Nicolaus de Lyra

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 51) D30 ΩS Rusch Ps-G, def. ΩF
intellectus David
Numérotation du verset Ps. 51,2 

cum
venit Doech
Idumeus
et nuntiavit1
1 nuntiavit] nuntiasset ΩS, annuntiavit D30 Ps-G
Saul2 venit David in domum Abimelech3.
2 Saul] Sauli ΩS , + et dixit D30 Ps-G |
3 venit... Abimelech] de David ΩS, domum D30 Rusch ] domo Ps-G | Abimelech D30 Rusch ] Achimelech Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 51,3 I

Quid gloriaris4
4 gloriaris ΩS D30 Rusch ] gloriatur Ps-G
in malitia ¦
qui potens es5 in6* iniquitate7 ?
5 es plerique codd. et edd. ΩS D30 Rusch] est Ps-G (R* F* L) cum Ps-α, om. C I |
6 in F* V D D30 ΦRGV Ω Ed1455 Ed1532 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G |
7 iniquitate] iniquitatem C ΨB*, cf. Ps-R |
Numérotation du verset Ps. 51,4 II

Tota die
iniustitiam
cogitavit
lingua tua ¦
sicut novacula acuta
fecisti dolum.
Numérotation du verset Ps. 51,5 III

Dilexisti
malitiam super benignitatem ¦ iniquitatem magis quam loqui equitatem.8
8 equitatem] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,6 IV

Dilexisti
omnia verba precipitationis ¦
lingua
dolosa9.
9 lingua dolosa D30 ΩS Rusch ] linguam dolosam Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,7 V

Propterea
Deus destruet te in finem † 10*
10 finem D30 ΩS Ps-G ] + et Rusch | <divisio.> finem+ D30, finem ¦ ΩS
evellet te
et emigrabit te
de tabernaculo tuo11 ¦
11 tuo D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
et radicem tuam de terra viventium.12
12 viventium] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,8 VI

Videbunt iusti
et timebunt† et super eum
ridebunt
et dicent : ¦
Numérotation du verset Ps. 51,9 

Ecce homo
qui non posuit Deum adiutorem suum.
Numérotation du verset Ps. 51,VII 

Sed
speravit
in multitudine divitiarum suarum ¦ et prevaluit in vanitate sua.
Numérotation du verset Ps. 51,10 VIII

Ego autem
sicut oliva fructifera
in domo Dei13 ¦
13 Dei D30 Rusch Weber] Domini ΩS cum Ps-R
speravi
in misericordia Dei14
14 Dei] eius ΨB
in eternum
et
in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 51,11 IX

Confitebor
tibi in seculum quia fecisti ¦ et exspectabo
nomen tuum
quoniam bonum est15
15 est D30* (u vid.) ΩS Rusch] om. D30² (eras.) Ps-G
in conspectu sanctorum tuorum.

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,ad litteram 
marg.| {3.809} Quid gloriaris in mali, etc. Huic psalmo premittitur titulus talis in Hebreo. Ad victoriam Psalmus David, quando venit Deg Idumeus, et annuntiavit Sauli, et dixit ei. Venit David in domum Achimelech, et in translatione Hieronymi ponitur titulus eiusdem sententie, licet verba aliquantulum sint mutata. De hac autem annuntiatione habetur 1Rg. 22. quia cum Saul turbatus de hoc, quod David evasisset manus eius, conquereretur de servis suis tanquam de fautoribus ipsius David, iste Deg dixit Sauli, quod viderat David in domo Achimelech sacerdotis, et quod dederat ei panes et gladium, adiungens etiam falsum secundum opinionem aliquorum sicut modus est relatorum, scilicet quod Achimelech consuluisset pro David deum, tamen contrarium videtur mihi probabilius scilicet, quod consuluit sicut ibidem plenius fuit expositum, propter quod Saul iratus iussit sacerdotes, uxores, et parvulos eorum interfici, et civitatem eorum destrui, cuius iussionis Deg cum suis satellitibus fuit executor, ut ibidem habetur, et de hoc fecit David psalmum istum. Et dividitur in duas partes. Quia primo malitia Deg arguitur, secundo innocentia David ostenditur, ut opposita iuxta se posita magis elucescant, ibi. Ego autem. Prima in tres, quia primo David arguit Deg malitiam, secundo predicit penam, ibi. Propterea destruet te. tertio ostendit utilitatis consequentiam, ibi. Videbunt iusti. Circa primum dicitur.
marg.| {3.810} .1. Quid gloriaris in malitia ? Quasi diceret, hec est pessima gloria, quia propria illorum est qui peccant ex certa malitia et habitu. Signum enim habitus generati est delectatio in opere, ut dicitur 2. Ethicorum, Propter quod dicitur Prv. 2.c. Qui letentur cum male fecerint, et exultent in rebus pessimis.
marg.|  .2. Qui potens es in iniquitate. Idest, potenter exercuisti iniquitatem, sacerdotes, uxores eorum ac parvulos occidendo, ut dictum est. In Hebreo, et in translatione Hieronymi sic habetur. Quid gloriaris in malitia potens misericordia dei tota die, ita quod li, tota die, quod est principium versus secundi in translatione nostra, est finis primi in Hebreo, et in translatione Hieronymi, et est sensus. Quid gloriaris in malitia potens. id est quid gloriaris, eo quod malitiam tuam potenter exercuisti in opere, et in sacerdotum occisione. Misericordia dei tota die. idest, misericordia dei que tota die sustinet te in vita, debuisset te traxisse a tanta malitia.
marg.|  .3. Tota die iniustitiam cogitavit lingua tua. In Hebreo et in translatione Hieronymi sic incipit versus iste. Insidias cogitavit lingua tua. tamen non mutatur sententia. Iste enim Deg quasi continue insidiabatur David et amicis eius, ipsos Sauli falso accusando, quod erat iniustum.
marg.|  .4. Sicut novacula acuta fecisti dolum. Novacula bene acuta aufert pilos quasi insensibiliter. Deg autem sic dolositates suas colorabat, quod Saul non percipiebat. Et quia faciebat hoc ex habitu, qui causat delectationem in opere, ut dictum est, ideo sequitur.
Numérotation du verset Ps. 51,ad litteram 
marg.| {3.811} .1. Dilexisti malitiam super benignitatem, iniquitatem magis quam loqui equitatem. Et patet littera usque ibi.
marg.|  .2. Dilexisti Omnia verba precipitationis. Idest, verba Saulis quibus precipitantes precepit sacerdotes occidi, ad quod induxisti.
marg.|  .3. Lingua dolosa. Ut patet per predicta.
marg.|  .4. Propterea Deus destruet te in finem. Hic consequenter David in spiritu prophetico predixit ipsus Deg penam dicit : Propterea Deus destruet te in finem. Licet modo sis potens cum rege.
marg.|  .5. Evellet te, et emigrabit te de tabernaculo tuo, etc. Animam de corpore auferendo, quod fuit impletum in monte Gelbe, ubi Deg iusto Dei iudicio interfecit se, prout dictum fuit primi Regum ultimo.
marg.|  .6. Et radicem tuam de terra viventium etc. Hoc fuit impletum quando David fecit interfici filium Deg, in quo sperabat mortem suam manere, sicut in quadam radice remanente, ut dictum fuit 1Rg. ult. et 2Rg. 1.
marg.|  .7. Videbunt iusti et timebunt, etc. Hic consequenter ponitur utilitatis consequentia, quia iusti videntes punitionem iniquorum, ex hoc magis firmantur in bono, et contemnunt prosperitatem malorum, et hoc est quod dicitur : Videbunt iusti, etc. Scilicet, Deg destructionem.
marg.|  .8. Et timebunt, etc. Magis offendere deum quam ante.
marg.|  .9. Et super eum ridebunt, etc. Contemnentes eius prosperitatem preteritam.
marg.|  .10. Et dicent : Ecce homo qui non posuit Deum adiutorem suum etc. {3.812} Per bona merita.
marg.|  .11. Sed speravit in multitudine divitiarum suarum, etc. Quas male acquisivit Sauli adulando, et munera ab illis qui habebant negotiari cum rege, male accipiendo.
marg.|  .12. Et prevaluit, etc. Ad tempus, quia inter servos Saulis erat potentissimus, ut habetur primi Regum 22.
marg.|  .13. In vanitate sua. Quia prosperitas eius transivit velut umbra.
marg.| .14. Ego autem sicut oliva fructifera. Hic consequenter ostenditur ipsius David innocentia, quia propter Deg et Saulis malitiam non reliquit suam innocentiam, quod patet ex hoc, quod Sauli bis in sua manu tradito bis a morte pepercit, ut habetur primi Reg. 24. et 26. et hoc est quod dicit : Ego autem sicut oliva fructifera, etc. Non est per hoc intelligendum, quo aliqua arbor olive esset iuxta domum dei, quia precipitur Deutero. 16.d. Non plantabis lucum iuxta altare domini Dei tui, neque ullam arborem. Sed per olivam fructiferam, hic intelligitur oleum quod de fructu olive exprimitur, quo lucerne in domo dei replebantur, secundum quod dicitur Levi. 24.a. Precipe filiis Israel, ut offerant oleum de lignis olivarum purissimum ad concinnandas lucernas. Istarum autem lucernarum alique ardebant de nocte, et de die, licet plus arderent de nocte. Est igitur sensus.
marg.| Ego autem sicut oliva fructifera in domo dei. Idest, sicut fructus olive est fomentum luminis continue in domo dei, sic innocentia mea lucebit coram deo, nec extinguetur per Deg vel Saulis nequitiam.
Numérotation du verset Ps. 51,ad litteram 
marg.| {3.813} .1. Speravi in misericordia Dei in eternum, etc. Idest, non tantum in vita presenti, sed etiam in futura, ideo subditur.
marg.|  .2. Confitebor tibi in seculum. Confessione laudis.
marg.|  .3. Quia fecisti. Mihi misericordiam in presenti.
marg.|  .4. Et expectabo nomen tuum. In futura retributione iustorum.
marg.|  .5. Quoniam bonum est in conspectu sanctorum tuorum. Qui laudant {3.814} continue nomen tuum, sed in conspectu iniquorum non est bonum, qui frequenter verbis et factis blasphemant ipsum.
marg.| Moraliter autem potest exponi psalmus iste de quolibet iniquo detractore, qui per detractiones et adulationes suas excitat aliquem potentem ad innocentum persecutionem, pro quo consequitur finaliter penam eternam, et cum hoc aliquando temporalem, et ad hoc consideratis predictis potest de facili applicari littera huius psalmi.
Numérotation du verset Ps. 51,moraliter 
marg.| {3.809} .1. Quid gloriaris in malitia. Psalmum istum fecit David contra malitiam Deg, qui adulando Sauli regi, retulit sibi quod Achimelech sacerdos panes et gladium dederat David fugienti, propter quod Saul precepit sacerdotes cum uxoribus et parvulis occidi 1Rg. 22. Moraliter autem potest exponi de quolibet adulatore, qui relationibus suis excitat aliquem potentem{3.810} ad persequendum innocentem. Igitur contra talem dicitur. Quid gloriaris in malitia. Nam hec est demonum gloria.
marg.|  .2. Qui potens es in iniquitate. Que non est vere potentia, sed impotentia, est enim posse deficere.
marg.|  .3. Tota die iniustitiam cogitavit lingua tua. id est quasi continue cogitavit cor tuum et lingua tua, ut loqueretur malum.
marg.|  .4. Sicut novacula acuta fecisti dolum, scilicet cor vulnerantem, sicut novacula acuta vulnerat carnem.
Numérotation du verset Ps. 51,moraliter 
marg.| {3.811} .2. Dilexisti omnia. Idest, ad precipitandum innocentes.
marg.|  .4. Propterea Deus destruet eum. Tibi reddens debitam penam.
marg.|  .5. Evellet te, etc. Extrahendo animam a corpore.
marg.|  .6. Et radicem tuam de terra viventium etc. Idest, animam tuam que vivificat corpus sicut radix arborem, privabit te gloria per eternam damnationem.
marg.|  .7. Videbunt iusti. Tuam deiectionem.
marg.| {3.812} .8. Et timebunt. Deum offendere plus quam antea.
marg.|  .9. Et super eum. Applaudentes iustitie divine.
marg.|  .10. Et dicent, Ecce homo qui non posuit deum adiutorem suum, etc. Ideo merito lapsus est ad infernum.
marg.|  .11. Sed speravit in multitudine divitiarum suarum, etc. Ponendo ibi finem suum.
marg.|  .12. Et prevaluit in vanitate sua. Ad tempus modicum.
marg.|  .14. Ego autem sicut oliva fructifera in domo, etc. Hoc dicit iustus confidens de bonitate divina.
Numérotation du verset Ps. 51,moraliter 
marg.| {3.813} .2. Confitebor tibi in seculum. Confessione laudis.
marg.| {3.814} .3. Quia fecisti. Misericordiam mihi.
marg.|  .4. Et expectabo nomen tuum. In retributione iustorum.
Numérotation du verset Ps. 51,additio 
marg.| {3.813} In Ps. 51. Quid gloriaris, ubi dicitur in postilla. Circa primum dicit.
marg.| Littera hebraica sic habet : Quid gloriaris in malitia o potens misericordia Dei tota die : quod sic exponit Abenhazra, et bene, {3.814} ut videtur o potens, idest, Deg qui pro tunc potens erat apud regem Saul. Quid gloriaris in malitia. idest, in vanum gloriaris in tua malitia me persequendo : nam misericordia Dei tota die est, que me protegat a tua persecutione, quod consonat cum fine Psal. ubi dicitur : Ego autem sicut oliva etc. speravi in misericordia Dei.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 51), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_51)
Signaler un complément d'information

Notes :