Psalmus 131
Numérotation du verset
Ps. 131,1
¶Canticum graduum1.
¶Codd. : (Ps. 131)
D30
ω²
Rusch
Ps-G
1 gr + Propheta ad Patrem de Christo dicit
D30
Numérotation du verset
Ps. 131,I
Memento Domine
David ¦
et omnis mansuetudinis eius.
Numérotation du verset
Ps. 131,2 II
Sicut iuravit Domino ¦
votum vovit Deo Iacob.
Numérotation du verset
Ps. 131,3 III
Si introiero in tabernaculum domus mee ¦
si ascendero in lectum strati mei.
Numérotation du verset
Ps. 131,4 IV
Si dedero
somnum
oculis meis ¦ et palpebris meis dormitationem.
Numérotation du verset
Ps. 131,5 V
Et requiem temporibus meis,
donec inveniam locum
Domino ¦
tabernaculum Deo Iacob.
Numérotation du verset
Ps. 131,6 VI
Ecce
audivimus eam2
2 eam Correc2
Rusch Ps-G
] eum ΦV
D30
² cum
Ps-Moz
X, ea
Ps-G
(F
M
Q² ΦRGP ΨB V) ΩM
cum Ps-R
in Ephrata ¦
invenimus eam3 in campis silve.
3 eam Cor2
ω² Ps-G
] ea
Ps-G
(F
M
) Ω
M
cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 131,7 VII
Introivimus4
4 introivimus
Ps-G
(F I
M
² Q W)
Rusch cum Ps-R
] introibimus
Ps-G
(ΨB²...)
D30
Δ
in tabernaculum5 eius
5 tabernaculum
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30 Rusch cum Ps-R
] tabernacula
Ps-G
(R F I
M
Q Φ U
G
K) Δ
adoravimus in loco6
6 adoravimus
Ps-G (F I M² Q W) Rusch cum Ps-R
] adorabimus
Ps-G
(ΨB ...)
D30
Δ
ubi steterunt pedes eius.
Numérotation du verset
Ps. 131,8 VIII
Surge Domine
in requiem tuam ¦ tu et arca sanctificationis tue.
Numérotation du verset
Ps. 131,9 IX
Sacerdotes tui induantur7 iustitiam8* ¦
7 induantur
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30
Δ
Rusch cum Ps-R
] induentur
Ps-G
(R I W U)
|
8 iustitiam
Ps-G
(
M
* Q ΦRGV ΨB D) Δ
D30
ΩS
Ed1530 Clementina cum Ps-R
(S T C D P Q R V X
edd.
)] iustitia
Ps-G Rusch cum Ps-R
]
|
et sancti tui exultent9.
9 exultent
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30
Δ
Rusch cum Ps-R
(S T P Q R U V X
edd.
) etc exultabunt
Ps-G
, letentur
Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 131,10 X
Propter David servum tuum ¦ non avertas faciem christi tui.
Numérotation du verset
Ps. 131,11 XI
Iuravit Dominus David
veritatem et non frustrabitur10
10 frustrabitur
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30 Δ Rusch
cum Ps-R
]] frustrabit
Ps-G
eum ¦ 11
11 eum
Ps-G
D30 Δ
Rusch
etc eam
Clementina
de fructu ventris tui ponam super sedem tuam.
Numérotation du verset
Ps. 131,12 XII
Si custodierint
filii tui testamentum meum ||
et testimonia
mea
hec que docebo eos.
Numérotation du verset
Ps. 131,XIII
Et filii eorum
usque in seculum ¦ 12
12
<XIII divisio.> eorum|| usque in seculum
ω²
sedebunt super sedem tuam.
Numérotation du verset
Ps. 131,13 XIV
Quoniam elegit Dominus
Sion ¦
elegit eam in habitationem sibi.
Numérotation du verset
Ps. 131,14 XV
Hec requies mea
in seculum seculi ¦
hic
habitabo
quoniam elegi eam.
Numérotation du verset
Ps. 131,15 XVI
Viduam eius benedicens benedicam ¦
pauperes
eius
saturabo panibus.
Numérotation du verset
Ps. 131,16 XVII
Sacerdotes eius
induam salutari ¦
et sancti eius
exultatione exultabunt.
Numérotation du verset
Ps. 131,17 XVIII
Illic
producam
cornu David ¦
paravi lucernam christo meo.
Numérotation du verset
Ps. 131,18 XIX
Inimicos eius
induam confusione ¦ super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea.
Psalmus 131
Numérotation du verset
Ps. 131,ad litteram
marg.|
{3.1465}
Memento domine David et omnis.
Tit. huius psal. Canticum graduum. Licet in hoc titulo non ponatur nomen David, tamen fuit auctor huius psal. ut dictum fuit supra Ps. 23. et apparebit in processu huius ps. In quo David fecit mentionem principaliter de duobus videlicet de devotione quam habuit de edificatione templi, et de promissione sibi facta a Deo, quantum ad successionem regni in filiis suis. De quibus duobus habetur. 2Rg. 7. Primo ergo ponitur primum, secundo secundum, ibi. Iuravit dominus. Prima in duas. Quia primo ponitur devotio David erga templi edificationem. Secundo, circa arce translationem, ibi. Ecce audivimus. Circa primum dicit.
marg.|
{3.1466} .1.
Memento domine David,
etc. conferendo ei bona gratie et glorie.
marg.|
.2.
Et omnis mansuetudinis eius.
que manifeste potuit in hoc, quod Sauli ipsum ad mortem persequenti, bis a morte pepercit, cum posset eum occidere, et quod plus est, de manibus virorum suorum Saulem occidere volentium liberavit ipsum, ut habetur. 1Rg. 24. et 26. Et quia non solum fuit mansuetus, sed etiam valde devotus, ideo subditur.
marg.|
.3.
Sicut iuravit domino votum vovit Deo Iacob.
Licet enim sit Deus omnium generaliter, tamen dicitur Deus Iacob specialiter, quia vovit ei exhibere specialem cultum, Gn. 27.d. dicens. Erit mihi dominus in Deum, et lapis iste quem erexi in titulum, vocabitur domus Dei, etc. Et quale fuerit votum David, subditur.
Numérotation du verset
Ps. 131,ad litteram
marg.|
{3.1467} .1.
Si introiero.
id est non introibo.
marg.|
.2.
In tabernaculum domus mee.
ibi habitando in mentis quiete.
marg.|
.3.
Si ascendero
etc. idest, non ascendam.
marg.|
.4.
Si dedero.
id est non dabo.
marg.|
.5.
Somnum oculis meis.
perfectum et quietum.
marg.|
.6.
Donec inveniam locum domino.
id est aptum pro templi edificatione, ideo subditur.
marg.|
.7.
Tabernaculum Deo Iacob.
id est ut edificem ei templum, quod aliquando vocatur tabernaculum. Sic enim proposuit David firmiter facere, supposita tamen Dei voluntate. Nec est per hoc intelligendum, quod nullo modo intraret domum suam vel lectum, seu dormiret, sed quod talia non faceret cum bona et perfecta quiete mentis, donec domum domini compleret. Et in hoc exprimitur magnum eius desiderium ad domus domini complementum. Et hoc dicitur secundum communem modum loquendi de homine multum desiderante finem alicuius negotii. Quod non dormiet bonum somnum, donec compleverit tale negotium. Et quia dominus noluit quod ipse edificaret, sed expectaretur tempus filii sui Salomonis, fuit liber a voto, dominus tamen habuit acceptum eius bonum propositum, secundum quod dicitur. 3Rg. 8.b. Quod cogitasti in corde tuo edificare domum nomini meo, bene fecisti hoc ipsum mente pertractans verumtamen non edificabis mihi domum, sed filius tuus, etc.
marg.|
.8.
Ecce audivimus.
Hic consequenter ostenditur devotio David in arce translatione. Et primo quantum ad translationem factam tempore David. Secundo quantum ad translationem factam tempore Salomonis, ibi. Surge domine. Circa primum sciendum, quod arca primo habuit stabilem mansionem {3.1468} in Silo, ubi posita fuit tempore Iosue, qui erat de tribu Ephraim secundum quod habetur Iosu. 18.a. Congregati sunt omnes filii Israel in Silo, ibique fixerant tabernaculum testimonii, et ibi fuit arca circiter annis. 310. scilicet usque ad illud tempus quo capta fuit a Philistheis, et portata in terram eorum, ut habetur. 1Rg. 5. Et extunc non habuit stabilem mansionem, quo usque fuit posita in templo per Salomonem edificato, sed in terra Philisthinorum fuit translata de civitate in civitatem, ut habetur. 1Rg. 5. Et inde remissa in terram Israel, ut habetur. 1Rg. 6. Et tunc fuit posita in Cariatharim, ut habetur. 1Rg. 7. et inde translata fuit in Masphat, et inde in Galgala, ut dicitur libro de Hebraicis questionibus, et postea fuit translata in Nobe, ubi erat tempore Saulis, secundum quod habetur. 1Rg. 21. Et inde translata est postea in Gabaa in domum Aminadab. et inde transtulit eam David in domumObededom et inde in civitatem David, ut habetur. 2Rg. 6. Igitur David in translatione arce de omnibus istis locis non facit mentionem, sed tamen de Silo, ubi primo fuit posita, et de Gabaa, unde accepit eam, et de loco ubi eam posuit, cum dicit. Ecce audivimus eam, scilicet arcam fuisse positam primo.
marg.|
.9.
In Ephrata.
id est in Silo, que est in sorte Ephraim, et ideo non accipitur. hic Ephrata pro civitate Bethleem, que alio nomine vocata est Ephrata, ut habetur Gn. 35. quia arca numquam legitur fuisse in Bethleem.
marg.|
.10.
Invenimus eam in campis sylve.
idest, in Gabaa, que est in territorio Cariathiarim, que civitas sylvarum interpretatur. Gabaa enim prout accipitur, et Cariathiarim sunt loca propinqua, ut dictum fuit plenius 2Rg. 6.
Numérotation du verset
Ps. 131,ad litteram
marg.|
{3.1469} .1.
Introibimus.
et loquitur de tabernaculo quod tetendit ei David in Ierusalem, ut habetur ibidem.
marg.|
.2.
Adorabimus in loco.
id est versus locum.
marg.|
.3.
Ubi steterunt pedes eius.
Propitiatorium enim quod dicebatur sedes Dei, erat super arcam, ita quod operculum arce erat quasi scabellum Dei sedentis super propitiatorium, ut dictum fuit plenius Ex. 15. Homines autem venientes ad tabernaculum orationis eam adorabant versa facie ad locum arce.
marg.|
.4.
Surge domine.
Hic consequenter describitur translatio arce ad templum edificatum a Salomone, ubi habuit stabilem mansionem et quietem, quam translationem previdit David fieri post mortem suam. ideo dicit : Surge domine in requiem tuam. hoc est in domum a Salomone filio meo edificandam, ubi elegisti stabilem mansionem et quietam.
marg.|
.5.
Tu et arca sanctificationis tue.
que sic nominatur, eo quod continebat sancte, scilicet tabulas digito Dei descriptas, et virgam Aaron, et urnam manna plenam.
marg.|
.6.
Sacerdotes tui.
idest ad tuum obsequium deputati.
marg.|
.7.
Induantur iustitia.
ita quod non solum ornentur exterius ornamentis corporalibus, sed etiam interius virtutibus.
marg.|
.8.
Et sancti tui.
id est sacerdotes et Levite tuo obsequio deputati. Sanctum enim {3.1470} in una significatione idem est quod divino cultui deputatum. unde et etiam vestes ad hoc deputate dicuntur sancte.
marg.|
.9.
Exultent.
id est te laudent cum devotione mentis in signo exteriori apparente secundum illud Ps. 83. Cor meum et caro mea exultaverunt in deum vivum.
marg.|
.10.
Propter David servum tuum.
id est propter merita eius et deprecationem.
marg.|
.11.
Non avertas faciem Christi tui.
Idest Salomonis de mandato tuo in regem uncti. Dicunt enim Hebrei, quod cum sacerdotes transferrent arcam ad templum Salomonis, porte clauserunt se contra eos, et cum orarent dominum et cantarent psalmum istum, quando venerunt ad versum istum, porte aperuerunt se, et sic vidit omnis populus, quod David erat Deo acceptus. Usque enim ad illud tempus multi de populo tenebant contrarium propter adulterium cum Bethsabee, et homicidium Urie. Et ad declarandum, quod illa peccata erant sibi dimissa, fuit facta illa clausio portarum et apertio, sicut dictum fuit plenius. 3Rg. 8. et 2. Parali. 6.
marg.|
.12.
Iuravit.
Hic consequenter agitur de promissione successionis regni in prole David. Et primo describitur dicta promissio. Secundo, promissionis ratio, ibi : Quoniam elegit. Circa primum dicitur : Iuravit dominus David. Idest ipsi David Veritatem, quia est veritas prima.
Numérotation du verset
Ps. 131,ad litteram
marg.|
{3.1471} .1.
Et non frustrabitur eum.
denegando promissum, et quid sit illud subditur.
marg.|
.2.
De fructu ventris tui ponam super sedem tuam.
hoc enim promisit per Nathan prophetam. 2Rg. 7. Et hoc promissum primo fuit impletum in Salomone filio David, qui in regno ei successit, et multo perfectius in Christo descendente a David secundum carnem, cuius Salomon figura fuit, et in quo David regni accepit perpetuitatem.
marg.|
.3.
Si custodierint filii tui testamentum.
idest decem legis precepta, que Deus protulit in monte Sinai, Ex. 20.f. Et testimonia mea. quantum ad alia mandata, que dominus dedit populo per Moysen.
marg.|
.4.
Et filii eorum usque.
idest absque temporis determinatione.
marg.|
.5.
Sedebunt super sedem tuam.
scilicet regni tui, et ita fuisset factum si predicta servassent. Sed quia reges a David descendentes multipliciter transgressi fuerunt legem divinam, ut patet ex decursu 4Rg. et 2Par. ideo ista successio in dignitate regni, tempore Sedechie fuit interrupta, ut habetur 4Rg. ult.
marg.|
.6.
Quoniam elegit.
Hic ponitur predicte promissionis ratio, que {3.1472} fuit devotio ipsius David ad divinum cultum. Et ideo voluit, quod locus sui cultus esset prope David palatium. Et hoc est quod dicitur. Quoniam elegit dominus. idest montem Sion, ut ibi edificaretur templum suum. ideo subditur.
marg.|
.7.
Elegit eam in habitationem sibi.
Licet enim Deus sit ubique, dicebatur tamen ibi specialiter habitare, eo quod dabantur ibi divina responsa de propitiatorio, quod dicebatur sedes Dei. Electionem autem huius loci ostendit Deus, quando Deus precepit ipsi David per Gad prophetam, ut extrueret ibi altare, et offerret hostias, et exaudivit eum dominus in igne de celo descendente super altare, ut habetur. 1. Para. 21. Propter quod David hoc videns dixit. Hec est domus Dei, et hoc altare in holocaustum in Israel, ut habetur ibidem in principio.
marg.|
.8.
Hec requies mea.
quia arca domini inde non fuit ad aliud templum translata.
marg.|
.9.
Viduam eius benedicens benedicam, pauperes eius.
idest, personas habentes devotionem ad hunc locum, quantumcumque sint parvi ponderis in populo, in bonis spiritualibus et temporalibus multiplicabo :
Numérotation du verset
Ps. 131,ad litteram
marg.|
{3.1473} .1.
Sacerdotes eius induam salutari.
idest, salvabo eos undique, sicut indumentum circumdat hominem circumquaque.
marg.|
.2.
Et sancti eius.
idest, Levite ministrantes ei devote.
marg.|
.3.
Exultabunt.
idest, exultatione mentis et corporis, non per dissolutionem, sed per devotionem.
marg.|
.4.
Illuc producam cornu David.
idest, dignitatem regiam ipsius prolongabo in filiis suis propter ipsum, ideo subditur.
marg.|
.5.
Paravi lucernam Christo.
idest, memoriam regni ipsi David. unde. 3Rg. 11.c. ubi agitur de translatione 10. tribuum ad Ieroboam, dicitur de Roboam nepote David : Filio autem eius dabo unam tribum, ut remaneat lucerna David servo meo, etc. Et simile verbum dicitur de pluribus regibus a David {3.1474} descendentibus, qui propter peccata sua meruerant destructionem regni quod non fiebat, ut remaneret lucerna David.
marg.|
.6.
Inimicos eius induam confusione.
quod factum fuit tempore David et Salomonis et plurium aliorum regum a David descendentium, quando bene se habebant ad cultum divinum, ut patet de Ezechia, cuius tempore angelus domini percussit centum octoginta quinque milia in castris Sennacherib, et fuit compulsus fugere cum confusione, ut habetur 4Rg. 19.
marg.|
.7.
Super ipsum autem.
quantum ad personam eius et domum ipsius.
marg.|
.8.
Efflorebit sanctificatio mea,
etc. idest unctio regia, que duravit usque ad Sedechiam. in Hebreo habetur. Lucebit corona mea. Quod potest intelligi de corona regni materialis, que erat de auro et gemmis fulgentibus.
Numérotation du verset
Ps. 131,moraliter
marg.|
{3.1465} .2.
Memento domine
etc. In hoc Psal. declaratur desiderium David de templi edificatione, et regni sui successione. Moraliter autem per David intelligitur bonus prelatus, qui desiderat edificationem ecclesie in moribus et fide, et bonum successorem habere. Quantum ad primum dicitur. Memento domine David. id est boni {3.1466} prelati, ipsum in bono conservando.
marg.|
.2.
Et omnis mansuetudinis eius.
ipsum remunerando.
marg.|
.3.
Sicut iuravit domino,
scilicet ex devotione. Et quid sit illud iuramentum et votum subditur.
marg.|
Si introiero
etc. Hic accipitur si, pro non. id est de negotiis domus mee non ero notabiliter solicitus, nec in lecto perfecto somno quietus.
Numérotation du verset
Ps. 131,moraliter
marg.|
{3.1467} .6.
Donec inveniam locum.
idest, ecclesiam meam bene dispositam ad exercendum cultum divinum.
marg.|
.8.
Ecce audivimus in Ephrata.
Que interpretatur fructifera.
marg.|
{3.1468}
marg.|
.10.
Invenimus eam in campis sylve.
idest ecclesie bona dispositio consistit in fructibus active vite, et in solitudine contemplative, que per campos sylve designatur. Et de ecclesia sic disposita subditur.
Numérotation du verset
Ps. 131,moraliter
marg.|
{3.1469} .1. Introibimus in tabernaculum eius, scilicet devote.
marg.|
.2.
Adorabimus in loco ubi steterunt pedes eius.
Licet enim desit, tamen est in ecclesia per specialem habitationem. Et quoniam ad orandum devote indigemus auxilio Christi et matris sue, subditur.
marg.|
.4.
Surge domine in requiem tuam.
in nobis habitando per gratiam.
marg.|
.5.
Tu et arca sanctificationis tue.
id est virgo sanctissima per arcam testamenti figurata.
marg.|
.6.
Sacerdotes tui induantur iustitia.
ad debite ministrandum in ecclesia. Et quia{3.1470} prelatus quantuncumque bonus se reputat indignum, sequitur.
marg.|
.10.
Propter David servum tuum.
id est propter meam insufficientiam vel culpam.
marg.|
.11.
Non avertas faciem.
idest non permittas eam averti a salute populi.
marg.|
.12.
Iuravit dominus.
Hic agitur de secundo, scilicet de bono successore in ecclesie regimine, cum dicitur : Iuravit dominus. Per iuramentum enim domini factum David, quod filii sui succederent sibi, significatum fuit, quod Deus paratus est providere pastoribus bonis de successoribus in discipulis suis, sicut beato Petro providit de sancto Clemente, et beato Martino, de sancto Briccio, et sic de aliis pluribus, ideo subditur.
Numérotation du verset
Ps. 131,moraliter
marg.|
{3.1471} .2.
De fructus ventris tui
etc. id est de filiis suis spiritualibus, nutritis sua doctrina, et subditur ratio.
marg.|
.6.
Quoniam elegit dominus.
id est, providebit sibi de bona custodia.
marg.|
{3.1472} .9.
Viduam eius.
idest sexum muliebrem in ecclesia fidei viventem.
marg.|
†
Benedicens benedicam.
dando eis meam gratiam.
marg.|
†
Pauperes eius.
idest simplices credentes.
marg.|
†
Saturabo.
eucharistie, et sacre scripture in predicationibus.
Numérotation du verset
Ps. 131,moraliter
marg.|
{3.1473} .1.
Sacerdotes eius.
idest, gratia spiritussancti.
marg.|
.2. Et sancti eius exultatione exultabunt etc. idest, in domino gaudebunt.
marg.|
.4.
Illuc producam cornu.
idest boni prelati potestatem augendo. Et {3.1474} subditur modus cum dicitur.
marg.|
.5.
Paravi lucernam.
scilicet, glorie.
marg.|
†
Christo meo.
idest, bono pontifici consecrato.
marg.|
.6.
Inimicos eius induam.
idest, spiritus malignos ab eo devictos.
marg.|
.7.
Super ipsum autem efflorebit.
per gratiam in presenti, et per gloriam in futuro.
Numérotation du verset
Ps. 131,additio
marg.|
{3.1473} In Ps. 131. Memento domine David. ubi dicitur in postilla. Circa primum. d. Psalmus iste continuatur cum precedenti sic. In illo enim David facit mentionem de humilitate sua, petens a Deo retributionem huius humilitatis in anima sua dicens, ita retributio in anima mea, prout expositum est in additione psal. precedentis. In hoc autem cantico David declarat quomodo Deus exaltavit illum in premium predicte humilitatis promittendo ei Christum venturum de semine suo, eo modo quo Abrahe in premium immolationis filii sui promiserat, quod in semine suo, s. Christo benedicerentur omnes gentes, Gn. 26.a. Circa quod psal. duodecim facit. Nam primo prophetizans per modum orationis dicit. Memento domine David, et omnis mansuetudinis eius. id est reminiscaris eum remunerare pro sua humilitate et mansuetudine. Consequenter secundo incipit exordiri promissionem illam de Christo ab eo descensuro, digressionem faciens a proposito suo circa edificationem templi. Cuius ratio est. Nam pro tunc fuit sibi hoc prophetatum per Natham, ut patet. 2Rg. et de illa historia agit usque ibi. Et sancti tui exulta. exulta. et exponantur versus intermedii sicut in postil.
marg.|
Consequenter tertio, quia etiam illa que sunt a Deo promissa, quinque requirunt orationes sanctorum, ut opere impleantur prout in secunda secunde. idcirco orat ne impediatur predicta promissio. et de hoc dicit. Propter David servum tuum non avertas faciem Christi tui. id est veri Christi, qui antonomasice dicitur Christus Dei. Hec enim verba. Non avertas fa. Christi tui, non possunt rationabiliter intelligi de Salomone. Nam si Salomon non regnasset, valde improprie diceretur, quod ipse Salomon averteret faciem suam a regno, sed potius quod regnum averteret faciem suam a Salomone. Et secundum hunc sensum debuisset dicere. Propter servum tuum non avertas faciem regni a Christo tuo. Quod autem hic fabulantur Hebrei de sacerdotibus transferentibus {3.1474}arcam ad templum Salomonis, etc. fictitium est. Non enim habet fundamentum in scriptura, nec est verum quod populus non credebat fuisse dimissum ipsi David adulterium et homicidium usque ad tempus translationis ipsius arce. Tum quia 3Rg. ult. fuerunt signa manifesta, quibus totus populus debuisset credere, quod Deus acceptaverat sacrificia et holocausta oblata ab ipso David, quod non fecisset ipso non existente in gratia. Tum quia Salomon filius Bethsabee cum qua David commiserat adulterium, fuit assumptus in regnum et approbatus a Deo, aliis fratribus exclusis, quod esset valde inconveniens, si peccata patris et matris nondum fuissent dimissa. Nec esset verisimile, quod hoc non fuisset obiectum Salomoni noviter regnanti per populum vel adversarios.
marg.|
Consequenter quarto ostendit quomodo sua oratio fuit exaudita dicens. Iuravit dominus David, etc. quod non debet intelligi de successione Salomonis in regnum. Primo quia in illa historia, in qua agitur de missione Nathan ad David, ubi fit mentio de successione filii David in regnum patris, que habetur in duobus locis, s. secundi Reg. 7. et 1Par. 17. numquam legitur quod deus iurasset super talem successionem, sed solum hoc simpliciter fuisse prophetice denuntiatum, ut patet in utroque ca. predictorum. unde cum hic dicitur. Iuravit dominus, etc. Non est referendum ad prophetiam Nathan, ubi nullum iuramentum intervenit. Secundo quia valde inconveniens videtur, quod deus super successionem Salomonis in regno temporali caduco, deus tam firmiter iurasset. Tum quia plurimi reges regnant ex ordinatione vel permissione divina sine tali iuramento. Idcirco potius dicendum est et verius, quod hoc iuramentum factum ipsi David super adventum Christi de fructu ventris sui, quod fuit inter promissa divina, quod concordat proprie cum illa historia, Gn. 17.e. ubi cum deus inter quedam alia denuntiasset Abrahe, quod in semine eius benedicerentur gentes, quod intelligitur ad litteram {3.1475} de Christo, interposuit firmum iuramentum di Per memet ipsum iuravi dicit, etc. super quod Apostolus ad Hebr. 6.c. reddens rationem quare Deus Abrahe iurasset, sic dicit. In quo abundantius volens Deus ostendere pollicitationis sue heredibus immobilitatem consilii sui, interposuit iuramentum. Ex quo patet, quod ex maxima excellentia rei promisse Deus interposuit iuramentum, quod tamen non competit regno Salomonis temporaliter, ut de se patet. Si autem dicatur. Unde habet autoritatem istud iuramentum, cum hoc non inveniatur in capitulis supradictis ubi de successione regni David agitur ? Ad hoc dicendum, quod sufficit autoritas ipsius David, qui magnus et egregius psal. fuit in Israel, ut 2Rg. 23. Manifestum est enim quod sepe evangeliste de una et eadem re tractantes : quidam explicant aliqua que ab aliis fuerunt pretermissa. Potest etiam rationabiliter dici quod Nathan qui non erat tanti gradus in prophetia, fuit revelata successio Salomonis tantum, que figurativa erat successionis Christi, super quam iuramentum intervenit propter arduitatem et magnitudinem rei promisse. Concordat etiam cum hoc quod legitur supra in Psalmo de sacerdotio Christi iuravit dominus, et non penitebit eum, tu es sacerdos in eternum. Quod quidem iuramentum non legitur in aliis historiis propheticis, et tamen credendum est firmiter ex testimonio ipsius David, quod Deus hoc iuravit propter magnitudinem excellentie talis sacerdotii.
marg.|
Consequenter quinto interponit illa que fuerunt denuntiata per Nathan ipsi David, que pertinent ad Salomonem, et etiam ad alios successores. et hoc cum dicit. Si custodierint filii testamentum meum, etc. et exponatur sicut in posti. Nec est necessarium, quod ista includantur sub iuramento supradicto, sed solum fuit successio Christi sub iuramento, et sine aliqua conditione, prout dictum est vallata. Illud autem quod sequitur. Si custodierint filii tui, est conditionale, ut patet in littera.
marg.|
Consequenter sexto, ne quis putaret quod causa principalis huius iurate promissionis fuisset meritum ipsius David, eo quod dixerat. Propter David servum, etc. idcirco causam veram huiusmodi reddit dicens. Quoniam elegit dominus Sion, etc. Ad quod sciendum, quod principalis causa huiusmodi promissionis facte et iurate ipsi David, non est dicenda devotio David, et huiusmodi. Sicut enim dicit Apostolus ad Ro. 8.b. Non sunt condigne passiones huius seculi ad futuram gloriam que revelabitur in nobis, pari ratione dicendum est, quod non sunt condigne orationes et merita sanctorum ad hoc, ut Deus tantum beneficium iureiurando humano generi promisisset, sed hoc proprie et principaliter processit ex divina liberalitate. et ideo dicit. Quoniam elegit dominus Sion. Electio enim ut dicitur 3. Ethicorumlibertatem importat, unde quia Deus elegit Sion, id est ecclesiam cuius figura erat Sion illa materialis, que quidem electio non solum fuit ad divina responsa ibi danda et huiusmodi, nec ad sacrificia legalia ibi offerenda, quia ista in quam plurimis aliis locis fuerunt facta, ut patet in decursu scripture sacre. Sed hec electio fuit principaliter ad hoc, ut in ea Deus habitaret, s. per carnis assumptionem. unde subdit. Elegit eam in habitationem sibi, secundum illud Iohan. 1.a. Et habitavit in nobis. Et nota quod bis dixit elegit, s. elegit Sion, et elegit eam in habitationem, forte ad denotandum duplicem electionem illius Sion. Primam, s. minus principalem que pertinebat ad cultum divinum veteris testi ibidem celebratam. Secundam vero, s. principalem ad inhabitationem divinitatis supradictam, que est electio potior et dignior. Et ut amplius declararet quod hec habitatio erat inseparabilis, et in eternum duratura, ideo subdit. Hec requies mea in seculum seculi, scilicet in eternum. Quod non potest intelligi de terrena Sion, que sepe fuit, et est eversa. Et sequitur. Hic habitabo, quoniam elegi eam, s. non ex meritis principaliter, sed ex electione, ut dictum est.
marg.|
Consequenter septimo, quia habitatio Christi in ecclesia presenti secundum naturam assumptam in propria effigie non duravit in ecclesia militante, nisi usque ad ascensionem, posset quis obiicere contra hoc quod dicitur. Hec requies mea in seculum seculi : hic habitabo quoniam elegi eam, dicens quod non habitavit Christus in ecclesia perpetuo secundum naturam assumptam, ideo subdit. Viduam eius benedicensbenedicam. Circa quod notanter attendendum est, quod ubi translatio nostra habet viduam. Hebraica littera habet tsedah, quod nullo modo significat viduam, sed proprie significat escam, et specialiter illam, que datur viatoribus per modicum viatici cibi : unde omnino consimilis dictio habetur, Gn. 42.e. ubi dicitur. Datisque supra cibariis in via, ubi enim nos habemus cibariis in via : Hebr. littera habet tsedah. Similiter, Iob. 38.d. ubi dicitur. Quis paravit corvo escam suam : ubi li escam suam, significatur per similem dictionem, s. tsedah. unde secundum veritatem Hebraicam sensus huius est : quod Deus promittebat se benedicturum escam ecclesie viaticam. quod proprie significat sacramentum eucharistie, de quo fideles Christi, s. pauperes spiritu saturantur. et ideo subdit. Pauperes eius saturabo panibus. iuxta illud psal. Edent pauperes et saturabuntur. Et sic constat. quod per predictum sacramentum Christus perpetuo habitat in ecclesia. Ad quod uno modo applicatur illud. Ego autem vobiscum sum usque ad consummationem seculi. Mt. ult. d. Et nota quodRabi Abenhazra exponens illud verbum, s. tsedah eius benedicensbenedicam sic dicit : Ceda significat idem, quod cibaria ad viam. Et est sensus, quod benedictio inveniretur in cibo, quem transeuntes{3.1476} per viam portarent de Sion : Hec ille. In quibus verbis iste Rab. manifeste prophetavit predictam expositionem licet nesciens.
marg.|
Consequenter octavo declarat excellentiam ministrorum huius sacramenti cum dicit. Sacerdotes eius induam salutare. Ubi notanda est differentia inter huiusmodi sacerdotes, et illos quibus paulo ante in hoc Psalmo dixerat. Sacerdotes tui induantur iustitia. Illi enim erant sacerdotes veteris legis, qui coram arca federis ministrabant. unde cum dixisset. Tu et arca sanctificationis tue. statim subdit. Sacerdotes tui induantur iustitia. Qui quidem sacerdotes indui dicuntur iustitia, eo quod fide iustificabantur. Iustus enim in sua fide vivit, Abac. 2.a. Isti vero sacerdotes, de quibus in hoc loco loquitur, sunt novi testamenti, qui pauperibus spiritu panes ministrant, quibus saturantur. Qui quidem sacerdotes non solum iustitia induuntur, sed etiam salutari. Salus enim numquam fuit nisi per Christum, de quo Mt. 1.a. Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum, similiter de primis dixerat : Et sancti tui exultabunt. De istis vero dicit. Exultatione exaltabunt, duplicans exultationem, ut intelligatur maior seu perfectior exultatio.
marg.|
Consequenter nono declarat duo maxime attendenda circa hoc sacramentum, et hoc cum dicit. Illuc producam cornu David, paravi lu, Christo meo. Circa quod notandum, quod inter multa ineffabilia, que in hoc sacramento eucharistie possunt considerari, duo sunt maxime attendenda. Quorum unum est potestas instituentis, s. Christi, et de hoc dicit. Illuc producam cornu David. Cornu enim in scripturis significat eminentem potentiam, ut ibi. Exaltabuntur cornua iusti. Sed constat quod hoc sacramentum non nisi per potentiam Christi infinitam, producitur in effectu. et ideo dicit. Illuc. id est in ecclesia de quo loquitur. Producam cornu David. id est producam potentiam David infinitam in effectu, s. modo predicto. Secundum considerandum est circa hoc sacramentum utilitas ecclesie cui concessum fuit. Et de hoc dicit. Paravi lucerna Christo meo. Pro quo sciendum, quod utilitas huius sacramenti in ecclesia precipue consistit in hoc quod Deus qui invisibilis est, visibiliter a nobis cognoscatur, ut sic in eius amorem transformemur, quod utique fit per lucem divinam oculis nostris mentalibus infusam. Unde Ecclesia in prefatione cantat. Per incarnati verbi mysterium, nova nostre mentis oculis lux tue claritatis infulsit, ut dum visibiliter Deum cognoscimus, per hunc in invisibilium amorem rapiamur. Propter quod in huius sacramenti mysterio proprie dicitur, quod Deus paravit lucernam Christo suo, s. lumen divinum infusum in mentibus digne sumentibus, quo Christum invisibilem sub visibili sacramento existentem cognoscimus per fidem, et per caritatem amamus. Quod autem allegat postil. de hoc quod dicitur 3Rg. 1. Filio autem eius dabo unam tribum, ut remaneat lucerna David servo meo, etc. in hebreo veritate non dicitur in illo loco lucerna, sed novale, ut ibidem fuit dictum in addit. 3. Et nota, quod istis verbis psal. Producam cornu David, et paravi lucernam Christo meo in propria forma utuntur Hebr. in suis orationibus, ubi solemniter petunt adventum sui Messie, inaniter exspectati, sic dicentes. Producas cornu David Christi tui, et para lucernam Christo tuo. Ex quo patet manifeste, quod ista verba intelliguntur dicta fuisse de vero Messia, non de Salomone. Consequenter decimo, quia multi infideles seu heretici non capientes hoc mysterium credunt de hoc confundere fideles dicentes eos in hoc sacramento idolatrare, idcirco psal. per oppositum dicit : Inimicos eius induam confusione, iuxta illud Ier. 17.c. Confundantur qui me persequuntur, et non confundar ego, et merito sicut sacerdotes Christi induuntur salutari, ita inimici eius indui debent confusione.
marg.|
Consequenter undecimo dicit. Super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea. ubi est attente notandum, quod ubi translatio nostra dicit. Sanctificatio mea. in Hebraica veritate habetur nizro. Pro cuius declaratione sciendum, quod in veteri lege illi qui erant consecrati, et sanctificati per certum votum, sic ut separarentur ab immundis contagionibus plusquam ceteri de populo quod quedam alia observarent, dicebantur Nazarei, ut patet Nm. 6. Que quidem consecratio seu sanctificatio abstractive sumpta Nazareitas in lingua Latina dicenda est, in Hebreo vero talis significatio abstracta dicitur nezer. Si autem referatur ad habentem illam consecrationem, tunc in Hebreo dicitur nizro : quod significat idem quod consecratio sua, vel Nazareitas sua prout in predicto c. Nu. 6. pluries ponitur talis dictio, s. nizro sub hac significatione et forma, unde in proposito idem est dicere : Super ipsum autem efflorebit nizro. et dicere : Super ipsum autem efflorebit Nazareitas sua seu consecratio sua : quod pertinet ad Christum, qui maxime fuit a contagiis peccati immunis : et Deo singularissime consecratus, et sic per excellentiam Nazareus. Unde ex hac autoritate proprie iuxta veritatem littere Hebraice acceptam, Christus fuit prophetice a David Nazareus vocatus, tanquam habens Nazareitatem, ut dictum est, unde quod legitur Mt. 2. de Christo, ut impleretur quod dictum est, quia Nazareus, vocabitur, ad istam autoritatem est referendum. Nusquam enim legitur in propheticis scripturis quod Christus Nazareus vocaretur, nisi tantum{3.1477} in hoc loco. Quod postillator ibidem hoc nititur fundare in dictis Esaie ubi dicitur. Et necer de radicibus eius ascendet, quod etiam ponitur in gl. non videtur valere, nam necer scribitur cum littera, c. nezer vero cum, z. inter quas dictiones est magna differentia tam in proferendo quam in significando. Non enim Christus vocatur ab evangelista, Nacareus sed Nazareus. Iudei vero Christum in suis scripturis mendaciter improperantes communiter vocant eum Nacareum ad excludendum ab eo Nazareitatem, que significat consecrationem et sanctificationem, ut dictum est, quod absit a veris catholicis. Dicitur autem secundum gl. florere sanctificatio Christi seu eius Nazareitas, inquantum in eo solum est potestas sanctificationis activa. ipse enim solus sanctificat seu Nazareos facit, iuxta illud quod in persona Dei legitur Amos. 2.c. Suscitavi de iuvenibus vestris Nazar.
prol.|
$replica
prol.|
REPLICA. In Psalmo Memento domine David. Burgens. putat inconvenienter exponi de Salomone illud psal. Non avertas faciem Christi tui. ex debili motivo. Ad quod dici potest, quod in hac expositione, intelligendum est in littera poni genitivum pro ablativo more Grecorum : et sic est sensus. Non avertas faciem a Christo tuo, s. Salomone, sic est propria. Nec est illa expositio nova vel ficta, quia magister in glo. super illo psal. Purgatum terre purgatum septuplum, dicit : ponitur genitivus pro ablativo more Grecorum, et sic sensus est : purgatum terre, id est purgatum a terra. Et cum postillator dicit hic aliquos de populo habuisse opinionem de David, quod non esset Deo gratus, nec peccata adulterii vel homicidii dimissa. Burgens. dicit hoc non esse verum, precipitanter dictum est per Burgensem quia ipse sibi infra circa psal. Domine probasti, contradicit sic di. David pro tunc se scivit esse in gratia, licet apud plurimos crederetur ipsi David non fuisse peccata dimissa, prout supra in Ps. 3.a. dicebat, Multi dicunt anime mee : non est salus illi in Deo eius. Hec Burgens. Ubi videtur duplex contradictio : Una de illa hominum opinione : Alia de loci allegati expositione : quia Ps. 3. de quo sumpsit allegationem supra exponit de Christo, volens quod de David iste Psalmus totaliter non possit exponi : hic eum adducit quasi de David exponendum.
marg.|
Nec valet illud quod inducit Burgens. ad sic dicendum in hoc loco, quia videlicet David Deum placabat, prout habetur. 2Rg. 45. Nam illa placatio pertinebat solum ad casum numerationis populi, {3.1478} ut patet ibi in littera iuncta gl. unde populus scire non potuit Deum ipsi David placatum quo ad peccata priora : presertim quia vindicta illorum non pertinebat ad solum David, sed et ad omnem domum eius, prout dicitur. 2Rg. 12.c. Non recedet a domo tua gladius usque in sempiternum. Esto igitur quod peccata David erant abolita quo ad culpam, non tamen quo ad vindictam et penam quia illa debebat manere in domo eius in sempiternum. Cum autem videret omnis populus in delatione arce et templi dedicatione illa magna signa clementie, de quibus. 3Rg. dicit, tunc primo populus omnis receperat contrarium opinionis prius habite ex comminatione pene dicte taxate. 2Rg. 12. Nec in placatione David, de qua. 2Rg. ult.prout allegat Burgens.omnis Israel fuit presens sicut in isto facto dedicationis templi. Potuit igitur David gratam oblationem Deo facere existens in gratia, non tamen absolutus a pena, prout supra tactum est. Per idem tollitur quod Burgens. post obiicit, quod videlicet inconveniens videtur, si populus habuisset talem opinionem, quod Salomon fuisset in regnum assumptus, et illud adulterium non fuisset ei obiectum. Tum quia assumptio Salomonis fuit de voluntate Dei. Tum de voluntate patris adhuc viventis, quibus non erat resistendum. Nec iuste Salomoni fuisset obiectum adulterium, quia ipse fuit legitimus filius David, frater autem eius ex adulterio natus fuit mortuus, ut patet. 2Rg. 12. Nec sine periculo fuisset ex opinione populi aliquid feditatis obiicere regi. Sed et Burgens. ulterius obiiciendo dicit valde inconveniens Deum inter ponere iuramentum in re caduca, qualiter hic exponit postil. de successione Salomonis in regno. ad quod dico, Deus iuravit patribus super adeptione terre promissionis cum iuramento principaliter respiciebat terram viventium, ita dico in proposito, quod istud iuramentum de Salomone ad litteram principaliter respicit regnum Christi, cuius non erit finis. VerumtamenBurgens. immemor fuit scripturarum, quando voluit sic dicere : Nam iuravit Deus ad Isaac Ps. 104. Iuravit Deus super desolatione regni Iude, Ierem. 22. et 44. et 52. Et generaliter notandum, pro concordantia finali quod postil. exponit hunc psal. de David, et Salomone tanquam figura designante Christum. Burgens.autem de Christo tanquam figurato secundum modum dictum circa psalmum. Dixi custodiam. et circa psalmum. Laudate pueri.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 131), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_131)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 131), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_131)
Notes :