Psalmus 20
Numérotation du verset
Ps. 20,1
¶In finem Psalmus David.1*
¶Codd. : (Ps. 20)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
1 In finem - Psalmus David Ω
X
Ps-G D30
]
inv. Rusch
Numérotation du verset
Ps. 20,2 I
Domine
in virtute
tua
letabitur rex ¦
et super salutare tuum exultabit
vehementer.
Numérotation du verset
Ps. 20,3 II
Desiderium cordis2 eius
2 cordis
Edmaior.
(
plerique codd. et edd.
)
D30 Rusch
cum Ps-α² γ η² Ps-Med anime
Ps-G
(R F I L*)
cum Ps-R
tribuisti ei ¦ et voluntate
labiorum eius non fraudasti eum3.
3 eius] + diapsalma
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 20,4 III
Quoniam prevenisti eum
in benedictionibus
dulcedinis ¦
posuisti in capite eius coronam de lapide pretioso.
Numérotation du verset
Ps. 20,5 IV
Vitam
petiit a te
et tribuisti ei ¦ longitudinem dierum
in seculum et in seculum seculi.
Numérotation du verset
Ps. 20,6 V
Magna est4 gloria eius
4 est
Edmaior.
(L ΦR ΨB² D*) ΩS
Rusch Ed1530 cum Ps-R
]
om. Ps-G D30
in salutari tuo ¦
gloriam
et magnum decorem impones super eum.
Numérotation du verset
Ps. 20,7 VI
Quoniam dabis eum in benedictionem5
5 benedictionem
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30
] benedictionibus
Rusch (hapax)
in seculum seculi ¦
letificabis
eum
in gaudio cum vultu tuo.
Numérotation du verset
Ps. 20,8 VII
Quoniam rex
sperat in Domino ¦
et in misericordia Altissimi non commovebitur.
Numérotation du verset
Ps. 20,9 VIII
Inveniatur
manus tua
omnibus inimicis tuis ¦
dextera tua
inveniat omnes
qui te oderunt.
Numérotation du verset
Ps. 20,10 IX
Pones eos ut clibanum ignis ¦
in tempore
vultus tui ¦
Dominus in ira sua
conturbavit6 eos’
6 conturbavit
Ps-G
(L Q*)
Rusch cum Ps-R
(A* H² M S U*)] conturbabit
Ps-G D30
et devoravit7
7 devoravit
Ps-G
(F Q* ΦR)
Rusch cum Ps-R
(A* H² M S K C²)] devorabit
Ps-G D30
eos ignis.
Numérotation du verset
Ps. 20,11 X
Fructum eorum
de terra
perdes ¦ et semen eorum
a filiis hominum.
Numérotation du verset
Ps. 20,12 XI
Quoniam declinaverunt in te
mala ¦
cogitaverunt consilia
que non potuerunt stabilire.
Numérotation du verset
Ps. 20,13 XII
Quoniam pones eos
dorsum ¦ 8 in reliquiis tuis9
8
<divisio.> dorsum ¦
D30
] dorsum
Rusch
|
9 reliquiis
D30 Rusch
etc.
cum Ps-R
] reliquis
Ps-G
|
preparabis vultum eorum.
Numérotation du verset
Ps. 20,14 XIII
Exaltare
Domine
in virtute tua ¦
cantabimus et psallemus virtutes tuas.
Psalmus 20
Numérotation du verset
Ps. 20,ad litteram
marg.|
{3.565} .1.
Domine in.
Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo. Ad victoriam psalmus David. et in translatione Hieronymi iuxta Hebreum. Victori canticum David, et patet expositio ex dictis supra. Ps. 10. Ex quo patet autor psalm, scilicet David. De materia autem eius dicit Rabbi Salomon . Magistri nostri exposuerunt hunc psalmum de rege Messia. id est Christo. Et ibidem subdit quod ad hoc induxerunt concordantiam que habetur Dan. 7. de Christo ubi dicitur sic. Ecce cum nubibus celi quasi filius hominis veniebat, et usque ad antiquum dierum pervenit, et in conspectu eius obtulerunt eum, et dedit ei potestatem et honorem et regnum et omnes populi tribus et lingue servient ipsi, potestas eius potestas eterna que non auferetur, et regnum eius quod non corrumpetur. Per magistros autem suos intelligit Rabbi Salomon doctores Hebreorum antiquos, dicit tamen quod iste Psalmus convenienter exponitur de rege David propter responsionem ad hereticos per quos intelligit conversus Hebreorum, qui ex littera huius psalmi et expositione eius secundum antiquos contra Iudeos sui temporis arguebant. {3.566} Ex quibus patet quod iste Psalmus ad litteram de Christo est intelligendus secundum antiquos Hebreos : et ideo aliam expositionem litteralem sequi vel querere, ut pote de rege David vel alio quocumque est magis Iudaizare quam Iudaizabant Hebrei antiqui, et dare occasionem modernis Iudeis defendendi suum errorem : propter quod expositio de rege David videtur esse conficta, ut patet per predicta. Ps. igitur iste ad litteram exponendus est de magnificentia regni Christi, que consistit in eius exaltatione et adversariorum depressione que ponitur ibi : Inveniatur manus tua, etc. Igitur circa primum David in spiritusancto previdens Christi hominis regnum ad quod fuit exaltatus in humanitate Dei patris virtute, secundum quod dicitur Act. 2.c. Dextera igitur Dei exaltatus etc. dicit sic.
marg.|
.2.
Domine.
idest, o tu domine Deus pater.
marg.|
.3.
In virtute,
scilicet Christus rex regum, et dominus dominantium, qui inquantum homo letabatur de virtute divina, in qua faciebat miracula, et mentes simplicium illustrabat sapientia, secundum quod dicitur Lc. 10.d. In ipsa hora exultavit in spiritusancto, et dixit : “Confitebor tibi pater domineceli et terre quia abscondisti hec a sapientibus et prudentibus et revelasti” etc.
marg.|
.4.
Et super salutare.
idest, quia disposuisti salvare mundum per ipsum.
marg.|
.5.
Exultabit vehementer.
idest, valde quia excessus non habet in Christo locum.
Numérotation du verset
Ps. 20,ad litteram
marg.|
{3.567} .1.
Desiderium cordis eius tribuisti ei.
de sui corporis glorificatione et credentium vocatione, que multum desideravit et rationabiliter.
marg.|
.2.
Et voluntate labiorum,
etc. idest, orationibus suis, voluntatem interiorem exprimentibus labiis.
marg.|
.3.
Non fraudasti eum.
quia fuit exauditus in omnibus orationibus suis, que procedebant ex voluntate deliberativa, que semper erat conformis voluntati divine, que semper impletur.
marg.|
.4.
Quoniam prevenisti eum,
etc. Ista preventio fuit a tempore Abrahe, cui dictum fuit a Domino Gn. 22. Et benedicentur in semine tuo omnes gentes terre, Quod semen est Christus. Et in sancta Elizabet dicente virgini Marie. Luc. 1.d. Et benedictus fructus ventris tui.
marg.|
Aliter exponitur : Prevenisti eum in benedictionibus. id est in donis spiritussancti et charismatibus, quibus anima Christi fuit repleta ab instanti creationis, et sic preventa.
marg.|
.5.
Posuisti in capite,
etc. dando ei dignitatem regiam super omnem creaturam : et hoc autoritative a principio unionis cum Deitate. executive autem in sua resurrectione, propter quod tunc dixit Apostolis, Mt. ulti. d. Data est mihi omnis potestas in celo et in terra.
marg.|
.6.
Vitam petiit a te.
scilicet gloriosam quantum ad corpus : quam obtinuit in sua resurrectione, ideo subditur.
marg.|
.7.
Et tribuisti ei.
Et quia Christus resurgens ex mortuis, iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur, secundum quod dicit Apostolus Roma. 6.b. ideo subditur.
marg.|
.8. Longitudinem dierum in seculum seculi. id est eternaliter.
marg.|
.9.
Magna est gloria.
id est in Christo. cuius magna fuit gloria in sua ascensione.
marg.|
.10.
Gloriam et magnum decorem,
etc. quod impletum fuit quando Christus in humanitate ascendens positus est ad dexteram patris, ut habetur Marci ulti.
marg.|
{3.568}
marg.|
.11.
Quoniam dabis.
Omnes enim benedictiones ecclesie fiunt in nomine Christi, sicut predictum fuit Abrahe, ut habetur supra.
marg.|
.12.
Letificabis.
quia quanto humanitas Christi ceteris creaturis intellectualibus propinquior et coniunctior est deitati, tanto clarius videt eam, et ea fruitur delectabilius.
marg.|
.13.
Quoniam rex sperat
etc. Licet enim in Christo non fuerit spes que est virtus theologica,tamen fuit in eo spes que est certa expectatio future glorie : quam ante passionem non habuit quantum ad corpus, sed eam speravit.
marg.|
.14.
Et in misericordia.
quia humanitas Christi a verbo misericorditer assumpta numquam fuit ab eo separata, nec separabitur : quia etiam in triduo mortis, corpus existens in sepulchro fuit unitum verbo, et anime que erat in limbo.
marg.|
.15.
Inveniatur.
Descripta magnificentia regni Christi in eius exaltatione, hic consequenter describitur eiusdem magnificentia in adversariorum depressione, cum dicitur : Inveniatur manus tua, etc. Circa quod sciendum, quod utraque dicitur manus Dei idest, operativa eius virtus que aliquando accipitur in bono, et tunc manus eius dextera respicit bona eterna, et sinistra eius bona temporalia, secundum quod dicitur Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextra eius, et in sinistra illius divitie et gloria. Aliquando autem respicit malum pene, quod a Deo infligitur iuste et secundum hoc dicitur, Hbr. 10.f. Horrendum est incidere in manus Dei viventis. Et tunc per sinistram intelligitur minor punitio : et per dexteram que fortius percutit, gravior. Et secundum hoc dicitur.
marg.|
.16.
Inveniatur manus tua.
puniens peccata.
marg.|
.17.
Omnibus inimicis tuis.
quantum ad penam communem.
marg.|
.18.
Dextera tua.
gravius puniens ex speciali causa.
marg.|
.19.
Inveniat omnes qui te.
Sicut enim diligere Deum est actus precipuus, ita odire eum est actus pessimus, eo quod odium Dei directo opponitur caritati.
marg.|
.20.
Pones eos ut clibanum ignis.
involvendo eos igne gehenne.
Numérotation du verset
Ps. 20,ad litteram
marg.|
{3.569} .1.
In tempore vultus,
etc. iudicii tui, quando pones faciem tuam ad eos condemnandum.
marg.|
.2.
Dominus in ira sua.
idest, in vindicta sua.
marg.|
.3.
Conturbabit eos.
proferens contra eos sententiam.
marg.|
.4.
Et devorabit eos ignis.
scilicet gehenne, non consumendo, sed eternaliter affligendo.
marg.|
.5.
Fructum eorum,
etc. idest bona temporalia totaliter ab eis auferes, quibus fruebantur.
marg.|
.6.
Et semen eorum.
idest, imitatores.
marg.|
.7.
A filiis hominum.
idest a societate sanctorum. Posset etiam littera ab illo loco. Inveniatur, etc. exponi de punitione Iudeorum pro morte Christi, propter quam civitatem Ierusalem et templum incenderunt Romani et populum partim occiderunt, et partim captivum per mundum disperserunt, Et quantum ad hoc subditur. Quoniam declinaverunt in te mala, scilicet pene, Christum occidentes et affligentes. Cogitaverunt consilia que non potuerunt stabilire. Dicitur enim Iohan. 11. quod habuerunt consilium interficiendi Christum, ne occasione eius venirent Romani et tollerent locum et gentem. Et hoc consilium non fuit stabilitum, sed magis accidit contrarium, quia propter mortem Christi Romani destruxerunt locum et gentem ut dictum est. Quoniam pones eos dorsum. idest, terga vertentes coram adversariis. Et reliquiis tuis. hoc est persequentibus paucis. Preparabis vultum eorum. omni confusioni, que magis apparet in vultu quam in ceteris partibus corporis. Prosequendo vero expositionem de finali punitione, ut supra dictum est, resumenda est ab illo loco.
marg.|
.8.
Quoniam declinaverunt.
ponitur causa finalis punitionis, que est penitentia finalis, que notatur cum dicitur. Quoniam declinaverunt {3.570} a te. idest, contra te.
marg.|
.9.
Mala.
idest, peccata, que sunt contra Deum. Et bene dicitur. Declinaverunt. quia sicut declinatio in grammatica est de casu in casum, sic declinatio a iustitia est, ruendo de peccato in peccatum. Quia sicut dicit Gregor. peccatum quod per penitentiam non diluitur, mox suo pondere ad aliud trahit, et tandem ab profundum contemptus et obstinationis deducit, secundum quod dicitur Prv. 18.a. Impius cum in profundum peccatorum venerit contemnit.
marg.|
.10.
Cogitaverunt in te mala.
quia repente tolluntur de felicitate temporali, in qua cogitabant permanere.
marg.|
.11.
Quoniam pones eos dorsum.
a facie tua eos deiiciendo in infernum, secundum quod dicitur Mt. 25.d. Discedite a me maledicti, etc.
marg.|
.12.
In reliquiis tuis.
id est, in demonibus qui sunt a te totaliter relicti tanquam irreversibiles ad bonum.
marg.|
.13.
Preparabis vultum eorum.
mittendo eos ad societatem eorum. unde Mt. 25.b. dicitur. Discedite a me, etc. et subditur, qui preparatus est diabolo et angelis eius. In fine concludit Psal. di.
marg.|
.14.
Exaltare domine,
etc. quod maxime apparebit in finali iudicio.
marg.|
.15.
Cantabimus.
quia electi in patria continue cantabunt laudes divinas, secundum illud Ps. 83.a. Beati qui habitant in domo tua domine, in secula seculorum laudabunt te.
marg.|
Moraliter. potest exponi psalmus iste de quolibet iusto regnum suum bene regente, scilicet, quantum ad vires interiores, et sensus et actus exteriores cum Dei adiutorio, propter quod coronabitur finaliter in celo, et eius inimici, scilicet, demones puniuntur in inferno.
Numérotation du verset
Ps. 20,moraliter
marg.|
{3.565} .1.
Domine in virtute.
Psalmus iste litteraliter est intelligendus de magnificentia regis Christi quantum ad suam exaltationem, et adversariorum eius depressionem. Potest autem moraliter exponi de quolibet Christiano regnum anime sue bene regenti, et sic {3.566} meretur in celestibus coronari. Igitur primo ponitur huius regis devotio, cum dicitur Deo . Domine in virtute. letitia spirituali, et non in sua virtute, de qua non vult gloriari.
marg.|
.4.
Et super salutare tuum.
scilicet Christum.
marg.|
.5.
Exultabit vehementer.
idest, super omnia.
Numérotation du verset
Ps. 20,moraliter
marg.|
{3.567} .1.
Desiderium cordis eius tribuisti
etc., scilicet gratiam in re, et gloriam in spe.
marg.|
.2.
Et voluntate labiorum,
etc. id est effectu orationum suarum, quia facte sunt pie et perseveranter, et pro se.
marg.|
.4.
Quoniam prevenisti eum in benedictionibus.
id est in charismatibus spiritussancti.
marg.|
.5.
Posuisti in capite eius.
id est in superiori parte anime que est rationalis. †
Coronam de lapide pretioso.
id est perfectionem virtutum, que signantur nomine lapidum gloriosorum, propter stabilitatem et valorem earum. .6.
Vitam petiit a te.
scilicet gratie et glorie. .7.
Et tribuisti ei.
primam in te, et secundam in spe, que est eterna. ideo subditur.
marg.|
.8.
Longitudinem dierum
etc.
Magna est gloria eius in salutari
etc. id est in Christo, cui rex iste gloriam attribuit de omni bono. ideo subditur.
marg.|
.10.
Gloriam et magnum decorem impones.
super eum, in premio futuro.
marg.|
.11.
Quoniam dabis eum in benedictionem
etc. quia benedicentes alicui dicenti : {3.568} Benedicat tibi Deus sicut tali regi.
marg.|
.12.
Letificabis eum in gaudio cum vultu tuo.
id est in aperta visione faciei tue.
marg.|
.13.
Quoniam rex sperat in domino.
non in mundo.
marg.|
.14.
Et in misericordia altissimi non commovebitur.
sed per eam magis in bono firmabitur.
marg.|
.15.
Inveniatur,
etc. Hic ponitur inimicorum eius depressio cum dicitur domino : Inveniantur, etc. id est potentia tua ad puniendum.
marg.|
.17.
Omnibus inimicis tuis.
id est inimicis dicti regis, qui sunt etiam inimici Dei, et idem repetitur sub aliis verbis, cum dicitur.
marg.|
.18.
Dextera tua inveniat omnes qui,
etc. Licet enim dextera Dei frequentius inveniatur ad premiationem vel sublevationem, tamen aliquando ponitur ad punitionem Thre. 2.b. Firmavit dexteram suam quasi hostis.
marg.|
.20.
Pones eos ut clibanum ignis,
etc. tempore iudicii, dicens eis : Ite maledicti in ignem eternum.
Numérotation du verset
Ps. 20,moraliter
marg.|
{3.569} .5.
Fructum eorum de terra perdes.
id est prolem imitatricem malitie sue de terra viventium excludes.
marg.|
.8.
Quoniam declinaverunt in te mala.
idest, contra te, nam omne culpe malum est contra Deum.
marg.|
† Cogitaverunt consilia que non potuerunt stabilire. quia Deus voluit impedire.
marg.|
{3.570}
marg.|
.11.
Quoniam pones eos dorsum.
te ab ipsis avertendo, sicut a te averterunt male vivendo.
marg.|
.12.
In reliquiis tuis.
id est cum demonibus relictis eos sociabis.
marg.|
.14.
Exaltare domine.
peracto iudicio revertendo cum electis ad celestia.
marg.|
.15.
Cantabimus et psallemus virtutes tuas
etc. sicut scribitur Ps. 27.b. In templo eius. idest, in celo omnes dicent gloriam.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_20)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_20)
Notes :