Nicolaus de Lyra

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,1 

¶ David psalmus.1
¶Codd. : (Ps. 100) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch Ps-G
1 David psalmus Ps-G D14 ] Psalmus ipsi David. Vox Christi ad patrem dereliquus sanctorum D30
Numérotation du verset Ps. 100,I 

Misericordiam
et iudicium2 ¦
2 et iudicium P105 25 ( in ras. )
cantabo tibi Domine.
Numérotation du verset Ps. 100,II 

Psallam
Numérotation du verset Ps. 100,2 

et intelligam in via immaculata ¦
quando
venies ad me.
Numérotation du verset Ps. 100,III 

Perambulabam
in innocentia cordis mei ¦ in medio
domus mee3*.
3 mee Ps-G D14 D30 P10525 ω² T79] tue Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,3 IV

Non proponebam
ante oculos meos rem iniustam ¦
facientes
prevaricationes
odivi.
Numérotation du verset Ps. 100,V 

Non adhesit mihi
Numérotation du verset Ps. 100,4 

cor pravum ¦
declinantem
a me malignum4 non cognoscebam.
4 declinantem... malignum Edmaior. ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 ω² T79 Rusch cum Ps-Moz C] declinante... maligno Ps-G , declinantes... maligno Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,5 VI

Detrahentem5 secreto proximo suo ¦ hunc persequebar.
5 Detrahentem Ps-G 14 D30 P105 25 ω² T79] + in Rusch (hapax) (cf. Ps-Med. : in occulto)
Numérotation du verset Ps. 100,VII 

Superbo oculo
et insatiabili corde ¦
cum hoc
non edebam.
Numérotation du verset Ps. 100,6 VIII

Oculi mei
ad fideles terre
ut sedeant6 mecum ¦
6 sedeant Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 T79 ω² Rusch cum Ps-R ] sedeat , sederent Ps-G
ambulans in via immaculata hic
mihi
ministrabat7.
7 ministrabat Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79 cum Ps-R ] ministrabit Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 100,7 IX

Non habitabit8
8 habitabit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch cum Ps-R ] habitabat Ps-G
in medio domus mee’
qui facit superbiam ¦
qui loquitur iniqua
non direxit in conspectu oculorum meorum. 9
9 <divisio.> mee’... superbiam ¦ D30 ] mee ÷... superbiam’ D14, mee... superbiam ω² , mee... superbiam ¦... iniqua ¦ P10525
Numérotation du verset Ps. 100,8 X

In matutino
interficiebam omnes peccatores terre ¦
ut disperderem10 de civitate Domini
10 disperderem Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79] dispergerem Rusch (hapax)
omnes operantes iniquitatem.11
11 <divisio.> terre ¦... Domini D14 D30 P10525 ω² ] terre... Domini ¦ T79

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,ad litteram 
marg.| {3.1203} .1. Misericordiam et iudicium. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo et in translatione Hieronymi et communi. Psalmus David. Ex quo titulo apparet auctor huius psalmi, scilicet David, qui videtur fecisse hunc psal. quando cognovit se stabilitum in regno Israel a Deo, secundum quod habetur 2Rg. 5.b. Et cognovit David, quoniam confirmasset eum Deus regem super Israel, et ideo tunc firmiter proposuit bene uti regia potestate ad sui meritum et aliorum exemplum, licet ex propria fragilitate et diaboli instigatione ab hoc proposito aliquando ceciderit, ut in facto Urie, et in populi numeratione, seu aliquibus aliis, de quibus tamen vere penituit. Et dividitur in tres partes, quia primo ostenditur qualiter David se habuit devote erga Deum, secundo munde ad se ipsum ibi. Perambulabam in innocentia cordis mei. Tertio iuste ad populum, ibi. Non proponebam ante oculos meos rem iniustam. Et in istis tribus consistit bonus usus regie dignitatis.
marg.| Circa primum dicit. Misericordiam et iudicium cantabo tibi domine. Scilicet, laudibus recognoscens misericordiam tuam, quia me ad regnum promovisti.
marg.| Et iudicium. Quo Saulem et domum eius abiecisti. Aliter exponit Rabbi Salomon sic. Misericordiam et iudicium cantabo tibi domine. id est {3.1204} recognoscam tuam misericordiam in prosperis attribuens illa tue misericordie, et non mee iustitie seu potentie, et iudicium tuum in adversis illa attribuens equitati tue iustitie, pro demerito mee culpe.
marg.|  .2. Psallam et intelligam quando venies ad me. Revelando mihi secreta tua per spiritum prophetie, que est gratia gratis data, et ab habente certitudinaliter cognita, non sic autem est de gratia gratum faciente.
marg.|  .3. In via immaculata. Quia spiritus non tangit corda prophetarum quando sunt actu maculati macula carnalium voluptatum, propter quod Moyses qui cum Deo solitus erat loqui, retraxerat se ab acta matrimoniali, ut dictum fuit, Nm. 12.
marg.|  .4. Perambulabam. Hic consequenter ostenditur, qualiter munde se habuit ad se ipsum cum dicitur. Perambulabam. Idest, in operibus meis procedebam.
marg.|  .5. In innocentia cordis mei. Idest, in puritate conscientie.
marg.|  .6. In medio domus tue. Quasi diceret, multo plus extra, quia homines, et maxime principes et potentes magis sunt solliciti servare honestatem inter extraneos quam inter domesticos.
marg.|  .7. Non proponebam. Hic consequenter ostenditur iustitia David erga populum, et primo quantum ad malos, secundo quantum ad bonos, ibi. Oculi mei ad fideles. Circa primum ostenditur primo David affectus, cum dicitur. Non proponebam. scilicet ad concupiscendum aliquid iniustum cupiditate ductus, exemplo raptorum.
Numérotation du verset Ps. 100,ad litteram 
marg.| {3.1205} .1. Facientes prevaricationes. Idest, divine legis transgressiones.
marg.|  .2. Odivi. Scilicet, eorum malitiam, quia eiusdem virtutis est diligere bonum, et odire malum ei oppositum.
marg.|  .3. Non adhesit. Quasi dicat, etsi ex passione fui motus ad horam ad aliquam malitiam, non tamen adhesit mihi per obstinationem.
marg.|  .4. Declinantem. Idest malo igne ignitum, scilicet invidie, ire, superbie, et huiusmodi. qui declinabat a David talia detestante.
marg.|  .5. Non cognoscebam. Per approbationem quantumcumque esset mihi proximus, sicut patet de Ioab nepote suo, cuius malitiam non approbavit, sed magis reprobans eum interfici iussit, et quia David non solum puniebat peccata operis, sed etiam oris, ideo subditur.
marg.|  .6. Detrahentem secreto. Id est in eius absentia, et sic est ei celatum, quia non potest audire.
marg.|  .7. Hunc persequebar. Ad puniendum. Et quia non solum puniebat peccata operis et oris, sed etiam apparentia in aliis signis, ideo subditur.
marg.|  .8. Superbo oculo. Quia dispositio cordis maxime apparet in oculis.
marg.|  .9. Et insatiabili corde. Qualis est avarus, propter quod dicitur avarus, quasi avidus eris, quia non potest satiari pecunia.
marg.| {3.1206}
marg.| .10. Cum hoc non edebam. Id est, tales non erant commensales mei, nec de domo mea.
marg.|  .11. Oculi mei. Hic consequenter ostenditur qualiter se habuit ad bonos, et secundo iteratur qualiter se habuit ad malos, ibi : Non habitabit. Circa primum dicit : Oculi mei ad fideles terre. Id est, fui solicitus inquirere ubi tales possent inveniri, et mihi sociari.
marg.|  .12. Ut sedeant mecum. In consilio et iudiciis, et mensis, et quia non solum habuit bonos consiliarios, sed etiam bonos ministros, ideo subditur.
marg.|  .13. Ambulans in via immaculata. Per vite sanctitatem et honestatem.
marg.|  .14. Hic mihi ministrabat. Id est, in domo mea serviebat.
marg.|  .15. Non habitabit. Hic revertitur ad ostendendum qualiter se habuit ad malos, eos a se repellendo, cum dicitur : Non habitabit in medio domus mee. Id est, inter ministros meos.
marg.|  .16. Qui facit superbiam. Alios despiciendo, vel conculcando.
marg.|  .17. Qui loquitur iniqua non direxit in conspectu oculorum meorum. Quia tales non audebant loqui in presentia David, nec etiam apparere. Et quia aliqui sunt ita mali, quod non solum sunt a principibus bonis repellendi, sed etiam vita privandi, ut iustitia servetur, et alii terreantur, ideo subditur.
Numérotation du verset Ps. 100,ad litteram 
marg.| {3.1207} .1. In matutino. Idest, celeriter sine expectatione ne superveniret impedimentum.
marg.|  .2. Interficiebam. Qui pro peccatis suis erant digni morte, quod patet de Rachab et Baana, qui proditiose interfecerat Isboseth, per hoc credentes placere ipsi David, sed ipse eos interfici statim iussit 2Rg. 4.d. Si autem in contrarium arguatur de Ioab, qui proditiose interfecit Abner. 2Rg. 3.e. et tamen distulit punitionem eius usque post mortem suam. Dicendum quod David numquam fuit ita firmatus in regno, nec ita potens sicut Salomon filius eius, ut patet ex 2. et 3Rg. et ideo non potuit eum in vita sua ita punire absque periculo seditionis, sicut tempore {3.1208} Salomonis, de quo fuit David revelatum, quod regnaret pacifice absque populi seditione, et ideo punitionem eius rationabiliter distulit prout dictum fuit 4Rg. Ad quid autem David interficiebat peccatores, subditur.
marg.|  .3. Ut disperderem. Idest, de Ierusalem quam dominus ad cultum suum elegit, ut habetur 2Par. 6.a. et per ipsam intelligitur totum regnum David, in quo Ierusalem metropolis erat.
marg.|  .4. Omnes operantes. Quantum poterat fieri per viam humanam. Moralitas autem huius psal. est, quod quilibet princeps se habeat secundum formam hic a David traditam, devote se habens erga Deum, munde et honeste ad seipsum, et iuste ad populum sibi subiectum.
Numérotation du verset Ps. 100,moraliter 
marg.| {3.1203} .1. Misericordiam. Psalmum istum fecit David quando cognovit se confirmatum in regno Israel proponens uti regia dignitate ad Dei honorem, innocentiam sui et populi utilitatem.
marg.| Moraliter autem potest exponi, de quolibet rege bono vel prelato, qui rex est in spiritualibus 1. Petro. 2.b. Vos estis genus electum, regale sacerdotium, etc. Intendente ad dicta tria studere. Et quantum ad primum dicit. Misericordiam et iudicium cantabo. In prosperis tuam misericordiam laudando, et in adversis {3.1204} tuam iustitiam confitendo, sed quia non est speciosa laus in ore peccatoris, subditur.
marg.|  .2. Psallam et intelligam. Per gratiam iustificantem, hoc enim potest probabiliter intelligi per internam consolationem spiritussancti. Quantum ad secundum dicit.
marg.|  .4. Perambulabam. Idest perfecte ambulabam.
marg.|  .5. In innocentia cordis mei. Id est, sine falsa fictione exteriori.
marg.|  .6. In medio. Idest familie mee. Quantum ad tertium dicit.
marg.|  .7. Non proponebam. Ad faciendum eam scienter.
Numérotation du verset Ps. 100,moraliter 
marg.| {3.1205} .1. Facientes prevaricationes. Quantum ad culpam, sed non quantum ad naturam.
marg.|  .3. Non adhesit. Consentiendo in malum.
marg.|  .4. Declinantem a me malignum non. Id est, non approbabam, sed condemnabam.
marg.|  .6. Detrahentem secreto proximo suo. Id est in eius absentia.
marg.|  .7. Hunc persequebar. Puniens iusta pena.
marg.|  .8. Superbo. Hoc ideo dicitur, quia superbia magis apparet in {3.1206} oculis, quam in aliis partibus corporis.
marg.|  .9. Et insatiabili corde. Idest, notabiliter cupido.
marg.|  .10. Cum hoc non edebam. Tales enim non debent esse principis, vel prelati commensales.
marg.|  .11. Oculi mei ad fideles. Ad ipsos promovendum.
marg.|  .12. Ut sedeant. In consiliis et iudiciis.
marg.|  .13. Ambulans. Nam familia principis et prelati debet esse munda, et honesta.
marg.|  .15. Non habitabit. Repetitio est eius, quod predictum est de superbo et detractore.
Numérotation du verset Ps. 100,moraliter 
marg.| {3.1207} .1. In matutino. Idest, celeriter ad precavendum de infectione aliorum.
marg.| {3.1208} .2. Interficiebam. Materiali gladio quantum ad principes et spirituali quantum ad prelatos.
marg.|  .3. Ut disperderem. Idest, de communitate bonorum, ne per malos inficiantur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 100), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_100)
Signaler un complément d'information

Notes :