Nicolaus de Lyra

Psalmus 96

Numérotation du verset Ps. 96,1 

¶ Psalmus ipsi David
¶Codd. : (Ps. 96) D30 P748 Ω F ΩP Ω R ω² Rusch Ps-G ; def. Hi (Ps. 96:9-12)
quando terra eius restituta est ei1.
1 Psalmus ipsi... ei Ω R ( om. ipsi) Rusch ] Huic David quando terra eius restituta est Ps-G D30 (eius terra) , Psalmus David quando terra est restituta Ω R
Numérotation du verset Ps. 96,I 

Dominus
regnavit
exultet terra ¦
letentur insule
multe.
Numérotation du verset Ps. 96,2 II

Nubes et caligo
in circuitu eius ¦ iustitia et iudicium
correctio sedis eius2.
2 eius ω² ² ( sec. m. )] tuus ω² *
Numérotation du verset Ps. 96,3 III

Ignis ante ipsum3
3 ipsum] om. Ω R
precedet ¦ et inflammabit4 in circuitu
4 inflammabit D30 ² ( in ras. ) Ω Rusch Ps-G ] inflammavit Ps-G (F Q k)
inimicos eius.
Numérotation du verset Ps. 96,4 IV

Illuxerunt5*
5 Illuxerunt Ps-G (ΨB* V D*) Glossa media (Textus Ar120 ) Ω M ΩS* Ω F ω² Clementina cum Ps-R ] Alluxerunt Glossa media (Gilbertus Ar120) Ps-G (ΨB² V D²) D30 P748 ΩS² ΩP Ω R Rusch Ed1530
fulgura eius
orbi terre ¦
vidit
et commota
est
terra.
Numérotation du verset Ps. 96,5 V

Montes
sicut cera fluxerunt a facie Domini ¦
a facie Domini omnis terra6.
6 terra Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω² Rusch cum Ps-R ] terre Ps-G
Numérotation du verset Ps. 96,6 VI

Annuntiaverunt7
7 Innuntiaverunt cacogr. ω²
celi iustitiam eius ¦
et viderunt
omnes populi gloriam eius.
Numérotation du verset Ps. 96,7 VII

Confundantur omnes qui adorant sculptilia ¦
et8 qui gloriantur in simulacris suis.
8 et Ps-G (ΨB V D) D30 Ω ω² Rusch cum Ps-R ] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieronymus et grecus non interponunt ET) Ps-G
Numérotation du verset Ps. 96, VIII 

Adorate eum
omnes angeli eius ¦
Numérotation du verset Ps. 96,8 

audivit et9 letata est
9 et D30 Ω ω² Rusch Ps-G ] om.
Sion.
Numérotation du verset Ps. 96,8 IX

Et exultaverunt filie Iudee ¦
propter
iudicia tua Domine.
Numérotation du verset Ps. 96,9 X

Quoniam
tu Dominus altissimus
super omnem terram ¦
nimis
exaltatus es10
10 exaltatus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω² Rusch cum Ps-R ] superexaltatus Ps-G
super omnes deos.
Numérotation du verset Ps. 96,10 XI

Qui
diligitis Dominum odite malum ¦
custodit Dominus11 animas
11 Dominus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω² Ω Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
sanctorum suorum12 de manu peccatoris13
12 sanctorum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω² Rusch cum Ps-R ] servorum Ps-G (Q ΨB) cum Ps-R ; cf. Ps. 33, 23 | suorum] om. Ω R (hapax) |
13 peccatoris Ps-G Ω M Ω F ΩS ΩP Ω R Rusch Cor2 (grecus) LXX ( Alexandrinus : αμαρτ Ω Λ ου] peccatorum Ps-G ( F G W Φ GVP U G K ) P748 Cor2 ( P15554 ) ( PECCATORUM : secundum hebreum [מִיַּד רְשָׁעִים] et Ieronimus et antiq.; grecus PECCATORIS sed primus standum) ; cf. LXX (; cf. Rahlfs : ἁμαρτ Ω Λ ῶν) |
liberabit eos14 15.
14 liberabit Glossa media (Gilbertus Bor29) D30 * ω² Ω Rusch ] liberavit Glossa media (Gilbertus Ar120) Ps-G ( F Q* Φ RG G Ψ B D ) D30 ² |
15 <divisio.> malum ¦... suorum D30 ω² , malum’... s. ¦ |
Numérotation du verset Ps. 96,11 XII

Lux
orta est iusto ¦ et rectis corde
letitia.
Numérotation du verset Ps. 96,12 XIII

Letamini
iusti in Domino ¦
et confitemini
memorie sanctificationis16 eius.
16 sanctificationis Glossa media (Textus Ar120) etc. ] sanctitatis Glossa media (Gilbertus Ar120)

Psalmus 96

Numérotation du verset Ps. 96,ad litteram 
marg.| {3.1185} .1. Dominus regnavit etc. Huic Psalmo premittitur talis titulus in translatione communi. Psalmus David, quando terra eius restituta est ei. et secundum hunc titulum David fecit hunc Psal. secundum Hebreos vero Moyses fecit ipsum, ut dictum est supr. Ps. 89. Sed de hac veritate non est magna vis, ut dictum est Psal. precedenti, sed magis curandum est de materia huius Psal. Et secundum hunc titulum dicunt doctores aliqui, quod Psalmus iste est gratiarum actio ipsius David, quando debellatis Philistheis qui regnum eius invaserant, et aliis {3.1186} gentibus in circumitu qui regnum suum molestabant, terra sua fuit restituta in pace et quiete. Sed littera huius Psal. non videtur concordare, cum dicitur. Nubes et caligo in circumitu eius. et post subditur. Ignis ante ipsum precedet, quia in bellis ipsius David contra adversarios non legimus apparuisse talia signa. Item Apost. Hbr. 1. allegat scripturam huius Psalmi dictam ad litteram de Christo, dicens. Et cum introducit primogenitum in orbem terre dicit. Et adorent eum omnes angeli Dei, quod accipitur ex hoc Psalmo, cum dicitur. Adorate eum omnes angeli eius. Apostoli enim allegantes scripturam veteris Testamenti, non semper acceperunt eam de verbo ad verbum, sed suffecit eis aliquando accipere sensum, quamvis {3.1187} hic non fit magna mutatio in verbo, quia in hoc Psalmo ponitur imperativum secunde persone, cum dicitur. Adorate. ad Hebreo. id est imperativum tertie persone. Sciendum est etiam quod duplex est Christi adventus, scilicet in mundum, qui preteriit, et ad iudicium, qui futurus est. Psal. autem iste loquitur de adventu ad iudicium, et sic intelligitur Apostoli verbum. Et cum introducit primogenitum, idest, predicit introducendum ad iudicium, sicut exposui ibidem, tunc enim apparebit in potestate constitutus tanquam primogenitus. In primo autem adventu apparuit humilis et abiectus. Huic autem sententie concordat Rabbi Salomon in parte dicens, quod hic Psal. loquitur ad futurum, quod vocat tempus Messie, sed expectat primum eius adventum adhuc futurum erronee, ut frequenter supra dictum est. Patet igitur secundum sententiam Apostoli et Rabbi Salomon quod Psalmus iste ad litteram intelligitur de Christo, non de David nisi figurative, nec titulus in principio positus valet multum ad oppositum, quia in Hebreo et in translatione Hieronymi nullus est omnino titulus, et ideo videtur iste titulus appositus fuisse ab aliquo expositore pro sua voluntate. Dicendum igitur, quod psalmus iste loquitur de adventu Christi ad iudicium discussionis, sicut precedens de adventu eius ad iudicium discretionis. Et dividitur in tres partes, quia primo describitur ipsius Christi generale dominium, secundo adventus ad Iudicium, ibi : Nubes, tertio exultatio fidelium, ibi : Audivit. Et ista tria se consequuntur ad invicem, ut videbitur prosequendo.
marg.| Circa primum sciendum, quod Christus in sua resurrectione et ascensione accepit super omnia creata generale dominium, propter quod dixit Mt. ult. a. Data est mihi omnis potestas, etc. et hoc est quod dicit.
marg.| Dominus regnavit. Scilicet, dominus noster Iesus Christus.
Numérotation du verset Ps. 96,ad litteram 
marg.|  .1. Exultet terra. Idest, habitantes in terra, quia Christus per resurrectionem et ascensionem suam prebuit aliis ingressum ad gloriam.
marg.|  .2. Letentur insule multe. Quia fides catholica predicata est per apostolos aliosque Christi discipulos habitantibus in insulis {3.1188} maris oceani, ut patet de Anglia et Hybernia, et etiam maris mediterranei, ut patet de Sicilia et Cypro et pluribus aliis.
marg.|  .3. Nubes et caligo. Quia ad generale dominium sequitur extremum iudicium, a quo non potest appellari, ideo post Christi dominium hic consequenter describitur eius generale iudicium ad quod veniet in magna potestate, et hoc est quod dicitur : Nubes et caligo etc. Christus ascendens in celum habuit nubem in obsequium, secundum quod dicitur Act. 1.a. Videntibus illis elevatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum, et subditur : Hic Iesus qui assumptus est a vobis in celum, sic veniet scilicet, ad iudicium. Ex quo innuitur, quod obsequio nubis utetur secundum quod dicitur Luc. 21.e. Tunc videbunt filium hominis venientem in nube cum potestate magna, ideo subditur.
marg.|  .4. Iustitia et iudicium correctio sedis etc. Idest, correctio orbis procedens a potestate eius iudiciaria que per sedem designatur, eo quod sententia iudicis sedendo datur, erit iustitia et iudicium, idest, recta et irrevocabilis.
marg.|  .5. Ignis ante. Scilicet, ignis conflagrationis, qui precedet iudicium.
marg.|  .6. Et inflammabit in circumitu inimicos. Quia data sententia iudicis reprobi illo igne involventur, et sic in inferno retrudentur.
marg.|  .7. Alluxerunt fulgura. Quia ante iudicium fient multe impressiones ignee et terribiles, ideo subditur.
marg.|  .8. Vidit et commota. Idest, habitantes in ea qui videntes talia commovebuntur commotione timoris.
marg.|  .9. Montes sicut cera fluxerunt. Idest, fluent : quia loquitur de futuro per modum preteriti propter certitudinem prophetie, quia tunc erunt terre motus magni per loca, secundum quod dicitur Mt. 24.a ex quibus ruent montes.
marg.|  .10. Annuntiaverunt celi iustitiam eius. Quia per signa in celo apparentia manifestabitur iudicis adventus propinquus.
marg.|  .11. Et viderunt omnes populi gloriam eius. Quia omnes tam electi quam reprobi videbunt Christum hominem venientem in potestate et gloria : que visio erit terribilis reprobis et delectabilis electis, ideo subditur.
Numérotation du verset Ps. 96,ad litteram 
marg.| {3.1189} .1. Confundantur. Idest, confundentur.
marg.|  .2. Omnes qui adorant sculptilia. Idest, omnes idololatre, qui tunc maxime confundentur, quoniam creaturis attribuerunt cultum soli Deo debitum, non solum ab hominibus, sed etiam angelis, ideo subditur.
marg.|  .3. Adorate. Idest, adorate Christum adoratione latrie, quia est verus Deus.
marg.|  .4. Audivit. Hic incipit versus in Hebreo, et in translatione Hieronymi ubi describitur exultatio fidelium, quia sicut iudicium extremum erit reprobis terribile, ita iustis erit delectabile, unde dicitur Luce 21.e. de illo iudicio. Arescentibus hominibus pre timore et expectatione, et post subditur, his autem fieri incipientibus, respicite et levate capita vestra idest, exhilarate corda vestra, secundum quod exponit Greg. homil. 1. et hoc dictum fuit apostolis pro omnibus electis. Igitur circa hoc primo ponitur exultatio fidelium, secundo quoddam corollarium, ibi : Qui diligitis. Circa primum dicitur : Audivit Sion. idest ecclesia, per verbum Christi et apostolorum, qui prenuntiaverunt iudicium futurum.
marg.|  .5. Et letata est. Quia hoc est materia exultationis pro electis ut dictum est.
marg.|  .6. Et exultaverunt. Idest, fideles anime et electe, et subditur causa huius letitie, cum dicitur.
marg.|  .7. Propter iudicia. Et dicit iudicia in plurali, quia non solum iudicium datum pro gloria electorum erit eis causa letitie, sed etiam iudicium datum pro damnatione reproborum, secundum quod dicitur Ps. 57.b. Letabitur iustus, cum viderit vindictam. Et quia tunc omnia Christo perfecte subiicientur, ideo subditur.
marg.|  .8. Quoniam tu dominus altissimus super omnem terram. Idest, super omnes homines, qui in terra nascuntur.
marg.|  .9. Nimis exaltatus. Idest, angelos sanctos, qui dicuntur dii {3.1190} participative, Dan. 2.b. Exceptis diis, quorum non est cum hominibus conversatio.
marg.|  .10. Qui diligitis dominum. Hic ultimo concluditur quoddam corollarium, quia iudicium extremum terribile iniustis, et delectabile iustis, ut predictum est, ideo Psalmista hortatur homines ad iustitiam, et ab iniustitia retrahit, dicens : Qui diligitis dominum odite malum. scilicet, culpe, quod opponitur bonitati divine. Et quod possint peccatum mortale evitare, ostendit, dicens.
marg.|  .11. Custodit dominus animas sanctorum suorum. Qui in tentationibus recurrunt ad eius auxilium, secundum quod dicitur 1. Cor. 10. capi. Fidelis Deus qui non patietur vos tentari supra id quod potestis, sed faciet cum tentatione proventum, ut possitis sustinere, ideo subditur.
marg.|  .12. De manu peccatoris. Idest, de manu demonis, qui obstinatus est in peccato, et semper homines trahere nititur ad peccatum, et quia hec liberatio fit per gratiam divinam, ideo subditur.
marg.|  .13. Lux orta est iusto. Idest, lux gratie divine.
marg.|  .14. Et rectis corde letitia. Quia lux gratie est quedam arra glorie, propter quod repetitur idem, cum dicitur.
marg.|  .15. Letamini iusti in domino. Que est letitia devotionis.
marg.|  .16. Et confitemini memorie sanctificationis eius. Gratias agentes de dono gratie vos sanctificantis.
marg.| Moraliter potest exponi psalmus iste de quolibet fideli, qui est Dei filius per adoptionem, sicut Christus est Dei filius per naturam, et ideo sicut ad Christum pertinet iudicium discussionis generale, ita ad quemlibet fidelem pertinet iudicium discussionis singulare, propriam conscientiam discutiendo, ut quod ibi invenerit de male actis dictis et cogitatis, sic per penitentiam puniat, ut penam iudicii futuri evadat secundum quod dicit Apostolus 1. ad Corinthios 11.g. Sinosmetipsos iudicaremus, non utique iudicaremur.
Numérotation du verset Ps. 96,moraliter 
marg.| {3.1185} .1. Dominus regnavit. Psalmus iste loquitur ad litteram de secundo {3.1186} adventu Christi, scilicet, ad iudicium discussionis, quod erit in fine mundi, et sic non est hic alia spiritualis expositio requirenda.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 96), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_96)
Signaler un complément d'information

Notes :