Nicolaus de Lyra

Psalmus 75

Numérotation du verset Ps. 75,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 75) D14 D30 P106 (Textus) Δ (ω1 ω² T77 T79 ) Ω B Ω F (sine titulo) ΩX Bari1 Bari3 Rusch Ps-G CorL {MM2024}
in carminibus1
1 in finem in carminibus K V D P106 Ω B Ω F Ω G Ω R ΩX Ed1530 ] in f. carminibus F, in f. pro carminibus ΩS, in f. laudibus F ΦRGV U, in f. in laudibus Ps-G D30, om. Amiatinus
canticum Assyriorum2*.
2 c. Assyriorum Ω F Ω S Ω R Ωt ΩX] est praem. D, c. ad Assyrios ΦRP D30 U P106 Ω B Ω G Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R, c. Assyrios W, c. ad Assyrium Amiatinus Ps-G , + Vox Ecclesie D30
psalmus Asaph3
3 psalmus Asaph V Ω B Ωt ΩX Ed1530, ante cant. : P106 (Psalmi) Ω G (Ps.) Ps-G Rusch ] Asaph C cum Ps-Moz X, psalmus W, om. Amiatinus Ω R
Numérotation du verset Ps. 75,2 I

Notus
in Iudea
Deus ¦ in4 Israel5
4 in] om. Bari1 |
5 Israel] Israhel D14 ² Δ, + et Bari1 |
magnum nomen eius.
Numérotation du verset Ps. 75,3 II

Et factus est in pace
locus eius ¦ et6 habitatio eius in Sion.
6 et] om. Ωt
Numérotation du verset Ps. 75,4 III

Ibi
confregit7 potentias8 ¦ arcum9
7 confregit] confringit R M* cum Ps-β, confringet Cor2 (anti. et Hieron.) ΦRGV V cum Ps-H , consurgit Bari1 |
8 potentias] potentia C I |
9 arcum Ps-G* (F C Q G² K V 1 ) Ω ΩB Ω G Ωt ΩX Δ (archum T77 , arcum T79) P10525 Rusch Ed1530 Sixtina Edmaior cum Ps-R ] arc. ΩF ΩT, arcuum Cor2 (POTENTIAS ARCUUM secundum grecum et anti. pro quo Hieronymus habet “volatilia arcus”) CorL D14 D30 Ω R Clementina Weber plerique codd. et edd. , + et C M* ω²* (exp.) <divisio.> confr. potentias ¦ arcum D30* Ω Δ ! P10525 Rusch ] confr. potentias arcu(u)m ¦ D14 D30² Ω G Ω T] confregit ¦ potentias. ... scutum ¦ T79 |
scutum
gladium10
10 gladium R G V D30² D Ω B Ω F ΩT ΩX P10525² T79 Ed1455 Rusch Clementina ] et praem. D14 D30* (eras.) Hi Ω G Ωt Δ ( praeter T79) Bari1 Bari3 P10525* (eras.) Edmaior Weber
et11 bellum. 12
11 et D14 D30 Hi Ω B Ω G ΩT ΩX Δ Bari1 Bari3 P10525 Edmaior Weber ] ad Q* |
12 bellum] + diapsalma C Q |
Numérotation du verset Ps. 75,5 IV

Illuminans13
13 illuminans Ps-G (M Q W ΦG*V*P* ΨB V D U G* K edd.) Ω M Ω R Ω S Ω X Rusch cum Ps-R, Hier. comm. p. 60 ] ÷ in:luminans ΦRG²V²P² G² , diapsalma illuminas D14 Ps-G* (R F C I) cum Ps-α Ps-γ Ps-δ, Hier. tract., p. 46 LXX
tu
mirabiliter
a14
14 a Ps-G (plerique codd. et edd.) P106 Rusch D14 Hi Δ Ω R Rusch cum Ps-R Ps-GH ] de Ps-G*(R F C I) cum Hier. comm. p. 60
montibus eternis ¦
Numérotation du verset Ps. 75,6 

turbati sunt15
15 turbati sunt] sub ÷ Q² ΦRG
omnes16 insipientes corde.17
16 omnes] sub ÷ ΦP G² K ΨΒ² , in ras.? P10525 |
17 turbati... corde] sub ÷ ΦV , ... in corde Ω B* (exp.) |
Numérotation du verset Ps. 75,V 

Dormierunt18
18 Dormierunt] Dormiverunt C
somnum suum19 ¦
19 somnum - suum] + somnum ( interl. ) Ωt , inv. Bari1
et nihil
invenerunt
omnes20 viri divitiarum
20 omnes Ω F Rusch etc. ] om. Ed1455
in manibus suis.21
21in manibus suis Ps-G (K* plerique codd. et edd.) +VL311 GR D14 Hi D30 Ω R ω 1 P10525 Rusch cum Ps-R Ps-Med graec. ( εν ταῖς χερσὶν αὐτῶν Koinè R Sedulius cum Syr. Sahid. Boh.) ] ÷ in : manibus suis ΨB ; in m. eius ω² , manibus suis Ps-G* (R F C I K²) Cas557 VL408 L cum LXX (+VL311 gr VL408 gr ) et Hier. ep. 106 , manus suas Cor2 (Hier.) = Ps-H hebr. (ידיהם)
Numérotation du verset Ps. 75,7 VI

Ab increpatione tua
Deus Iacob ¦
dormitaverunt22*
22 dormitaverunt Ps-G D14 Hi Ω F Ω R ΩX Δ Bari1 Bari3 ] + omnes Rusch cum Ps-α* Ps-β
qui ascenderunt
equos.
Numérotation du verset Ps. 75,8 VII

Tu terribilis es
et quis23 resistet
23 quis Ω F etc. ] qui F Q* Ωt cum Ps-α Ps-δ Ps-ζ
tibi ¦
ex tunc
ira tua.
Numérotation du verset Ps. 75,9 VIII

De celo
auditum
fecisti
iudicium ¦
terra
tremuit24 et quievit.
24tremuit R 1 ΨB² V D D14 D30 Hi Δ Ω M Ω F Ω S Ωt Ω R Ω X P10525 Ed1455 Rusch Clementina cum Ps-R ] timuit Cor2 (hebr. et grecus et anti. non habent TREMUIT ) Ps-G (R† F C)
Numérotation du verset Ps. 75,10 IX

Cum25
25 Cum] Dum Ed1455
exsurgeret in iudicio26*
26 iudicio Cor2 M² ΨB² Hi Δ ( praeter T77 T79 ) Ω M Ω R Ω S Ω X P10525 cum Ps-R ] iudicium M* ΨB* Ps-G D14 D30 Ωt ΩT T77 (44v) T79 (44v) Rusch
Deus ¦
ut salvos faceret
omnes mansuetos
terre27.
27 terre] + diapsalma Ps-G | <divisio.> VII ¦ ¦VIII ¦ ¦IX] VII ¦ ¦VIII+IX D14 *
Numérotation du verset Ps. 75,11 X

Quoniam cogitatio hominis
confitebitur tibi ¦ et reliquie cogitationis28
28 cogitationis Bari1 P10525 etc. ] cognitionis Bari3, cogitationes Ω F
diem festum
agent tibi. 29
29 <divisio.> tibi1 ¦] tibi ÷ D14
Numérotation du verset Ps. 75,12 XI

Vovete
et reddite
Domino Deo vestro ¦
omnes
qui in circuitu eius
affertis30
30 affertis D30 Hi Δ Ω R Ωt ΩX P10525 ] afferent Ps-G D14 ; cf. Ps-R   : offertis
munera.
Numérotation du verset Ps. 75,XII 

Terribili
Numérotation du verset Ps. 75,13 

et ei qui aufert31
31 aufert] aufers D14
spiritum32
32 spiritum plerique codd. et edd. S K D14 D30 Hi Δ Ω F Ω R Ωt ΩX P10525 Clementina cum hebr. Ps-R Ps-H ] spiritus Ps-G (R F C I M W ΦRG U cum LXX Ps-Moz C Hieron., Ep. 106)
principum ¦
terribili
apud omnes33* reges terre.
33 omnes Ω F ΩX P106 Rusch ] om. Cor2 D14 D30 Hi Ω B Ω G Ω R Ωt Ω T Δ Bari1 Bari3 P10525 Clementina Ps-G

Psalmus 75

Numérotation du verset Ps. 75,ad litteram 
marg.| {3.993} Notus in Iudea Deus. Huic psalmo premittitur talis titulus in Hebreo Ad victoriam in organis Psal. Asaph cantici. et in translationeHieronymi victori in carminibus Psal. est Asaph cantici. et patet sententia utriusque tituli ex dictis supra Ps. 4. De materia autem huius Psal. dicit Rabbi Salomon quod Asaph previdens in spiritu afflictionem regni Iudee per Sennacherib tempore Ezechie, et eius percussionem a Deo secundum quod habetur 4Rg.. 19. quod Angelus Domini percussit in castris Assyriorum. 685. millia, quod videns Sennacherib, fugit confusus ad terram suam, et ibi fuit occisus a filiis suis, ut habetur ibidem. Fecit etiam de hoc Ps. istum. Et huic dicto concordant plures doctores et expositores Catholici, propter quod intendo illud sequi. Igitur secundum hoc Ps. iste dividitur in tres partes. quia primo describitur regni Iudee conditio. Secundo Sennacherib deiectio. Ibi confregit. Tertio gratiarum actio, ibi. Quoniam cogitatio hominis. Circa primum sciendum, quod in regno Iudee metropolis erat Ierusalem in qua erat templum, propter quod vigebat ibi divinus cultus, et scientia legis et prophetarum, et hoc est quod dicitur.
marg.|  .1. Notus in Iudea. Non sic autem in aliis terris, ubi non vigebat verus Dei cultus, nec scientia legis et prophetarum.
marg.|  .2. In Israel magnum nomen. Hoc est nomen Domini tetragrammaton, quod est appropriatum altissimo creatori, in quo nomine sacerdotes templi benedicebant populum.
marg.|  .3. Et factus est in pace. idest, tempore pacis.
marg.|  .4. Locus eius. idest, templum in quo habitat Deus per specialem effectum, dando eis responsa super propitiatorium. Hoc enim templum {3.994} fuit edificatum tempore Salomonis qui propter hoc nominatus fuit Salomon. id est pacificus, quia maxima pax fuit in regno Iudee temporibus eius, ut habetur 3Rg. 5.
marg.|  .5. Et habitatio. quia templum fuit edificatum in illa parte civitatis Ierusalem ubi est mons Sion.
marg.|  .6. Ibi confregit. Hic consequenter describitur ipsius Sennacherib deiectio, eo quod volebat destruere civitatem Ierusalem, et templum in ea edificatum cultui divino imputatum, et hoc est quod dicitur. Ibi confregit, scilicet Deus.
marg.|  .7. Potentias. id est bellatores exercitus Sennacherib.
marg.|  .8. Arcum scutum. id est omnia instrumenta bellica, quia interfectis bellatoribus arma bellica ad nihilum valebant ultra ipsi Sennacherib. propter quod fuit territus et confusus, ut predictum est.
marg.|  .9. Illuminans tu mirabiliter a montibus eternis. Montes eterni hic dicuntur Angeli qui sunt immortales, quia ministerio angelico facta est exercitus Sennacherib prostratio. Et factum est hoc mirabiliter, quia corpora eorum redacta fuerunt in cineres vestibus eorum et armis remanentibus illesis, ita quod Ezechias et viri sui sine difficultate aliqua poterant colligere arma et spolia, et per hoc illuminati sunt in cognitione divine virtutis. In hebreo habetur. De montibus rapine. Et in translatione Hieronymi. A montibus captivitatis. Et tunc referendum est ad montem Sion et montem Mortam, ubi templum erat fundatum, quia Sennacherib intendebat spoliare et captivare habitantes in eo, sed sacrificiis et orationibus ibi factis ordinatione Dei percussit Angelus castra Assyriorum, ut predictum est, et sic accidit contrarium.
marg.|  .10. Turbati sunt omnes. id est bellatores Sennacherib, qui erant adhuc idololatre, et sic insipientes et de Deo veram notitiam non habentes.
Numérotation du verset Ps. 75,ad litteram 
marg.| {3.999} .1. Dormierunt somnum suum. dormitione mortis, secundum quod dicitur Io. 11.b. Lazarus amicus noster dormit, idest, mortuus est, unde ibidem subditur.
marg.|  .2. Et nihil invenerunt omnes viri. quia bellatores Sennacherib multas divitias per bella acquisierant, quas ibidem dimiserunt, quia mortui nihil potuerunt ibi habere, et illi pauci viri qui remanserant, ita repente fugerunt cum Sennacherib, quod nihil potuerunt de illis secum portare.
marg.|  .3. Ab increpatione, etc. idest, mortui sunt non morte naturali, sed tua virtute, secundum ordinem iustitie tue.
marg.|  .4. Qui ascenderunt equos. idest, equites exercitus Sennacherib.
marg.|  .5. Tu terribilis es. in iudiciis tuis.
marg.|  .6. Et quis resistet. tibi, quasi dicat nullus cum infinita sit tua virtus.
marg.|  .7. Extunc ira tua. idest, statim cum decreveris punitionem alicuius procedis in effectum secundum modum tue iustitie {3.1000} vel sententie.
marg.|  .8. De celo auditum fecisti iudicium. quia punitionem Sennacherib, et exercitus eius Deus nuntiavit Esaie, et Esaias Ezechie, ut habetur. 3Rg. 10.
marg.|  .9. Terra tremuit. idest, habitantes in terra Iuda pre timore tremuerunt ex adventu Sennacherib contra eos.
marg.|  .10. Et quievit. quia audientes persecutionem sui exercitus et fugam eius in securitate quieverunt, ideo subditur :
marg.|  .11. Cum exurgeret in iudicio Deus. idest, ad faciendum vindictam de Sennacherib, et exercitu eius.
marg.| .12. Ut salutos faceret omnes mansuetos terre. idest. Ezechiam et populum eius.
marg.|  .13. Quoniam cogitatio. Hic ultimo ponitur gratiarum actio pro populi liberatione et superborum punitione, cum dicitur : Quoniam cogitatio. Ezechie rationabiliter viventis, et populi sui.
marg.|  .14. Confitebitur tibi. confessione laudis pro sua liberatione mirabili.
Numérotation du verset Ps. 75,ad litteram 
marg.| {3.1001} .1. Et reliquie cogitationis, etc. Reliquie cogitationis dicuntur hic memorie de illo facto, quia Ezechias et populus suus non solum egerunt gratias Deo semel, scilicet quando liberati fuerunt, sed etiam postea quando istud beneficium occurrebat memorie eorum. Propter quod in veteri testamento fuerunt aliqua festa annuatim ordinata ad beneficia divina recolenda, sicut festum pasche pro exitu de Egypto, et festum pentecostes pro datione legis, et sic de aliis. et similiter in novo Testamento de nativitate Christi, et eius resurrectione, et ascensione, et consimilibus. Translatio Hieron. habet sic. Quia meror hominis confitebitur tibi reliquiis meroris accingeris. Quod sic potest exponi. Quia meror hominis scilicet Ezechie et populi sui, qui fuerunt in merore positi pro verbis et litteris blasphematoriis contra Deum, ipsius Sennacherib et nuntiorum eius, ut habetur. 4. Regu. 19. Confitebitur tibi. quia tunc Ezechias oravit Dominum confitens quod pro peccatis suis et populi talia contigissent. Reliquiis meroris accingeris, quia postquam Ezechias ex merore sciderat vestimenta sua, et indutus fuerat sacco, ut habetur ibidem, ascendit in domum Domini, et expandit illas litteras blasphematorias coram altari Domini, quasi accingens illud. In Hebreo autem habetur. Quoniam ira hominis confitebitur tibi, et reliquias ire cinges vel retinebis. Quod exponit Rabbi Salomon sic. Quoniam ira hominis, idest, Sennacherib, qui iratus contra regnum Iude volebat illud destruere. Confitebitur tibi, idest, erit occasio confitendi tibi confessione laudis, quia populus a persecutione eius liberatus habuit maiorem occasionem gratias agendi Deo, et se occupando in divinis laudibus. Et reliquias ire cinges vel retinebis. Quod exponit Rabbi Salomon de regibus per sequentibus populum Israel, qui quando videbant liberationem eius mirabilem, retinebantur ab ira, et convertebantur ad Dei laudem, sicut Nabuchodonosor ex ira fecit proiici tres pueros in caminum {3.1002} ignis : Sed quando vidit liberationem eorum mirabilem, fuit conversus ad mansuetudinem, Deum laudant et dicens : Benedictus Deus eorum, Sidrach videlicet Misac et Abdenago. Sed quia Sennacherib ex liberatione Ezechie et populi Israel mirabili, non legitur conversus ad Dei laudem, sed magis ad oppositum, quia fugiens ad terram suam, adoravit in templo Nesrach. Deum suum, ut habetur 4Rg. 19. Ideo aliter exponitur ista littera. Et reliquias ire cinges vel retinebis, quia Sennacherib fugiens, et iram contra Iudeam retinens cogitabat posse iterum exercitum congregare ad destructionem Iudea, sed fuit impeditus a Deo, ex cuius ordinatione filii sui Adramelech et Sarasar occiderunt eum, ut habetur ibidem. Consequenter propheta invitat populum ad Dei laudem, dicens.
marg.|  .2. Vovete et reddite Domino. idest, vota que fecistis ut liberaremini a Sennacherib persecutione, reddite, ex quo estis liberati, quia displicet Deo infidelis promissio. Eccl. 5.a.
marg.|  .3. Omnes qui in circumitu eius. idest, de tota terra Iudee que est in circumitu Ierusalem et templi.
marg.|  .4. Affertis numera terribili. id est, Deo qui terribile iudicium fecit de Sennacherib et exercitu eius. In Hebreo et in translatione Hieronymi ly terribili, est finis huius versus, et versus sequens incipit ibi. Et ei qui aufert spiritum principum. ubi redditur ratio quare Deus dicitur terribilis in fine precedentis versus. Et est sensus continuando ad litteram precedentem. Affertis munera terribili et ei. Et pro id est.
marg.|  .5. Et ei qui aufert. Id est, vitam eorum, sicut dictum est de Sennacherib et principibus sui exercitus.
marg.|  .6. Terribili. quia alii reges audientes punitionem Sennacherib, Deum Israel timuerunt.
marg.| Moraliter. potest exponi Psalmus iste de qualibet communitate fideli seu persona singulari, que de afflictione magna corporali, temporali vel spirituali a Deo magnifice liberabitur, et ex hoc ad Dei laudem devote excitatur.
Numérotation du verset Ps. 75,moraliter 
marg.| {3.993} .1. Notus in Iudea. Psal. istum fecit Asaph previdens in spiritu liberationem mirabilem populi Iude a Sennacherib persecutione, ut habetur 4Rg. 19. Mystice potest exponi de liberatione populi Christiani tempore Balduini regis Ierusalem, qui anno Domini 1124. preventus a Saracenis, fuit captus ab eis et tunc undique venerunt Saraceni, usque ad 40. milia, ut Christianos exterminarent totaliter de terra sancta, qui confidentes in solo Deo, in prelium exierunt non plures estimati inter equites et pedites quam tria milia. et signo celitus dato, de quo dicetur infra victoriam mirabilem habuerunt, et Deo magnifice gratias egerunt. Sic ergo dicitur. Notus in Iudea. quoniam tunc a fidelibus habitabatur.
marg.| {3.994} .2. In Israel magnum. id est in clero illius populi, qui pre ceteris habebat maiorem notitiam Dei.
marg.|  .3. Et factus est, etc. dicta victoria de Saracenis obtenta.
marg.|  .5. Et habitatio eius, etc. nam ibi habitabant devotiores inter Christianos. .6.   Ibi confregit, etc., scilicet Saracenorum, qui in bellis utuntur gladiis, arcubus, et scutis.
marg.|  .9. Illuminans tu mirabiliter. nam in principio congressus quidam fulgor celitus descendit super Saracenorum exercitum, et statim omne robur fugit ab eis, et cesi fuerunt a Christianis usque ad 7. milia et 5. milia in aquis submersi, nullo de Christianis cadente. ideo subditur.
marg.|  .10. Turbati sunt omnes, etc., scilicet Saraceni.
Numérotation du verset Ps. 75,moraliter 
marg.| {3.999} .1. Dormierunt somnum suum. scilicet mortis.
marg.|  .2. Et nihil invenerunt. scilicet de spoliis Christianorum, que predari sperabant.
marg.|  .3. Ab increpatione tua, etc. Idest, a punitione tua modo predicto facta.
marg.| † Dormitaverunt. somno mortis.
marg.|  .4. Qui ascenderunt equos. idest, equites Saraceni.
marg.|  .5. Tu terribilis es. propter quod nullus potest resistere tibi.
marg.| {3.1000} .8. De celo auditum, etc. per fulgorem predictum.
marg.|  .9. Terra tremuit. in adventu Saracenorum.
marg.|  .10. Et quievit. in debellatione eorum, ideo subditur :
marg.|  .11. Cum exurgeret in iudicio. ad puniendum Saracenos.
marg.|  .12. Ut salvos faceret omnes mansuetos. idest, Christianos.
marg.|  .13. Quoniam cogitatio hominis confitebitur, etc. Christiani namque videntes manifestum auxilium Dei, confessi sunt super magnifice confessione laudis bonitatem misericordie divine et promiserunt Domino fideliter servire, ideo subditur :
Numérotation du verset Ps. 75,moraliter 
marg.| {3.1001} .2. Vovete et reddite Domino Deo vestro omnes qui in circumitu. terribili {3.1002} et ei qui aufert spiritum principum. id est principalium in exercitu Saracenorum.
Numérotation du verset Ps. 75,additio 
marg.| {3.1001} In Ps. 75. Notus in Iudea Deus. ubi dicitur in postil. In Hebreo habetur. De montibus et rapinis.
marg.| In hoc loco littera Hebraica habet vocabula diversimode interpretabilia sicut in multis aliis locis. Sed unus modus intelligendi propinquior littere talis est. Terribilis es tu mirabiliter {3.1002} quam montes ferarum, id est, rapacium animalium, et est sensus, quod sicut homines consueverunt terreri a montibus, in quibus fere habitant, sic magis fuit territus Sennacherib, et illi qui cum eo remanserunt, a Deo inferente plagam terribilem. unde sequitur. Turbati sunt omnes insipientes corde.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 75), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_75)
Signaler un complément d'information

Notes :