Nicolaus de Lyra

Psalmus 101

Numérotation du verset Ps. 101,1 

¶Oratio pauperis
¶Codd. : (Ps. 101) D30 Ω D Δ (Ω K K111 ω1 ω² NAL3255 T77 T79 Fi Bo) Ω F ΩP P10525 Bari1 Bari3 P15613 Rusch Ps-G
cum anxiaretur1
1 anxiaretur Ps-G ( W V ) Ω D ΩSF Rusch ] anxius fuerit Ps-G D30
et in conspectu Domini2
2 in conspectu Domini Ps-G (V) Rusch Clementina cum Ps-R (H S) Ps-α Ps-γ Ps-Moz ] coram Domino Ps-G D30 Ω D Ω cum Ps-R
effudit3 precem suam4.
3 effudit Ps-G ( Q V ) Ω D Ω F Rusch ] effuderit Ps-G Ω MS D30 |
4 suam Ω M Ω D Ps-G ] om. ΩSF, + Vox Christi Ecclesie cum ascendisset Christus ad Patrem D30 |
Numérotation du verset Ps. 101,2 I

Domine exaudi orationem meam ¦
et clamor meus
ad te veniat.
Numérotation du verset Ps. 101,3 II

Non avertas5 faciem tuam
5 avertas] advertas Bari3
a me ¦
in quacumque die tribulor
inclina ad me
aurem tuam.6
6 <divisio.> me ¦... tribulor ΩS P10525 P10525 P15613 Δ Bari1-3 ] me... tribulor ¦ Ω F
Numérotation du verset Ps. 101,III 

In quacumque die invocavero te ¦
velociter exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 101,4 IV

Quia defecerunt sicut fumus
dies mei ¦
et ossa mea
sicut cremium7
7 cremium Ps-G (ΦRGV ΨB V ) D30 P10525 Ω D Ω Δ P10525 P15613 Ω K Bari1-3 edd. Rusch ] gremium Ps-G
aruerunt.
Numérotation du verset Ps. 101,5 V

Percusssus sum8
8 Percusssus sum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P10525 Ω D Ω Δ P15613 Ω K K111 Bari1-3 Rusch cum Ps-R ] Percussum Ps-G ( Edmaior. ), Percussum est Ps-G (Edminor.) cum Ps-αγδ Ps-Moz C
ut fenum
et aruit
cor meum ¦ quia oblitus sum
comedere
panem meum.
Numérotation du verset Ps. 101,6 VI

A voce gemitus mei ¦ adhesit os meum
carni mee.
Numérotation du verset Ps. 101,7 VII

Similis factus sum pelicano solitudinis ¦
factus sum9 sicut nycticorax
9 factus sum D30 P105 25 Ω D Ω M Ω F ΩP ω 1 Ω K K111 P15613 NAL3255 T77 T79 Fi Bari1-3 Rusch ] factus ω² , et praem. ΩS
in domicilio.
Numérotation du verset Ps. 101,8 VIII

Vigilavi ¦ et factus sum sicut passer solitarius
in tecto.10
10 Vigilavi... tecto] om. Ω D | <divisio.> Vigilavi ¦ Δ Bari1 ] Vigilavi... passer ¦ ΩP
Numérotation du verset Ps. 101,9 IX

Tota die
exprobrabant mihi inimici mei ¦
et qui laudabant me
adversum me11 iurabant.
11 adversum me Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P105 25 Ω D ΩSFI Δ Ω K K111 P105 25 P15613 Bari1-3 Rusch ] adversus me Ps-G , adversum Ω M (hapax)
Numérotation du verset Ps. 101,10 X

Quia cinerem tamquam panem manducabam12 ¦
12 manducabam Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P10525 Ω D Ω Δ Ω K K111 P15613 Bari1-3 Rusch cum Ps-R ] manducavi Ps-G ( R F Q ΦRGV D etc.)
et poculum13 meum
13 poculum Ps-G D30 ΩP Δ Ω K K111 Rusch ] potum Ps-G (ΨB* D) Hi P105 25 Ω D Ω P15613 Bari1 Bari3 Clementina cum Ps-R
cum fletu miscebam.
Numérotation du verset Ps. 101,11 XI

A facie ire14
14 ire Ps-G (I V ΨB) D30 P105 25 Ω D ΩSFP Ω K² K111 P105 25 P15613 T77 T79 Fi* Bo Bari1-3 Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.)] + et Hi Ω K* ω 1 ω² NAL3255 Fi² Clementina Ps-G cum Ps-R , + tue Ω D
indignationis tue ¦
quia elevans allisisti me.15
15 allisisti P105 25 Bari3 Rusch ] allixisti Bari1 P15613, adlisisti Ps-G
Numérotation du verset Ps. 101,12 XII

Dies mei
sicut umbra declinaverunt ¦
et ego sicut fenum arui.
Numérotation du verset Ps. 101,13 XIII

Tu autem Domine
in eternum permanes ¦
et memoriale tuum
in generatione16
16 generatione Ps-G (M W Φ U V D) D30 Hi P105 25 Ω D Ω Δ Ω K K111 P105 25 Bari1-3 P15613 Rusch ] generationem Clementina Ps-G
et generationem.
Numérotation du verset Ps. 101,14 XIV

Tu
exsurgens17
17 exsurgens D30 Hi Correc2 (hebr. et antiq. et Ieron. non interponunt Domine neque grecus similiter) Δ ΩP ² ( al. m. ) Ω K K111 Bari3 ] + Domine P10525 Ω D ΩSFP P15613 Bari1
misereberis Sion ¦
quia tempus miserendi eius
quia venit tempus.
Numérotation du verset Ps. 101,15 XV

Quoniam placuerunt servis tuis
lapides
eius ¦
et terre eius
miserebuntur.
Numérotation du verset Ps. 101,16 XVI

Et timebunt gentes
nomen tuum Domine18 ¦
18 tuum Domine Ps-G ( cett. codd. et edd. ) D30 Hi P10525 Ω D ΩP Δ Ω K K111 P10525 Bari1-3 P15613 cum Ps-R ] Domini Ps-G ( R F C I M* Q W Φ G² K ) cum hebr. LXX Ps-H Ps-γ Ps-Med, Correc2 (hebr. et grecus et antiq. et Ieron. sic habent, non est ibi TUUM DOMINE )
et omnes reges terre gloriam tuam.
Numérotation du verset Ps. 101,17 XVII

Quia edificavit19
19 edificavit Ps-G (F M ΨB ) P10525² ( in ras. ) Ω D Ω Ω K K111 ω 1 Ω2 NAL3255 T77* Fi Bo P15613 Bari1 Rusch ] – bit D30 Hi T77² T79 Ps-G
Dominus Sion ¦ et videbitur
in gloria sua.
Numérotation du verset Ps. 101,18 XVIII

Respexit
in orationem humilium ¦
et non sprevit
precem20 eorum.
20 precem D30 Ω D ΩS Ω K ω 1 K111 15613 P10525 Bari1-3 ] preces Ω F Bo , precê cett.
Numérotation du verset Ps. 101,19 XIX

Scribantur 21
21 Scribantur Ω D ω 1 ω² Ω M Ω F ΩP P10525 P15613 etc Scribentur ΩS Bari1-3# , Scribatur Correc2 (hebr. et grecus habent SCRIBATUR HEC femineum substantivatum in singulari)
hec
in generatione altera ¦ 22
22 generatione altera D30 Hi Ω D ΩP K111 ω 1 Ω 2 Ω K NAL3255 T77 T79 Bo Bari1-3 P15613 Rusch ] generationem alteram Ps-G | <divisio.> hec+ ω 1 (hapax)
et populus
qui creabitur
laudabit Dominum.
Numérotation du verset Ps. 101,20 XX

Quia
prospexit
de excelso sancto suo ¦ Dominus
de celo in terram aspexit.
Numérotation du verset Ps. 101,21 XXI

Ut audiret gemitus23 compeditorum ¦
23 Ut P15613 Bari3 etc Et Bari1 (hapax) | -gemitus Ps-G ( Ψ B V D ) D30 Hi Ω D Ω K K111 Ω T77 T79 Bo P10525 Bari1-3 P15613 Rusch Ed1530 Clementina ] gemitum Correc2 (hebr. et antiq. et Ieron. habent GEMITUM et grecus similiter) Ω (-tû in ras. ω² ) NAL3255 Fi (-tû) Ps-G
ut solveret24
24 ut solveret Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P10525 ΩP Ω K111 NAL3255 T77 79 Fi Rusch ] ut solvat Ps-G , et solveret Ps-G ( W V ) Ω D Ω M Ω F ΩS P15613 Bo cum Ps-R (H* S B D)
filios
interemptorum.
Numérotation du verset Ps. 101,22 XXII

Ut annuntient25
25 Ut annuntient Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P105 25 Ω D Ω Δ Bari3 P15613 Rusch Clementina cum Ps-R ] Ut annuntiet Ps-G , Et annuntient Ω K* Bari1
in Sion
nomen Domini ¦
et laudem eius26
26 eius Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P10525 Ω D Ω Δ Bari1-3 P15613 Rusch Clementina cum Ps-R ] suam Ps-G
in Hierusalem.
Numérotation du verset Ps. 101,23 XXIII

In conveniendo
populos in unum’
et reges ¦
ut serviant Domino27.
27 <divisio.> § XXIII unum’ et reges ¦ ω 1 ω² , unum ¦ et reges Hi Ω D Ω FSP P10525 Bari1-3 P15613 NAL3255 T79, unum et reges ¦ D30 P10525Fi Bo, om. T77
Numérotation du verset Ps. 101,24 XXIV

Respondit
ei
in via
virtutis sue28 ¦
28 sue P10525 Bari3 P15613 Ps-G Ps-R] tue ΦG* Bari1, eius Ps-γ
paucitatem
dierum meorum nuntia mihi.
Numérotation du verset Ps. 101,25 XXV

Ne revoces me in dimidio dierum meorum ¦
in generatione29 et generationem anni tui.
29 generatione et generationem Ps-G ( M Q ² W U K Ψ B V ) D30 Hi P10525 Δ ΩSFP P10525 Bari1-3 P15613 Rusch ] generatione et generatione Ps-G ( C I ΦRGV D ) Ω D Ω M cum Ps-α Ps-Med, generationem et generationem Clementina Ps-G
Numérotation du verset Ps. 101,26 XXVI

Initio
tu Domine
terram fundasti ¦ et opera manuum tuarum30 sunt celi.
30 tuarum P105 25 ( in ras. ?) Bari1-3 Ps-G ] eius cacogr . P15613
Numérotation du verset Ps. 101,27 XXVII

Ipsi peribunt
tu autem permanes ¦ et omnes sicut vestimentum31 veterascent32.
31 vestimentum P10525 Bari1 P15613 ] + tuum Bari3 |
32 veterascent Ps-G (V D) D30 Hi P105 25 Cor2 Ω D Ω M Ω F ΩS Δ Bari1-3 P15613 Rusch edd veterescent Ps-G ΩS Correc2 (alii) |
Numérotation du verset Ps. 101,XXVIII 

Et sicut opertorium mutabis eos et mutabuntur ¦
Numérotation du verset Ps. 101,28 

tu autem
idem
ipse es’ 33
33 <divisio.> es’] es P105 25 P15613 Bari1-3#
et anni tui non deficient.
Numérotation du verset Ps. 101,29 XXIX

Filii servorum tuorum
habitabunt ¦
et semen eorum in seculum
dirigetur.

Psalmus 101

Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.| {3.1207} .1. Domine exaudi. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo, et in translatione Hieronymi. Oratio pauperis cum anxiaretur. Et coram domino effunderet eloquium suum. Ex quo titulo non apparet aliquis auctor determinatus, tamen secundum Augustinum David fecit hunc psalmum, secundum Hebreos vero auctor in particulari est incognitus, tenetur tamen absque dubio, quod aliquis habens spiritum sanctum fecit ipsum quicumque fuerit ille. De materia vero huius psalmi dicunt expositores aliqui, quod loquitur ad litteram de anxietate, in qua fuit populus Sion. id est illi qui remanserunt ibi de voluntate David ipso fugiente inde propter Absalom. 2Rg. 15. et isti fuerunt Sadoch et Abiathar et alii sacerdotes ibi de mandato David arcam reportantes et Chusi Arachites amicus David et decem concubine ad custodiam domus derelicte, ut habetur ibidem, et isti afflicti propter fugam David domini sui vacabant orationi pro eius reditu, et sic intitulatur iste psalmus. Oratio pauperis. scilicet populi in Sion remanentis modo predicto. Sed hec expositio non habet apparentiam, quia in hoc psalmo fit mentio de edificatione Sion que in reditu David non fuit edificata, quia Absalom nihil ibi legitur destruxisse. Item {3.1208} multa que dicuntur in hoc psalmo non possunt ad hoc applicari, nisi valde extorte, propter quod dicunt magis apparenter, quod Psalmus iste loquitur ad litteram de anxietate populi Israel in captivitate Babylonica detenti, quia devotiores illius populi erant valde anxiati de destructione civitatis et templi, ubi vigebat cultus Dei propter quod vacabant orationi pro populi liberatione et civitatis et templi reedificatione, et posset ad hoc littera satis applicari. Sed hec expositio et consimiles videntur infringi per dictum Apostoli, Hebreo. 1. ubi Apostolus allegat litteram huius psal. que habetur infra. Initio tu domineterram etc. usque, ibi : Et anni tui non deficient, dictum de Christo ad litteram, probans per eam equalitatem filii ad patrem in potentia et duratione, ut dictum fuit ibidem, et satis apparet Apostoli processum intuenti, et secundum hoc Psalmus iste loquitur ad litteram de tempore Christi. huic autem dicto quantum ad hoc concordat Rabbi Salomon dicens, quod Psalmus iste loquitur ad litteram de anxietate populi Israel in hac captivitate positi, orantis et desiderantis ab ea liberari per regem Messiam venturum, et reedificaturum templum et civitatem, et sic secundum eum loquitur de tempore Christi, sed quod dicit ipsum venturum et templum materiale reedificaturum, falsum est, {3.1209} ut dictum est supra %Ps. 86. Accipiendo igitur de dictis eius quod verum est, videtur mihi salvo meliori iudicio, quod Psalmus iste ad litteram loquitur de anxietate populi Israel cum desiderio deprecantis pro adventu Christi, quod maxime contigit tempore Antiochi illustris qui supra modum afflixit populum Israel, ut habetur 1. et 2. Mach. et quanto plus affligebatur, tanto magis deprecabatur, pro adventu salvatoris. Et secundum hoc Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo ponitur afflicti populi deprecatio, secundo ipsius per Christum sublevatio, ibi : Tu autem domine in eternum permanes. Prima in duas, quia primo ponitur populi petitio, et secundo ad hoc allegatur ratio, ibi. Quia defecerunt sicut fumus dies mei. Circa primum dicit Psalmista in persona populi anxiati : Domine exaudi orationem meam. Procedentem ex corde, quia oratio est ascensus mentis in Deum secundum Damascenum.
Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.|  .1. Et clamor meus. Procedens ex ore.
marg.|  .2. Ad te veniat. Id est acceptus sit coram te.
marg.|  .3. Non avertas faciem tuam a me. Repellendo orationem meam, sicut homo avertit faciem ab eo, quem non vult exaudire.
marg.|  .4. In quacumque die tribulor, inclina ad me aurem tuam. Loquitur de Deo ad modum hominis, qui inclinat aurem ad audiendum petitionem quam vult exaudire, et quia non solum petit exauditionem, sed etiam exauditionis velocitatem propter magnitudinem tribulationis presentis, ideo subditur : Velociter exaudi me.
marg.| {3.1210} .5. Quia defecerunt. Hic consequenter pro dicta exauditione allegatur ratio, et primo ex facto, secundo ex verbo, ibi : Tota die, etc. Factum quod primo allegatur est pondus tribulationis populi iudaici tempore Antiochi, qui nitebatur totaliter destruere legem Dei, ut patet 1. Machab. et 2. et hoc est quod dicitur, Quia defecerunt sicut fumus dies mei. Id est, sunt propinqui defectui, nisi tu adiuves.
marg.|  .6. Et ossa mea sicut cremium aruerunt. Cremium dicitur a cremo cremas, et est illud quod in patella remanet de frictione. Antiochus vero nolentes dimittere ritum iudaicum faciebat frigi. in sartaginibus, et cremari, ut habetur 2. Machab. 7.
marg.|  .7. Percussus sum ut fenum. Quia sicut fenum ad ardorem solis desiccatur, sic populus Israel ex ardore tribulationis Antiochi pro magna parte deficiebat, aliqui per mortem, et aliqui per transitum ad ritum Gentilem, ut habetur 1. Machab. 1.
marg.|  .8. Quia oblitus sum comedere panem meum. Quia multi de populo fugerunt ad loca deserta, ubi non habebant panem ad comedendum, secundum quod dicitur 2. Machabe. 5.d. Iudas autem Machabeus secessit in desertum locum, ibique inter feras in montibus cum suis vitam agebat, et feni cibo vescentes demorabantur.
marg.|  .9. A voce gemitus mei, adhesit os meum carni mee. Hic accipitur caro pro cute secundum quod dicit Hieronymus et Hebrei, quia tam ex fame quam ex animi anxietate caro tabescebat, et sic cutis ossibus adherebat.
marg.|  .10. Similis factus sum. Quia sicut dictum est, populus fugerat ad deserta.
Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.| {3.1211} .1. Factus sum sicut nycticorax. Que non apparet de die nec clamat : sic multi de populo absconditi in locis occultis non audebant de die comparere, nec etiam aliquem strepitum emittere, ne deprehenderentur.
marg.|  .2. Vigilavi. Non potens dormire pre anxietate animi.
marg.|  .3. Et factus sum. Fugitivi enim non vadunt uniti, sed magis dispersi, et quilibet abscondit se ubi potest.
marg.|  .4. Tota die. Hic consequenter allegatur ratio exauditionis ex verbis iniuriosis, et improperiosis, que satellites Antiochi proferebant contra Deum et populum, et hoc est quod dicitur. Tota die exprobrabant. Et plus affligebatur populus ex blasphemiis contra Deum quam contra seipsum.
marg.|  .5. Qui laudabant me. Scilicet, derisorie sicut homini timido aliquando dicitur : Ecce homo magne constantie, et tale improperium per oppositum irrogatum magis solet pungere.
marg.|  .6. Adversum me iurabant. id est iurantes execrando sibi malum ponebant me, tamquam exemplum dicentes : Si non fecero hec, ita male accidat mihi sicut populo Iudeorum, et quod sensus sit iste, ostendit translatio Hieronymi que sic habet. Exultantes mihi per me iurabant. Exultantes mihi, idest, deridentes me modo predicto. Per me iurabant, execrationis iuramento, ponentes miseriam meam pro exemplo, que magis {3.1212} exprimitur, cum subditur.
marg.|  .7. Quia cinerem tamquam panem. Modicum habens de pasta eam decoquens in cineribus, et sic cineres erant admisti in pane.
marg.|  .8. Et poculum meum. Idest, lachryme fluebant de oculis meis pre dolore, ita quod cadebant in scypho vel in vase, in quo debebam bibere. Et quia ista miseria contigit populo ex Dei permissione propter peccata populi commissa, ideo subditur.
marg.|  .9. A facie ire. Idest, vindicte tue, secundum quod dicitur 1. Macha. 1.g. Et facta est ira magna super populum valde.
marg.|  .10. Quia elevans. Idest, graviter, sicut gravius alliditur qui de alto deiicitur. Potest etiam dici quod Iudei fuerant elevati tempore Esther et Mardochei, ut habetur in libro Esther, et hoc tempore monarchie Persarum, cui successit regnum Grecorum de quo exivit radix peccati Antiochus illustris 1. Mach. 1. et iste gravius afflixit Iudeos quam aliquis precedentium regum.
marg.|  .11. Dies mei sicut. id est quasi ad nihilum redacti sunt sicut umbra.
marg.|  .12. Et ego sicut. id est pre fervore tante tribulationis quasi defeci.
marg.|  .13. Tu autem domine. Hic consequenter describitur populi consolatio per adventum Christi, que hic per Psalmistam predicitur, et sic per Christum postea fuit impleta. Et dividitur residuum huius psal. in tres partes, quia primo describitur ecclesie promotio per adventum Christi, secundo futura tribulatio tempore Antichristi, ibi : Respondet ei. Tertio {3.1213} vite presentis cessatio in fine mundi, ibi. Initio tu domine. Prima in duas, quia primo describitur ecclesie promotio, secundo ex hoc concluditur gratiarum actio, ibi. Scribantur hec. Prima in duas, quia primo ponitur ecclesie promotio per Christum immediate, secundo mediantibus apostolis, ibi. Quoniam placuerunt.
marg.| Circa primum sciendum, quod Christus ratione deitatis permanet in eternum, et hanc veritatem confessi fuerunt Iudei, Io. 12.e. dicentes. Nos audivimus ex lege quia Christus manet in eternum, et sic per suam eternam potentiam mutat tempora et etates, transfert regna atque constituit, Dan. 2.c. et sic aliquando de tribulationibus relevat ad prosperitatem, et econverso deiicit secundum voluntatem suam, et hoc est quod dicitur. Tu autem do. in eter. id est stabiliter, et quia stabilis manens dat cuncta moveri, ut dicitur 2. de consolatione, ideo subditur.
Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.|  .1. Et memoriale. Quia uno intuitu videt successionem omnium generationum, et subditur consolatio Iudeorum Christum expectantium.
marg.|  .2. Tu exurgens. Videtur enim hominibus iacere, quando non prebet eis auxilium, et per oppositum surgere quando prebet. .3.   Misereberis. id est populi colentis Deum in Sion, de quorum numero erat S. Symeon, Luc. 2.d. propter quod responsum accepit a spiritusancto non visurum se mortem, nisi prius videret Christum domini, quem omnes etiam alii iusti expectabant, quod fuit adimpletum quando ibi in templo fuit oblatus, quod erat in monte Sion, et quando ibi predicavit et miracula fecit, et quando in cenaculo Sion super apostolos spiritumsanctum misit, secundum quod dicit Hieronymus in epistola ad Paulinum de omnibus sacre scripture libris, et tunc fuit adimpleta prophetia Zac. 9.b. Exulta satis filia Sion, iubila filia Ierusalem, ecce rex tuus venit tibi iustus et salvator, et ipse pauper. Secundum quod allegat Mt. 21.a. et per hoc quod dicitur hic pauper, manifeste patet quod consolatio populi in adventu Christi non erat intelligenda per exhibitionem bonorum temporalium sed spiritualium, que tanto meliora sunt, quanto que sunt anime corporalibus preferuntur. .4.   Quia venit tempus. Secundum quod fuerat dictum per prophetas, et maxime Dan. 9. ubi adventus Christi sub certis hebdomadibus annorum diffinitur.
marg.|  .5. Quia venit. Hoc reduplicatur ad maiorem assertionem.
marg.| {3.1214} .6. Quoniam placuerunt. Hic consequenter ponitur promotio ecclesie que facta est per Christum mediantibus apostolis qui predicaverunt fidem Christi primo in Ierusalem et Iudea, ut habetur in Act. apost. ideo subditur. Quoniam placuerunt. id est apostolis. .7.   Lapides. id est fideles de Iudeis conversi, qui fuerunt primi lapides in edificio spirituali ecclesie positi, sicut predictum fuerat Zach. 9.d. post verba supra premissa de adventu Christi. Et salvabit eos dominus Deus eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia lapides sancti elevabuntur super terram eius.
marg.|  .8. Et terre. id est Iudee, in qua primo apostoli predicaverunt et multa miracula fecerunt, Act. 2.g. Multa quoque prodigia et signa per apostolos in Ierusalem fiebant, et ibi. subditur. Omnes etiam qui credebant erant pariter, et habebant omnia communia, possessiones quoque, et substantias vendebant, et dividebant omnia omnibus, prout unicuique opus erat, et ideo lapides isti super terram elevati per contemptum temporalium apostolis merito placuerunt.
marg.|  .9. Et timebunt. Quia fides Christi per apostolos aliosque discipulos diffusa est ad gentes per alias orbis partes.
marg.| .10. Et omnes. Quia non solum vulgares receperunt fidem Christi, sed etiam principes maximi, ut patet impletum in pluribus regnis terrarum, et in omnibus implebitur ante finem mundi.
marg.| .11. Quia edificavit. id est ecclesiam que merito Sion vocatur, quia ibi incepit per Christum oblationem predicationem, miraculorum operationem, et spiritussancti missionem, ut supra dictum est.
marg.|  .12. Et videbitur. Ibi enim manifestavit gloriam sue resurrectionis apostolis, et etiam ascensionis, quia de monte oliveti ascendit, qui est iuxta Ierusalem, Act. 1.
marg.| .13. Respexit. Adimplendo petitionem illorum qui humiliter et devote petebant eius adventum.
marg.| .14. Scribantur. Hic consequenter concluditur gratiarum actio, quia tantum beneficium non est dandum oblivioni, et ideo dicit. Scribantur. Quia scriptura deservit memorie.
marg.| .15. In generatione. id est ut generationes sequentes habeant de hoc notitiam, et sic factum est per evangelistas, et apostolos qui doctrinam Christi et opera descripserunt, ut fideles populi assurgerent ad laudem Christi, ideo subditur.
marg.|  .16. Et populus. id est populus Christianus qui creatur per baptismum per quem constituitur in esse gratie, que creatur in anima.
Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.| {3.1215} .1. Quia prospexit de excelso, etc. Tunc enim proprie terram prospexit oculis sue misericordie, quando visitavit nos oriens ex alto in sua incarnatione.
marg.|  .2. Ut audiret gemitus. Idest, peccatorum, qui a diabolo tenebantur compediti consuetudine peccandi.
marg.|  .3. Ut solveret filios interemptorum. A vinculis ignorantie, et infidelitatis.
marg.|  .4. Ut annuntient in Sion nomen domini, et laudem eius in Ierusalem. Idest, in ecclesia que nomine Sion, et Ierusalem designatur secundum quod dicit Apostolus ad Hebr. 12.f. Accessistis ad Sion mentem, et civitatem Dei viventis Ierusalem celestem, etc. In qua fideles annuntiant nomen domini, eius fidem libere confitendo, et predicando et laudes ei debitas exhibendo.
marg.|  .5. In conveniendo populos. Per diversas orbis partes dispersos.
marg.|  .6. In unum. Idest, in unitatem fidei per caritatem formate. Et quia non solum vulgares venerunt ad unitatem fidei. sed etiam principes, ideo subditur : Et reges, ut serviant domino.
marg.|  .7. Respondit. Hic consequenter describitur tribulatio fidelium tempore Antichristi que erit acerbissima, tamen brevis in tempore, secundum quod dicitur Mt. 24.b. Erit enim tribulatio {3.1216} magna qualis numquam fuit ab initio mundi usque modo neque fiet, et nisi abbreviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro, sed propter electos breviabuntur : Et hec brevitas petitur hic in persona ecclesie tunc tribulande, cum dicitur. Respondit ei. Idest, ecclesia ipsi Christo, et loquitur de futuro per modum preteriti propter certitudinem prophetie.
marg.|  .8. In via virtutis sue. Idest, patientie que tunc erit maxime necessaria.
marg.|  .9. Paucitatem dierum meorum. Idest, dierum afflictionis mee.
marg.|  .10. Nuntia mihi. Ut ex brevitate valeam aliqualiter confortari. Littera Hebraica, et Hieronymi planior est, que sic habet. Afflixit in via, scilicet, huius vite. Fortitudinem meam, quia tunc fortes in fide supra modum affligentur. Abbreviabit dies meos. Idest, dies afflictionis mee propter electos, ut predictum est. Et quia tunc tanta erit tribulatio, quod videbitur aliquibus de ecclesia, quod fides catholica debeat totaliter deficere, ideo subditur in persona ecclesie.
marg.|  .11. Ne revoces me. Totaliter auferendo de presenti vita.
marg.|  .12. In dimidio dierum meorum. Idest ante mundi terminum, quod est tempus statutum durationis ecclesie militantis, secundum quod dicit salvator Mt. ult. d. Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi.
Numérotation du verset Ps. 101,ad litteram 
marg.| {3.1217} .1. In generatione, et generationem. quasi dicat, tu domine cuius duratio est eterna, potes faciliter hoc facere pro voluntate tua.
marg.|  .2. Initio tu domine terram. Hic consequenter describitur vite presentis cessatio, que erit in generali resurrectione. Motus enim celi ordinatur ad completionem numeri electorum, et ideo ipso habito cessabit. et hoc est quod dicitur Apocalypsis 10.b. Iuravit per viventem in secula seculorum : quia tempus amplius non erit. Et quia talia procedent ex potestate et voluntate Dei, que una est in patre, et filio et spiritusancto. ideo dicitur : Initio tu domine terram fundasti. id est, tu domine Iesu Christe fundasti terram initio, id est, principio temporis : Et dicit fundasti, quia terra est centrum mundi.
marg.|  .3. Et opera manuum tuarum sunt celi. et per ista duo intelliguntur omnes alie creature.
marg.|  .4. Ipsi peribunt tu autem permanes. Sicut enim eternitas sequitur omnimodam stabilitatem et immutabilitatem, ita tempus motum, et mutationem. Solus autem Deus est omnino immutabilis : Celi autem superiores sunt mutabiles quantum ad situm, inferiores autem ut aer quantum ad alterationem. In omni autem mutatione est aliqua deperditio, quia cessat aliquid esse quod prius erat : et sic in fine mundi celi peribunt, non quantum ad substantiam sed quantum ad aliquam {3.1218} dispositionem : quia corpora celestia cessabunt a motu locali, elementaria a mutua actione et alteratione substantiis eorum remanentibus. ideo subditur.
marg.|  .5. Et omnes sicut vestimentum. a statu in quo sunt.
marg.|  .6. Et sicut opertorium mutabis eos. quia adveniente estate vestis hyemalis mutatur : quia non est amplius necessaria, remanente tamen eius substantia : sic corpora celestia et elementaria mutabuntur a statu in quo sunt, qui non erit amplius necessarius completo numero electorum.
marg.|  .7. Tu autem idem , scilicet omnino immutabilis.
marg.|  .8. Et anni tui, etc. non est per hoc intelligendum, quod in eternitate que est mensura durationis divine sit aliqua successio, sed quia eam apprehendere non possumus, nec per consequens exprimere, nisi per comparationem ad tempus.
marg.|  .9. Filii servorum. id est apostolorum quos genuerunt per verbum evangelii secundum quod dicit Apostolus. 1. Cor. 4.d. In Christo Iesu per evangelium ego vos genui, et isti sunt vere Christiani.
marg.|  .10. Habitabunt, scilicet eternaliter coram te post terminum huius vite.
marg.|  .11. Et semen, etc. quia semper actu et continue in Deum ferentur. Moraliter potest exponi psalmus iste de quolibet vere penitente, qui de peccatis commissis affligitur per penitentiam, et Deum deprecatur ut ad se veniat per gratiam, et ipsum in adversis stabiliat per patientiam, ut sic in termino vite presentis perveniat ad gloriam.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| {3.1207} .1. Domine exaudi. Psalmum istum litteraliter exposui de populo {3.1208} Israel anxiato tempore Antiochi illustris, et pro sua liberatione ad Deum clamante.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| {3.1209} † Moraliter autem potest exponi de quolibet vere penitente, et ad Deum clamante pro liberatione sua per adventum gratie divine. Et sic dicit : Domine exaudi orationem meam. cordis scilicet et oris, ideo subditur.
marg.|  .1. Et clamor meus ad te veniat. Non avertas faciem tuam a me. Pro peccatorum meorum enormitate.
marg.|  .4. In quacumque die tribulor. Per veram contritionem.
marg.| † Inclina ad me aurem tuam. Exaudiendo meam petitionem.
marg.| † In quacumque die invocavero. Repetitio est eiusdem sententie pro maiori exauditione.
marg.|  .5. Quia defecerunt sicut fumus, dies mei. In vanis et malis operibus consumpti.
marg.| {3.1210} .6. Et ossa mea sicut cremium. Idest, vires anime quarum aptitudo ad bonum diminuitur per multiplicationem culpe.
marg.|  .7. Percussus sum ut fenum. Quod arescit tempore ardoris, sic ergo fervore tentationis.
marg.| † Et aruit cor meum. Defectu devotionis.
marg.|  .8. Quia oblitus sum comedere panem meum. Idest, sacre scripture studium, et sumere devote eucharistie sacramentum. Et quoniam ex hoc appetitus carnis incenditur, et sic ratio debilitatur, et a carne premitur, ideo subditur.
marg.|  .9. A voce gemitus mei adhesit os meum carni mee. Idest, ratio consensit sensualitati.
marg.|  .10. Similis factus sum pellicano. Cuius pullos serpens occidit, et similiter diabolus bonum opus interimit.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| {3.1211} .1. Sicut nycticorax in domicilio. Idest, mundus factus sum ex peccato. Nycticorax enim est avis immunda secundum legem. Sed quia penitens peccatum suum cognoscit, subditur.
marg.|  .2. Vigilavi. Per cognitionem peccati.
marg.|  .3. Et factus sum. Avolans a peccatorum consortio, quod proprie fit religionem intrando, ideo subditur.
marg.|  .4. Tota die exprobrabant, etc. Secundum spiritum detestantis religionis statum.
marg.|  .5. Et qui laudabant me. Dum essem cum eis in insolentiis.
marg.| {3.1212} .6. Adversum. Idest, conspirabant ad me retrahendum.
marg.|  .7. Quia cinerem. Allegantes asperitatem victus mihi impossibilem.
marg.|  .9. A facie ire indignationis. Idest, talem asperitatem substinebam, ne graviorem incurrerem in purgatorio, vel in inferno, propter peccatorum meorum gravitatem, ideo subditur.
marg.|  .10. Quia elevans allisisti me. Idest, allidi me permisisti, sicut ille qui de alto cadit, gravius conquassatur.
marg.|  .11. Dies mei sicut umbra, etc. id est in peccatis consumpti sunt.
marg.|  .13. Tu autem domine. Post afflictionem penitentis, hic consequenter ponitur sublevatio salvatoris, et primo ostenditur eius potestas, {3.1213} ad hoc faciendum, cum dicitur.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| Tu autem. Ex quo patet eternitas sue potentie. .2.   Tu exurgens. Potes facere per teipsum quicquid placet voluntati tue. .3.   Misereberis. id est ecclesie ex peccatoribuspenitentibus ut plurimum collecte. .4.   Quia tempus. Durat supple, usque ad tempus iudicii. .6.   Quoniam placuerunt. id est angelis. .7.   Lapides, scilicet ecclesie qui sunt penitentes Lc. 15.b. Gaudium est angelis Dei super uno peccatore {3.1214}penitentiam agente. .8.   Et terre. id est ecclesie procurantes eius promotionem in bonum. .9.   Et timebunt. Sicut videmus impletum per earum conversione ad Deum.
marg.| .10. Et omnes reges. In conversione Constantini, cui omnes reges erant subiecti.
marg.| .11. Quia edificavit. Tunc enim edificate fuerunt multe ecclesie, et apparuit gloria ecclesie.
marg.|  .13. Respexit in orationem. Idest, Christianorum prius abiectorum.
marg.|  .14. Scribantur. Ut de tantis beneficiis posteri laudent Deum.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| {3.1215} .1. Quia prospexit. Scilicet, oculo sue misericordie.
marg.|  .2. Ut audiret gemitus compeditorum. Idest, penitentium prius constrictorum retibus peccatorum.
marg.|  .3. Ut solveret filios. Idest, opera meritoria que per peccatum erant mortificata, et reviviscunt gratia recuperata.
marg.|  .4. Ut annuntient in Sion nomen domini. Idest, in ecclesia nominibus Sion et Ierusalem significata.
marg.|  .5. In conveniendo populos in unum. Idest, ad conveniendum magnos, mediocres, et parvos in ecclesiasticam unitatem, de qua Ephesiorum quarto. b. Unus Deus, una fides, unum baptisma.
marg.| {3.1216} .7. Respondit ei. Hic describitur profectus peccatoris per penitentiam reversi, cum dicitur. Respondit ei. scilicet peccator domino.
marg.|  .8. In via virtutis sue. Idest, reversus ad viam virtutis, et gratie.
marg.|  .9. Paucitatem dierum meorum nuntia mihi. Ad ipsos addendo. Nam qui addit ad preterita, ostendit et nuntiat ea fuisse pauca, hoc autem dicit peccator reversus desiderans recuperare amissa preterito tempore.
marg.|  .11. Ne revoces me. A presenti vita.
marg.|  .12. In dimidio dierum meorum. Idest, ante naturalem vite terminum. Et ad hoc inducit rationem, dicens.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| {3.1217} .1. In generatione. quia sunt eterni propter quod mei nihil sunt, ad tuos comparati : ideo non sunt rescindendi.
marg.|  .2. Initio. scilicet ecclesie.
marg.| † Tu domine terram fundasti. id est, activos bona terrena bene dispensantes.
marg.|  .3. Et opera manuum tuarum sunt celi. id est, contemplativi.
marg.|  .4. Ipsi peribunt. id est, a presenti statu transibunt : nam actio {3.1218} non manebit in patria, nec contemplatio enigmatica.
marg.| † Tu autem permanes. omnino immobilis.
marg.|  .5. Et omnes sicut vestimentum veterascent. secundum statum in quo sunt, ut dictum est supra.
marg.|  .9. Filii servorum. id est, imitatores apostolorum.
marg.|  .10. Habitabunt. tecum in eternum.
marg.|  .11. Et semen eorum. Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem expressionem.
Numérotation du verset Ps. 101,additio 
marg.| {3.1217} In %Ps. 101. Domine exaudi. ubi dicitur in postil. Circa primum dicit Psalmista.
marg.| Clamor in scripturis sepe significat affectum cordis, iuxta illud : Verba mea auribus percipe domine, intellige clamorem meum. ubi glo. Clamorem, id est affectum cordis. verba enim {3.1218} auribus percipiuntur. Clamor autem qui est affectus cordis intelligitur, quia quasi intus legitur, unde in hoc loco cum dicit. Exaudi orationem meam, proprius intelligi debet de oratione vocali, que cadit sub auditu. Cum autem dicit. Et clamor meus ad te veniat, proprius habet intelligi de affectu cordis, qui sine vocis strepitu ad Deum venit, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 101), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 17/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_101)
Signaler un complément d'information

Notes :