Psalmus 88
Numérotation du verset
Ps. 88,1
¶Intellectus Ethan
¶Codd. : (Ps. 88) :
D30
Rusch
Ps-G
Israelite1
1 Israelite
Ps-G
(
A plerique codd. et edd.
)
Rusch cum Ps-R
] Etzrailitae
Ps-G
(
U
), Ezraite
Ps-G
| Intellectus... Israelite] Canticum psalmi filiis Chore intellectus Ethan. Vox Christi de passione
D30
Numérotation du verset
Ps. 88,2 I
Misericordias Domini ¦
in eternum
cantabo.
Numérotation du verset
Ps. 88,II
In generatione2
2 generatione
D30² Rusch
] generationem
D30* (eras. -m)
et generationem ¦
annuntiabo veritatem tuam
in ore meo.
Numérotation du verset
Ps. 88,3 III
Quoniam dixisti in eternum
misericordia edificabitur in celis ¦
preparabitur veritas tua in eis.
Numérotation du verset
Ps. 88,4 IV
Disposui
testamentum
electis meis ¦
iuravi David servo meo
Numérotation du verset
Ps. 88,5
usque in eternum preparabo semen tuum.
Numérotation du verset
Ps. 88,V
Et edificabo in generatione3
3 generatione
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch
cum Ps-R
] generationem
Ps-G
et generationem ¦
sedem tuam.
Numérotation du verset
Ps. 88,6 VI
Confitebuntur4
4 Confitebuntur]
praem.
diapsalma
Ps-G
celi
mirabilia tua
Domine ¦ etenim
veritatem tuam
in ecclesia sanctorum.
Numérotation du verset
Ps. 88,7 VII
Quoniam quis
in nubibus
equabitur
Domino ¦
similis
erit Domino
in filiis Dei.
Numérotation du verset
Ps. 88,8 VIII
Deus qui glorificatur in consilio sanctorum ¦
magnus
et terribilis5
5 terribilis
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch
cum Ps-R
] horrendus
Ps-G
super omnes qui in circuitu eius sunt.
Numérotation du verset
Ps. 88,9 IX
Domine Deus
virtutum quis similis tibi ? ¦ potens es
Domine
et veritas tua in circuitu tuo.
Numérotation du verset
Ps. 88,10 X
Tu
dominaris potestati6 maris ¦
6 potestati
Ps-R
(
H* D² R*
)
Ps-G
(
R U²
)
D30²
ΩS
Rusch
...
Clementina cum Ps-R
] potestatis Ps-
γ Ps-σ* Ps-R
(
M N² C R²
)
Ps-G D30* (eras.)
, potestates
Ps-G
(
Q Φ
RGV
D
)
Cor2
(anti. quidam)
Cor2
F (f. 143ra
marg. :
Greci utuntur genitivo ubique cum hoc verbo ‘dominari’ et ideo, cum translatum est
POTESTATI
, aliquando licet a greco debet esse genitivus, hic
POTESTATIS
, et ideo, si in aliquibus antiquis inveniantur
POTESTATES
, corruptio est et ponitur .e. pro .i. ex vitio scriptorum. Unde in antiquis veris est
POTESTATIS
sicut in greco. Unde in biblia .h’. MS (#) est
POTESTATIS
et alibi in psalterio ponitur casus genitivus cum hoc verbo dominari, potestatem
Ps-σ² Ps-moz
x
Ps-R
(
N* Q*
)
Cor2
(Ieronymus et hebr. in singulari)
motum
autem fluctuum eius tu mitigas.
Numérotation du verset
Ps. 88,11 XI
Tu humiliasti sicut vulneratum superbum ¦
in brachio
virtutis tue dispersisti inimicos tuos.7
7 dispersisti
D30 Ps-G
] disperdisti
Rusch (hapax)
Numérotation du verset
Ps. 88,12 XII
Tui sunt celi
et tua est terra †
orbem terre
et plenitudinem eius
tu fundasti ¦
Numérotation du verset
Ps. 88,13
aquilonem
et mare
tu creasti.
Numérotation du verset
Ps. 88,XIII
Thabor
et Hermon
in nomine tuo
exultabunt ¦
Numérotation du verset
Ps. 88,14
tuum
brachium
cum potentia.
Numérotation du verset
Ps. 88,XIV
Firmetur manus tua
et exaltetur
dextera tua ¦
Numérotation du verset
Ps. 88,15
iustitia
et iudicium
preparatio sedis tue.
Numérotation du verset
Ps. 88,XV
Misericordia et veritas precedent faciem tuam ¦
Numérotation du verset
Ps. 88,16
beatus populus
qui scit iubilationem.
Numérotation du verset
Ps. 88,XVI
Domine
in lumine
vultus tui ambulabunt †
Numérotation du verset
Ps. 88,17
et in nomine tuo
exultabunt
tota die ¦ et in iustitia
tua
exaltabuntur.
Numérotation du verset
Ps. 88,18 XVII
Quoniam gloria virtutis eorum tu es ¦
et in beneplacito tuo exaltabitur
cornu nostrum.
Numérotation du verset
Ps. 88,19 XVIII
Quia Domini
est assumptio nostra ¦
et sancti Israel regis nostri.
Numérotation du verset
Ps. 88,20 XIX
Tunc locutus es in visione
sanctis tuis † et dixisti posui adiutorium in potente ¦
et8 exaltavi
8 potente et
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch
cum Ps-R
] potentem
Ps-G
electum
de plebe mea.
Numérotation du verset
Ps. 88,21 XX
Inveni David
servum meum ¦
oleo sancto meo unxi eum.9
9 oleo
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch] in praem. Ps-R
Ps-G
| unxi
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
Rusch cum Ps-R
] linui
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 88,22 XXI
Manus enim mea
auxiliabitur
ei ¦
et brachium meum
confirmabit eum.
Numérotation du verset
Ps. 88,23 XXII
Nihil proficiet inimicus in eo ¦
et filius iniquitatis non apponet nocere eum.
Numérotation du verset
Ps. 88,24 XXIII
Et
concidam a facie ipsius
inimicos eius ¦ et odientes eum in fugam
convertam.
Numérotation du verset
Ps. 88,25 XXIV
Et veritas mea
et misericordia mea cum ipso ¦ et in nomine meo
exaltabitur cornu eius.
Numérotation du verset
Ps. 88,26 XXV
Et ponam
in mari
manum eius ¦ et in fluminibus
dexteram eius.
Numérotation du verset
Ps. 88,27 XXVI
Ipse invocavit10
10 invocavit] invocabit
D30 Ps-G
me
pater meus es tu ¦
Deus meus
et susceptor salutis mee.
Numérotation du verset
Ps. 88,28 XXVII
Et ego primogenitum
ponam
illum ¦ excelsum pre
regibus terre.
Numérotation du verset
Ps. 88,29 XXVIII
In eternum
servabo illi
misericordiam meam ¦ et testamentum meum
fidele ipsi.
Numérotation du verset
Ps. 88,30 XXIX
Et ponam in seculum seculi
semen eius ¦
et thronum eius sicut dies celi.
Numérotation du verset
Ps. 88,31 XXX
Si autem11 dereliquerint filii eius
11 autem
Ps-G
(U V D) Ω
Clementina Rusch
]
om. Ps-G
legem meam ¦ et in iudiciis meis non ambulaverint.
Numérotation du verset
Ps. 88,32 XXXI
Si iustitias meas profanaverint ¦
et mandata mea non custodierint.
Numérotation du verset
Ps. 88,33 XXXII
Visitabo
in virga
iniquitates eorum ¦ et in verberibus peccata eorum.
Numérotation du verset
Ps. 88,34 XXXIII
Misericordiam autem meam non dispergam ab eo ¦
neque nocebo in veritate mea.
Numérotation du verset
Ps. 88,35 XXXIV
Neque profanabo
testamentum
meum ¦ et
que procedunt de labiis meis
non faciam irrita.
Numérotation du verset
Ps. 88,36 XXXV
Semel
iuravi
in sancto meo †
si David mentiar ¦
Numérotation du verset
Ps. 88,37
semen eius
in eternum manebit.
Numérotation du verset
Ps. 88,38 XXXVI
Et thronus eius
sicut sol
in conspectu meo †
et sicut luna perfecta
in eternum ¦ et
testis in celo fidelis12.
12 fidelis] + diapsalma
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 88,39 XXXVII
Tu vero
repulisti
et despexisti13 ¦ distulisti christum tuum.
13 despexisti
Ps-G
] destruxisti
Ps-G
(C)
Rusch (hapax)
; cf. Ps. 59, 3.
Numérotation du verset
Ps. 88,40 XXXVIII
Avertisti14 testamentum servi tui ¦
14 Avertisti Φ ΨB
Ω
Rusch cum Ps-R
] Aevertisti
Ps-G
(
D
)
D30*,
Evertisti
D30² (eras.) Ps-G
profanasti in terra15
15 terra Rusch] terram
Ps-G
sanctuarium eius.
Numérotation du verset
Ps. 88,41 XXXIX
Destruxisti omnes sepes eius ¦
posuisti firmamentum16 eius
16 firmamentum F* pleirque
codd. et edd.
D30 Rusch] firmamenta
Ps-G
(R F²) cum hebr. et LXX; cf. Ps-R Ps-H (munitiones)
formidinem.
Numérotation du verset
Ps. 88,42 XL
Diripuerunt eum
omnes transeuntes
viam ¦ factus est opprobrium vicinis suis.
Numérotation du verset
Ps. 88,43 XLI
Exaltasti dexteram deprimentium eum ¦ letificasti omnes inimicos eius.
Numérotation du verset
Ps. 88,44 XLII
Avertisti
adiutorium gladii eius ¦ et non es auxiliatus ei in bello.
Numérotation du verset
Ps. 88,45 XLIII
Destruxisti eum
ab emundatione ¦ et*17 sedem eius in terra18 collisisti.
17 ab emundatione et
Ps-G
(Q²
plerique codd. et edd.
)
D30 Rusch cum Ps-R
] a mundatione
Ps-G
(R Q ΦRGV)
|
18 terra
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch
cum Ps-R
] terram Clementina
Ps-G
|
Numérotation du verset
Ps. 88,46 XLIV
Minorasti dies
temporis eius ¦
perfudisti
eum confusione.
Numérotation du verset
Ps. 88,47 XLV
Usquequo19
19 Usquequo]
praem.
diapsalma
Ps-G
Domine avertis in finem ¦
exardescet
sicut ignis ira tua ?
Numérotation du verset
Ps. 88,48 XLVI
Memorare que mea substantia ¦
numquid enim vane constituisti omnes filios hominum?
Numérotation du verset
Ps. 88,49 XLVII
Quis
est homo qui vivet
et non videbit mortem ¦ eruet
animam suam de manu inferi ?
Numérotation du verset
Ps. 88,50 XLVIII
Ubi20 sunt misericordie tue antique
20 Ubi]
praem.
diapsalma
Ps-G
Domine ¦ sicut iurasti David in veritate tua?
Numérotation du verset
Ps. 88,51 XLIX
Memor esto Domine
opprobrii servorum tuorum ¦
quod continui in sinu meo multarum gentium.
Numérotation du verset
Ps. 88,52 L
Quod
exprobraverunt
inimici tui
Domine ¦ quod exprobraverunt
commutationem
christi tui.
Numérotation du verset
Ps. 88,53 LI
Benedictus
Dominus in eternum ¦ fiat fiat.
Psalmus 88
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1117}
Misericordias Domini.
Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo et in translatione Hieronymi. Eruditio Ethan Ezratie. in quo notatur autor huius Psal. sicut dictum est plenius Ps. precedenti. Dicitur autem Psalmus iste eruditio Ethan. quia de ipso fuit eruditus per spiritum sanctum, et ipsum scripsit ad eruditionem aliorum. De materia huius psal. dicunt concorditer doctores Hebrei et Latini, quod Psalmus iste loquitur de stabilitate et perpetuitate regni David, que completa est in Christo, et in nullo alio, de cuius regno dicitur Daniel. 7.d. Aspiciebam in visione noctis, et ecce quasi filius hominis veniebat, etc. et subditur. potestas eius potestas eterna, que non auferetur et regnum eius, quod non corrumpetur, secundum expositores Hebreos et Latinos. Sed in hoc est differentia, quod Iudei expectant hoc esse complendum in Messia futuro, catholici vero dicunt hoc esse completum in Christo qui descendit de semine David secundum carnem Roman. 1. et Mt. 1. ubi eius generatio {3.1118} describitur per David, et de perpetuitate regni eius dixit angelus ad virginem Luc. primo capitulo Dedit illi dominus Deus sedem David, patris eius, et regnabit in domo Iacob in eternum, regni eius non erit finis. Dividitur autem psal. in duas partes, quia primo psal. se excitat ad Dei laudationem. Secundo explicat huius laudis rationem, ibi. Quoniam dixisti. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Misericordias domini.
Licet enim in Deo sit tantum una misericordia, sicut et una voluntas, habet tamen multos effectus ex quibus nominatur in plurali.
marg.|
.2.
In eternum cantabo.
idest, hoc carmine laudabo, et dicit in eternum quia previdit hunc psal. usque ad finem mundi decantandum in ecclesia, et ista laus divina adhuc erit perfectior in patre, sicut dictum fuit supr. Ps. 83.a. Beati qui habitant in domo tua domine etc.
marg.|
.3.
Annunciabo veritatem.
h.d. quia misericordia et veritas iustitie semper se concomitantur in operibus divinis, licet in aliquo opere plus relucet iustitia, et in alio misericordia, sicut dictum fuit sup. plenius Ps. 24.
marg.|
.4.
Quoniam dixisti.
Hic consequenter explicat huius laudis {3.1119} rationem, et primo in generali, secundo magis in speciali, ibi. Confitebuntur. Circa primum sciendum quod ratio huius laudis principaliter est perpetuatio regni David in Christo, que describitur principaliter in hoc Psal. ut dictum est, sed quia lex disponebat ad Christum, secundum quod dicitur Gal. 3.d. Lex pedagogus noster fuit in Christo, et ideo data fuit illi soli populo de quo Christus erat nasciturus prout dictum fuit plenius in princ. Ex. Et ideo secundaria ratio dicte laudis est datio legis et utrumque beneficium hic describitur in quodam generali, premittitur tamen modus qualiter processerunt ex ordinatione Dei, cum dicitur. Quoniam dixisti. Idest, ordinasti.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
.1.
Misericordia edificabitur.
Quia effectus divine misericordie prius revelantur sanctis angelis, qui sunt executores operum divinorum quam hominibus. Dicit etiam edificabitur in celis, quia per effectum divine misericordie circa Christi mysterium reparatur ruina angelorum.
marg.|
.2.
Preparabitur veritas.
Idest veritas iustitie tue, que semper concomitatur opus misericordie. Consequenter procedit ad duo beneficia predicta, et primo ad legis dationem, cum dicitur in persona domini.
marg.|
.3.
Disposui testamentum.
id est legem que frequenter in ve. Te. vocatur testamentum.
marg.|
.4.
Electis meis.
Idest, filiis Israel quos legi in populum peculiarem, consequenter procedit ad beneficium principale. d.
marg.|
{3.1120} .5.
Iuravi David servo meo.
Id est, non deficiet generatio tua de semine tuo usque ad Christum, quod patet impletum per Christi genealogiam Mt. 1.
marg.|
.6.
Et edificabo,
etc.
sedem tuam.
Idest, regnum tuum continuabo succedentibus generationibus usque ad Christum, et ita factum fuisset, nisi reges a David descendentibus posuissent impedimentum, quia ista promissio sicut et multe alie in scriptura fiunt sub conditione, si reges a David descendentes Deo obedirent, sed quia multum declinaverunt ad idololatriam, ut patet. 3Rg. ideo regnum David tempore Sedechie fuit interruptum.
marg.|
.7.
Confitebuntur.
Hic consequenter explicantur duo predicta beneficia in particulari, et primo quantum ad legis dationem. Secundo quantum ad regni David perpetuationem, ibi. Tunc locutus es. Circa primum sciendum quod lex fuit data satis cito post exitum de. Egypto, et ideo hic mentio fit de isto exitu et aliquibus beneficiis illi populo exhibitis. Et primo de beneficiis exhibitis ante ingressum, terre promissionis, secundo post ingressum, ibi. Thabor. Circa primum dicitur. Confitebuntur, etc. Hoc enim confitebantur facto in descensu manne de celo, de quo scribitur Sap. 16.c. Panem paratum de celo prestitisti eis, etc.
marg.|
.8.
Etenim veritatem tuam.
De adimpletione promissionis facte Abrahe, et aliis patribus, quibus promissit terram Chanaan, quam veritatem confessi sunt filii Israel intrantes terram illam.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1121} .1.
In ecclesia sanctorum.
Idest, loco divino cultui deputato, ubi conveniebant homines sancti et devoti.
marg.|
.2.
Quoniam quis in nubibus equabitur domino.
Iste nubes fuerunt illa nubes que precedebat populum de Egypto exeuntem. Ex. 13. et illa nubes densissima, que operuit montem Sinai quando dominus dedit ibi legem. Ex. 19. et de illa nube procedebant verba decem que dominus dixit, populo. Ex. 20. In istis autem duabus singulariter apparuit virtus divina.
marg.|
.3.
Similis erit Deo in filiis Dei.
Filii Dei dicuntur angeli, sicut habetur Iob 1.b. Cum venissent filii Dei, ut assisterent coram domino. Est igitur sensus : Quis in filiis Dei, scilicet in angelis sanctis, erit similis Deo ? per equalitatem, quasi dicat, nullus : quia etiam ille qui inter omnes est excellentior distat a virtute Dei in infinitum.
marg.|
.4.
Deus qui glorificatur in consilio sanctorum.
Id est, angelorum quibus secreta divina primo revelantur, ut per eos ad homines deferantur.
marg.|
.5.
Magnus.
Potestate.
marg.|
.6.
Et terribilis.
Reverentia et honore, eo modo quo dicitur Gn. 28.d. Quam terribilis est locus iste, idest, reverendus et venerabilis.
marg.|
.7.
Super omnes qui in circumitu eius sunt.
Idest, super omnes angelos qui ei assistunt.
marg.|
.8.
Domine Deus virtutum.
id est angelorum qui executores sunt divine voluntatis, unde unus ordo nominatur virtutes.
marg.|
.9.
Quis similis tibi.
Quasi dicat, nullus, per equalitatem, quia {3.1122} angeli supremi distant a Deo improportionabiliter, et alie creature multo fortius, ideo subditur.
marg.|
.10.
Potens es domine.
Potentia infinita, que soli Deo convenit.
marg.|
.11.
Et veritas tua in circumitu tuo.
Veritas intellectus nostri causatur a rebus, sed veritas intellectus divini est causa rerum, causa vero relucet in effectibus suis, et ideo veritas divina in omnibus relucet creaturis, unde glo. super Ps. 11.a. Defecerunt veritates, etc. Sicut ab una facie resultant multe similitudines in pluribus speculis, sic a veritate divina multe veritates in creaturis. Dicuntur autem creature esse in circumitu Dei, non quia includatur in eis, sed quia intimior est omni creature quam ipsa sibi eius principia intrinseca uniens, et inesse conservans.
marg.|
.12.
Tu dominaris potestati maris.
Quia ad eius imperium mare fuit divisum, ut preberet filiis Israel transitum per siccum.
marg.|
.13.
Motum autem fluctuum eius tu mitigas.
Quia tunc aque facte sunt quasi murus solidus ex utraque parte divisionis. Ex. 14.
marg.|
.14.
Tu humiliasti sicut vulneratum superbum
etc. Idest, Pharaonem et eius exercitum eos ibi submergendo.
marg.|
.15.
In brachio virtutis tue.
Quasi dicat, ista perfecta sunt per tuam potentiam, vel quod dicitur hic : In brachio virtutis tue dispersisti inimicos tuos, potest referri ad victoriam filiis Israel quam dedit eis dominus de Amalec, Ex. 17.
marg.|
.16.
Tui sunt celi.
Quasi dicat, non est mirandum, si fecisti talia, quia tu fecisti omnem creaturam, celestem et terrestrem, et ideo est in obedientia tua.
marg.|
.17.
Aquilonem et mare
etc. in Hebreo et in translationeHieronymi habetur : {3.1123} Aquilonem et dextrum tu creasti. Per dextrum secundum quod dicit Rabi Salomon intelligitur pars australis opposita aquiloni : quia si homo vertat faciem suam de occidente versus quem Iudei adorant, ad orientem, habet austrum ad partem dexteram.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
.1.
Thabor.
Hic consequenter describuntur beneficia post ingressum terre promissionis, cum dicitur : Thabor et Hermon. Thabor est mons in terra promissionis, in quo fuit denuntiata victoria Barac de Sisara, et de eius exercitu Iudicum 4.c. que victoria fuit facta virtute divina, ut sequitur ibidem 5.c. De celo dimicatum est contra eos. Et pro gratiarum actione Delbora et Barach cantaverunt canticum Iudicum, 5.c. de monte vero Hermon non recolo aliquod notabile factum ibi, nisi dicatur illud quod supra posui Ps. 41. scilicet, quod Hermon est mons propinquus in loco Iordanis, ubi transierunt filii Israel sicco pede, de quo beneficio Deum laudaverunt, propter quod dicitur : Thabor et Hermon in nomine tuo exultabunt. idest, erunt occasio exultationis pro effectibus tue virtutis ibi ostensis.
marg.|
.2.
Firmetur manus tua.
Contra inimicos nostros.
marg.|
.3.
Exaltetur dextera tua.
Eos debellando. Quod fuit impletum quando Iosue debellavit reges Chananeorum.
marg.|
{3.1124} .4.
Iustitia et iudicium preparatio sedis tue.
Sedes autem Dei dicebatur propitiatorium, ut dictum fuit Ex. 20. Ista sedes fuit preparata quando arca testamenti supra quam erat propitiatorium, habuit stabilem mansionem quod primo fuit in Silo, Iosue 18. Secundo in templo Salomonis 3Rg. 8. ad preparationem autem huius precessit iustitia Dei, et iudicium, quibus Chananei fuerunt debellati, et etiam propter nequitias suas eiecti. Et similiter tempore Salomonis quando data est pax populo Israel ne turbaretur ab omnibus adversariis in circumitu 3Rg. 4.
marg.|
.5.
Misericordia.
erga nos.
marg.|
.6.
Et veritas.
Erga patres nostros, quibus promisisti dare terram Chanaam in eorum filiis.
marg.|
.7.
Precedent faciem tuam.
Expellendo adversarios de terra illa, ut arca tua et propitiatorium habeant quietam mansionem, et quia divine laudes ibi cantabantur, ideo subditur.
marg.|
.8.
Beatus populus qui scit iubilationem.
Isti erant sacerdotes et Levite ad divinum obsequium deputati, de quibus adhuc subditur.
marg.|
.9.
Domine in lumine vultus tui ambulabunt.
Idest, in lumine naturalis rationis quod est quedam impressio divini luminis, ut dictum fuit supra Ps. 4. et in lumine divine legis in quo lumine sacerdotes et Levite alios precedebant tanquam magis edocti.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1125} .1.
Et in nomine tuo exultabunt.
Te devote laudando.
marg.|
.2.
Tota die.
Id est, singulis diebus, horis tamen ad hoc competentibus quia oportebat eos aliquando refici et quiescere.
marg.|
.3.
Et in iustitia tua exaltabuntur.
Quia ad sacerdotes Levitici generis casus dubii referebantur, ut viderent quid esset iustum vel iniustum, et eorum sententia inuiolabiliter observabatur, ut habetur Deute. 17.
marg.|
.4.
Quoniam gloria virtutis eorum tu es.
Hoc est virtus eorum et sapientia ad tuam gloriam ordinatur.
marg.|
.5.
Et in beneplacito tuo exaltabitur cornu nostrum.
id est potestas nostra, que per cornu designatur in scriptura. Cuius causa subditur.
marg.|
.6.
Quia domini est assumptio nostra.
Sua virtute educendo nos de Egypto, et in terram promissionis inducendo.
marg.|
.7.
Et sancti Israel.
Et pro, idest, Dei Israel, qui est sanctus sanctorum, ita quod Israel est hic genitivi casus, sicut Is. 1.b. Blasphemaverunt sanctum Israel. idest, sanctum Deum Israel.
marg.|
.8.
Regis nostri.
Ab eductione enim Israel de Egypto usque ad tempus Saulis nullus habuit proprie potestatem regiam, super illos nisi Deus sicut declaratum fuit supra libro Iosue et Iudicum, propter quod cum populus petivit regem, dominus dixit ad Samuelem. 1Rg. 8.b. Non te abiecerunt sed me ne regnem super eos.
marg.|
.9.
Tunc locutus es.
Hic consequenter describitur in speciali principale beneficium, scilicet, de perpetuitate regni David. Circa quod Psal. primo recitat divinam promissionem secundo regni David deiectionem, {3.1126} ibi. Tu vero repulisti. tertio implorat eius restitutionem, ibi. Usquequo domine. Prima adhuc in tres partes, quia primo recitatur promissio de regni David promotione. Secundo de successorum eius correctione, ibi. Si autem. Tertio de David regni perpetuatione, ibi. Misericordiam. Circa primum dicitur. Tunc. scilicet, illo tempore, quo Saul tanquam rex fuit populo prelatus.
marg.|
.10.
Locutus es in visione sanctis tuis.
id est Samueli de inunctione David. 1Rg. 16. et ipsi Nathan de successione regni David. 2Rg. 7.
marg.|
.11. Et dixisti. Posui in adiutorium. Scilicet, meum.
marg.|
.12.
In potente.
Idest in ipso David, qui a iuventute leonem et ursum et gigantem interfecit. 1Rg. 17.
marg.|
.13.
Et exaltavi electum.
idest, David.
marg.|
.14.
De plebe mea.
id est, de humili statu, quia tunc pascebat oves actu. 1Rg. 16. ideo subditur.
marg.|
.15.
Inveni David servum meum.
idest, servum fidelem et bonum.
marg.|
.16.
Oleo sancto meo unxi eum.
Primo per Samuelem 1Rg. 16. Secundo super Iudam tantum. 2Rg. 2. Tertio super totum Israel 2Rg. 5.
marg.|
.17.
Manus enim mea.
idest, fortitudo mea.
marg.|
.18.
Auxiliabitur ei.
Contra hostes.
marg.|
.19.
Et brachium meum.
Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem expressionem.
marg.|
.20.
Nihil proficiet inimicus in eo.
Id est, Saul cum satellitibus.
marg.|
.21.
Et filius iniquitatis.
Id est, Absalom cum sibi adherentibus, qui valde inique rebellavit contra David patrem suum querens eius mortem.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1127} .1.
Et concidam a facie ipsius inimicos.
Idest, Philistheos querentes destruere regnum eius. 5. Reg. 2.
marg.|
.2.
Et odientes eum in fugam convertam.
Idest Ammonitas et Syros, qui fugerunt a facie exercitus David 2Rg. 10.
marg.|
.3.
Et veritas mea.
Implendo sibi promissum.
marg.|
.4.
Et misericordia mea.
Remittendo et multiplex peccatum, scilicet adulterium cum Bethsabee homicidium Urie, et superbiam in populi numeratione, ut habetur. 2Rg. 11. et. 24. licet enim pro istis peccatis David fuerit punitus temporaliter, non tamen eternaliter.
marg.|
.5.
Et in nomine,
etc.
cornu eius.
Idest, potestas regia, propter quod subditur.
marg.|
.6.
Et ponam in mari.
Quia David subiecit sibi terram Philisthinorum situatam super mare mediterraneum.
marg.|
.7.
Et in fluminibus.
Idest, Syria, ubi sunt plura flumina. Unde et Mesopotamia Syrie, et dicitur a μέσος quod est medium, et πόταμος fluvius, quia est in medio fluviorum hinc et inde currentium sicut dictum fuit plenius Gn. 24. Et hoc fuit impletum, quando David debellavit Syros et tributo subiecit 2Rg. 10.
marg.|
.8.
Ipse invocavit me.
David enim fuit valde devotus, et frequenter invocavit Deum et salvatorem, ut patet in hoc libro psalmorum in pluribus locis.
marg.|
{3.1128} .9.
Et ego primogenitum ponam illum.
Idest, honorabilem, sicut filius primogenitus est honorabilior aliis.
marg.|
.10.
Excelsum pre regibus terre.
scilicet illius temporis vel pre regibus terre qui erant in circumitu Iudee quos David subiecit sibi, ut habetur. 2Rg.
marg.|
.11.
In eternum servabo illi misericordiam meam.
Quia salvatus est salute eterna.
marg.|
.12.
Et testamentum meum fidele ipsi.
Idest, fideliter adimplebo, quod sibi promisi de successione regni et aliis bonis, et hoc per Nathan prophetam. 2Rg. 7.
marg.|
.13.
Et ponam in seculum.
Idest in succedentibus generationibus servando semen ipsius usque ad Christum in quo perpetuabitur regnum eius, ideo subditur et thronum eius sicut dies celi.
marg.|
.14.
Si autem.
Hic consequenter psal. recitat promissionem factam ipsi David de successorum eius benigna correctione, que habetur. 2Rg. 7. et hic recitatur in persona Dei dicens. Si autem dereliquerint filii eius. Idest, reges ab eo descendentes.
marg.|
.15.
Legem meam.
Quod factum fuit tempore Achaz, Manasses, et Sedechie ut habetur. 2Rg..
marg.|
.16.
Si iustitias
etc. Quod fecerunt eorum aliqui idololatriam inducendo, etiam intra templum domini.
marg.|
.17.
Visitabo in virga.
Quasi dicat non exterminabo eos totaliter utens austeritate iudicis, sed castigabo eos afflictionibus temporalibus zelo paterne correctionis et hoc maxime factum fuit, quando rex Sedechias captus fuit, et Babylonem ductus, et sic regnum David interruptum fuit.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1129} .1.
Misericordiam.
Hic consequenter Psal. recitat promissionem Dei de regni David perpetuitate, que habetur 2Rg. 7. et hic recitatur in persona dei dicentis : Misericordiam autem meam non dispergam. idest, totaliter auferam.
marg.|
.2.
Ab eo.
Idest, eius successione.
marg.|
.3.
Neque nocebo.
Idest, nocumentum irreparabile inferam.
marg.|
.4.
In veritate mea.
Modus est asserendi, quasi dicat, sicut sum verus Deus, ita tale nocumentum non inferam.
marg.|
.5.
Neque prophanabo.
Idest, promissum ipsi David factum.
marg.|
.6.
Et que procedunt de labiis meis.
Idest, de labiis Nathan prophete in persona mea loquentis ipsi David 1Rg. 7.
marg.|
.7.
Non faciam irrita.
Sed sequetur effectus tempore debito a me disposito, unde subditur.
marg.|
.8.
Semel iuravi in sancto.
Idest, in me sancto, sicut Gene. 22.c. dicitur, Per memetipsum iuravi, dicit etc.
marg.|
.9.
Si David mentiar.
Hic accipitur si, pro, idest, non mentiar ipsi David.
marg.|
.10.
Semen eius in eternum manebit.
Quia generationes a David usque ad Christum pervenerunt, ut predictum est, in quo perpetuatum{3.1130} est eius regnum, ideo subditur.
marg.|
.11.
Et thronus eius sicut sol.
Quia sicut sol et luna durabunt in perpetuum, ita Christi regnum.
marg.|
.12.
Et testis in celo fidelis.
Quia non solum est iudex, sed etiam testis coram patre de his que fiunt in terris, et maxime de hoc quod sustinuit pro salute humani generis, propter quod in corpore eius reservate sunt cicatrices ad testimonium veritatis.
marg.|
.13.
Tu vero repulisti et despexisti.
Hic consequenter Psal. declarat deiectionem regni David quod maxime contigit per captivitatem Babylonicam, quam Psal. previdens dicit. Tu vero repulisti et despexisti. scilicet, regnum David tempore Sedechie.
marg.|
.14.
Distulisti Christum tuum.
In quo promisisti perpetuare regnum David. A captione enim Sedechie usque ad nativitatem Christi fluxit magnum tempus, in quo sancti patres illius temporis pro tali dilatione suspirabant et affligebantur, secundum quod dicitur Prover. 13.b. Spes que differtur dispergit, etc.
marg.|
.15.
Avertisti testamentum servi tui.
Idest, promissum factum David servo tuo retardasti, ideo dicitur hic. Avertisti et non abstulisti.
marg.|
.16.
Prophanasti in terra sanctuarium eius.
Idest, prophanari permisisti.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1131} .1.
In terra sanctuarium eius.
Idest, templum quod dicitur sanctuarium David, eo quod precepit illud edificari per Salomonem filium suum, et preparavit impensas, et tradidit exemplar edificiorum et vasorum. 1. Para. 28. quod fuit prophanatum, quando per Chaldeos fuit combustum. 4Rg. ult. et bene dicitur, prophanasti in terra sanctuarium, quia sanctuarium quod est in celo, prophanari non potest.
marg.|
.2.
Destruxisti omnes sepes eius.
Idest, muros Ierusalem et aliarum civitatum, quos destruxerunt Chaldei.
marg.|
.3.
Posuisti firmamentum eius.
Idest, Ierusalem, que erat fortior civitas tanquam metropolis.
marg.|
.4.
Formidinem.
Quia etiam post reditum captivitatis Babylonice illi qui habitabant ibi, erant in magna fortitudine, ut habetur Nehem. 1.
marg.|
.5.
Diripuerunt eum omnes.
Quia Samaritani et alii qui erant ipsis propinqui, irruentes in populum Iudeorum homicidia faciebant, et predas rapiebant, et ideo subditur.
marg.|
.6.
Factus est opprobrium.
Quia gloriabantur de predis et occisionibus in populo Israel factis. et ex hoc patet sententia sequentis versus : Exaltasti dexteram, etc.
marg.|
.7.
Avertisti.
Idest, fugere fecisti.
marg.|
.8.
Adiutorium gladii eius.
Idest, viros debellatores qui per gladium debebant defendere populum, et ipsi fugerunt nocte de Ierusalem, ut habetur 4Rg. ult. ideo sequitur.
marg.|
{3.1132} .9.
Et non es auxiliatus ei in bello.
Contra Chaldeos.
marg.|
.10.
Destruxisti eum ab emundatione.
Dum enim populus erat in terra promissionis, utebatur aquis lustrationis ad purificandum homines inquinatos ex tactu alicuius morticini seu alterius rei immunde, secundum quod dicitur Nu. 19. Sed ducto populo in captivitatem cessavit talis emundatio.
marg.|
.11.
Et sedem.
Idest, maiestatem regni abstulisti.
marg.|
.12.
Minorasti dies.
Quia tunc multi viventes utriusque sexus fuerunt occisi et mortui, et sic dies vite eorum fuerunt minorati.
marg.|
.13.
Perfudisti.
Quia ad terram longinquam fuerunt filii Israel ducti captivi confusibiliter valde.
marg.|
.14.
Usquequo.
Hic consequenter Psal. implorat regni David restitutionem. d. Usquequo domine avertis. idest, oculos misericordie tue a nobis.
marg.|
.15.
In finem.
Id est, ita diu.
marg.|
.16.
Exardescet sicut.
quasi dicat ita exardescet ira tua, quod numquam extinguetur sicut nec ignis habens combustibile appositum, cum tamen parcere et misereri sit tibi proprium, ideo subditur.
marg.|
.17.
Memorare que mea substantia.
Idest, quam fragilis est humana natura ad casum, secundum quod dicitur Gn. 8.d. Sensus enim et cogitatio cordis humani prona sunt ad malum ab adolescentia sua, et ideo semper indiget tua misericordia, et hoc consequenter ostendit ex ultimo fine hominis di.
Numérotation du verset
Ps. 88,ad litteram
marg.|
{3.1133} .1.
Numquid enim vane constituisti.
Quasi dicat, non, quia Deus et natura nihil faciunt frustra. Dicitur enim aliquid vane factum vel constitutum quando non attingit finem intentum, sicut medicina dicitur frustra confecta vel propinata, quando non inducit sanitatem. Nullus autem homo potest pertingere ad ultimum finem vite humane, que est felicitas superna, nisi ex Dei misericordia, et ideo si humano generi non adesset, vane videretur constitutum genus humanum. Sciendum tamen quod non frustra sunt constituti, qui non pertingunt ad hunc finem, quia hoc etiam cedit ad gloriam Dei, propter quam principaliter omnia sunt condita. Prover. 16.a. Omnia enim propter semetipsum operatus est dominus. Hoc etiam cedit ad gloriam electorum, qui ex Dei misericordia attingunt finem ultimum, et hanc sententiam deducit Apostolus satis diffuse Rom. 9. et 2. Timo. 2. ca. In magna domo non solum sunt vasa in honorem, sed etiam in contumeliam, etc.
marg.|
.2.
Quis est homo qui vivet et non videbit mortem ?
Quasi dicat, nullus, quia statutum est hominibus semel mori.
marg.|
.3.
Eruet animam suam.
Quasi dicat, nullus, pro tempore isto in quo omnes descendunt ad infernum quantuncumque iusti, et hoc duravit usque ad redemptionem factam per Christum ipsi David promissam, ut patet per predicta, et ideo implorat eius adventum dicens.
marg.|
.4.
Ubi sunt misericordie tue.
Quia ab antiquo fuit promissio facta de Christo ipsi Abrahe Gene. 22.d. In semine tuo benedicentur omnes gentes terre, et postea ipsi David 2Rg. 7. per ipsum Nathan ut supra expositum est, ideo subditur.
marg.|
.5.
Sicut iurasti David in veritate.
Idest, in teipso qui es ipsa veritas.
marg.|
.6.
Memor esto opprobrii servorum tuorum.
Idest, opprobrii illati servis tuis.
marg.|
.7.
Quoniam continui in sinu meo.
Idest, dissimulavi et patienter sustinui opprobrium mihi illatum ab infidelibus. Et loquitur propheta {3.1134} in persona populi expectantis Christi adventum. Vel potest istud referri et melius, et ad populum catholicum, qui in primitiva ecclesia sustinuit multa opprobria patienter propter Christum secundum quod dicitur Act. 5.g. Ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati, ideo subditur.
marg.|
.8.
Multarum gentium.
Idest, a multis gentibus a tempore captivitatis Babylonice usque ad Christum, quia toto illo tempore quasi continue populus expectans Christum fuit in opprobrio, licet tempore Machabeorum fuerit sublevatus auxilio parvulo, Dan. 11. Et ideo concepto Christo beata virgo dixit in cantico suo, Luc. 1.e. Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Fuit enim natura humana mirabiliter exaltata, per hoc quod fuit in unitate suppositi a verbo assumpta, et maxime populus de quo secundum carnem fuit natus, quantum ad credentes.
marg.|
.9.
Quod exprobraverunt commutationem Christi tui.
Quod secundum Hbr. intelligitur de Messia. Ex hoc enim Christus et etiam catholici sustinuerunt multa opprobria, quia per doctrinam Christi et apostolorum reprobatur vita et doctrina scribarum et Phariseorum, in quo erat quedam commutatio. in Hebreo et in translationeHieronymi habetur : Quod exprobraverunt vestigia Christi tui. et tunc est plana littera, quia facta et verba Christi que sunt eius vestigia, fuerunt a sacerdotibus et legisperitis reprobata, et propter eorum sequelam catholici a sacerdotibus et scribis, et postea a tyrannis multa opprobria sustinuerunt et tormenta. Et quia talia sustinebant non, solum patienter, sed etiam gaudenter, ut dictum est, ideo subditur in persona eorum.
marg.|
.10.
Benedictus dominus in eternum.
De omnibus que fecit nobis in prosperis et adversis, secundum illud Ps. 33.a. Benedicam dominum in omni tempore, scilicet, prosperitatis et adversitatis.
marg.|
.11.
Fiat, fiat.
Idest, ita stabiliamur per eius gratiam, secundum illud Hbr. 13.b. Bonum est gratia stabilire cor, quod in adversis et prosperis in ipso stabilire maneamus.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1117} .1.
Misericordias Domini.
Psalmus iste litteraliter intellectus loquitur de stabilitate regni David, que perfecta fuit in Christo, qui secundum carnem descendit ab eo. Moraliter autem potest exponi de stabilitate viri virtuosi in bono per quam acquiritur eternitas regni celestis, et quia virtuosus Deum laudat de bonis suis, ideo in persona eius dicitur. Misericordias domini in eternum cantabo. Id est, non solum in {3.1118} presenti cum iustis, sed etiam cum angelis in futuro.
marg.|
†
In generatione et generationem annunciabo veritatem
etc. Alios inducendo verbis et exemplis, et etiam scriptis ad Dei laudem.
marg.|
.4.
Quoniam dixisti.
Hic consequenter exprimitur ratio dicte laudis cum dicitur. Quoniam dixisti etc. quod misericordia et veritate iustitie acquiritur gloria celestis patrie, hoc enim dixit Mt. 5.b. Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Et ibidem dicitur.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1119} †
Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur.
Item resumatur. Quoniam dixisti, disposui testamentum electis meis. Idest, apostolis et imitatoribus eorum hoc enim dixit Luc. 20.c. Ego dispono vobis, sicut disposuit mihi pater meus regnum.
marg.|
{3.1120} .5.
Iuravi David servo meo.
Idest stabili virtuoso.
marg.|
†
Usque in eternum preparabo semen
etc. Idest, fructum operum tuorum quod est celeste solium, ideo subditur.
marg.|
†
Sedem tuam.
Et quoniam ex hoc laudandus est Deus, ideo subditur.
marg.|
.7.
Confitebuntur celi.
Idest, cives celestes.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1121} .2.
Quoniam quis in nubibus,
etc. Per nubes intelliguntur ecclesie predicatores, Isa. 9.b. Qui sunt isti qui ut nubes volant. Per filios Dei angeli sancti, ut habetur Iob 1.b. Cumque assisterent filii Dei coram domino. Est igitur sensus, quod in viris perfectis, et angelis sanctis, non est aliquis similis Deo per equalitatem, sed excedit eos in infinitum, ideo subditur :
marg.|
.4.
Deus qui glorificatur,
etc. Idest, super omnia glorificandus est et laudandus.
marg.|
.11.
Et veritas tua in circumitu tuo.
Idest, veraces tui associantur tibi in presenti per gratiam et per gloriam in futuro.
marg.|
{3.1122}
marg.|
.12.
Tu dominaris potestati maris.
id est potentibus huius seculi.
marg.|
.13.
Motum autem fluctuum eius in mitigas.
Idest, elationes superborum deprimis et calcas, ideo subditur.
marg.|
.14.
Tu humiliasti sicut vulneratum superbum,
etc. Et quia sicut de primis superbos, sic exaltas humiles, et subditur.
marg.|
.16.
Tui sunt celi.
id est contemplativi in celestibus elevati.
marg.|
†
Et tua est terra.
id est activi bene dispensantes bona terrena.
marg.|
†
Orbem terre.
Idest, hominem, qui dicitur minor mundus.
marg.|
†
Et plenitudinem eius.
Scilicet, bonorum operum.
marg.|
†
Tu fundasti.
Is. 26.c. Omnia opera nostra operatus es in nobis domine.
marg.|
.17.
Aquilonem et mare tu creasti.
Id est, terrorem gehenne et {3.1123} amaritudinem penitentie tu penitentibus immisisti.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
.1.
Thabor et Hermon in nomine tuo exultabunt : tuum brachium cum potentia.
Per Thabor qui interpretatur lux veniens, infusio gratie significatur, et per Hermon exclusio culpe, quoniam anathema meroris interpretatur, et hec duo exultari faciunt in Deo, et in brachio virtutis eius, Et quia depressio malorum et exaltatio bonorum est appetenda, subditur.
marg.|
.2.
Firmetur manus tua.
In malorum depressione.
marg.|
{3.1124} .3.
Et exaltetur dextera tua.
In bonorum sublimatione. Et quoniam hoc perfecte fiet in finali iudicio, sequitur.
marg.|
.4. Iustitia et iudicium preparatio sedis tue.
marg.|
.5.
Misericordia et veritas precedent faciem tuam.
Quia tunc veritas iustitie manifeste relucebit in damnatis, et misericordia in electis, ideo subditur.
marg.|
.8. Beatus populus qui scit iubilationem. Cum angelis sanctis.
marg.|
.9.
Domine in lumine vultus tui ambulabunt.
Nam in lumine glorie quicquid pertinet ad eorum gloriam, videbunt.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1125} .1.
Et in nomine tuo exultabunt tota die.
Id est, semper. Ps. 83.a. Beati qui habitant in domo tua domine, in secula seculorum laudabunt te.
marg.|
.3.
Et in iustitia tua exaltabuntur.
Id est, secundum merita premiabuntur.
marg.|
.4.
Quoniam gloria virtutis eorum tu es.
Obiective. Est enim beatitudinis obiectum.
marg.|
.5.
Et in beneplacito tuo exaltabitur cornu nostrum.
Ducendo nos ad gloriam ipsorum. Et quia per beneficium incarnationis est assecutio beatitudinis, sequitur.
marg.|
.6.
Quia domini est assumptio nostra.
In unitate suppositi.
marg.|
.7.
Et sancti Israel.
Accipitur hic, et pro idest, scilicet, Iesu Christi, qui, proprie dicitur Israel, eo quod eius anima Deum clare vidit ab instanti creationis.
marg.|
.9.
Tunc locutus es.
Homine namque Christo ad dexteram Dei patris exaltato missus fuit super apostolos spiritus sanctus revelans {3.1126} mysteria, propter quod B. Petrus tunc allegavit prophetiam Ielis esse completam. dicit dominus. Effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii vestri, et iuvenes vestri visiones videbunt.
marg.|
.11.
Et dixisti.
Hic revertitur ad describendum hominem virtuosum, cum dicitur. Et dixisti. cuius dicere est facere.
marg.|
†
Posui adiutorium in potente.
Id est, super virtuosum stabilem, nam sine divino adiutorio non posset operari virtuose, Ioa. 15.a. Sine me nihil potestis facere.
marg.|
.13. Et exaltavi electum de plebe mea. Scilicet, meritis.
marg.|
.15.
Inveni David servum meum.
Id est, constantem virum, quia David manu fortis interpretatur.
marg.|
.16.
Oleo sancto meo unxi eum.
Scilicet, gratia, tanquam pugilem contra diabolum, sed quia cum habituali gratia requiritur motio divina, sicut instrumentum perfectam formam artis agere non potest sine motione artificis, ideo sequitur.
marg.|
.17. Manus enim mea auxiliabitur ei, et brachium etc. Nihil proficiet etc. Scilicet, quandiu adherebit mihi.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1127} .1.
Et concidam a facie ipsius inimicos eius.
scilicet demonem, et mundum et carnem.
marg.|
.3.
Et veritas mea
etc.
cum.
Idest supra merita sibi dando.
marg.|
.5.
Et in nomine meo.
Non in suo.
marg.|
†
Exaltabitur cornu eius.
Idest potestas ad regendum virtuose propter quod sequitur.
marg.|
.6.
Et ponam in mari manum.
Ad reprimendum pestiferos per mare turbulentum designatos.
marg.|
.7.
Et in fluminibus dexteram eius.
Ad promovendum bonos per aquas dulces intellectos. .8.
Ipse invocavit me, pater.
Recognoscendo suum esse nature et gratie {3.1128} sibi datum a me.
marg.|
†
Et susceptor salutis.
Dando esse glorie.
marg.|
.9.
Et ego primogenitum ponam illum.
Dando sibi partem in hereditate celesti ante subditos sibi.
marg.|
.10.
Excelsum pre regibus terre.
Mt. 11.b. Qui minor est in regno celorum, maior est illo, etc.
marg.|
.11.
In eternum servabo illi misericordiam meam, et testamentum.
Dando sibi eterna bona. Et quoniam filii degeneres non salvantur bonitate patris sequitur.
marg.|
.14.
Si autem dereliquerint filii.
Scilicet, naturales vel spirituales.
marg.|
.17.
Visitabo in.
Iuste puniendo.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1129} .1.
Misericordiam autem.
Quia boni patres non sunt puniendi pro filiorum peccatis.
marg.|
.5.
Neque prophanabo.
Quia dicit hoc Ezech. 18. Pater non portabit iniquitatem etc.
marg.|
.8.
Semel iuravi.
Idest, meipso qui sum sanctus sanctorum, Ge. 22. ca. Per memetipsum iuravi, etc.
marg.|
.9.
Si David mentiar.
Idest, virtuoso non mentiar.
marg.|
.10.
Semen,
etc. Idest, fructus operum suorum eternaliter durabit.
marg.|
.11.
Et thronus.
Quantum ad gloriam anime.
marg.|
†
Sicut luna.
Quantum ad gloriam corporis.
marg.|
{3.1130}
marg.|
.12.
Et testis in celo.
Quia sancti ex perpetua laude sunt testes bonitatis divine.
marg.|
.13.
Tu vero.
Licet autem homo sit perfectus in virtute, cadere tamen potest Deo permittente, et diabolo procurante, sicut patet de David in facto Urie, et de Petro in Christi negatione, ideo de tali dicitur : Tu vero repulisti et despexisti. post eius casum, nam de se cadit in peccatum. Osee 13. ca. Perditio tua ex te Israel, tantummodo ex me auxilium tuum.
marg.|
.14.
Distulisti Christum.
Idest, a consecutione bonorum promissorum.
marg.|
.15.
Avertisti testamentum.
Repetitio est eiusdem sententie.
marg.|
.16.
Prophanasti in terra.
Idest, prophanari permisisti in terrenis desideriis cor eius, quod erat prius templum spiritussancti.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1131} .2.
Destruxisti omnes sepes eius.
Idest, permisisti destrui in eo clausuras virtutum.
marg.|
.3.
Posuisti firmamentum.
Quia tu qui eras eius firmamentum, factus es eius formido propter culpa demeritum.
marg.|
.5.
Diripuerunt.
Idest, demones ad nocendum hominibus discurrentes. Iob. 1.b. Circumivi terram et perambulavi eam.
marg.|
.6.
Factus est opprobrium.
Idest, fidelibus aliis.
marg.|
†
Exaltasti dexteram.
Laxando super eum potentiam demonum.
marg.|
.7.
Avertisti.
Scilicet, verbi divini in ore ipsius, Greg. hom. 38. Cuius vita despicitur, restat ut eius predicatio contemnatur.
marg.|
{3.1132}
marg.|
.10.
Destruxisti eum ab emundatione.
Idest, a sacramentorum quibus peccata mundantur, debita ministratione.
marg.|
.11.
Et sedem eius.
Idest, dignitatem eius despici permisisti.
marg.|
.12.
Minorasti dies.
Idest, minorari permisisti in bono, sicut de homine vago dicitur, quod perdit tempus suum. Sed quoniam talis aliquando penitet et petit misericordiam, ideo dicitur in persona eius.
marg.|
.14.
Usquequo avertis in finem.
Quasi dicat, non decet tuam clementiam.
marg.|
.16.
Exardescet sicut ignis.
Qui dicit, numquam sufficit. Prover. 30.
marg.|
.17.
Memorare que mea substantia.
Idest, quam fragilis est ad peccatum.
Numérotation du verset
Ps. 88,moraliter
marg.|
{3.1133} .1.
Numquid enim vane constituisti.
Quasi dicat, non : quod tamen esset si non misereris peccatorum, cum omnes sint peccatores.
marg.|
.4.
Ubi sunt misericordie tue antique.
Quibus David homicidam et adulterum ad misericordiam recepisti, et sic iuramentum tuum propter enormitatem peccatorum suorum non retractasti.
marg.|
.6.
Memor esto domine, opprobrii servorum.
Quasi dicat, etsi non pro me mihi miserearis, miserere pro servis tuis, quibus improperatur peccatum meum, nam peccatum unius persone notabilis improperatur {3.1134} aliis de statu suo.
marg.|
†
Quod continui in sinu.
Idest, de quo sum mihi conscius.
marg.|
.9.
Quod exprobraverunt inimici.
Idest. homines mali qui bonis hominibus exprobrant peccatum meum, ideo subditur.
marg.|
†
Commutationem Christi tui.
Idest, commutationem meam de bono in malum, qui tamen fueram chrismate confirmatus, idest, consecratus tibi. Et quoniam talia opprobria patienter sunt toleranda maxime ab eo qui est in culpa, subditur : Benedictus dominus.
Numérotation du verset
Ps. 88,additio 1
marg.|
{3.1133} In Ps. 88. Misericordias domini. ubi dicitur in postilla : Tui sunt celi. etc.
marg.|
Quidam expositores Hebreorum dicunt, et forte bene, quod Psal. hic numerat sex differentias positionis mundi, scilicet sursum et deo rsum, et hoc cum dicit : Tui sunt celi, et tua est terra. consequenter sinistrum et dextrum, et hoc cum dicit : {3.1134} Aquilonem et dextram tu creasti, consequenter ante et retro, et hoc cum dicit : Thabor et Hermon. Thabor enim est in parte occidentali respectu terre promissionis, et sic est retro, et Hermon in orientali, et sic est ante quasi dicat Psal. Omnes differentie positionis in quibus mundus consistit, in tua sunt potentia, secundum quam expositionem non requiritur quod in Thabor, vel in Hermon aliquod notabile esset factum.
Numérotation du verset
Ps. 88,additio 2
marg.|
{3.1135} In eodem Psal. ubi dicitur in Postil. ideo subditur. Beatus populus qui scit iubilationem.
marg.|
Expositio huius versus, scilicet Beatus populus qui scit iubilationem. in postil. tradita, non videtur consona rationi. Tum quia non videtur aliqua ratio qua hec beatitudo, scilicet sciendi iubilationem approprietur sacerdotibus et Levitis tantum. cum iubilatio in laudem Dei de qua agitur hic, toti populo precipitur, unde legitur in Psalmo Iubilate Deo omnis terra, et in aliis quamplurimis locis. Tum quia ex hoc quod sacerdotes ad divinum cultum deputantur, non sequitur quod in lumine Dei ambulent, sed quia in eo ambulare debent. Melius ergo videtur dicendum cum gloss. dicente, quod iubilus est gaudium quod verbis explicari non potest, nec tamen penitus reticeri, unde et vociferationes iubilose consueverunt fieri, quando tanta letitia adest, quod exprimi non potest, prout de Elisabeth legitur, Lc. 1.d. quod cum cognovisset adventum matris Dei ad se tantum fuit letitia plena spiritussancti, quod exclamavit voce {3.1136} magna quasi iubilose vociferans. Populus ergo ille, qui de illo gaudendum esse quod dici non potest, novit de gratia adepta iubilare, et de Deo, non de homine, unde sequitur : Domine in lumine vultus tui, scilicet in illuminatione spiritussancti. Cui sententie proprie adaptantur sequentia usque ibi. Et sancti Israel regis nostri.
Numérotation du verset
Ps. 88,additio 3
marg.|
In eodem Psal. ubi dicitur in Postilla. Misericordiam autem meam non dispergam.
marg.|
Melius videtur dicendum, quod hoc quod dicitur. Neque nocebo, refertur ad hoc quod predixit. Misericordiam autem meam, et hoc quod sequitur immediate. In veritate mea, et est sensus sic. Misericordiam meam ab eo totaliter non auferam, ut veritas mea quam illi promisi remaneat illesa. Si enim misericordiam ab eo abstulisset, sequeretur nocumentum. id est defectus in veritate divina. Que quidem sententia replicatur sub aliis verbis, cum sequitur, Testamentum meum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 88), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_88)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 88), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_88)
Notes :