Nicolaus de Lyra

Psalmus 144

Numérotation du verset Ps. 144,1 

¶Laudatio
¶Codd. : (Ps. 144) D30 ΩP ω1 Rusch Ps-G
ipsi David1.
1 ipsi Ps-G (I V D) ΩS Rusch Ed1530 Clementina ] om. Ps-G | David] + Vox Ecclesie ad Christum D30
Numérotation du verset Ps. 144,I 

Exaltabo te Deus meus
rex ¦
et benedicam
nomini tuo in seculum
et in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 144,2 II

Per singulos dies benedicam tibi ¦ et laudabo nomen tuum in seculum et in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 144,3 III

Magnus Dominus
et laudabilis nimis ¦
et magnitudinis eius non est finis.
Numérotation du verset Ps. 144,4 IV

Generatio et generatio
laudabit2* opera tua ¦
2 laudabit D30 ΩP ω1 Ps-G ] laudabunt Ps-G (R) Rusch cum Ps-R
et potentiam tuam
pronuntiabunt.
Numérotation du verset Ps. 144,5 V

Magnificentiam
glorie sanctitatis tue
loquentur ¦ et mirabilia tua
narrabunt.
Numérotation du verset Ps. 144,6 VI

Et virtutem
terribilium tuorum
dicent ¦ et magnitudinem tuam3
3 magnitudinem tuam Ps-G Ps-R ] mirabilia tua Clm343* (pseud.) Ps-Med
narrabunt4.
4 narrabunt Ps-G Ps-R Ps Med ] annuntiabunt Clm343 Ps-Med
Numérotation du verset Ps. 144,7 VII

Memoriam
abundantie suavitatis tue eructabunt ¦
et iustitia tua
exultabunt.
Numérotation du verset Ps. 144,8 VIII

Miserator et misericors Dominus ¦
patiens et multum misericors.
Numérotation du verset Ps. 144,9 IX

Suavis Dominus universis5 ¦ et miserationes eius super omnia opera eius.
5 universis Ps-G Ps-R ] in omnibus Clm343 (in : pseud.) Ps-Med
Numérotation du verset Ps. 144,10 X

Confiteantur tibi Domine omnia opera tua ¦
et sancti tui
benedicant6 tibi.
6 benedicant Ps-G (Q* Edmaior. ) D30 ΩP Rusch ] benedicent Ps-G (Q² W U D*) cum Ps-R Ps-αγδ Ps-Moz C, Confiteantur Ps-G (R F I Edminor.)
Numérotation du verset Ps. 144,11 XI

Gloriam regni tui dicent ¦ et potentiam tuam
loquentur.
Numérotation du verset Ps. 144,12 XII

Ut notam faciant7 filiis hominum potentiam tuam ¦
7 Ut Ps-G D30 ΩP Rusch etc Et (hapax) | facient Ps-G (I Q* ΨB* D*) Rusch ] faciant D30 ΩP Ps-G
et gloriam magnificentie regni tui.
Numérotation du verset Ps. 144,13 XIII

Regnum tuum
regnum omnium seculorum ¦
et dominatio tua
in omni generatione
et generationem8*.
8 generationem Ps-G ( W plerique codd. et edd. ) D30 Cor2 ΩP ω1 Clementina ] generatione Ps-G ( M ΦRVP G K ΨB* D Sg20 ) Rusch , progenie Ps-G Weber (R F I)
Numérotation du verset Ps. 144,XIV 

Fidelis Dominus
in omnibus verbis suis ¦ et sanctus in omnibus operibus suis.
Numérotation du verset Ps. 144,14 XV

Allevat Dominus omnes
qui
corruunt ¦
et erigit omnes elisos.
Numérotation du verset Ps. 144,15 XVI

Oculi
omnium in te sperant Domine9  ¦ et tu das escam illorum in tempore opportuno.
9 Domine Ps-G (ΦP K² ΨB² V D*) D30 Ω ΩP Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ; cf. Corpus antiphonalium officii officii (n° 6977)] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 144,16 XVII

Aperis tu
manum tuam  ¦
et imples omne animal
benedictione.
Numérotation du verset Ps. 144,17 XVIII

Iustus Dominus in omnibus viis suis ¦
et sanctus in omnibus operibus suis.
Numérotation du verset Ps. 144,18 XIX

Prope est Dominus
omnibus invocantibus eum ¦
omnibus invocantibus eum in veritate.
Numérotation du verset Ps. 144,19 XX

Voluntatem timentium
se faciet†
et deprecationem eorum exaudiet ¦ et salvos faciet eos.
Numérotation du verset Ps. 144,20 XXI

Custodit Dominus
omnes diligentes se ¦ et omnes peccatores
disperdet.
Numérotation du verset Ps. 144,21 XXII

Laudationem Domini
loquetur os meum†
et benedicat
omnis caro
nomini sancto eius ¦ in seculum
et in seculum seculi.

Psalmus 144

Numérotation du verset Ps. 144,ad litteram 
marg.| {3.1557} Exaltabo te Deus. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo et in translatione Hieronymi:   Hymnus David. Circa quod sciendum, quod hymnus proprie est laus divina cum cantico seu exultatione, et ideo si non sit laus Dei, sed alterius persone, non est hymnus, etiam si fiat cum exultatione. et similiter si sit laus divina, et non fiat cum cantico seu exultatione, sed magis cum fletu : sicut sanctus Ieremie non est proprie hymnus. et ideo per hoc quod dicitur in titulo, Hymnus David, designatur quod David fecit hunc psal. ad Dei laudem cum cantico seu exultatione. Et dividitur in duas partes, quia primo David Deum laudat. secundo, alios ad huiusmodi laudem excitat, ibi : Generatio. Circa primum dicit.
marg.|  .1. Exaltabo te Deus. Per creationem. .2.   Meus. Per fidem et specialem devotionem.
marg.|  .3. Rex. Per omnium gubernationem. Rex enim dicitur a regendo. .4.   Et benedicam. Non benedictione consecrationis, que a maiore impenditur minori, Hbr. 7.b. Sine ulla contradictione, quod minus est a meliori benedicitur, sed benedictione gratiarum actionis et laudis, que a minori exhibetur maiori.
marg.| {3.1558} .5. In seculum et in seculum seculi. Previdit enim David, quod Psalmus iste et alii ab eo facti essent cantandi in futuris generationibus ad laudem Dei. .6.   Per singulos dies, etc. Quia David singulis diebus aliqua hora vel pluribus intendebat divinis laudibus. Cuius ratio subditur, ibi. .7.   Magnus dominus. non magnitudine molis, sed virtutis. .8.   Et laudabilis. id est plus quam possit a creatura laudari. Eccle. 43.d. Benedicentes dominum exaltate illum quantum potestis : maior est enim omni laude. .9.   Et magnitudinis eius. quia potestas eius non est determinata ad aliquem certum effectum, sed omni facto potest semper maius facere.
marg.| .10. Generatio. Hic consequenter David alios ad Dei laudem excitat. Et primo excitat patres veteris testamenti. secundo novi, ibi : Confiteantur tibi. tertio omnes in communi, ibi. Allevat dominus. Circa primum dicit. Generatio et generatio laudabit. id est laudet. Hebrei enim pro optativo utuntur futuro indicativi modi. per hoc autem quod dicitur hic. Generatio et generatio. intelligitur generatio fidelium veteris testamenti, que precessit captivitatem Babylonicam et generatio que secuta est usque ad Christum.
marg.| .11. Et potentiam tuam. qua eduxisti Hebreos potenter de Egypto, ut patet in Ex. et etiam de captivitate Babylonica, ut habetur Esd. 1.
Numérotation du verset Ps. 144,ad litteram 
marg.| {3.1559} .1. Magnificentiam glorie sanctitatis tue loquentur. Quam ostendisti in datione sancte legis.
marg.|  .2. Et mirabilia tua narrabunt. Que tunc virtute divina apparuerunt, ut habetur : Exodi. 19.
marg.|  .3. Et virtutem terribilium tuorum dicent. id est, iudicia tua terribilia in apertione terre et devoratione Core, et aliorum sibi adherentium in rebellione, Numeri decimosexto, et in aliis punitionibus terribilibus.
marg.|  .4. Et magnitudinem tuam narrabunt. quam ostendisti in debellatione Og regis Basan, et Sehon regis Amorrheorum.
marg.|  .5. Memoriam abundantie suavitatis tue. qua pavisti eos manna in deserto, et potasti eos aquis productis de saxo durissimo.
marg.|  .6. Eructabunt. id est, de corde devoto proferent et narrabunt.
marg.|  .7. Et iustitia tua. qua Chananeos de terra promissionis eiecisti, et filios Israel ibi habitare fecisti.
marg.|  .8. Exultabunt. id est, cum exultatione devota referent hec {3.1560} et predicta opera tua.
marg.|  .9. Miserator. quantum ad effectum.
marg.|  .10. Et misericors dominus. quantum ad affectum.
marg.|  .11. Patiens. quia non statim infert punitionem pro peccatis, sed aliquando differt etiam per totam vitam peccatoris, quod videtur hominibus nimis differre. ideo subditur.
marg.|  .12. Et multum misericors. tamen totum benefacit secundum ordinem sue sapientie.
marg.|  .13. Suavis dominus universis. quia omnibus creaturis dat esse, quod est desideratissimum hominibus secundum se : licet aliquando ratione mali adiuncti efficiatur aliquibus tediosum. Et cum hoc aliquibus dat vivere, ut vegetabilibus. Et ultra hec, sentire, animalibus, et ultra predicta, intelligere hominibus, et angelis.
marg.|  .14. Et miserationes eius super omnia opera eius. Quia diffusio sue bonitatis ad omnem creaturam modis predictis, non procedit ex aliqua obligatione seu debito ex parte Dei, sed ex mera bonitate, et pietate ipsius.
Numérotation du verset Ps. 144,ad litteram 
marg.| {3.1561} .1. Confiteantur. Hic consequenter David incitat fideles novi testamenti ad laudem Dei, dicens. Confiteantur tibi domine. id est, laudent te secundum suum modum, quia etsi irrationabilia et insensibilia non laudent Deum proprie, eo quod carent intellectu, bonum quod habent in Deum referente, tamen laudant Deum inquantum sunt materia divine laudis intelligibilibus creaturis.
marg.|  .2. Et sancti tui. id est, fideles novi testam. tibi consecrati per sacramenta novi testamenti, que sunt efficacia ad sanctificationem, non sic autem erant sacramenta legalia, que Apostolus appellat infirma et egena, ad Galat. 4.
marg.|  .3. Benedicant tibi. pro patribus veteris testamenti, eo quod in ipsis completum est mysterium Christi.
marg.|  .4. Gloriam regni tui dicent. id est predicabunt gloriam regni celestis quod fecerunt apostoli aliique discipuli per orbem dispersi. patres autem veteris testamenti annuntiaverunt gloriam regni terreni. Deut. 28.a. Si audieris vocem domini Dei tui, etc. sequitur. Faciet te dominus Deus tuus excelsiorem cunctis gentibus, que versantur in terra. Et Is. 1.e. Si volueritis et audieritis me, bona terre comedetis, tamen istis promissionibus et consimilibus intelligebantur bona spiritualia principaliter promissa, ut frequenter dictum est supra, quia tamen populus rudis illa non capiebat, ideo patres veteris testa. illi tacebant, que per patres novi testamenti sunt aperte predicata.
marg.|  .5. Et potentiam tuam loquentur. id est ostendent per miracula doctrinam evangelicam confirmantia, secundum quod dicitur, Mt. ult. d. Illi autem profecti predicaverunt ubique domino, etc.
marg.|  .6. Ut notam. per opera totam virtutem nature create transcendentia.
marg.|  .7. Et gloriam. Gloria est clara notitia cum laude. In regno autem celesti, de quo hic est sermo, est clara Dei visio et iugis {3.1562} laudatio. ideo regnum illud dicitur gloriosum, est etiam eternum. propter quod subditur. .8.   Regnum tuum. secundum quod dicitur Luc. primo capitulo Regni eius non erit finis.
marg.|  .9. Fidelis dominus. Totus iste versus videtur hic appositus ab aliquo translatore vel expositore, quia non est in Hebreo, nec in translationeHieronymipotest tamen sic exponi. Fidelis dominus in omnibus verbis suis, quia semper implentur et non transeunt in vacuum, secundum quod dicit salvator Mt. 5.b. Iota unum aut unus apex non preteribit a lege, donec omnia fiant, etc.
marg.|  .10. Et sanctus in omnibus. Sanctum enim dicit quod est ad Dei gloriam ordinatum, propter quod res etiam insensibiles ut calix, et vestes, et huiusmodi, dicuntur sancte, eo quod sunt ad divinum cultum ordinate, omnia autem opera divina sunt ad Dei gloriam ordinata, secundum quod dicitur Prover. 16.a. Universa propter semetipsum operatus est dominus. et ideo dicitur sanctus in omnibus suis operibus.
marg.|  .11. Allevat dominus. Hic consequenter psal. inducit omnes generaliter ad laudem Dei, et hoc ex beneficiis communiter omnibus exhibitis, et ideo primo dicta beneficia ad memoriam reducit, secundo propositum concludit, ibi. Laudationem domini. Circa primum primo tangit divina beneficia relevando a malis dicens. Allevat dominusomnes qui corruunt. quia corruentes in culpam semper paratus est relevare quantum est in se, licet aliqui renuant, secundum quod dicitur, Prv. primo capitulo Extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret, et ex hoc sequitur, quod paratus est relevare a pena gehenne, que pro culpa mortali debetur. Corruentes autem in penam temporalem aliquando relevat, sicut patet de Manasse rege Iuda. 2Par. 33. quem de captivitate et carcere relevavit ad suum regnum. et similiter de sancto Iob et multis aliis quos temporaliter relevavit de miseriis, tamen non est sic de omnibus etiam dilectis suis, ut patet in sanctis martyribus, sed allevavit eos melius, eos transferendo de miseria presenti ad gloriam celestem.
Numérotation du verset Ps. 144,ad litteram 
marg.| {3.1563} .1. Et erigit omnes elisos. Eodem modo exponatur, quia est repetitio eiusdem sententie sub aliis verbis. Consequenter tangit divina beneficia in bonis promovendo, dicens.
marg.|  .2. Oculi omnium in te. Per hoc autem quod subditur. Et imples omne animal benedic. etc. patet quod hec scriptura non loquitur generaliter de omni creatura, ut exponunt aliqui, sed tantum de creatura animata anima sensibili, cuiusmodi est homo et animal brutum propter hominem factum. dicit igitur. Oculi omnium in te sperant. quia a Deo expectant provisionem victualium, non solum homines, sed etiam bestie et aves, secundum quod dicitur Mt. 6.d. Considerate volatilia celi, etc. et subditur. Et pater vester celestis pascit illa.
marg.|  .3. Et tu das illis escam in tempore opportuno. Aliqua enim animalia sunt, que secundum conditionem nature sue per magnum temporis spatium non comedunt, sed nutrimento prius recepto vivunt, sicut hirundines non comedunt in hyeme, sed vivunt de alimento recepto in estate, ut dicit commentator {3.1564} Albertus super secundo de Anima : et de pluribus aliis ponit exempla.
marg.|  .4. Aperis tu manum tuam. per bonitatis diffusionem.
marg.|  .5. Et imples. id est, convenienti refectione.
marg.|  .6. Iustus dominus. id est, processibus suis cum sit ipsa regula iustitie et veritatis.
marg.|  .7. Et sanctus in omnibus. exponatur sicut supra.
marg.|  .8. Prope est dominus. Sed quia hoc est intelligendum de fideliter invocantibus tantum, ideo subditur. Omnibus invocantibus eum in veritate, quia invocantes eum pie, id est, de pertinentibus ad salutem pro se et perseveranter semper ab eo exaudiuntur, tempore tamen debito, ideo subditur.
marg.|  .9. Voluntatem timentium se. timore filiali, qui est annexus caritati.
marg.|  .10. Faciet. quia tales supponunt voluntatem suam divine voluntati, et sic sicut divina voluntas impletur, ita et sua.
marg.|  .11. Et deprecationem eorum exaudiet. si sit pia, pro se, et perseverans, ut predictum est.
Numérotation du verset Ps. 144,ad litteram 
marg.| {3.1565} .1. Et salvos facies eos. salute eterna, et aliquando etiam temporali, ut dictum est supra.
marg.|  .2. Custodit omnes diligentes se. sicut amicos charissimos in civitate celesti collocandos.
marg.|  .3. Et omnes peccatores. in peccato mortali decedentes.
marg.|  .4. Disperdet. deperditione gehenne.
marg.|  .5. Laudationem. Hic ex predictis beneficiis concludit Psalmista, Deum ab omnibus hominibus esse laudandum : et primo incipit a seipso, dicens : Laudationem domini. et secundo alios ad idem invitat.
marg.| {3.1566} .6. Et benedicat omnis caro. id est, omnis homo, qui frequenter in scriptura caro nominatur, secundum quod dicitur supra Ps. 77.e. Et recordatus est, quia caro sunt, etc. Gn. 6.a. Non permanebit spiritus meus in homine in eternum, quia caro est.
marg.|  .7. Nomini sancto eius, scilicet Dei, a quo omnis sanctitas derivatur.
marg.|  .8. In seculum et in seculum seculi. id est, eternaliter. ubicumque enim fit talis replicatio huius dictionis seculum, eternitas designatur : saltem a parte post secundum doctores Hebreorum. Sensus autem litteralis huius psal. est etiam moralis, ut patet ex dictis : propter quod non oportet aliam moralitatem addere, nec in consimilibus psalmis.
Numérotation du verset Ps. 144,moraliter 
marg.| {3.1557} .1. Exaltabo te Deus. In hoc psal. David se et alios excitat ad Dei laudem. Sensus moralis est, ut bonus prelatus per David figuratus ad laudandum Deum, excitet se primo, et consequenter populum Christianum. Quantum ad primum in eius persona dicitur. Exaltabo te Deus meus rex. idest quantum potero te laudabo. Deus enim exaltari non potest in se cum sit magnitudinis infinite.
marg.|  .6. Per singulos dies benedicam tibi, et laudabo nomen. Sicut per singulos dies tua beneficia recipio.
marg.| {3.1558} .7. Magnus dominus et laudabilis nimis. id est, ultra omnem virtutem creatam improportionabiliter.
marg.|  .10. Generatio et generatio laudabit opera tua. Hic consequenter ponitur aliorum excitatio ad laudandum, cum dicitur. Generatio et generatio laudabit opera tua. id est omnes homines presentes et futuri, laudent te in operibus tuis nature et gratie, quia sunt eis materia laudis. Et ponitur hic futurum indicativi modi pro optativo secundum Hebraicum modum, cum dicitur.
marg.| † Laudabit. id est laudet, et sic in sequentibus exponatur.
Numérotation du verset Ps. 144,moraliter 
marg.| {3.1559} .1. Magnificentiam glorie sanctitatis tue loquentur. orando et docendo.
marg.|  .2. Et mirabilia tua narrabunt. scilicet aliis, eos ad tuam laudem inducendo.
marg.|  .3. Et virtutem terribilium tuorum dicent. in peccatorum punitione, ut in diluvii inundatione, et Sodomorum subversione, et sic de aliis ; ut audientes terreantur, et a peccatis retrahantur.
marg.|  .5. Memoriam abundantie suavitatis tue. scilicet in beneficiis {3.1560} creationis, recreationis, gubernationis, et glorificationis.
marg.|  .8. Exultabunt. id est, exultent. Et per hoc significatur predicatio procedens ex corde devoto.
marg.| † Et iustitia tua exultabunt. Psalmus 57.b. Letabitur iustus cum viderit vindictam, etc.
marg.|  .9. Miserator et misericors dominus. Peccata relaxando.
marg.|  .11. Patiens. per penitentiam expectando.
marg.|  .12. Et multum misericors. penas debitas minuendo.
marg.|  .13. Suavis dominus universis. attingens a fine usque ad finem fortiter, et disponens omnia suaviter : dans eis inclinationes ad bonum secundum sue nature modum.
Numérotation du verset Ps. 144,moraliter 
marg.| {3.1561} .1. Confiteantur tibi. Hic invitatur generaliter omnis creatura ad Dei laudem, cum dicitur. Confiteantur tibi domine. confessione laudis.
marg.| † Omnia opera tua. Nam habentia intellectum laudare possunt Deum proprie, et intellectu carentia large, inquantum in eis relucet bonitas creatoris, et quia inest intelligentibus materia divine laudis, ideo subditur.
marg.|  .2. Et sancti tui benedicant tibi, scilicet docendo ut audientes te diligant.
marg.| {3.1562} .5. Et potentiam tuam loquentur. ut te timeant.
marg.|  .6. Ut notam faciant. Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem expressionem.
marg.|  .8. Regnum tuum. id est eterne durationis et magne extensionis ad omnia.
marg.|  .9. Fidelis dominus. Nam implet promissa.
marg.|  .10. Et sanctus. Nam ordinat ipsa ad declarationem sue sanctitatis.
marg.|  .11. Allevat omnes qui corruunt. Quia quantum est ex se, paratus est cadentes in peccatum relevare.
Numérotation du verset Ps. 144,moraliter 
marg.| {3.1563} .2. Oculi omnium. scilicet bonorum.
marg.| † In te sperant domine. Spe formata caritate.
marg.|  .3. Et tu das escam illis. scilicet eucharistie.
marg.| † In tempore opportuno , quod est tempus gratie.
marg.|  .4. Aperis tu manum tuam. tua largitate.
marg.|  .5. Et imples omne animal. Per animal quod dicitur a sensu, {3.1564} intelligitur habens Dei sensum, et omnis talis, Dei benedictione repletur.
marg.|  .6. Iustus dominus in omnibus viis suis. Nam universe vie domini sunt misericordia et veritas.
marg.|  .7. Et sanctus in omnibus operibus suis. Exponatur ut prius.
marg.|  .8. Prope est dominus omnibus invocantibus eum. Quia velociter exaudit veraciter deprecantes.
Numérotation du verset Ps. 144,moraliter 
marg.| {3.1565} .2. Custodit dominus omnes diligentes se. a malo mortalis culpe.
marg.| {3.1566} .3. Et omnes peccatores. scilicet obstinatos.
marg.|  .4. Disperdet. pena gehenne. Cetera patent ex dictis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 144), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_144)
Signaler un complément d'information

Notes :