Psalmus 16
Numérotation du verset
Ps. 16,1
¶ Oratio David.1
¶Codd. : (Ps. 16)
Valic24
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
1David] + Christus de Iudeis dicit ad Patrem
D30
Numérotation du verset
Ps. 16,I
Exaudi Domine iustitiam meam ¦
intende
deprecationem meam.
Numérotation du verset
Ps. 16,II
Auribus percipe2
2 percipe
Ps-G D30
] + Domine
Rusch (hapax)
orationem meam ¦
non in labiis dolosis.
Numérotation du verset
Ps. 16,2 III
De vultu tuo
iudicium meum prodeat ¦ oculi tui3
3 tui
Ps-G
Valic24 (interl.)] mei
Ps-G
(L²) Valic24
cum Ps-R
LXX
videant equitates4.
4 equitates
Ps-G Valic24
(
interl.
)
D30 Rusch
] equitatem
Ps-G
(L²)
cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 16,3 IV
Probasti cor meum et5 visitasti nocte : ¦
5 et
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30
Rusch cum Ps-R
]
om. Ps-G
(R F I K)
igne me examinasti et non est inventa in me iniquitas.
Numérotation du verset
Ps. 16,4 V
Ut non loquatur os meum opera hominum ¦
propter verba labiorum tuorum
ego custodivi vias duras.
Numérotation du verset
Ps. 16,5 VI
Perfice gressus meos
in semitis tuis ¦
ut non moveantur
vestigia mea.
Numérotation du verset
Ps. 16,6 VII
Ego clamavi quoniam exaudisti me Deus : ¦
inclina aurem tuam
mihi
et exaudi verba mea.
Numérotation du verset
Ps. 16,7 VIII
Mirifica
misericordias tuas ¦
qui salvos facis sperantes in te.
Numérotation du verset
Ps. 16,8 IX
A resistentibus dextere6* tue
6 dextere
Ps-G D30
] dextre
Rusch
custodi me7 ¦ ut pupillam oculi.8
7me] + Domine
L cum Ps-R graec. (Sedulius etc.); cf.
HIERONYMUS,
Ep. 106 § 8
: « dicitisque in Graeco legi:
CUSTODI ME, DOMINE,
quod nec in Hebraeo nec in ullo habetur interprete ».
|
8
<divisio.> IX tue... me ¦
D30
] tue ¦ ... me
Rusch
|
Numérotation du verset
Ps. 16,X
Sub umbra
alarum tuarum protege9 me ¦
9 protege
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30 Rusch
cum Ps-R
] proteges
Ps-G
(R) cum LXX
Numérotation du verset
Ps. 16,9
a facie
impiorum
qui me afflixerunt.
Numérotation du verset
Ps. 16,XI
Inimici mei
animam meam
circumdederunt10,
10 circumdederunt
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30 Rusch cum Ps-R
LXX] + super me
Ps-G
(R) cum hebreo
Numérotation du verset
Ps. 16,10
adipem suum
concluserunt ¦ ¦ os eorum locutum est superbiam11.
11 superbiam
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) D30
Rusch cum Ps-R
(plur.
codd. et edd.
)] superbia
Ps-G
(F L U*)
cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 16,11 XII
Proiicientes me
nunc circumdederunt me ¦
oculos suos
statuerunt declinare
in terram12.
12 terram] terra
Valic24 Ps-R (U) Ps-α Ps-Moz
C
Numérotation du verset
Ps. 16,12 XIII
Susceperunt me
sicut leo
paratus ad predam ¦ et sicut13 catulus leonis14
13 sicut
Ps-G Ps-Med
] quasi
Ps-R
|
14 catulus leonis
Ps-G Ps-R Ps-H (praeter
ΘG²m)
cum Ps-Med LXX
(σκύμνος λέων HoP : σκύμνος λέον των οίκων Sedulius)
hebr.
(ְכִכְפִיר)] λέων
LXX (Rahlfs*)
¶Nota : L’ajout de λεωντος après σκύμνος par R156 est un hébraïsme et une réminiscence biblique grecque puisque que σκύμνος λεωντος revient 7 fois dans la Septante. Dans la Vulgate
catulus leonis
(8 fois) traduit aussi bien σκύμνος seul que σκύμνος λέοντος. {MM2023}
|
habitans in abditis.
Numérotation du verset
Ps. 16,13 XIV
Exsurge
Domine
preveni eum et supplanta eum†
15
15 eum... supplanta eum
Ps-G Valic24
(hebr.
praem. interl.
)] eos... subverte eos
Ps-G
(L)
Valic24 cum Ps-R
eripe animam meam ab impio ¦
frameam tuam
Numérotation du verset
Ps. 16,14
ab inimicis manus tue16.
16 frameam tuam] framea inimicorum
Ps-G
(L*)
Valic24 cum Ps-R
(plur. codd.)
Numérotation du verset
Ps. 16,XV
Domine
a paucis de terra
divide eos in vita eorum17 : de absconditis tuis
17 de terra... eorum] a terra dispartire eos et supplanta eos Ps-R
Valic24
| in vita eorum
Ps-G D30
Kreuzlingen
Lunel P106 Tr511
] in vita ipsorum
Rusch cum Ps-R
,
om. Valic24
, + et
adimpletus est venter eorum.
Numérotation du verset
Ps. 16,XVI
Saturati sunt filiis18 :
18 filiis
Ps-G D30
] porcina
Ps-G
(L*)
Valic24 cum Ps-R
et dimiserunt19
19 dimiserunt
Ps-G D30 Lunel P106 Tr511
] diviserunt
Rusch Ed1530
, reliquerunt
Ps-G
(L*)
Valic24 cum Ps-R
reliquias
b} suas parvulis suis.
Numérotation du verset
Ps. 16,15 XVII
Ego autem
in iustitia20 apparebo conspectui tuo21 : satiabor cum apparverit22 gloria tua.
20 in
Ps-G
Valic24 (interl.)] cum Valic24
cum Ps-R
|
21 conspectui
Ps-G
Od
D30
] in conspectu
Ps-G
(F I ΦRV ΨB²)
Valic24
ΩS
cum Ps-R
|
22 cum apparuerit
Ps-G
] dum manifestabitur
Valic24
Ps-R
|
Psalmus 16
Numérotation du verset
Ps. 16,ad litteram
marg.|
{3.535}
Exaudi domine.
Huic psalmo preponitur talis titulus in Hebreo, et in translatione
Hieronymi. Oratio David. Ex quo patet autor huius psalmi, accipiendo large psalmum pro oratione, quia accipiendo psalmum proprie, ut dicitur a psallendo publice vel cum instrumento musico, sic non est psalmus sed est oratio David in secreto facta apud Deum pro liberatione sua a persecutione Saulis, propter quod et multas alias fecit orationes. Et dividitur in duas partes. Et primo ut sua oratio exaudiatur, allegat David suam innocentiam. Secundo Saulis et suorum satellitum malitiam. Ista enim duo faciunt orationem alicuius exaudibilem, secunda ibi. A resistentibus. Circa primum dicit sic.
marg.|
.1.
Exaudi domine iustitiam
etc. id est meipsum propter iustitiam meam, quam tenui erga Saul, et domum suam, pro quibus David multipliciter, et fideliter laboravit, ut patet ex decursu 1Rg., et 2.
marg.|
.2.
Auribus percipe
etc. Loquitur de Deo per modum humanum, quia in Deo non sunt lineamenta corporis.
marg.|
.3.
Non in labiis dolosis.
id est orationem percipe factam a me veraciter ex corde, et non labiis tantum, sicut oratio eorum de quibus dicitur Is. 29. Hic populus labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me.
marg.|
.4.
De vultu tuo iudicium
etc. quasi dicat paratus sum sustinere quicquid decreveris, unde dicebat Sauli 1Rg. 26.c. Si dominus incitat {3.536} te adversum me, odoretur sacrificium.
marg.|
.5.
Oculi tui,
etc. Inter me, et Saulem.
marg.|
.6.
Probasti cor meum,
etc. quia homo videt ea que patent, Deus autem intuetur cor, ut habetur 1Rg. 16.
marg.|
.7.
Et visitasti nocte.
Cognoscendo, et examinando cogitationes meas nocturnas, que magis latent : divine enim aliquando per aliqua iudicia hominibus patent.
marg.|
.8.
Igne me examinasti.
scilicet igne tribulationis me purificantis ab aliquibus meis insolentiis, sine quibus non transitur vita humana, secundum quod dicitur Eccl. 2.a. In igne probatur aurum, et in camino argentum : et homines receptibiles in camino tribulationis.
marg.|
.9.
Et non est inventa in me.
non intendit David per hoc se dicere immunem ab omni peccato, sed quia non fecerat aliquid iniquum erga Saul, unde deberet eum persequi, sed magis pepercit ei a morte, cum posset eum occidere, ut patet 1Rg. 24. et 26.
marg.|
.10.
Ut non loquatur os meum.
quia non solum contra Saul eum persequentem non extendit manum suam percutiendo eum cum posset, ut dictum est, sed nec etiam relaxavit os suum irreverenter de ipso loquendo, sed magis reverenter, ut dixit 1Rg. 26.c. Nunc ergo audi oro domine mi rex verba servi tui, etc.
marg.|
.11.
Propter verba labiorum
etc. que dixisti Le. 19. Non queras ultionem, nec memor eris iniurie civium tuorum.
marg.|
.12.
Ego custodivi.
quia propter verba tua predicta ego peperci Sauli non querens ultionem, et sic oportuit me esse profugum in montibus, et rupibus, in quibus sunt vie dure, quod si interfecissem, non oportuisset me per tales vias ambulare.
Numérotation du verset
Ps. 16,ad litteram
marg.|
{3.537} .1.
Perfice gressus meos,
etc. Ut non declinem a via veritatis.
marg.|
.2.
Ut non moveantur vestigia mea,
etc. a rectitudine iustitie.
marg.|
.3.
Ego clamavi quoniam exaudisti me Deus,
etc. Ex hoc quod iam alias saluasti me, habeo spem iterum exaudiri, propter quod iterum clamavi deprecando dicens.
marg.|
.4.
Inclina aurem.
loquitur de Deo more humano, qui inclinat aurem suam alicui quando vult eum exaudire.
marg.|
.5.
Mirifica misericordias tuas
etc. id est fac eas mirabiles, me pauperem liberando a rege tam potente, et iniquo.
marg.|
.6.
A resistentibus.
Hic consequenter David pro exauditione sue rationis allegat nequitiam Saulis. d. A resistentibus dextre tue. Manus que est organum organorum designat opus divinum, ita quod opus misericordie dicitur manus dextra, opus sue iustitie sinistra, secundum quod dicitur Mt. 25.c. Statuet oves a dextris, hedos autem a sinistris. dominus autem posuit dexteram suam super David ex sua misericordia ungendo eum in regem per Samuelem, cui dextre, Saul, et sui complices resistebant.
marg.|
.7.
Custodi me.
id est ita diligenter, quod non possint nocere mihi.
marg.|
.8.
Sub umbra.
id est ad modum galline solicite protegentis pullos suos sub alis, ne milvus possit eos rapere.
marg.|
.9.
A facie impiorum.
id est Saulis, et satellitum suorum.
marg.|
.10.
Qui me afflixerunt
etc. persequendo ad mortem de loco ad locum.
marg.|
.11.
Inimici mei,
etc. Quando Saul, et viri eius cingebant David, {3.538} et viros eius per modum corone, ita quod David desperabat se posse evadere. 1Rg. 23.
marg.|
.12.
Adipem,
etc. persequendo me obstinate absque ulla misericordia, per talem modum loquitur Ioannis prima canonica. 3.c. Qui viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, etc.
marg.|
.13.
Os eorum locutum est superbiam
etc. dicentes se me occidere contra divinam ordinationem, que disposuit me regnare post Saulem.
marg.|
.14.
Proiicientes.
id est suis persecutionibus me eiicientes a communi hominum societate.
marg.|
.15.
Circundederunt me,
etc. Mihi tendentes insidias circumquaque.
marg.|
.16.
Oculos suos statuerunt declinare in terram.
intuitu enim regni terreni persequebatur David ad mortem, ne regnum Saulis transiret ad eum, et ad domum suam.
marg.|
.17.
Susceperunt me sicut.
id est aperte me persequentes cum maxima crudelitate.
marg.|
.18.
Et sicut catulus leonis
etc. quia cum hoc etiam querebant capere David occultis insidiis. Et ideo exclamavit David, dicens.
marg.|
.19.
Exurge domine preveni.
et loquitur de preterito per modum futuri, quia erat iam liberatus de inimicis suis, ut dictum est, sed facit hoc ad exprimendum statum in quo fuerat positus in persecutione, dicit igitur. Exurge Domine preveni eum, dando ei impedimentum, ne perveniat ad intentum, sicut dictum est primo Regum 23. quando cingebat David in modum corone, ne posset evadere, et ex ordinatione divina venit {3.539} subito nuntius dicens ad eum. Festina, et veni, quoniam diffuderunt se Philisthei super terram. et sic pro tunc dimisit persequi David.
Numérotation du verset
Ps. 16,ad litteram
marg.|
.1.
Et supplanta eum.
quod factum est quando Saul persequens David ad mortem, cecidit in manus eius, ita quod David poterat eum occidere, ut habetur primo Regum vigesimoquarto, et 26.b.
marg.|
.2. Eripe animam meam ab impio. id est a Saule.
marg.|
.3.
Frameam tuam.
id est me qui sum gladius tuus ad destructionem infidelium, aliter non potuisset interfecisse Goliam gigantem, nec toties debellasse Philistheos nisi divitia virtute pugnasset.
marg.|
.4.
Ab inimicis.
id est a Saule, et suis complicibus qui inimicantur tuis operibus in me.
marg.|
.5.
Domine a paucis.
id est a me, et viris meis qui pauci sumus respectu Saulis, et exercitus eius.
marg.|
.6.
Divide eos in vita eorum.
ita quod quandiu vivent, non possint nos contingere, nec capere.
marg.|
.7.
De absconditis tuis.
id est de divitiis temporalibus que divino iudicio, licet nobis occulto, frequenter conceduntur hominibus malis.
marg.|
{3.540} .8.
Adimpletus est venter eorum.
scilicet Saulis, et amicorum eius, qui erant pleni talibus bonis, propter potentiam regni temporalis.
marg.|
.9.
Saturati sunt.
Quia mali homines aliquando dispensatione Dei occulta non solum abundant bonis temporalibus sed etiam in multitudine prolis.
marg.|
.10.
Et diviserunt,
etc. quia etiam post mortem suam abundant filii eorum. Vel aliter, quia cum Saule mortui sunt in monte Gelbe illi qui erant fortes, et robusti, et sic relicta sunt bona eorum parvulis suis remanentibus, et qui respectu interfectorum erant nullius momenti, sed quia David non confidebat in talibus bonis temporalibus, et terrenis, sed in spiritualibus, et eternis, ideo subdit.
marg.|
.11.
Ego autem in iustitia apparebo,
scilicet legali que continet omnes virtutes.
marg.|
.12.
Apparebo in conspectui tuo.
in presenti per gratiam, et in futuro per gloriam, et ideo subditur.
marg.|
.13.
Satiabor cum apparuerit gloria tua.
que satiat appetitum humanum, eo quod ibi consequitur bonum infinitum.
marg.|
Moraliter potest exponi Psalmus iste de quolibet fideli posito in magna tribulatione corporis, et anime, petenti inde misericorditer divinitus liberari, et secundum predicta littera potest faciliter applicari.
Numérotation du verset
Ps. 16,moraliter
marg.|
{3.535} .1.
Exaudi domine iustitiam meam,
etc. Psalmus iste est oratio David pro sua liberatione a Saulis persecutione, pro qua fecit plures psalmos. Nam ista persecutio fuit longa. Moraliter autem, est oratio viri iusti in persecutione demonis, vel hominis mali positi, petentis inde divinitus liberari. Circa quod sciendum, quod talis oratio est exaudibilis propter tria, scilicet propter patientis innocentiam, et propter Dei iustitiam, et propter persequentis malitiam. Quantum ad primum dicitur. Exaudi domine iustitiam meam. quasi diceret, innocens sum in hoc casu. Ideo subditur.
marg.|
.2.
Auribus percipe orationem meam,
etc. scilicet factam, sed veracibus, contra illos de quibus dicitur Eccl. 2.c. Ve duplici corde, et labiis sceleratis. Quantum ad secundum dicitur.
marg.|
{3.536} .4.
De vultu tuo iudicium meum prodeat,
etc. Quasi diceret ab eo non potest procedere, nisi iustum.
marg.|
.6.
Probasti cor meum.
Quia patet intuitu tuo, et non intuitu hominum. 1Rg. 16.b. Homo videt que parent, Deus autem intuetur cor.
marg.|
.7.
Et visitasti nocte.
id est persecutionis tempore, sicut medicus visitat egrum propinando ei medicinam amaram, ad consequendum sanitatem.
marg.|
.8.
Igne me examinasti.
In fornace tribulationis.
marg.|
.9.
Et non est,
etc.
iniquitas.
que nunc imponitur mihi.
marg.|
.10.
Ut non loquatur os meum.
propriis me manibus vindicando, sic enim solent loqui homines ex ira.
marg.|
.11.
Propter verba labiorum.
quibus dixisti Mt. 5.f. Qui te percusserit in unam maxillam, prebe ei et alteram.
marg.|
.12.
Ego custodivi
etc. patienter sustinendo sine percussione.
Numérotation du verset
Ps. 16,moraliter
marg.|
{3.537} .1.
Perfice gressus,
etc. id est in consiliis evangelicis, qui se habent ad precepta, sicut semita ad viam communem, quia brevior est illa,
marg.|
.2.
Ut non moveantur
etc. de perfectione evangelica.
marg.|
.3.
Ego clamavi,
etc. Tanquam gratus de liberatione mea preterita, ideo.
marg.|
.4.
Inclina aurem
etc. ad me liberandum de ista, quia gratitudo de beneficio accepto dispositio ad impetrandum aliud de futuro.
marg.|
.5.
Mirifica misericordias
etc. id est fac eas mirabiles in me, quia non possum liberari sine te. Circa tertium, scilicet nequitiam persequentium dicitur.
marg.|
.6.
A resistentibus
etc. Cuiusmodi sunt demones, et iniqui homines.
marg.|
{3.538} .7.
Custodi me,
etc. ne possunt mihi finaliter prevalere.
marg.|
.8.
Sub umbra,
etc. scilicet tue misericordie, et iustitie.
marg.|
†
Protege me,
etc. ab eorum impugnatione.
marg.|
.11.
Inimici mei,
etc. Diversis tentationibus, et machinationibus.
marg.|
.12.
Adipem,
etc. Abiicientes a se omnem misericordiam erga me.
marg.|
.13.
Os eorum.
id est contra Deum blasphemiam.
marg.|
.14.
Proiicientes me.
idest intendentes proiicere me ab omni honore.
marg.|
.15.
Nunc circundederunt.
ne possim evadere.
marg.|
.16.
Oculos,
scilicet avertentes eos a te.
marg.|
.17.
Susceperunt.
id est nimis crudeliter tractaverunt me.
marg.|
.19.
Exurge.
per ostensionem potentie tue.
marg.|
.19.
Preveni eum.
id est eos fraudando a proposito suo.
Numérotation du verset
Ps. 16,moraliter
marg.|
{3.539} .2.
Eripe animam meam ab impio.
id est diabolo.
marg.|
.3.
Frameam tuam.
id est potentiam temporalem quam dedisti malis hominibus qua nocent bonis, aufer ab eis.
marg.|
.5.
Domine a paucis de terra,
etc. id est a iustis qui pauci sunt comparative, separa malos ne possint eis nocere.
marg.|
.7.
De absconditis.
id est auro, argento, et lapidibus pretiosis, que tu {3.540} creasti in occultis terre.
marg.|
.8.
Adimpletus est venter eorum.
nam per hec haberi possunt omnes delicie.
marg.|
.9.
Saturati sunt.
quia fecundi sunt in prole cui relinquunt bona temporalia, et in hoc reputantur felices a mundanis. Sed quoniam perfecti talia contemnunt, subditur in persona iusti.
marg.|
.11.
Ego autem in iustitia apparebo conspectui tuo.
in presenti iuste vivendo.
marg.|
.13. Satiabor cum apparuerit gloria tua. in futuro.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 16), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_16)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 16), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_16)
Notes :