes et Levitas ad cultum Dei celebrandum, ut habetur Paralip. 16. et secundum hoc Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo David incitat populum ad cultum divinum, secundo ad hoc recitat exempla sanctorum patrum, ibi : Moyses. Prima in duas, quia primo David declarat constitutionem sui regni, secundo inducit ad laudem Dei, ibi : Confiteantur. Circa primum dicit.
marg.|
Dominus regnavit.
Idest, regnare me fecit, per talem modum dicit dominus Gn. 22. ca. ad Abraham : Nunc cognovi, quod timeas Deum, idest, cognoscere feci. Quod enim dominus fecerit regnare David, {3.1196} patet 2Rg. 7.b. Hec dicit dominus exercituum : Ego te tuli de pascuis sequentem greges, ut esses dux super populum meum Israel : propter quod regnum David dicitur regnum Dei. 1Par. 19.f. Seditque Salomon super solium domini in regem pro David patre suo.
Numérotation du verset
Ps. 98,ad litteram
marg.|
.1.
Irascantur populi.
Quia Philisthei audita unctione David fuerunt irati, et conati sunt regnum eius destruere. 2Rg. 5. et similiter alienigene qui erant in circumitu Iudee, quia fuerunt debellati a David magis virtute divina quam humana, ideo subditur.
marg.|
.2.
Qui sedet super Cherubim.
Hoc dicitur, quia propitiatorium sustentabatur ab ipsis cherubim, ut dictum fuit, Ex. 25. et dicebatur sedes dei, eo quod inde dabantur divina responsa.
marg.|
.3.
Moveatur terra.
In translatione Hieronymi habetur. Concutiatur terra. idest, habitantes in terra inimicorum nostrorum concutiantur timore, et nobis subiiciantur. Et quod hoc sit decens fieri allegat, dicens.
marg.|
.4.
Dominus in Sion magnus.
Idest, ille qui a nobis colitur in monte Sion, est magnus dominus. Et excelsus super omnes populos.
marg.|
.5.
Confiteantur nomini.
Hic consequenter David inducit populum ad cultum dei dirigens sermonem ad deum, dicens. Confiteantur nomini tuo magno. confessione debite laudis.
marg.|
.6.
Quoniam terribile.
Idest, venerabile, sicut Ge. 28.d. Quam terribilis est locus iste, etc.
marg.|
.7.
Et sanctum est.
Formaliter et effective, quia omnis sanctificatio fit in Dei nomine.
marg.|
.8.
Et honor regis.
in Hebreo et in translatione Hieronymi habetur. Et imperium regis, et in idem redit, quia obedire imperio dei, est eum honorare.
marg.|
.9.
Iudicium diligit.
Idest, equitatem, sicut patet in ve. et no. test. ubi eam fieri precipit.
Numérotation du verset
Ps. 98,ad litteram
marg.|
{3.1197} .1.
Tu parasti directiones.
Idest, precepta moralia, que dirigunt in finem ultimum Mt. 19. ca. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.
marg.|
.2.
Iudicium.
Idest, precepta iudicialia.
marg.|
.3.
Et iustitiam.
Idest, ceremonialia que dicuntur iustificationes in scriptura veteris testamenti.
marg.|
.4.
In Iacob tu fecisti.
Ad hec enim tria genera preceptorum reducuntur omnia mandata, que dedit populo Israel in monte Sinai, ideo subdit David.
marg.|
.5.
Exaltate.
Idest, quantum potestis laudibus extollite.
marg.|
.6.
Dominum Deum nostrum.
Pro recognitione suorum beneficiorum.
marg.|
.7.
Scabellum pedum eius.
Idest, ante scabellum pedum eius, et istud scabellum dicebatur arca testamenti, que erat sub propitiatorio, ita quod propitiatorium erat quasi sedile Dei, et arca testamenti tanquam scabellum illius sedis, sicut dictum fuit Ex. 25.
marg.|
.8.
Quoniam sanctum.
Dicebatur enim arca sancta, eo quod sancta continebat, scilicet, tabulas digito Dei scriptas, et virgam Aaron, et urnam auream manna plenam.
marg.|
.9.
Moyses et Aaron in sacerdotibus eius.
Hic ad propositum adducitur exemplum {3.1198} sanctorum patrum, cum dicitur : Moyses et Aaron in sacerdotibus eius. hoc est, fuerunt inter sacerdotes Deum colentes, quod patet de Aaron, quia fuit summus sacerdos, similiter Moyses officio sacerdotali usus est in consecratione Aaron et filiorum eius, ut dictum fuit, Ex. 18.
marg.|
.10.
Et Samuel inter eos qui invocant nomen eius.
Preerat enim cuneo prophetarum dominum colentium, ut habetur 1Rg. 19.
marg.|
.11.
Invocabant dominum.
Humiliter et devote.
marg.|
.12.
Et ipse exaudiebat eos.
Sicut patet de Moyse et Aaron in Ex. et in pluribus aliis locis, et de Samuele 1Rg. 7. et 12.
marg.|
.13.
In columna nubis loquebatur ad eos.
Hoc invenitur scriptum de Moyse et Aaron in pluribus locis, et idem credendum est de Samuele, eo quod hic dicitur, et maxime, quia Deus cepit loqui cum eo a iuventute, ut habetur 1Rg. 3. Et causa huius exauditionis subditur, cum dicitur.
marg.|
.14.
Custodiebant testimonia eius.
Quantum ad iudicialia et ceremonialia, que dicuntur quedam Dei testimonia.
marg.|
.15.
Et preceptum quod dedit illis.
Idest, precepta moralia, que magis proprie dicuntur precepta. Et ponit hic singulare pro plurali, eo modo quo dicitur Ex. 8.f. Venit musca gravissima, idest, musce.
marg.|
.16.
Domine Deus noster.
Repetitio est eiusdem ad maiorem affirmationem.
Numérotation du verset
Ps. 98,ad litteram
marg.|
{3.1199} .1.
Et ulciscens in omnes adinventiones eorum.
Idest, puniens defectus eorum qui non procedebant ex instinctu tuo, sed magis ex eorum arbitrio, sicut patet de Moyse et Aaron, Nu. 20.b. ubi dicitur propter aquas contradictionis. Dixitque dominus ad Moysen et Aaron quia non credidistis mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel non introducens hos populos in terram quam dedi patribus eorum. quia in penam huius fuerunt morte preventi.
marg.|
.2.
Exaltate.
Id est, laudibus extollite.
marg.|
.3.
Dominum.
Ratione generalis gubernationis.
marg.|
.4.
Deum.
Ratione creationis.
marg.|
.5.
Nostrum.
Ratione cultus specialis.
marg.|
.6.
Et adorate in monte sancto eius, quoniam sanctus dominus Deus noster.
id est in monte Sion qui iam erat divino cultui applicatus, quia, ibi erat arca testamenti ad mysterium a Levitis et sacerdotibus {3.1200} celebrandum, ut predictum est.
marg.|
Mystice exponitur psalmus iste de regno Christi, quod accepit in sua resurrectione et ascensione. Quod quidem regnum principes Iudeorum irati, conati sunt destruere, et postea principes Romanorum, sed e contrario factum est, quia principes Romani voluntarie submiserunt colla regno Christi a tempore Constantini et Iudei in servitutem Christianorum principum sunt redacti. Hoc igitur David in spiritu previdens per regnum suum figurari introduxit Christum regnantem, dicens. Dominus regnavit, etc. et ad eius laudem inducit populum catholicum ad hoc adducens exempla antiquorum patrum, qui de regno Christi notitiam habuerunt, et devotione letati sunt, unde et salvator Iob. 8.g. dicit de Abraham : Abraham pater vester exultavit, ut videret diem meum, vidit et letatus est. Hanc autem expositionem in particulari non prosequor, quia diffuse tradita est in glo. super psal. qua ubique habetur, et in expositionibus aliorum doctorum.
Numérotation du verset
Ps. 98,moraliter
marg.|
{3.1193} .1.
Dominus regnavit.
Sicut dixi in expositione litterali, Psalmus iste loquitur ad litteram de regno David, qui fuit figura Christi, {3.1194} propter quod exponendus est spiritualiter de regno Christi, sic. Dominus regnavit. Idest, Iesus Christus ad patris dexteram exaltatus, Marc. ult. d. Assumptus est in celum, et sedet a dextris Dei.
Numérotation du verset
Ps. 98,moraliter
marg.|
{3.1195} .1.
Irascantur populi.
Scilicet, Iudei et imperatores Romani, qui conati sunt multipliciter extinguere nomen Christi Et ponitur hic optativus pro indicativo, cum dicitur : Irascantur populi.
marg.|
.2.
Qui sedet.
Idest, super ordines angelorum, non solum in quantum Deus, sed etiam inquantum homo.
marg.|
.3.
Moveatur terra.
Idest, habitantes in ea ad credendum tibi et {3.1196} fideliter serviendum.
marg.|
.4.
Dominus in Sion magnus et excelsus super omnes populos.
Scilicet, in ecclesia triumphante et militante.
marg.|
.5.
Confiteantur nomini.
Confessione laudis.
marg.|
.6.
Quoniam terribile.
Scilicet, malis.
marg.|
.7.
Et sanctum est.
Bonis.
marg.|
.8.
Et honor regis.
Christi.
marg.|
.9.
Iudicium diligit.
Idest, executionem iustitie requirit.
Numérotation du verset
Ps. 98,moraliter
marg.|
{3.1197} .1.
Tu parasti directiones.
Idest, instinctus ad bonum prevenientes hominis liberum arbitrium. Et mutatur hic modus loquendi de tertia persona ad secundam, quod fit frequenter in sacra scriptura, et maxime metrice composita, qualis est liber Psalmorum.
marg.|
.2.
Iudicium et iustitiam.
Idest, habitum iustitie et eius exercitium fecisti in supplantatore vitiorum. Et quoniam ex hoc Deus est laudandus subditur.
marg.|
.5.
Exaltate dominum.
Idest, excellenter laudate.
marg.|
.7.
Et adorate.
Idest, humanitatem Christi, que inquantum unita est divinitati, latria est adoranda, secundum se vero hyperdulia.
marg.|
{3.1198} .9.
Moyses et Aaron.
Per Moysen, qui interpretatur extractus ab aquis, significantur religiosi, qui debent abstrahi a deliciis mundanis. Per Aaron qui montanus interpretatur, prelatorum status intelligitur. Per Samuelem qui fuit minister in domo domini, intelliguntur sacerdotes et clerici. omnes isti laudare debent nomen domini pre ceteris Christianis.
marg.|
.13.
In columna nubis loquebatur.
Idest, in gratia spiritus sancti figurata per columnam ignis et nubis, quia illuminat in via morum, et obumbrat contra tentationis estum.
marg.|
.14.
Custodiebant testimonia.
Idest, precepta decalogi, et consilia saltem aliqua.
marg.|
.16.
Deus noster tu exaudiebas.
Quia preces eorum erant exaudibiles ex dispositione subiectorum.
Numérotation du verset
Ps. 98,moraliter
marg.|
{3.1199} .1.
Et ulciscens in omnes
etc. Id est, peccata que non sunt ex Deo, sed ab inventione humana. Et quia ea cito punit, signum est miserationis divine. 2. Machab. 7.c. Etenim multo tempore {3.1200} non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones adhibere, magni beneficii indicium est. Ideo sequitur.
marg.|
.2.
Exaltate dominum.
Ipsum quantum potestis laudando.
marg.|
.6.
Et adorate in monte
etc. Idest, in loco divino cultui consecrato.
Numérotation du verset
Ps. 98,additio 1
marg.|
{3.1199} In %Ps. 98. Dominus regnavit. Ubi dicitur in postilla. Circa primum dicit. Dominus regnavit.
marg.|
Non videtur propria expositio, quam facit in hoc loco postil. de hoc quod dicitur. Dominus regnavit. id est, regnare me fecit : quia eadem ratione cum Saul regnavit, posset dici. Dominus regnavit. quia dominus fecit eum regnare, ut patet 1Rg. 10. ubi Samuel dicebat Sauli. Me misit Deus ungere te in regem. Sed cum dicitur. Dominus regnavit, proprie debet intelligi de regno Christi, in cuius regno dominus vere et proprie regnat qui quidem est dominus qui sedet super cherubim, ut statim psal. declarat, unde expositio huius psal. de {3.1200} Christo prout glossa et doctores communiter tenent, non est mystica, sed litteralis.
Numérotation du verset
Ps. 98,additio 2
marg.|
In eodem psalmo. ubi dicitur in postilla. Et ulciscens in omnes adinventiones eorum.
marg.|
Licet plerunque Deus corrigit seu punit iustos, non tamen dicitur ulciscens, nisi contra adversarios tantum, ut patet discurrenti per scripturas. Et ideo melius videtur dicendum, quod Deus fuit ulciscens in adinventiones Moysi et Aaron, eo quod iniurias contra eos illatas per Datham et Abiron, et eorum complices vindicavit, ut patet Nm. 16. et sic magis proprie continuatur cum eo quod premiserat, dicens. Domine tu exaudiebas eos.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 98), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_98)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 98), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_98)
Notes :