Nicolaus de Lyra

Psalmus 14

Numérotation du verset Ps. 14,1 

¶ Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 14) D30 ΩP Rusch Ps-G , def. C
1 David Ω X] + de exemplo et magisterio Christi de apostolis et de sanctis D30
Numérotation du verset Ps. 14,I 

Domine quis habitabit
in tabernaculo tuo ¦
aut quis requiescet in monte sancto tuo ?
Numérotation du verset Ps. 14,2 II

Qui ingreditur
sine macula ¦
et operatur iustitiam.
Numérotation du verset Ps. 14,3 III

Qui loquitur veritatem
in corde suo ¦
qui non egit dolum in lingua sua.
Numérotation du verset Ps. 14,IV 

Nec fecit proximo suo
malum ¦
et opprobrium non accepit
adversus proximos suos.
Numérotation du verset Ps. 14,4 V

Ad nihilum deductus est in conspectu eius
malignus ¦
timentes autem
Dominum glorificat.
Numérotation du verset Ps. 14,VI 

Qui iurat proximo suo
et non decipit† 2
2 <divisio.> decipit+ D30 , decipit ΩP
Numérotation du verset Ps. 14,5 

qui pecuniam suam non dedit ad usuram ¦
et munera super innocentem3 non accepit.
3 innocentem Ps-G (Q* V D) D30 (innocentê) Ω ΩP Ed1530 Clementina cum Ps-R hebr innocentes Cor2 (antiq. INNOCENTES similiter et Aug. et Cassiod. et grecus sed hebr. INNOCENTEM ; primis autem standum est) Rusch Weber
Numérotation du verset Ps. 14,VII 

Qui facit hec ¦ non movebitur in eternum.

Psalmus 14

Numérotation du verset Ps. 14,ad litteram 
marg.| {3.525} .1. Domine quis, etc. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo. Psalmus David. Ex quo apparet auctor psal. De materia autem huius dicunt aliqui, quod David fecit hunc psal. ad ostendendum quis esset dignus habitare in terra Israel in securitate, et absque transmigratione, scilicet ille, qui habet conditiones in hoc Psalmo descriptas, cum dicitur. Qui ingreditur sine etc. usque in finem Psalmi Promisit enim Deus illis illius terre habitationem, quandiu colerent eum, et facerent iustitiam, et eos de terra expellere quando facerent contrarium, ut patet Deu. 11. et in pluribus locis veteris testamenti. Et cum dicitur Domine quis, etc. per tabernaculum, et montem intelligitur civitas Ierusalem, cuius una pars erat in monte, et in illa fuit templum. Et per Ierusalem, que erat metropolis in Iudea intelligitur tota terra illa, et ad hoc potest satis applicari littera huius psal. Videtur tamen mihi, quod David fecit hunc psalmum pro sacerdotibus, et Levitis in templo ministrantibus domino, et ideo tenebantur ad maiorem perfectionem, quam communis populus, sicut ecclesie ministri, quam laici. Et secundum hoc dividitur iste psalmus in tres partes, quia primo David circa hoc movet questionem. secundo ponit solutionem questionis, ibi. Qui ingreditur. tertio conclusionem, ibi. Qui facit hec. Circa primum dicit.
marg.|  .2. Domine quis habitabit etc. id est quis est dignus tibi servire in loco sancto, ubi est arca testamenti ? Et dicit in tabernaculo, quia tempore David {3.526} arca fuit in tabernaculo, quod ei tetendit, ut habetur 1Par. 16.
marg.|  .3. Aut quis requiescet. hoc est, in quiete mentis, et corporis tibi serviet.
marg.|  .4. In monte. idest, in monte Moria quem elegit Deus, ut ibi fundaretur templum suo nomini dedicandum.
marg.|  .5. Qui ingreditur. Hic consequenter ponit David responsionem, describendo perfectionem, que in ministris domini requirebatur, cum dicitur. Qui ingreditur sine macula, scilicet corporis, et mentis, precipitur enim Leu. 21.c. quod homo de semine Aaron habens maculam corporalem repellatur a sacerdotio, ut plenius declaratum fuit ibidem, et multo magis est indignus ministrare Deo habens maculam mortalis culpe.
marg.|  .6. Et operatur. quia non sufficit declinare a malo, nisi etiam operetur bonum.
marg.|  .7. Qui loquitur. idest, prout existit in corde suo, et hoc facit quedam virtus, que a Philosopho 4. Ethicorum veritas nominatur, per quam homo talem in verbis, et factis se ostendit exterius qualis est interius.
marg.|  .8. Non egit. alium verbis decipiendo.
marg.|  .9. Nec fecit. in facto.
marg.|  .10. Et opprobrium. defectus eorum preteritos improperando, vel ad eorum infamiam aliis propalando.
marg.|  .11. Ad nihilum. quia secundum veritatem non est aliquo honore dignus, eo quod honor deferendus est alicui in testimonium sue virtutis, ut habetur 4. lib. Ethicorum.
marg.|  .12. Timentes autem. idest, vere virtuosos.
marg.|  .13. Glorificatur. eos manifeste, et publice honorando. Reverentia {3.527} enim delata alicui in testimonium sue virtutis etiam in secreto, vel coram paucis dicitur honor. Si autem hoc fiat publice, et coram multis, dicitur gloria quasi quedam claria, g, mutata in, c. a claritate dicta.
Numérotation du verset Ps. 14,ad litteram 
marg.|  .1. Qui iurat. quia facit iuramentum bonum, et tenet ipsum. In translatione Hieronymi iuxta Hebraicam habetur sic. Iurat, ut se affligat per ieiunia, et vigilias. carnem castigando, et non mutat iuramentum servando. Tamen ibi ponitur iuramentum pro voto, quia utrunque est obligatorium.
marg.|  .2. Qui pecuniam, etc.  ad usuram. etiam Gentili, ut dicit hic gl. Hebraica. Et per hoc videtur, quod iste Psalmus de perfectione sacerdotum, et non communis populi intelligatur, ut dictum est, quia lex Mosi permittebat communi populo tradere ad usuram alieno, qui non erat de gente Iudeorum, ut habetur Deut. 23. sed hoc non permittebatur sacerdotibus, qui debebant esse maioris perfectionis.
marg.|  .3. Et munera super. ad accelerandum ei iustitie iudicium. Cum{3.528} enim aliquis casus dubius accidebat in aliqua civitate extra Ierusalem, debebat reduci ad iudicium sacerdotum in Ierusalem, ut habetur Deut. 17. Et pro determinatione illius iudicii non erat licitum eis aliquid accipere pro mercede.
marg.|  .4. Qui facit hec. Hic consequenter David infert conclusionem, di. Qui facit, hec que dicta sunt in hoc Psalmo
marg.|  .5. Non movebitur. Id est, non amovebitur tanquam indignus a suo ministerio.
marg.|  .6. In eternum. Idest in vita presenti, nec etiam a premio in vita futura. Contraria vero faciens amovebitur, secundum quod dicitur Is. 22.e. Vade, et ingredere ad eum, qui habitat in tabernaculo ad Sobnam prepositum templi, et propter malitiam suam dices ei. Quid tu hic, aut quasi quis hic ? et subditur. Ecce te faciet dominus asportari, sicut asportatur gallus gallinaceus, etc.
marg.| Moraliter autem posset exponi psalmus iste de perfectione ministrorum ecclesie, et posset textus applicari de facili, sed pertranseo intendens sensui litterali.
Numérotation du verset Ps. 14,moraliter 
marg.| {3.525} .1. Domine quis, etc. Iste Psalmus videtur factus fuisse a David ad ostendendum perfectionem ministrantium in tabernaculo sive templo tempore veteris test.
marg.| Allegorice et Moraliter significatur perfectio ministrorum ecclesie. Circa quod primo movetur questio cum dicitur : Domine quis, etc. scilicet digne.
marg.| † In tabernaculo. Militantis ecclesie.
marg.|  .3. Aut quis requiescit in monte. scilicet ecclesie triumphantis post laborem militantis.
marg.|  .5. Qui ingreditur. Hic responsio, cum dicitur.
marg.|  .5. Qui ingreditur sine. scilicet mortalis culpe et infamie, nam {3.526} ecclesie ministri debent esse integre fame.
marg.|  .6. Et operatur iustitiam , scilicet abundantem, de qua dicitur Mt. 5.c. Nisi abundaverit iustitia vestra, etc. Maior enim debet esse iustitia ministrorum ecclesie, quam populi communis.
marg.|  .7. Qui loquitur veritatem in corde. sacram scripturam, que est verissima meditando.
marg.|  .9. Nec fecit proximo. sed magis bonum. nam per istas negationes intelliguntur opposite affirmationes. Ps. 36.e. Declina a malo, et fac bonum.
marg.|  .11. Ad nihilum deductus est in conspectu. Quia bonus prelatus malos a promotione repudiat, et timentes Deum promovet, et honorat.
Numérotation du verset Ps. 14,moraliter 
marg.| {3.527} .1. Qui iurat, etc. nam pro veritate observanda iurandum est etiam viris perfectis ne veritas pereat, ita tamen, quod iuramentum sit verum, iustum, et discretum.
marg.|  .2. Qui pecuniam suam non dedit ad usuram. sed per modum a Christo traditum. Luc. 9.e. Date mutuum, nihil inde sperantes.
marg.| {3.528} .3. Et munera super innocentem. idest ab innocente pro iustitie sue defensione, nam ad hoc tenetur iudex officio suo. Ponitur conclusio cum dicitur.
marg.|  .4. Qui facit hec. que dicta sunt.
marg.|  .6. Non movebitur in eternum. quia non movebitur a statu gratie, et sic perveniet ad statum glorie, que est eterna.
Numérotation du verset Ps. 14,additio 
marg.| {3.527} In Ps. 14. Domine quis habitabit, ubi dicitur in postilla. Videtur tamen mihi, quod David fecit hunc psalmum. Ea que in hoc psalmo ponuntur ad virtutem pertinentia, non videntur pertinere ad ministros ecclesie tantum prout postil. dicit, sed potius ad communem populum tanquam ea, que communiter requiruntur de necessitate salutis. Nam cum dicit : Qui ingreditur sine macula, intelligitur de macula mentis tantum, que est per culpam mortalis peccati, eo modo quo dicitur, Deu. 18.c. Absque macula eris coram domino Deo tuo, ubi loquitur toti populo, et non sacerdotibus tantum, ut ibidem patet. Similiter in prohibitione usurarum non legitur in veteri aliqua differentia inter sacerdotes, et populares, sed indistincte prohibentur eis usure, quantum ad Israelitas, unde Ex. 12. indistincte etiam permittebantur eis quantum ad alienas. Deu. 23. Similiter cum dicit. Et munera super innocentem non accepit, intelligitur plane contra eum, qui accipit munera pro condemnatione innocentis, quod prohibetur communiter. Deu. 16. Unde ex his, et aliis in hoc psalmo contentis, non sequitur quod iste Psalmus intelligatur de perfectione Sacerdotum, et non communis populi, sicut postil. ait, sed potius omnia in eo contenta videntur esse de necessitate salutis. Et ideo melius videtur dicendum cum glos. que in hoc loco distinguit tabernaculum a monte sancto, intelligendo tabernaculum pro presenti ecclesia, in qua est continua militia, iuxta illud Iob 7.a. Militia est vita hominis super terram. proprium est enim belli atque militantium in tabernaculis habitare unde, et contubernales milites dicuntur tanquam simul habentes {3.528} tabernacula. Ad quem sensum facit Hebraica veritas in qua ubi dicitur. Qui habitat, etc. habet, quis peregrinabitur in tabernaculo tuo, quia dicitur. 2. Cor. 5. Quandiu in hoc corpore sumus a Deo peregrinamur : Consequenter pro monte sancto intelligenda est ecclesia superior, in qua est vera requies. unde dicit. Quis requiescet in monte sancto tuo ? quia nullus in agone contendet, ubi non est visio pacis. Propheta igitur quia in presenti ecclesia propter corporalem cohabitationem bonorum cum malis, quidam licet indigni iactant se esse de ecclesia cum tamen vere non sint, querens a Deo dicit. Domine quis habitabit, seu quis peregrinabitur in tabernaculo tuo ? idest, in presenti ecclesia se sic habeat, ut in monte sancto tuo, scilicet in futura beatitudine sit dignus requiescere. Ad quod subditur responsio Dei : Qui ingreditur sine macula, etc. ubi ponuntur decem virtutes seu decem effectus virtutum notabiliter, ut habetur in gl. vide ibi. Et finaliter concludit. Qui facit hec non commovebitur in eternum, quia non solum requiescet, quod quandoque quodammodo in hac vita saltem imperfecte contingit, sed talem stabilitatem attinget, de qua posset dici, non movebitur in eternum, que non potest dici de requiescente in superiori ecclesia, de qua legitur in Psalmo Deus in medio eius non commovebitur.
Numérotation du verset Ps. 14,replica 
prol.| REPLICA. Psalmum. Domine quis habitabit in tabernaculo. postil. exponit specifice de heroicis. Burgens. autem generaliter de ecclesia. species autem generi non contradicit, et talis veritas inter postillato. et Burgens. sepe occurrit, de qua de cetero non fiet mentio, quia utraque pars stare potest in veritate.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 14), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_14)
Signaler un complément d'information

Notes :