Psalmus 110
Numérotation du verset
Ps. 110,1
¶Alleluia 1
¶Codd. : (Ps. 110)
D14
D30
ΩP
Rusch
Ps-G
1 Alleluia
Ps-G
(
I V D
) ΩS
Ed1530 Clementina Rusch
] + reversionis Aggei et Zacchariae
D14 Ps-G,
+ reversio Aggei et Zaccharie
Ps-G
(
Q W Amiatinus
)
D30
, + Vox Ecclesie ad laudem Christi
D30
Numérotation du verset
Ps. 110,I
Confitebor
tibi Domine
in toto corde meo ¦
in consilio iustorum et congregatione.
Numérotation du verset
Ps. 110,2 II
Magna opera Domini ¦
exquisita in omnes voluntates eius.
Numérotation du verset
Ps. 110,3 III
Confessio et magnificentia opus eius ¦
et iustitia eius manet in seculum seculi.
Numérotation du verset
Ps. 110,4 IV
Memoriam fecit
mirabilium suorum2 misericors
2
<divisio.> suorum+
Hi D30² ω
1
et miserator
Dominus ¦
Numérotation du verset
Ps. 110,5
escam
dedit timentibus se.
Numérotation du verset
Ps. 110,V
Memor erit in seculum
testamenti sui ¦
Numérotation du verset
Ps. 110,6
virtutem
operum suorum
annuntiabit populo suo.
Numérotation du verset
Ps. 110,7 VI
Ut
det illis
hereditatem
gentium ¦
opera manuum eius veritas
et iudicium.
Numérotation du verset
Ps. 110,8 VII
Fidelia omnia mandata eius3
†
3
<divisio.> eius+
Hi D30
² ω1
confirmata in seculum seculi ¦ facta
in veritate et equitate.
Numérotation du verset
Ps. 110,9 VIII
Redemptionem
misit4 populo suo ¦
4 misit
Ps-G
ΩP² (
cancel.
)
D30
] + Dominus
Ps-G
(ΨB D*) ΩSP*
ω
1
Rusch etc
.
Corpus antiphonalium officii
(n° 5487 : antiphona “Redemptionem misit”).
mandavit
in eternum
testamentum suum.
Numérotation du verset
Ps. 110,IX
Sanctum
et terribile
nomen eius ¦
Numérotation du verset
Ps. 110,10
initium sapientie
timor Domini.
Numérotation du verset
Ps. 110,X
Intellectus bonus omnibus facientibus eum ¦
laudatio eius
manet in seculum seculi.
Psalmus 110
Numérotation du verset
Ps. 110,ad litteram
marg.|
{3.1293}
Confitebor tibi.
In precedenti psal. actum est de sacerdotio Christi et eius sacrificio, quod est eucharistia, in isto agitur de eucharistie efficacia, quia sicut baptismus est quedam spiritualis generatio, sic eucharistia est regeneratorum spiritualis nutritio, tamen cum hoc agitur hic de quibusdam aliis operibus divinis, ex quibus omnibus est laudandus, et ideo huic Psalmo premittitur pro titulo : Alleluia, quod significat laudate deum et hic est duplex dictio, sicut dictum fuit sup. Ps. 104. Dividitur autem Psalmus iste in duas partes, quia primo psalmista deum se laudare promittit secundo ad hoc rationes adducit, ibi : Magna opera domini. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Confitebor tibi domine.
Confessione laudis. .2.
In toto corde meo.
Intellectu scilicet, et affectu, et ideo non solum labiis, sicut illi de quibus dixit dominus Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. .3.
In consilio iustorum, et congregatione.
Et non in conventiculis infidelium, et hereticorum. .4.
Magna opera domini.
Hic ad propositum rationes adducit : Et primo ex divinis operibus generaliter. Secundo ex beneficio eucharistie specialiter, ibi : Memoriam fecit mirabilium suorum misericors, et miseratordominus. Circa primum dicit : Magna opera domini. quod patet in rerum productione, et earum gubernatione. Exquisita in omnes voluntates. Quia si aliquis querat rationem operum Dei inveniet, quod omnia dependent ex eius mera voluntate, et gratia, propter quod ex suis operibus est magis laudandus, propter quod subditur. .5.
Confessio, et magnificentia opus eius.
Quando enim aliqua proprietas alicui convenit excellenter, {3.1294} non solum dicitur talis in concreto, sed etiam in abstracto, sicut ille cui largitas convenit per excellentiam, non solum dicitur largus, sed est ipsa largitas : Deus autem ex suis operibus est excellenter laudandus, ut dictum est, ideo convenienter dicitur hic : Confessio, et magnificentia opus eius. Idest, opus dei est confessio laudis, sive laus ipsa, et magnificentia. .6.
Et iustitia eius manet in seculum seculi.
Iustum enim est, quod eius voluntas semper impleatur. .7.
Memoriam fecit
etc. Hic ponitur ratio divine laudis ex beneficio eucharistie specialiter. Et primo ponitur huius sacramenti conditio, secundo eius institutio, ibi. Redemptionem misit populo Prima in duas, quia primo ponitur eius conditio respectu presentis vite, secundo respectu future ibi. Memor erit in seculum testamenti sui. Conditio autem eucharistie respectu vite presentis est nutritio spiritualis, que fuit figurata in veteri testamento in manna quo deus nutrivit filios Israel in deserto, Ex. 16. Cibus autem ille sapidus erat valde, et nutritivus bonis. Secundum quod dicitur. Sap. 16.c. Panem paratum de celo prestitisti eis sine labore omne delectamentum in se habente. Malis autem erat insipidus, et abominabilis, unde dicebant, Nm. 21.b. Nauseat anima nostra super cibo isto levissimo. Sic eucharistie cibus sapidus est gustui spirituali, et nutritivus in gratia ipsis bonis, propter quod dicit salvator Io. 6.f. Si quis manducaverit ex hoc pane vivet in eternum. Malis autem est valde nocivus, secundum quod dicitur. 1. Cor. 11.g. Qui manducat et bibit indigneiudicium sibi manducat et bibit propter hoc et quedam alia dicitur a doctoribus, quod istud manna fuit eucharistie figura potissima : figuratum autem reducit ad memoriam ipsam figuram, et hoc dicitur hic : Memoriam fecit dominus mirabilium suorum.
Numérotation du verset
Ps. 110,ad litteram
marg.|
{3.1295} .1.
Escam dedit timentibus se.
scilicet corpus suum in sacramento eucharistie, per quod reducuntur ad memoriam mirabilia dei, que fecit filiis Israel in manna. .2.
Memor erit
etc. Hic consequenter describitur conditio seu efficacia eucharistie respectu vite future, habet enim efficaciam introducendi ad vitam beatam si devote sumatur, et propter hoc viaticum nominatur, et quantum ad hoc dicitur. Memor erit in seculum testamenti sui. Hoc est huius sacramenti, quod dicitur testamentum, ut videbitur infra. .3.
Virtutem operum suorum.
Idest, efficaciam huius sacramenti, a Deo nobis collati. .4.
Annunciabit,
etc. Quia Christus per semetipsum hoc annuntiavit apostolis, et Apostoli ecclesie primitive. Et sic consequenter annuntiatur in ecclesia quotidie. Que autem sit virtus annuntiata{3.1296} hic subditur. .5.
Ut det illis hereditatem gentium.
Idest vitam beatam, ad quam introducit hoc sacramentum. Et dicitur vita beata hereditas gentium, eo quod omnes gentes inquantum sunt facte ad imaginem dei, habent quandam aptitudinem ad hanc hereditatem, propter quod dicitur. 1. ad Timoth. 2.a Quod deus vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Quod est verum voluntate antecedente, non tamen voluntate consequente. .6.
Opera manuum eius veritas et iudicium.
Maxime in hoc sacramento. .7.
Veritas.
Quia ibi continetur corpus Christi verum. .8.
Et iudicium.
scilicet vite sumentibus devote, et iudicium mortis sumentibus indebite. .9.
Fidelia omnia.
Et maxime mandatum eius de consecratione, et usu huius sacramenti, quod habetur in textu Evangelii.
marg.|
.10.
Confirmata in seculum seculi.
Quia mandata {3.1297}
evangelica sunt miraculis confirmata, secundum quod dicitur Mt. ult. d. Illi autem profecti predicaverunt ubique Domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis. Et propter hoc non potest subesse falsitas, cum Deus non possit esse testis falsitatis, ideo subditur. Facta in veritate et equitate.
Numérotation du verset
Ps. 110,ad litteram
marg.|
.1.
Redemptionem misit Dominus.
Hic ponitur ipsius eucharistie institutio : hoc autem sacramentum Christus instituit in cena imminente sua passione, ut patet in evangelio, et hoc est quod dicitur hic : Redemptionem misit Dominus populo suo. Tunc enim Deus pater misit populo suo redemptionem, quando Christus ex obedientia Dei patris venit ad suam passionem, per quam redemptum est genus humanum.
marg.|
.2.
Mandavit in eternum testamentum suum.
Quia tunc instituit eucharistie sacramentum, quod vocatur testamentum, unde dixit Christus in eius institutione Mt. 26.c. Hic est sanguis meus novi testamenti etc. Et 1. Cor. 11.f. dicitur. Hic calix novum testamentum est in meo sanguine. Per hoc autem quod dicitur in eternum, designatur quod huic sacramento non succedent alia, sicut sacramentis veteris lege successerunt novi testamenti sacramenta, huic autem sacramento succedet vita beata, in qua est plena fruitio ipsius Christi contenti in hoc sacramento, cuius {3.1298} deitate beati reficiuntur interius et humanitate exterius, secundum quod dicit August. super Io. Quod autem mandatis Dei et specialiter mandato eius de eucharistia sit firmiter obediendum, ostenditur cum dicitur.
marg.|
.3.
Sanctum et terribile nomen eius.
Quia sanctum est in se formaliter et effective obedientibus, et terribile inobedientibus, et quia per timorem Dei declinat omnis a malo. Proverb. 15.d. ideo subditur.
marg.|
.4.
Initium sapientie timor Domini.
Quia recedens a malo accedit ad bonum sibi oppositum.
marg.|
.5.
Intellectus bonus.
Id est, intellectus divini mandati est valde bonus illis qui adimplent mandatum in opere secundum verum intellectum eius, illis autem qui non adimplent, talis intellectus est magis nocivus quam proficuus, secundum quod dicitur Luc. 12.f. Servus qui cognovit voluntatem Domini sui, et non se preparavit, et non fecit secundum voluntatem eius, vapulabit multis. Qui autem non cognovit, et fecit digna plagis, vapulabit paucis.
marg.|
.6.
Laudatio eius.
Qui implevit mandatum Dei secundum verum intellectum.
marg.|
.7.
Manet in seculum seculi.
Quia eternaliter manet premium operis virtuosi, etc.
Numérotation du verset
Ps. 110,moraliter
marg.|
{3.1293} .1.
Confitebor
etc. In hoc psal. ad dei laudem inducimur ex operibus eius mirabilibuscum dicitur : Confitebor etc. Et non solum ore, sicut faciunt hypocrite, Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. .3.
In consilio
etc. Non in conventiculis hereticorum. .4.
Magna opera domini.
Quia non possunt ad plenum {3.1294} investigari, nisi ab ipso, ideo subditur. †
Exquisita,
etc.
marg.|
.5.
Confessio, et magnificentia opus eius.
Idest, eius opera inducunt nos ad magnifice confitendum ei laudis confessione, et quoniam eucharistia est opus dei mirabilissimum subditur. .7.
Memoriam fecit mirabilium suorum misericors, et miserator Dominus.
Nam eucharistia reducit ad memoriam manna in deserto datum, sicut res vera figuram precedentem.
Numérotation du verset
Ps. 110,moraliter
marg.|
{3.1295} .2.
Memor erit in seculum testamenti sui.
Idest, eucharistie sacramenti, de quo dicitur. 1. Cor. 9.f. Hic calix novum testamentum est in meo sanguine. .3.
Virtutem operum suorum.
In hoc sacramento. .4.
Annuntiabit populo suo.
Per Evangelium, in quo dicitur Io. 6.f. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum. Ideo subditur.
marg.|
.5. Ut det illis hereditatem gentium. scilicet celestium.
marg.|
{3.1296} .6.
Opera manuum eius veritas, et iudicium.
In hoc sacramento.
marg.|
.7.
Veritas.
Vite sumentibus digne. .8.
Et iudicium.
Mortis sumentibus indigne. 1. Cor. 11.g. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat, et bibit.
marg.|
.9.
Fidelia omnia mandata eius.
Quia certitudinaliter redditur premium ea facientibus. Et subditur autor eucharistie cum subditur.
Numérotation du verset
Ps. 110,moraliter
marg.|
{3.1297} .1.
Redemptionem misit Dominus.
scilicet filium suum qui est nostra redemptio.
marg.|
.2.
Mandavit in eternum testamentum.
scilicet novum, cui aliud non succedet.
marg.|
.3.
Sanctum.
Bonis.
marg.|
{3.1298} †
Et terribile.
Malis.
marg.|
†
Nomen eius.
Quia retrahit a malo, et sic inducit ad bonum.
marg.|
.5.
Intellectus bonus.
Id est, facientibus opus timoris predictum.
marg.|
.6.
Laudatio eius manet in seculum seculi.
Quia talis Deum laudabit cum angelis in eternum.
Numérotation du verset
Ps. 110,additio 1
marg.|
{3.1297} In Psalmo. 110. Confitebor tibi.
marg.|
Circa expositionem huius psal. attendendum est, quod priores versus huius quos exponit postillator de divinis operibus in generali, possunt proprius adaptari sacramento eucharistie, de quo per totum psal. agitur, quod sic patet, nam cum in primo versu dicitur. Confitebor tibi Domine in toto corde meo, in consilio iustorum et congregatione. Proprie posset intelligi de sacramento, cuius institutio fuit facta in consilio, s. in secreto apostolorum, ubi enim nos habemus in consilio, Hbr. veritas habet in secreto. Fuit autem hoc sacramentum institutum in cenaculo secreto, ut Mt. 26. et per consequens in consilio iustorum, s. Christi et Apostolorum, usus etiam eius est in congregatione, quia in unitate ecclesiastica ad quam ordinatur et figurat. unde sacramentum unitatis dicitur, et sic est in congregatione iustorum, s. fidelium.
marg.|
Consequenter cum dicit secundo. Magna opera Domini. Intelligi potest proprie de hoc sacramento, in quo sunt due consecrationes, sicut et duplex materia, que quidem consecrationes sunt. Magna opera Domini. Nihil enim maius est seu mirabilius, quam quod per verba sacramentalia substantia panis et vini in corpus et sanguinem Christi transsubstantialiter convertantur, in qua conversione plura difficilia sunt quam in creatione, prout S. Th. in 3. par. q. 75. artic. 8. in responsione ad 3. argumentum deducit, unde de istis consecrationibus posset dici. Magna opera Domini.
marg.|
Sequitur autem tertio : Exquisita in omnes voluntates eius.
marg.|
Pro quo sciendum, quod licet voluntas divina (que est eius essentia) simplicissima est, tamen dicuntur multe divine voluntates per modum signi seu effectus. Unde Magister in 1. dist. 45. ex hac autoritate Ps. 5. Exquisita in omnes voluntates eius, arguit quod Dei voluntas multis modis accipitur, unde ibidem quinque modos ponit, quibus divina voluntas, s. signi accipitur in scripturis. Dicitur enim Deus velle illud quod precipit fieri, et isto modo innotuit voluntas divina circa hoc sacramentum, cum de eo Dominus dixit, Luc. 22. Hoc facite. Secundo dicitur Deum velle illud quod prohibet, per {3.1298} hoc enim quod Deus prohibet aliquid fieri, signatur Deum velle quod non fiat, que quidem voluntas divina, scilicet prohibitiva circa hoc sacramentum innotuit, unde 1. Cor. 11.g. Quicunque manducaverit panem, et biberit calicem Domini indigne, etc. Tertio dicitur Deum velle illud quod permittit secundum Augustinum in enchiridion dicentem : Non fit aliquid nisi Deus omnipotens fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. et isto modo voluntas Dei innotuit in hoc sacramento, cum peccatori occulte permittit hoc sacramentum dispensari, ut Aug. dicit super illud psal. Manducaverunt, et adoraverunt omnes pingues terre. Quarto dicitur Deum velle illud quod consulit fieri, et hoc modo innotuit voluntas divina circa hoc sacramentum, nam licet Io. 6. legatur. Nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam in vobis. Per hoc tamen secundum doctores non imponitur preceptum necessitatis ad sumptionem huius sacramenti, sed tantum rem sacramenti, prout August. supra predictum verbum Io. declarat. Unde sumptio huius sacramenti corporaliter quantum ad populum vel laicos cadit sub consilio potius, quam sub precepto. Quinto dicitur deum velle id quod fit, et hoc modo voluntas divina manifeste innotuit in hoc sacramento in eius institutione per Christum facta, et in eius usu ab ecclesia frequentato. Sit igitur. Magna opera domini predicta, exquisita sunt in omnes voluntates eius, quia exquisite a fidelibus circa illud voluntates dei sunt observande.
marg.|
Consequenter quarto dicit. Confessio et magnificentia opus eius. Ubi opus eius accipitur pro hoc sacramento ad quod pertinet confessio, quia sacrificium laudis : similiter ex magnificentia et magnitudine mirabilium in eodem contentorum. Et notanter in precedenti versu nominant hoc sacramentum in plurali, cum dicit : Magna opera Domini. Ad designandum duplicem consecrationem, ut dictum est, in hoc autem versu nominatur singulariter cum dicit. Opus eius. Ad denotandum unitatem livius sacramenti, quod est unum tantum formaliter et perfective quem modum nominandi tenet ecclesia in quadam collecta, in qua loquens de hoc sacramento, primo nominat illud pluraliter, cum dicit. Purificent{3.1299} nos sacramenta que sumpsimus. Consequenter autem nominat illud singulariter, cum subdit. Hoc sacramentum non sit nobis reatus ad penam, etc.
marg.|
Consequenter quinto de effectu huius sacramenti dicit. Et iustitia eius manet in seculum seculi. Nam per hoc sacramentum confertur gratia, dicente Christo Io. 6.e. Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. scilicet spirituali, gratia autem iustitia dicitur, iuxta illud, Ro. 3.d. Iustificati gratis per gratiam per quam quidem gratiam gloria etiam adipiscitur. Unde ibidem Dominus dicit. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum. Et sic proprie dicitur, iustitia eius, scilicet huius sacramenti manet in seculum seculi.
marg.|
Consequenter sexto dicit. Memoriam fecit mirabilium suorum, etc. Circa quod notandum, quod licet manna fuit figura huius sacramenti, non tamen ad memoriam illius referenda sunt hec verba Psalmiste, s. Memoriam fecit mirabilium suorum. Prout postil. dicit. Tum quia alie figure precesserunt hoc sacramentum in veteri lege, sicut agnus paschalis, et oblatio Melchisedech, et huiusmodi, ad que non possunt hec verba referri, cum de eis non verificaretur quod essent mirabilia. Tum quia figuratum est melius figura que ad ipsum ordinatur, sicut rex dignior est quam eius imago, unde valde inconvenienter dicitur quod res figurata sit ad hoc, ut deveniatur in memoriam sue figure, sed potius dicendum est econtra, unde verius dicendum est, quod hec est esca salutaris, quam dedit Deus timentibus se, et in memoriam mirabilium suorum, s. dominice passionis, in qua maxima mirabilia nostre saluti pertinentia inveniuntur. Unde cum Christus hoc sacramentum institueret, expresse dixit. Hoc facite in meam commemorationem. Luc. 22. ca. Ad quam memoriam propriissime adaptantur verba psal. cum dicit. Memoriam fecit mirabilium suorum. Unde secundum doctores sacerdos celebrans debet actualiter memoriam passionis in mente habere.
Numérotation du verset
Ps. 110,additio 2
marg.|
In eodem. Psal. Ubi dicitur in post. Sanctum et terribile est nomen eius.
marg.|
Possibile est, ut quis per timorem domini, s. servilem, recedat a malo, et cum hoc tamen non accedat ad bonum, nam timor servilis potest esse sine charitate, unde expositio postil. in hoc versu, s. Initium sapientie timor Domini. Non videtur sufficienter dicta. Sed hec verba psal. ad litteram expressius et verius exponuntur a magistro in 3. dist. 34. ubi dicit, quod uterque timor Dei, s. servilis et initialis, dicitur initium sapientie, diversis tamen rationibus. Nam servilis dicitur initium sapientie, inquantum preparat locum sapientie, et ducit ad ipsam. Initialis vero dicitur initium sapientie, quia est inchoata sapientia, quia non solum recedit a malo propter vitandas penas sicut servus, sed etiam ad vitandam offensam divinam, sicut filius. Huic tamen secundo timori, s. initiali proprius applicantur verba psal. precedentia hunc versum, s. cum dicit. Sanctu et terribile nomen eius. Nam timor initialis refugit terribilitatem Dei, scilicet penas ab eo inflictas, oritur etiam excellentia divine sanctitatis, quam timet offendere seu amittere, et sic timet Deum inquantum sanctum, et inquantum terribile nomen eius. Continuantur etiam hec verba, scilicet Initium sapientie timor Domini. Cum immediate sequentibus, magis proprie, si intelligantur de timore initiali quam de servili. Initialis enim timor est. Intellectus bonus omnibus facientibus eum, quia licet non manet in eternum sicut filialis et castus, tamen opera in eo facta sunt bona simpliciter inquantum meritoria, eo quod talis timor non est sine charitate saltem inchoata, et sic talis timor est intellectus bonus omnibus facientibus eum, quod non potest dici de timore servili, quem charitas foras mittit. 1. Io. 4.d. Est autem attendendum, quod timor Dei in sacra scriptura aliquando dicitur quod est ipsa sapientia, ut patet Iob. 28. quod videtur contrarium huic quod dicitur in psal. Initium sapientie timor Domini. Nihil enim prius est seipso. Sed adhoc dicendum, quod timor ille qui dicitur ipsa sapientia, intelligitur de timore filiali, qui comparatur ad totam vitam humanam per sapientiam regulatam, sicut radix ad arborem. unde Eccl. primo capitulo Radix sapientie est timor Domini. Cuius ratio est, nam sicut radix totam arborem continet virtute, sic filialis timor, qui semper est in charitate firmatus totam vitam viri perfecti continet.
marg.|
REPL. In Psal. Confitebor. Quem et postillator et Burgens.exponunt de sacramento eucharistie sine magna contrarietate. Burgens.tamen extendens alas ad volandum inter cetera dicit. In transsubstantione plura difficilia quam in creatione et allegat ad hoc S. Th. 3. par. q. 75. Ubi oritur dubium an illa difficultas se teneat ex parte Dei, rei, vel intellectus nostri. Non primum, quia apud Deum nihil est difficile, imo apud intelligentias separatas, secundum philosophos, difficile est impossibile, alias enim oporteret eas ponere fatigabiles. Nec secundum quia impossibilitas seu difficultas rei fiende attendi videtur penes incompossibilitatem terminorum, sed termini creationis sunt magis incompossibiles quam termini transsubstantiationis, quia potius se compatiuntur aliquid et aliquid, substantia et substantia quam aliquid et nihil. Nec tertium dari potest, quia intellectus facilius capit ex aliquo fieri aliquid vel aliquid fieri post aliquid, quam aliquid ex nihilo, supposita igitur{3.1300} Dei omnipotentia facilius intellectus capit transsubstantiationem, quam creationem. In eodem psal. Burgens. de usu eucharistie allegat id Io. 6.f. Nisi manducaveritis carnem filii hominis, etc. Asserens quod quo ad populum laicum communio corporalis est consilium, sed per hoc non satis fit hereticis modernis, quia ex littera non habet illud dictum fundamentum, ideo de sacramentali communione nec quo ad clerum, nec quo ad laicum habet vim precepti ad omnes secundum verum eius intellectum, quia in eodem contextu littere declaratur de qua manducatione et potatione intelligi debet, videlicet de spirituali, quia sequitur. Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo. Quod beatus Augu. exponens ait. Hoc est manducare illam escam, et bibere illum potum, in Christo manere, et Christum manentem in se habere, quod nihil aliud est quam esse in charitate Christi, hoc autem omnibus indifferenter est preceptum saltem implicite, sed nihil directe pertinet ad sacramentalem vel corporalem manducationem hoc verbum. Non manducaveritis, etc. Nam hoc verbum fuit dictum diu antequam sacramentum eucharistie fuerit institutum. Ex illa igitur littera de sacramentali communione non potest fieri argumentum efficax. Nam primo debet existere in rerum natura, de quo agitur C. de iure codicil. l. quidam referunt §. 1. Nec ad futuras causas extenditur rescriptum, eod. tit. cap. pen. In cuius capituli glo. vide de hoc plures reales concordantias, quoniam ei quod nondum est, non datur privilegium, nec potest dici verum vel bonum, quod numquam fuit, nec mortuum, quod numquam vixit. De eucharistia igitur sacramentali que nondum fuit tam alta sententia proferri non potuit, quia dicitur. Non manducaveritis, etc. Nisi quis curiosus hereticus diceret, illa verba dicta de usu sacramenti eucharistie prognostice per modum prophetie. Sed sic dicere non potest in aliquo passu sacre scripture fundari, ea igitur facilitate contemnitur, qua probatur taliter dictum, presertim cum constet ex evangelii rotundo textu quosdam huic precepto satisfecisse, quos constat sacramentaliter numquam communicasse, ut patet de latrone, Luce. 23. et quosdam sub utraque specie communicasse, et tamen huic precepto non satisfecisse, ut patet de Iuda. Dicit igitur Magister sententiarum in 4. d. 19. ad intentionem beati Aug. has propositiones simul esse veras : Non manducans manducat, et manducans non manducat. Similiter potest dici de potatione. patent illa ex dictis, quia stat aliquem satisfacere precepto allegato, et Christo pro charitate incorporari, et sic manducare et bibere, qui tamen sacramentaliter nihil precepit, et e converso, quia dato opposito sequeretur neminem esse in charitate, nisi sacramentaliter communicantem, quod est erroneum dicere.
marg.|
In psal. eodem postillator cum exponeret hunc passum : Memoriam fecit mirabilium suorum, etc. De figuris et miraculis in opere Dei exhibitis, ponens exemplum de manna in deserto ministrato, prout habetur Ex. 16. hoc Burgens. valde inconvenienter dictum putat. Primo obiicit, quia ille alie figure huius sacramenti precesserunt sicut esus agni paschalis, et oblatio Melchisedech, que tamen non possunt dici opera mirabilia. Ad quod responderi potest, quod secus est dicere de operibus divinis et humanis in figura factis. Esus enim agni et oblatio Melchisedech fuerunt figure, humano tamen opere facte, et ideo si illa opera fuerunt figurativa, non tamen mirabilia. Sed dare manna de celo fuit opus divinum et mirabile : ideo sacramentum eucharistie institutum potest congrue dici memoriale operum Dei mirabilium prefigurantium ipsam eucharistiam, inter que exhibitio Manne fuit mirabilius. Et cum secundoBurgens. obiicit. Figuratum est prestantius figura, sicut rex dignior quam regis imago, valde autem inconveniens videtur, quod prestantius ducat in cognitionem vilioris, igitur figuratum non deservit ad memoriam figure. Ad hoc dico primo, quod artis est notitiam aliquando procedere a minus notis nobis, sed magis notis nature, et sic proceditur demonstrative quando conclusio scitur per principia, que ante actualem demonstrationem est ignota ex primo posteriorum. Illa via processum est in Angelis a cognitione matutina ad vespertinam, videlicet a cognitione rerum in divina essentia relucentium ad cognitionem rerum in proprio genere. Res autem cognoscibiles prestantius esse habent in essentia divina, quia eminens, quam in proprio genere, quia dependens : quod ostendere requirit alium tractatum, sed sufficit, quod principium in quo fundat Burgens.suum argumentum non est generaliter verum. Secundo dico, quod oppositus processus sciendi provenit ex defectu intellectus coniuncti, et ideo dicitur processus quo ad nos, sic enim procedimus a confusis ad determinata, sicque accidentia magnam vim conferunt ad cognoscendum quod quid est. Secundum illum modum principium Burgens. non potest habere colorem. Sed ad propositum dico, quod sicut supra circa Ex. 3. dictum est, figura aliquando precedit figuratum, ut in proposito, aliquando econtra, sicut in signis pregnosticis. Primo modo figuratum est rememorativum figure, patet hoc quando Christus equitavit super pullum, dicitur quod recordati sunt discipuli, quia hec scripta sunt de illo. Et quando expulit vendentes de templo, recordati sunt discipuli, quia scriptum est. Zelus Domus tue comedit me, etc. Ecce factum ducens in recordatione signi. Similiter est in exemploBurgens. quia imago est posterior rege et {3.1301} imperfectior, tamen facies regis ducit in cognitionem imaginis. In prenosticis autem secus est, prout dictum est supra sepius. Quod autem Burgens. dicit illum passum exponi debere de mirabilibus in passione Christi gestis, quorum mirabilium memoriam dicit eucharistie institutionem. Sed cum memoria proprie sit preteritorum, mirabilia autem in passione Christi exhibita tempore institutionis eucharistie, non erant preterita sed futura. Improprie igitur diceret Psalmista {3.1302} hanc institutionem illorum memoriam, dixisset potius illorum preambulum et significationem, puto bene celebrationem et consecrationem eucharistie fore memoriale passionis, et ad hoc tendunt argumenta Burgens. ex illa littera : Hoc facite in meam commemorationem : sed institutio non est memoria, prout dictum est. Illud autem quod Burgens. movet circa illud : Initium sapientie timor Domini, etc. Non est contra postillator bene visum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 110), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_110)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 110), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_110)
Notes :