Nicolaus de Lyra

Psalmus 83

Numérotation du verset Ps. 83,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 83) D30 ΩX Bari1 Rusch Ps-G
pro torcularibus
filiis
Chore
psalmus1.
1 In finem... psalmus] Canticum psalmus Asaph. Vox Ecclesie ad Dominum de Iudeis D30
Numérotation du verset Ps. 83,2 I

Quam dilecta
tabernacula tua Domine virtutum ¦
Numérotation du verset Ps. 83,3 

concupiscit et deficit2 anima mea in atria Domini.
2 deficit D30 Rusch Ps-G* ] defecit Ps-G (R F C I M* Q* Φ G* K V) Bari1 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 83,II 

Cor meum
et caro mea ¦
exultaverunt3
3 exultaverunt D30 Rusch Ps-G cum Ps-R] exultavit Ps-G
in Deum vivum.
Numérotation du verset Ps. 83,4 III

Etenim passer invenit sibi
domum ¦
et turtur
nidum
ubi4
4 ubi ΨB D30² (eras.) Rusch cum Ps-R ] sibi praem. plerique codd. et edd. D30* (ut vid.) Bari1 Cor2 (sic et grecus) Ed1455 (!), ubi sibi Ed1530
reponat5 pullos suos.
5 reponat F U D D30* (ut vid.) Ω Rusch cum Ps-R] ponat D30² (in ras.) Ed1455 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,IV 

Altaria tua
Domine virtutum ¦ rex meus
et Deus meus.
Numérotation du verset Ps. 83,5 V

Beati
qui habitant in domo tua Domine6 ¦
6 Domine ΩS Rusch Clementina cum Ps-R ] om. D30 Ps-G
in secula seculorum laudabunt te.7
7 te] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,6 VI

Beatus vir
cuius8* est auxilium abs te
8 cuius Ps-G (F² plerique codd. et edd.) D30 Bari1 cum Ps-R Ps-H ] cui Ps-G* (F* C) cum Ps-γ Ps-δ Hieron. ep. 106
ascensiones
in corde suo 9
9 suo] om. ΦG
disposuit
Numérotation du verset Ps. 83,7 

in valle lacrimarum ¦
in loco quem posuit.
Numérotation du verset Ps. 83,8 VII

Etenim
benedictionem10* dabit legis lator † 11
10 benedictionem M² ΨB D* D30 ΩS ΩX Ed1455 Ed1530 Ed1532 Clementina cum Ps-R, cf. LXX (R) ] benedictiones Cor2 (hebr. et anti. in plurali habent BENEDICTIONES cum greco) Bari1 Rusch Ps-G, benedictionis F M* Q, benedictione D² cum Ps-H |
11 legislator plerique codd. et edd. Q D30] legisdator R F I |
ibunt12
12 ibunt] + sancti V
de virtute
in virtutem13 ¦
13 in virtutem] in virtute F
videbitur
Deus deorum in Sion.
Numérotation du verset Ps. 83,9 VIII

Domine
Deus virtutum exaudi orationem meam ¦
auribus
percipe Deus Iacob.14
14 Iacob] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,10 IX

Protector noster
aspice Deus ¦
et respice
in faciem christi tui.
Numérotation du verset Ps. 83,11 X

Quia melior est dies una
in atriis tuis ¦
super millia.
Numérotation du verset Ps. 83,XI 

Elegi abiectus esse
in domo Dei mei ¦
magis quam habitare
in tabernaculis peccatorum.
Numérotation du verset Ps. 83,12 XII

Quia15
15 Quia D30 Bari1 Rusch Ps-G ] Quoniam ΩX cum Ps-R
misericordiam et veritatem
diligit 16
16 diligit] ÷ diligit÷ R² Q ΦP² G² K ΨB ( et in R3 ΦP² G² : post diligit in R² K ΨB : post deus); om. R* (spatio relicto) ΦP* G* rell. codd. et edd.
Deus ¦
gratiam
et gloriam
dabit17 Dominus.
17 dabit] om. ΦG
Numérotation du verset Ps. 83,13 XIII

Non privabit bonis
eos qui ambulant in innocentia18 ¦
18 innocentia Ps-G* (M* etc.) D30 Rusch ] innocentiam F* C M²
Domine19 virtutum beatus homo20* qui sperat in te.
19 Domine] + Deus R M* cum Ps-R LXX (R et Lucian.) |
20 homo Ps-G (plerique codd. et edd.) D30 Bari1 Rusch hebr. LXX Ps-R Ps-H Ps-Med (Clm343) ] vir Ps-G* (R F C I) cum Ps-δ et Hier. tract. p. 91 |

Psalmus 83

Numérotation du verset Ps. 83,ad litteram 
marg.| {3.1077} .1. Quam dilecta. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam super hagittith filiorum Core psal. In quo secundumHieronymi et doctores Hebreos apparet autor psal. vel autores, scilicet filii Core, non tamen dicunt utrum fuerit factus ab uno eorum vel a pluribus. De materia vero huius psalmi dicunt doctores Hebrei, quod psalmus iste exprimit desiderium filiorum Israel existentium in captivitate ad templi reedificationem. Sed salvo meliori iudicio videtur mihi, quod magis exprimat desiderium sanctorum adhuc in hac valle miserie degentium deveniendi ad gaudium supernorum civium, de quorum numero erant filii Core, spiritum propheticum habentes. Et secundum hoc ista dictio hagittith in duplici significatione deservit, quia signat instrumentum musicum cui appropriatur cantus huius psalmi, et quia signat torcular, ut supra dictum est plenius psalmo 80. eo quod iste psalmus proprie cantabatur in mense Septembri collectis vindemiis, et in torcularibus expressis, {3.1078} scilicet in festo cetus, vel collecte, quod fiebat. 22. die huius mensis, ut habetur Levitici. 23. et Numeri. 29. In memoriam vel potius figuram collectionis sanctorum in regno celorum, propter quod illud festum dicitur celeberrimum, atque sanctissimum ibidem. Igitur secundum hoc psalmus iste dividitur in duas partes, quia primo ostenditur, quod felicitas superna debet super omnia concupisci. secundo subditur qualiter homo valeat ipsam adipisci, ibi : Beatus vir. Circa primum dicitur : Quam dilecta. idest, valde dilecta.
marg.|  .2. Tabernacula tua domine. id est angelorum. Et dicit tabernacula tua in plurali, propter diversos beatorum status secundum varia eorum merita, propter quod dicit salvator Io. 14.a. In domo patris mei mansiones multe sunt.
marg.|  .3. Concupiscit et deficit anima mea in atrio domini. quia omnis intellectus et affectus hominis existentis in via deficit a perfecta cognitione, et dilectione beatitudinis superne, secundum illud. 1Cor.b. Oculus non vidit, nec auris audivit, et in cor hominis non ascendit, que preparavit Deus his qui diligunt illum.
Numérotation du verset Ps. 83,ad litteram 
marg.| {3.1079} .1. Cor meum, etc. Fortes enim motus anime redundant ad corpus, sicut ex magno timore homines infrigidantur et pallescunt, et ex maxima ira calefiunt et erubescunt, et ideo cum anima fortiter exultat in Deo fit quedam redundantia in sensu corporeo. Consequenter ostendit, quod beatitudo superna quietat hominis appetitum, dicens.
marg.|  .2. Etenim passer invenit sibi domum. id est locum ad quiescendum. quasi dicat multo magis rationalis creatura habet locum in quo quietatur, et hec est beatitudo celestis, propter quod subditur.
marg.|  .3. Altaria tua domine virtutum rex meus et Deus meus. id est angelorum, supple sunt illa in quibus quietatur appetitus humanus. Et vocat hic altaria electorum diversa consortia, secundum varia eorum merita, quia in illis iugiter offeruntur sacrificia divine laudis, propter quod subditur.
marg.|  .4. Beati qui habitant in domo tua domine. id est in celesti beatitudine.
marg.|  .5. In secula seculorum laudabunt te. In Hebreo habetur, Selah. ubi nos habemus in secula seculorum, et secundum doctores Hebreos illa dictio signat perpetuitatem a parte post, et propter hoc Hieronymitranstulit semper. Talis autem laudatio perpetua non potest verificari ad litteram de laude celebrata in templo post captivitatem Babylonicam reedificato. Tum quia illud templum duravit tantum 420. ann. secundum Hebreos. Tum quia medio tempore laus divina fuit interrupta, scilicet tempore Antiochi illustris, qui posuit ibi abominandum idolum, et fecit ibi immolari carnes suillas, et animalia immunda secundum cultum idolorum, 1. Machab. 1.
marg.| {3.1080} .6. Beatus vir. Hic consequenter ostenditur qualiter homo beatitudinem supernam valeat adipisci, et primo ostenditur, quod hoc non potest fieri sine speciali Dei adiutorio. secundo ad hoc porrigitur deprecatio, ibi. Domine Deus virtutum. Circa primum dicitur. Beatus vir, scilicet in spe, que est certa expectatio future beatitudinis.
marg.|  .7. Cuius est auxilium abs te. Idest, a te. Iste enim due prepositiones, abs, et a, idem signant. quasi dicat ad beatitudinem supernam nullus potest attingere nisi per tuum auxilium speciale, quia excedit facultatem creature, sed ille qui ad hoc per te dirigitur, potest attingere. Et modus subditur, cum dicitur.
marg.|  .8. Ascensiones in corde suo disposuit. id est gradus virtutum per quos ascenditur ad celum, quos homo gratia Dei illuminatus in se disposuit, quia usus liberi arbitrii cum Dei gratia ad meritum concurrit.
marg.|  .9. In valle lachrymarum. hoc est, in statu presentis miserie, in quo est meritum et demeritum.
marg.|  .10. In loco quem posuit. id est constituit ipse Deus ad merendum vitam beatam, et per lachrymationem, et fletum, secundum quod dicit Salvator Mt. 5.a. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.
marg.|  .11. Etenim benedictionem dabit legislator. Hic est Christus legislator evangelii, qui dat benedictionem gratie sue lugentibus pro remissione culpe commisse, et pro dilatione celestis glorie, et de talibus subditur.
marg.|  .12. Ibunt de virtute in virtutem. semper proficiendo in augmento gratie, donec perveniant ad terminum visionis beate, ideo subditur.
marg.|  .13. Videbitur Deus deo rum. id est sanctorum et angelorum et electorum, qui dicuntur dii participative.
Numérotation du verset Ps. 83,ad litteram 
marg.| {3.1081} .1. In Sion. celesti, de qua dicitur Hbr. 12.f. Accessit ad Sion montem, et civitatem Dei viventis Ierusalem celestem, et multorum milium angelorum frequentiam.
marg.|  .2. Domine Deus. Hic consequenter ponitur deprecatio pro auxilio divino impetrando ad hanc beatitudinem consequendam, primo Psalmista deprecationem istam prosequitur, secundo ad commendationem superne beatitudinis revertitur, ibi. Quia melior est. Circa primum dicit Psalmista in persona fidelium. Domine Deus. id est angelorum, ut frequenter dictum est.
marg.|  .3. Exaudi orationem meam. Perducendo ad beatitudinem.
marg.|  .4. Auribus percipe. Ostendendo per effectum.
marg.|  .5. Deus Iacob. Quod dicitur eo quia fecit Deo speciale votum, ut dictum est sup. 80.
marg.|  .6. Protector noster. Contra insultus demonum.
marg.|  .7. Aspice Deus. Preces nostras acceptando, sicut dicitur Gn. 4.a. Respexit dominus ad Abel, et ad munera eius.
marg.|  .8. Et respice, etc. Illi qui exponunt psalmum istum de desiderio existentium in captivitate Babylonica, ad templum reedificandum, exponunt hoc de Zorobabel et aliqui alii de Nehemia sacerdote, sed utrumque infringitur. Tum quia Zorobabel non fuit rex nec per consequens inunctus, unde posset dici Christus. Similiter Nehemias non fuit sacerdos summus, qui solus consecrabatur per inunctionem proprie dictam, sicut declaratum fuit Leu. 4. Tum quia secundum Hebreos Iudei non habuerunt aliquam unctionem regum vel pontificum post captivitatem Babylonicam, propter quod etiamRabbi Salomon exponit hoc de David, ut sit sensus, quod oratio populi reversi de captivitate sit exaudibilis per merita eius, sicut Moyses in sua oratione allegabat merita patrum Abrahe Isaac, et Iacob Ex. 32. Sed quia sicut dictum est Psalmus iste non potest convenienter exponi ad litteram de statu populi Israel inter captivitatem Babylonicam et adventum, {3.1082} Christi, ideo melius exponitur de Iesu Nazareno, qui est vere Christus antonomasice dictus, quia per eius meritum omnes orationes ecclesie habent effectum, propter quod in omnibus orationibus ecclesie ponitur in fine. Per dominum nostrum Iesum Christum, etc. vel aliquid simile.
marg.|  .9. Quia melior est. Hic revertitur Psal. ad ostendendum excellentiam superne beatitudinis, propter quod est summe desiderabilis, dicens. Quia melior est dies una in atriis tuis. id est in celestibus consortiis, ut predictum est supra.
marg.|  .10. Super millia, scilicet bonarum dierum, que possent haberi in presenti vita, ideo.
marg.|  .11. Elegi abiectus esse. id est in humilitate vivere sine qua ad illam beatitudinem non potest perveniri, secundum dictum salvatoris, Luc. 18.d. Quicumque non receperit regnum Dei, ut puer, non introibit in illud. idest, per humilitatem, ut puer parvulus.
marg.|  .12. In domo Dei mei. idest, in ecclesia militante, que est domus Dei inferior sicut ecclesia triumphans est domus Deus superior.
marg.|  .13. Magis quam habitare in tabernaculis peccatorum etc. in excellentiis superborum, quia superbia includitur in omni peccato mortali, per quod homo subtrahit se a debita obedientia Dei.
marg.|  .14. Quia misericordiam et veritatem. Idest, iustitiam.
marg.|  .15. Diligit Deus. Propter quod se concomitantur in operibus divinis.
marg.|  .16. Gratiam. In presenti.
marg.| .17. Et gloriam. In futuro.
marg.|  .18. Dabit dominus. Vere humilibus propter quod dicitur. Pro. 29.d. Humilem spiritu suscipiet gloria, et Iac. 4. dicitur. Deus super bis resistit, humilibus autem dat gratiam.
marg.|  .19. Non privabit bonis, scilicet gratie et glorie.
marg.|  .20. Eos qui ambulant in innocentia. Licet frequenter priventur in presenti bonis temporalibus, propter hoc concluditur in fine.
marg.|  .21. Beatus homo qui sperat in te. Per spem formatam caritate, et non in bonis transitoriis et caducis.
Numérotation du verset Ps. 83,moraliter 
marg.| {3.1077} .1. Quam dilecta. Psalmus iste secundum sensum litteralem exprimit desiderium perfectorum, reputantium vitam istam miseriam, {3.1078} et de ipsa exire desiderantes, cum Paulo dicentes, Phili. 1.d. Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo. et sic patet quod sensus litteralis est etiam moralis, ideo non est hic alia moralitas requirenda.
Numérotation du verset Ps. 83,additio 1 
marg.| {3.1083} In Ps. 83. Quam dilecta, ubi dicitur in postil. Concupiscit, et deficit anima mea.
marg.| Quidam exponunt hec verba, scilicet concupiscit et deficit anima mea, aliter sic, scilicet ut anima ex vehementia concupiscentie seu desiderii tendendi in Deum perfecte (quod quidem desiderium in hac vita non completur.) Deficit. id est affligitur eo modo quo dicitur. Defecerunt oculi mei in eloquium tuum dicentes. Quando consolaberis me, cuius ratio est, quia spes, que differtur, affligit animam, Prover. 13.b. Et hec sententia videtur magis consona littere, in qua nulla fit mentio de cognitione, sed solum de affectu et defectu, qui proprie intelligantur, cum dicitur. Concupiscit et deficit modo predicto. neque contra hoc est, quod sequitur. Cor meum et caro mea exultaverunt, etc. quia cum gaudio caritatis stat languor dilationis, iuxta illud Cant. 2.b. Amore langueo, etc.
Numérotation du verset Ps. 83,additio 2 
marg.| In eod. psal. ubi dicitur in postil. Consequenter ostendit, quod beatitudo superna quietat hominis appetitum.
marg.| Hec ratio quam post. assignat ad ostendendum, quod beatitudo superna quietat hominis appetitum, sumpta ex hoc, quod passer et bruta animalia inveniunt locum ad quiescendum, non videtur habere efficaciam, quia multi etiam philosophorum posuerunt finem ultimum in corporalibus delectationibussecundum quos etiam rationalis creatura in talibus quietatur, ut in 1. EthicorumUnde propter planum intellectum huius versus, scilicet Etenim passer, etc. quidam exponunt totum illud quod legitur a principio psal, scilicet Quam dilecta tabernacula tua, usque ibi. Beati qui habitant. exclusive de tabernaculis manufactis, scilicet materialibus in quibus Deus colebatur et ubi arca testamenti residebat, ad que tabernacula devoti in remotis agentes maxime per desiderium tendebant, unde et David cum ab arca domini et eius tabernaculo habuisset separari, dixit. Si invenero gratiam in oculis domini, reducet me, et ostendet mihi eam et tabernaculum suum. 2Rg. 15.f. unde in persona cuiuslibet talium psal. dicebat. Quam dilecta tabernacula tua, etc. similiter et. Concupiscit et deficit anima mea, etc. Maxime enim desiderabant iusti iuxta talia tabernacula collocari, ut ad Dei cultum manciparentur. Secundum quem sensum intelligendum est, quod dicitur : Etenim, passer invenit sibi domum, etc. eo modo quo salvator dicit Luc. 9.g. Vulpes foveas habent, et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet ubi caput suum reponat, etc. quasi dicat Psalmista. Passeres quandoque nidificant in templo Dei, et ubi sunt eius altaria, ubi ego collocari seu habitare desidero. Et secundum hanc expositionem congruentius continuatur littera, que dicit. Et turtur nidum, ubi reponat pullos suos, cum hoc quod sequitur immediate. Altaria tua domine virtutum, quam secundum expositionem post. est enim sensus talis. Et enim passer invenit sibi domum, et turtur nidum iuxta altaria tua domine virtutum, ubi ego desidero cohabitare. Et nota, quod ubi translatio nostra habet turtur. Hebraica veritas habet hirundo, quod magis consonat huic expositioni, cum hirundo communiter in magnis edificiis consuevit nidificare. Quod autem sequitur. Beati qui habitant in domo tua, intelligitur de domo celesti, prout post. exponit, unde convenienter Psal. fecit mentionem primo de desiderio iustorum ad tabernacula manufacta propter cultum Dei ibidem exhibendum, ut ex hoc magis ostenderetur vehementia desiderii ipsorum ad habitandum in domo celesti, ubi beatificantur, de quo dicit. Beati qui habitant in domo tua. quasi diceret, tabernacula tua, scilicet huius ecclesie militantis sunt tam dilecta quod in eis cor et caro exultant in Deum. Sed hec exultatio est imperfecta, propter quod inducit exemplum, dicens. Sicut passer invenit sibi domum, etc. ad insinuandum, quod hec exultatio quodammodo est brutalis in comparatione celestis exultationis, eo quod non beatificat nec participat eternitatem. Que tamen duo facit habitatio in domo celesti. Primum ostendit, cum dicit, Beati qui habitant in domo tua, Secundum, cum dicit. In secula seculorum laudabunt te.
marg.| Consequenter dicit. Beatus vir cuius est auxilium a te. ubi ostendit quando habitatio domus celestis in qua homo eternaliter beatificatur haberi possit, et exponatur totum sicut in Postilla : excepto, quod in hoc loco translatio nostra in quibusdam deviat ab Hebraica veritate : nam ubi nos habemus : Ascensiones in corde suo disposuit in valle lachrymarum inloco quem posuit. Hebraica veritas sic habet. Semite in cordibus suis transeuntes in valle lachrymarum fontem posuerunt eum. Etenim benedictiones, etc. Cuius sensus ad propositum talis esse videtur, scilicet quod vir ille, qui est beatus in spe : eo, quod habeat auxilium divinum ad hoc, ut in beatitudinem tendat, habet semitas suas in corde suo, scilicet tendendi in beatitudinem ad quam non per latam vitam, sed per strictam, que semita est, homo deducitur, ut Mt. 7. Et mutatur singulare in plurale prout frequenter in scripturis contingit.
marg.| Consequenter ostendit, que sunt iste semite in quibus homo habet auxilium divinum, ut in veram beatitudinem tendat, et hoc cum dicit. Transeuntes in valle lachrymarum fontem posuerunt eum.
marg.| Pro quo sciendum, quod Christus, qui veras semitas tendendi in beatitudinemhominibusostendit (de quibus semitis Isa. 2.a. Ambulavimus in semitis suis.) precipue et succincte hoc legitur ostendisse{3.1084} Marc. 16.d. cum apostolis precepit. Euntes in mundum universum, etc. Qui crediderit et baptizatus fuerit, etc. Transeuntes, igitur Apostoli de mandato Christi. In valle lachrymarum, scilicet in universum mundum Fontem, scilicet baptismum, Posuerunt eum, scilicet auxilium divinum, de quo prius dixerat, qui quidem fons, scilicet baptismum proprie prestat auxilium divinum tendendi in beatitudinem cum verbis Christi, que sunt forma sacramenti, de qua dicit, Etenim benedictionem dabit legislator. Et nota, quod ubi nos habemus benedictionem in singulari, Hebraica veritas habet benedictiones in plurali. Quod potest intelligi de aliis sacramentis, in quibus benedictio Christi, scilicet gratia a Christo derivata augetur seu confertur. Item ut ostenderet, quod ille fons baptismalis habet efficaciam instrumentaliter ad tendendum in beatitudinem presupposita tamen fide recta, prout in verbis Salvatoris predictis ostenditur, idcirco antequam dixisset Psalmista, Fontem posuerunt eum, premisit. Semite in cordibus suis. Fides enim formata proprie sunt semite tendendi in divinam cognitionem et amorem, etc.
Numérotation du verset Ps. 83,additio 3 
marg.| In eo. Psal. ubi dicitur in postil. In secula seculorum laudabunt te. In Hebreo habetur Cela.
marg.| Hec dictio Cela licet secundum aliquos Hebreorum doctores minus sentientes significat perpetuitatem, secundum tamen doctores Hebraicos in eadem lingua magis eruditos, et secundum doctores nostros hoc non significatur. Primum patet, nam Rabbi Abenhazra supra Ps. 3.f. Domine quid multiplicati, etc. dicit, quod hec dictio Cela nihil significat, sed ponitur in quibusdam locis ad supplendum modulamen cantus, ad quod duas rationes inducit.
marg.| Prima est, quod hec dictio, scilicet Cela non invenitur in tota sacra scriptura veteris testamenti, nisi solum in Psalterio, quod ordinatum fuit, ut cantaretur. Similiter in cantico Habacuc, quod est per modum psalmi et hoc est verum. Ex quo sequitur quod si perpetuitatem, significasset, cum in plurimis locis sacre scripture intentio perpetuitatis habetur, quod ibidem aliquando hec dictio Cela interponeretur.
marg.| Secunda ratio est, quia hec dictio Cela ponitur sepe in psalterio, et in predicto cantico Habacuc, ubi nullo modo significat perpetuitatem, seu sempiternitatem. unde sup. in Psalmo Exultate Deo . ubi translationostra dicit, Probavi te apud aquam contradictionis, in Hebreo super additur Cela, similiter Habacuc. 3.a. ubi dicitur. Deus ab austro veniet, et sanctus a monte Pharan, superadditur in Hebraico Cela. Sed constat, quod probatio apud aquam contradictionis non fuit perpetua. Similiter nec adventus Dei de monte Pharan, et sic invenitur in aliis locis, ubi nulla perpetuitas habet locum Hier. etiam videtur esse istius opinionis, quod patet ex hoc. Nam numquam invenitur, quod ipse transtulisset istam dictionem Cela, sed semper dimisit eam, ac si non esset ibi posita, sicut patet in hoc psalmo. Nam ubi dicitur. Auribus percipe Deus Iacob. super additur in Hebraico Cela. in cuius loco nihil posuit, et sic fecit per totum Psalterium, unde manifestum est, quod qui apposuit in hoc loco semper, hoc fecit preter mentemHieronymi, cum in nullo alio loco inveniatur hanc dictionem Cela transtulisse. Secundum vero glossam nostram hec dictio Cela, significat diapsalma, ubicumque n. in Psalterio cela ponitur, licet Hieronymus nihil loco eius ponat. glossa nostra ponit ibi diapsalma, quod significat secundum Catholicon requiem distincte continuationis, scilicet, pausationem.
marg.| Cassiodorus autem dicit, quod diapsalma ubicumque repetitum fuerit fit per quamdam sonorum mutationem. Patet igitur quod secundum hos doctores, Cela non dicit perpetuitatem, unde, quod in translatione nostra dicitur in hoc versu. In secula seculorum laudabunt te. non habetur ex hac dictione Cela, sed ex alia dictione, que ponitur in Hebreo, scilicet, Od. quod communiter significat ultra et quandoque perpetuitatem, et in Ps. 95. Dominus regnavit in seculum et ultra.
Numérotation du verset Ps. 83,additio 4 
marg.| In eo. psal. Quam dilecta. ubi dicitur in postil. Quia misericordiam et veritatem.
marg.| Ubi translatio nostra habet. Quia misericordiam et veritatem diligit Deus. Hebraica veritas sic dicit. Quia sol et scutum seu protector et Deus. Et nulla verba ponuntur ibi equivoca, ex quibus ista varietas posset oriri. Sensus autem horum verborum iuxta Hebraicam veritatem talis videtur esse, dicturus enim Psal. Gratiam et gloriam dabit dominus. premisit quomodo Deus hoc dat. Pro quo sciendum quod cum aliqua forma introducitur ab agente de novo in aliquo, quandoque post introductionem forme non est necessaria actio agentis ad illius forme conservationem. Sicut cum ignis introducit formam ignis in aliquo subiecto. Quandoque tamen est necessarius continuus influxus agentis in subiecto, etiam post introductionem forme ad ipsius forme conservationem, sicut fit in illuminatione. Corpus enim luminosum, non solum introducit in aere disposito formam luminis de novo, sed etiam requiritur eius influxus continuus ad conservationem illius forme introducte, sic, quod cessante tali influxu statim cessat illa illuminatio. Et isto modo dominus dat gratiam et gloriam, scilicet quod non solum eam {3.1085} infundit, sed etiam per influxum continuum quandiu durat eam conservat. Cuius ratio est, quia gratia secundum Augustinum in libro de natura et gratia, est quedam lux anime. Similiter et gloria que est gratia consummata secundum eundem, et quia nulla lux inter corporalia luce solis est lucidior, idcirco comparat Deum in conferendo gratiam et gloriam soli, non habens aliquod lumen sensibile altius cui ista compararentur. Consequenter quia constitutus secundum statum presentis vite adhuc indiget, ut eum auxilium divinum protegat contra tentationum impulsum, ut in gratia perseveret usque ad finem vite, prout etiam Aug. dicit in libro de perseverantia, idcirco Psalmista vocat Deum protectorem seu scutum, respectu eorum qui in gratia constituti per illuminationem divinam, et per eius protectionem in eadem perseverant usque ad glorie consecutionem.
prol.| $replica
prol.| REPLICA. In Psalmo Quam dilecta. Cum Postil. in littera illa, Et enim passer invenit sibi domum, etc. ostendit, quod beatitudo superna quietat hominis desiderium faciens talem rationem. Si animalia bruta Dei providentia inveniunt sui appetitus quietationem, multo amplius rationabilia. Quam deductionemBurgens. dicit non habere efficaciam, quia multi philosophi posuerunt beatitudinem in corporalibus delectationibus Ecce pro Deo quam efficaciter Burgens.efficacem rationem Postil. vult infirmare. Efficacia enim rationis postillatoris fundatur super regula que a nullo docto negatur, videlicet, Si illud quod minus videtur inesse inest, et id quod magis. Id autem quod infert ex consequenti, {3.1086} sola beatitudo superna quietat appetitum rationabilem. Hoc probat B. Aug. in libro confess. d. Inquietum est cor meum Deus donec quiescat in te. Illud autem quod Burgens.contra illam subsumptionem adducit de philosophis, error est, non igitur valet factum Philosophorum. Illi enim loquuntur de quietatione irrationabilis appetitus, quia bestialis. Si enim nulla ratio adesset experientia docuisset in nulla re causata et finita rationabilem appetitum quietari. Super fundamento igitur erroneo Burgens. fundat aliam illius desiderii, de quo hic sermo quietationem sed erroneam. Secundum falsum quod dicit Burgens. est quod videlicet totum principium psal. exponatur de tabernaculis manu factis, ad que devoti sic afficiuntur, sicut hic dicit. Et si secundum Iudaismum haberet huiusmodi expositio colorem, tamen secundum evangelium sapit errorem, quia dicitur Ioham. 4.c. Venit hora quando neque in Ierosolymis, neque in monte hoc adorabitis patrem, sed veri adoratores adorabunt patrem in spiritu et veritate. Cuius enim appetitus ex vehementia deficeret in re manu facta, nisi accipiendo signum pro signato, ut si affecto Christi sepulchrum, verius Christum sepultum, prout beatus Amb. dicit in sermone paschali, Quid inquit quesierunt mulieres in sepulchro nisi Iesum ? Quid vos queritis in ecclesia nisi Salvatorem ? Manufacta enim omnia plus deficiunt appetitui rationabili quam appetitus rationalis tabernaculis manufactis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 83), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_83)
Signaler un complément d'information

Notes :