Nicolaus de Lyra

Psalmus 56

Numérotation du verset Ps. 56,1 

¶In finem1 ne disperdas2
¶Codd. : (Ps. 56) D30 ΩX1 (titulum Ps. 56 rubricator perperam intervertit cum titulo Ps. 55, deinde corr.) ) Bari1 Bari3 ΩP ΩB Rusch Ps-G, def. ΩF
1 In finem] Titulus ΩB P18 |
2 ne disperdas] disperdas vel corrumpas ΩX1, ne corumpas vel disperdes ΩB P18 (disperdas), + vel corrumpas V (cf. Ps-α Ps-Moz C ) ΩV, psalmus C Amiatinus, psalmus David ne perdas Q |
David
in tituli inscriptione3
3 inscriptione] inscriptionem Q Clementina
cum fugeret4
4 fugeret] fugiret M Q W K, fugisset C Amiatinus
a facie Saul5
5 Saul] Saulis C
in spelunca6*.
6 spelunca Ps-G D30 ΩX1 Ω ΩV ] speluncam Ps-G (G V D) Rusch Ed1530 Clementina, + rubrica ΩB, + Ps. .LVI. P18
Numérotation du verset Ps. 56,2 I

Miserere mei Deus
miserere mei ¦
quoniam
in te confidit7 anima mea.
7 confidit] confidet R F*
Numérotation du verset Ps. 56,2 II

Et in umbra alarum tuarum
sperabo ¦
donec transeat iniquitas.
Numérotation du verset Ps. 56,3 III

Clamabo
ad Deum
altissimum ¦ Deum qui benefecit mihi.
Numérotation du verset Ps. 56,4 IV

Misit de celo
et liberavit
me ¦ dedit8 in opprobrium
8 dedit] et praem. ΩB
conculcantes me.9
9 me] + diapsalma Ps-G (om. cett.)
Numérotation du verset Ps. 56,4 V

Misit Deus
misericordiam suam
et veritatem suam†
Numérotation du verset Ps. 56,5 

et10 eripuit
10 et ΩX1] sub ÷ R² Φ K, om. C I V ΩB , cf. hebr. Ps-R Ps-H, Cor2 (istud ET Hieronymus obelo prenotavit sed talia infinita in psalmodia remanserunt)
animam meam11
11 eripuit – animam meam] inv. ΩB
de medio catulorum leonum ¦
dormivi
conturbatus.
Numérotation du verset Ps. 56,5 VI

Filii hominum
dentes eorum
arma
et sagitte ¦
et lingua12 eorum gladius acutus.
12 lingua ΩX1] linguae R* W, linguam Q
Numérotation du verset Ps. 56,6 VII

Exaltare super celos13 Deus ¦ et14 super omnem terram15* gloria tua16.
13 celos] celes ΩB |
14 et] sub ÷ I ΦRG²VP G² K ΨB |
15 super omnem terram Cor2 (hebr. et anti. et grecus habent SUPER sicut et in ultimo versu) ΩP ΩS ΩV ΩB ΩX1 Bari3 cum Ps-R ; cf. Ps. 56:12 ] in ( in ras. ω² et ωK) omnem terram Ps-G Ps-ζ (ut vid.) Hi D30 Δ Bari1 P18 Rusch, in omni terra Ps-γ M G Glossa media (BL4804 Li58) Ed1455 cum hebr. |
16 gloria tua Hi ΩP ΩV² ΩX1 P18 Rusch Weber ] gloriam tuam W U ΨB* ΩV* ΩB cum Ps-α Ps-δ* |
Numérotation du verset Ps. 56,7 VIII

Laqueum
paraverunt pedibus meis ¦
et17 incurvaverunt animam meam.
17 et] sub ÷ R²
Numérotation du verset Ps. 56,7 IX

Foderunt
ante faciem meam
foveam18 ¦
18 foveam] om. F* ΨB* cum Ps-Moz X
et19 inciderunt 20
19 et] sub ÷ I² |
20 inciderunt] incederunt C I |
in eam. 21
21 eam ] + diapsalma Ps-G ( om. I M W V D Ω ΦG* Ed1455 Clementina )
Numérotation du verset Ps. 56,8 X

Paratum
cor meum
Deus
paratum
cor meum ¦ cantabo et psalmum dicam22*
22 dicam D30 ΩX1 Δ ΩV Bari1 Ps-G ] + Domino Q² W U ΨB* ωK² ( add. interl. et eras.) Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 26:6
Numérotation du verset Ps. 56,9 XI

Exsurge23
23 Exsurge] ÷ex:surge (utroque loco) I
gloria mea† exsurge psalterium
et cithara ¦
exsurgam24
24 exsurgam] ÷ex:surgam I
diluculo. 25
25 <divisio.> gloria mea † Δ ΩB P18 ] gloria mea. D30, gloria mea Hi Bari 1 Bari3 cett.
Numérotation du verset Ps. 56,10 XII

Confitebor tibi
in populis Domine26 ¦ et27 psalmum
26 Domine] om. R |
27 et D F² M² V² ΨB* D30 Δ ΩM ΩJ ΩS ΩV ΩB Ed1455 Rusch Clementina ; cf. Ps. 107:4] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieronymus non interponunt ET neque grecus) Hi Ps-G |
dicam tibi28 in gentibus.
28 tibi] om. ΩB
Numérotation du verset Ps. 56,11 XIII

Quoniam magnificata est
usque ad celos
misericordia tua29 ¦ et usque ad nubes
29 misericordia tua] gloria tua praem. ΩB
veritas tua30.
30 usque ad nubes – veritas tua Ps-G ΩX1Δ Rusch ] inv. ΩV
Numérotation du verset Ps. 56,12 XIV

Exaltare super celos Deus ¦ et super omnem terram gloria tua31.
31 gloria tua ΩX1 etc. ] gloriam tuam ΨB*

Psalmus 56

Numérotation du verset Ps. 56,ad litteram 
marg.| {3.839} Miserere mei Deus etc. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam ne disperdas David michtam, quando fugit a facie Saul in speluncam. Ad cuius intellectum sciendum : quod David legitur bis fugisse in speluncam a facie Saul. Primo in speluncam Odollam ubi venerunt ad eum illi qui erant de cognatione sua : et alii qui erant in angustia constituti, et factus est eorum princeps. 2Rg. 22.a. et de ista non loquitur hic, quia de ista fuga intitulatus est alius Ps. scilicet 141. secundum quod dicit Hieronymus in prologo super psal. Secundo quando Saul persequebatur David super abruptissimas petras, que solis ibicibus sunt pervie, ut habetur. 1Rg. 24.a. et tunc Saul intravit eandem speluncam ad purgandum ventrem. David autem et viri eius fugientes Saul prius intraverant eandem speluncam latitantes in eius interiori parte : et tunc viri David voluerunt Saulem occidere, sed David hoc impedivit, et silenter oram chlamydis Saul abscidit : et cum exisset Saul de spelunca post eum abiit clamans, et ostendit ei pannum prescissum in argumentum, quod potuerat eum occidisse si voluisset, quod recognoscens Saul gratias egit ipsi David, et recedens cum exercitu suo a persecutione David, tunc ad tempus cessavit : Et de fuga David ad hanc speluncam loquitur titulus huius psal. et sic patet ultima pars huius tituli. Ad intellectum vero prime partis patet ex dictis, quod David erat in periculo mortis, quando fugit. ad speluncam illam : propter quod in titulo huius psal. loquens de Deo dixit : Ne disperdas, id est, ne disperdi permittas. David michtam, id est, ipsius David canticum decens vel suave, ut dicit Rabbi Salomon quasi diceret David : Si permitteres me perire non possem amplius cantica dulcia ad laudem tuam facere, et dicere. Quod autem preponitur : Ad victoriam, significat conatum Levitarum in cantu huius Ps. ut frequenter dictum est. Secundum alios michtam signat humilem et simplicem ut dictum est psal. precedenti : {3.840} et sic posuit Hieron. titulum huius psal. dicens : Pro victoria ut non disperdas David humilem et simplicem, quando fugit a facie Saulis in speluncam : et patet sententia ex dictis. Igitur Psalmus iste in tres partes dividitur : quia primo ponitur ipsius David anxia deprecatio. Secundo divina exauditio. ibi : Misit de celo. Tertio gratiarum actio, ibi : Exultare. Circa primum dicit.
marg.|  .1. Miserere mei Deus, miserere mei etc. et secundum quod dicit Rabbi Salomon semel dicit, miserere mei Deus, petens ne occideretur a Saule. Secundo petens ne Saul occideretur ab ipso. unde et tunc dixit David : Propitius sic mihi dominus, ut non mittam manum meam in Christum domini 1Rg. 24.b. Potest etiam dici quod replicat miserere mei, ad maiorem affectus sui expressionem, sicut frequenter fit in orationibus devotis.
marg.|  .2. Quoniam in te confidit anima mea. hoc dicit allegando, quod Deus debeat sui misereri : quia proprium est ipsius prestare misericordiam illis qui habent in ipso fiduciam.
marg.|  .3. Et in umbra alarum tuarum etc. sicut pullus sub alis matris sue ne rapiatur a milvo.
marg.|  .4. Donec transeat iniquitas. scilicet Saulis me persequentis.
marg.|  .5. Clamabo. corde et ore.
marg.| Ad Deum altissimum. et per consequens potentissimum ad me salvandum.
marg.|  .6. Deum qui bene fecit mihi. de preterito : et sic spero, quod faciet de futuro. In translatione Hieronymi habetur : Deum ultorem meum, quia nolebat accipere ultionem de Saul manu propria, sed expectabat eam de manu divina. unde dicebat : Ulciscatur me Deus de te : manus autem mea non sit in te. 1Rg. 24.
marg.|  .7. Misit de celo, et liberavit me. Hic consequenter describitur divina exauditio, cum dicitur : Misit de celo liberavit me. Omne enim beneficium a Deo prestitum convenienter dicitur celitus datum.
marg.|  .8. Dedit in opprobrium conculcantes me, scilicet Saul et uxores {3.841} eius querentes me occidere, et sic me dare in conculcationem hominum et bestiarum. Quod autem David tunc exprobraverit Sauli, et viris eius, habetur primi Regum vicesimoquarto b. ubi dicitur : Dixitque ad Saul : Quare audis verba hominum loquentium David querit malum adversum te, etc. et postea. Quem persequeris rex Israel, quem persequeris ? canem mortuum persequeris, et pulicem unum. q. diceret, hoc vertitur in opprobrium tuum.
Numérotation du verset Ps. 56,ad litteram 
marg.|  .1. Misit deus misericordiam suam, et veritatem suam. Idest iustitiam suam, quia semper concomitantur se in operibus divinis.
marg.|  .2. Et eripuit animam meam, etc. Idest, hominum ferocium, cuiusmodi erant Saul, et satellites eius.
marg.|  .3. Dormivi conturbatus. quando fui in persecutione eorum positus homo enim positus in tali persecutione non potest dormire quiete. In translatione Hieronymi habetur. Anima mea dormivit in medio leonum ferocium, et potest reduci ad eandem sententiam, ut patet.
marg.|  .4. Filii hominum. cum Saule existentium.
marg.|  .5. Dentes eorum arma, et sagitte. quia parati sunt mala dicere de prope per obiurgationem, et de longe per detractionem, sicut sagitte a longe percutiunt.
marg.|  .6. Et lingua eorum gladius acutus, etc. quia sicut gladius acutus separat coniuncta naturaliter, sic Deg, et alii consimiles, per suas detractiones, {3.842} et oblocutiones dividebant amicitiam inter David, et Saulem, cum tamen Saul deberet eum naturaliter diligere, sicut generum suum.
marg.|  .7. Exaltare. Hic consequenter ponitur gratiarum actio, cum dicitur. Exaltare super celos deus. id est, laus tua magnificetur ab angelis sanctis.
marg.|  .8. Et super omnem terram gloria tua. supple magnificetur a cunctis hominibus devotis, et subdit causam ex parte sui, dicens.
marg.|  .9. Laqueum paraverunt pedibus meis. id est, posuerunt insidias ad me capiendum.
marg.|  .10. Incurvaverunt animam meam. idest, incurvare voluerunt vitam meam, deiiciendo me in mortem.
marg.|  .11. Foderunt ante faciem meam foveam. querentes me ad mortem.
marg.|  .12. Et inciderunt in eam. quia Saul in quo tanquam in principe erat totus exercitus in virtute, intravit speluncam, in qua David potuisset eum si voluisset occidere, ut predictum est. Et quia ex hoc habebat materiam laudandi deum, subditur.
marg.|  .13. Paratum cor meum deus. ad te laudandum, et tibi serviendum. Et replicat idem dicens. Paratum cor meum. ad ostendendum magnum affectum. Et eodem modo dicitur.
marg.|  .14. Cantabo, et psalmum dicam. quia est replicatio eiusdem per alia verba.
Numérotation du verset Ps. 56,ad litteram 
marg.| {3.843} .1. Exurge gloria mea. Gloria, est clara notitia cum laude, et sic David seipsum excitat ad recognoscendum divina beneficia in laudibus divinis.
marg.|  .2. Exurge psalterium, et cithara. Hoc dicit, quia alique laudes divine convenientius cantabantur in psalterio, et alique magis in cithara.
marg.|  .3. Exurgam diluculo. idest, prompte, et expedite animo volenti.
marg.|  .4. Confitebor tibi in populis domine. Previdit enim David in spiritu, quod laudes divine ab eo composite cantande erant in futuro {3.844} in diversis populis, et gentibus, sicut adimpletum videmus.
marg.|  .5. Quoniam magnificata est usque ad celos, etc. Hoc fuit adimpletum tempore Iosue, quando sol stetit spatio unius diei, ut Israel haberet plenam victoriam, ut habetur Ios. 10.
marg.|  .6. Et usque ad nubes veritas tua. quod fuit etiam tunc adimpletum, quando dominus misit lapides magnos de nubibus super adversarios Israel, ut ibidem habetur.
marg.|  .7. Exaltare super, etc. exponatur, sicut supra. Moraliter potest exponi Psalmus iste sicut precedens, quia est similis materia in utroque, et eadem divisio, ut patet per predicta.
Numérotation du verset Ps. 56,moraliter 
marg.| {3.839} .1. Miserere mei Deus. Secundum sensum litteralem iste Psalmus est oratio David, quando speluncam intravit. 1Rg. 24.a. et quoniam David fuit figura Christi, potest allegorice de Christo exponi, qui pro salute sui mystici corporis descendit in speluncam huius Mundi. Et primo ponitur hominis Christi de precatio, cum dicitur : Miserere mei Deus. Oravit enim Christus pro sui corporis mystici salute, et pro sui corporis veri glorificatione. ideo bis dicitur hic : miserere mei Deus.
marg.|  .3. Et in umbra etc. nam anima Christi confidebat de Deitate, {3.840} cui coniuncta erat in unitate persone.
marg.|  .4. Donec pertranseat. scilicet Iudeorum me et membra mea persequentium.
marg.|  .5. Clamabo ad Deum. pro me et membris meis. Hbr. 5. cap. Cum clamore valido et lachrymis offerens exauditus est pro sua reverentia.
marg.|  .6. Deum qui benefecit mihi. nam gloriam anime Christi dedit in sua conceptione, et gloriam corporis in sua resurrectione.
marg.|  .7. Misit de celo. Hec est secunda pars in qua ponitur divina exauditio, cum dicitur. Misit de celo, scilicet angelos obsequentes Christo in deserto, in passione et ascensione, ut habetur ex evangelio, {3.841} et huius missionis ratio tangitur cum dicitur.
Numérotation du verset Ps. 56,moraliter 
marg.|  .1. Misit deus misericordiam suam, et veritatem suam. idest, filium suum, qui dicitur misericordia Ps. 84. Ostende nobis domine misericordiam tuam, etc. Et veritas, Iohann. 14.a. Ego sum via veritas et vita.
marg.|  .2. Eripuit animam meam de medio catulorum leonum. id est, Iudeorum, et militum crucifigentium, animam enim occidere non potuerunt.
marg.|  .3. Dormivi conturbatus. nam per passiones turbationum transiit ad quietem.
marg.|  .4. Filii hominum. idest, Iudei.
marg.|  .5. Dentes eorum arma, et sagitte. quia sicut canes rabidi querebant eum lacerare.
marg.|  .6. Lingua eorum gladius acutus. quo pungebant eum in cruce, dicentes : {3.842} Vah, qui destruis templum, et consimilia vituperia.
marg.|  .7. Exaltare. Hec est tertia pars, in qua ponitur gratiarum actio Deo patri, cum dicitur. Exaltare super celos deus, etc. id est, nomen tuum magnifice laudetur in celo, et in terra, et subditur ratio.
marg.|  .9. Laqueum paraverunt pedibus meis. scilicet Iudei volentes impedire discursum Christi, et apostolorum pro publicatione evangelii.
marg.|  .10. Et incurvaverunt animam meam. idest, incurvare conati sunt a rectitudine veritatis.
marg.|  .11. Foderunt ante faciem meam foveam. volentes extinguere Christi nomen.
marg.|  .12. Et inciderunt in eam. nam in vindictam huius sceleris Romani destruxerunt Iudeam.
marg.|  .13. Paratum cor meum Deus, etc. scilicet ad te laudandum omnibus modis, quod significatur per hoc, quod subditur.
Numérotation du verset Ps. 56,moraliter 
marg.| {3.843} .1. Exurge gloria mea, etc. Sequitur.
marg.|  .3. Exurgam diluculo. scilicet a mortuis.
marg.|  .4. Confitebor tibi in populis domine, scilicet per discipulos meos discurrentes per orbem ad predicandum evangelicam veritatem.
marg.| {3.844} .5. Quoniam magnificata est usque ad celos misericordia tua. Id est, Christus ad dexteram patris assumptus in humana natura.
marg.|  .6. Et usque ad nubes veritas. Idest, Christus, qui est veritas, quem assumpsit nubes ab oculis apostolorum, ut dicitur Act. 1.
marg.|  .7. Exaltare super, etc. exponatur ut supra.
Numérotation du verset Ps. 56,additio 1 
marg.| {3.843} In Ps. 56. Miserere mei. ubi dicitur in postilla, magnificata est usque ad celos misericordia tua.
marg.| Nulla ratio videtur quare statio solis miraculosa tempore Iosue attribuatur misericordie divine, et missio lapidum de nubibusattribuatur{3.844} divine veritati, cum utrumque pertineat ad misericordiam, vel iustitiam seu potentiam, et huiusmodi. Sed sensus proprius huius versus, scilicet : Magnificata est usque ad celos misericordia tua, et usque ad nubes veritas tua, habetur in additione super Ps. 25. ubi similia verba ponuntur, scilicet : Domine in celo misericordia tua, et veritas tua usque ad nubes, vide ibi.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 56), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_56)
Signaler un complément d'information

Notes :