Psalmus 68
Numérotation du verset
Ps. 68,1
¶ In finem
¶Codd. : (Ps.68)
D30
Ω
M ΩF ΩX ΩP
Δ (ω1
)
Rusch
Ps-G
pro his qui commutabuntur
ipsi David1.
1 ipsi David ΩX] David
Ps-G
, psalmus David. Vox Christi cum pateretur
D30
Numérotation du verset
Ps. 68,2 I
Salvum me fac Deus ¦
quoniam intraverunt aque
usque ad animam meam.
Numérotation du verset
Ps. 68,3 II
Infixus sum
in limo2 profundi ¦
2 limo
D30
ΩF ΩP ΩX Δ
P10489 Rusch
] limum
Ps-G
et non est
substantia.
Numérotation du verset
Ps. 68,III
Veni
in altitudinem3 maris ¦
3 altitudinem
D30
Δ ΩP
Rusch
] altitudine ΩF ΩX (
? macul.
)
P10489²
(
super ras.
), altitudines
Ps-G
et tempestas demersit4* me.
4 demersit
D30
ΩP
Ps-G
] dimersit
Rusch
Numérotation du verset
Ps. 68,4 IV
Laboravi
clamans†
rauce5 facte sunt fauces mee ¦ defecerunt oculi mei
5 rauce
Ps-G D30
ΩX
ω
1
P10489 Rusch
] sauce
ω²
dum spero
in Deum meum6*.
6 Deum meum
Ps-G D30
Δ ΩP ] Deo meo
Rusch Ps-G
| <divisio.> clamans+ Δ] clamans’
D30
ΩX
Numérotation du verset
Ps. 68,5 V
Multiplicati sunt
super capillos capitis mei ¦
qui oderunt me gratis.
Numérotation du verset
Ps. 68,VI
Confortati sunt
qui
persecuti sunt7 me8 inimici mei iniuste ¦ 9
7 persecuti sunt
Ps-G D30
ΩF ΩX Δ
P10489
] persecuntur ΦRGV
Ω
M
cum Ps-R
|
8 me]
om.
ΩF
|
9
<divisio.> mei iniuste ¦ Δ ΩX] mei ¦ iniuste Ω
M
|
que non rapui tunc exsolvebam.
Numérotation du verset
Ps. 68,6 VII
Deus
tu scis insipientiam meam ¦
et delicta mea
a te non sunt abscondita.
Numérotation du verset
Ps. 68,7 VIII
Non erubescant
in me
qui exspectant
te Domine ¦ Domine virtutum.
Numérotation du verset
Ps. 68,IX
Non confundantur
super me ¦
qui querunt te Deus Israel.
Numérotation du verset
Ps. 68,8 X
Quoniam
propter te sustinui opprobrium ¦
operuit
confusio faciem meam.
Numérotation du verset
Ps. 68,9 XI
Extraneus factus sum
fratribus meis ¦
et peregrinus
filiis matris mee.
Numérotation du verset
Ps. 68,10 XII
Quoniam zelus domus tue
comedit me ¦
et opprobria exprobrantium tibi
ceciderunt
super me.
Numérotation du verset
Ps. 68,11 XIII
Et operui
in ieiunio
animam meam ¦
et factum est
in opprobrium mihi.
Numérotation du verset
Ps. 68,12 XIV
Et posui vestimentum meum
cilicium ¦
et factus sum illis in parabolam.
Numérotation du verset
Ps. 68,13 XV
Adversum me
loquebantur10 qui sedebant
10 loquebantur
Ps-G
(F²
plerique codd. et edd.) D30
Ω
M ΩF ΩX ΩP P10489 Ps- δ] exercebantur Ps-R
Ps-G
(R F* C I)
in porta ¦
et in me psallebant
qui bibebant
vinum.
Numérotation du verset
Ps. 68,14 XVI
Ego vero
orationem meam
ad te Domine ¦ tempus beneplaciti Deus.
Numérotation du verset
Ps. 68,XVII
In multitudine misericordie tue
exaudi me ¦
in veritate salutis tue11.
11 tue2
Ω
M ΩF ΩX] mee
P10489
Numérotation du verset
Ps. 68,15 XVIII
Eripe me
de luto
ut non infigar ¦
libera me12
12 libera me
Ps-R Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Ω
M ΩP ΩX
ω
1
P10489
] liberer
Ps-γ Ps-G
(
C I
)
LXX
, liberar
Ps-G
(
R*
)
,
libera
Ps-G
(R²)
ab his qui oderunt me
et de profundis13* aquarum.14
13 profundis
Ps-δ Ps-G
ΩP
D30
] profundo
Ps-R Rusch
|
14
<divisio.> infigar me ¦ ΩP
|
Numérotation du verset
Ps. 68,16 XIX
Non me demergat
tempestas aque†
neque
absorbeat me profundum ¦ neque urgeat super me puteus os suum. 15
15
<divisio.> aque+ profundum ¦
ω
1] aque ¦… profundum Ω
M ; aque ’… profundum (
finis linee
) ΩX, aque profundum ¦ ΩP
Numérotation du verset
Ps. 68,17 XX
Exaudi me Domine
quoniam
benigna
est misericordia tua ¦ secundum multitudinem miserationum tuarum
respice in16 me.
16 in
F² Q² D30
Ω
M ΩF ΩX Δ
P10489 Rusch plerique codd. et edd. cum. Ps-R LXX
]
om. C Ps-G (R F* I Q*) Ed1455 Ed1530,
ad me
Ps-H
Numérotation du verset
Ps. 68,18 XXI
Et
ne avertas17* faciem tuam a puero
17 avertas
Ps-G D30
ΩF ΩP Δ
P10489 Clementina
] auferas
Rusch cum Ps-R
tuo ¦
quoniam tribulor
velociter
exaudi me.
Numérotation du verset
Ps. 68,19 XXII
Intende anime mee
et libera eam ¦
propter inimicos meos eripe me. 18
18
<divisio.> mee… eam ¦
D30 ω
1 ΩP] mee ¦… eam Ω
M ; mee ’… eam ¦ ΩX
Numérotation du verset
Ps. 68,20 XXIII
Tu scis improperium meum
et19 confusionem meam ¦ 20
19 et
Ps-G
D30 Ω
M ΩF ΩX
Rusch
]
om. P10489
|
20 meam]
om. Ps-G
| <divisio.> meum… meam ¦ Ω
M ΩP
ω
1] meum ’... meam ’ ΩX
|
et reverentiam meam.
Numérotation du verset
Ps. 68,21 XXIV
In conspectu tuo
sunt omnes qui tribulant me21 ¦ improperium22
21 tribulant me] tribulantes
M* Q*
ΦRGV
Cor2
(anti.
TRIBULANTES ME.
Hec littera plus appropinquat hebreo qui habet
ANGUSTIANTES ME
vel
ANGUSTIATORES MEI,
et Ieronimo qui habet
HOSTES MEI
quam littera illa que habet
QUI TRIBULANT ME
)
|
22 improperium
Rusch
] et
praem.
|
exspectavit cor meum
et miseriam.
Numérotation du verset
Ps. 68,22 XXV
Et
sustinui
qui
simul contristaretur
et non fuit ¦ qui23 consolaretur24 et non inveni. 25
23 qui
Ps-G (R M² G²
ΨB
V)
Δ ΩF ΩS ΩX
P10489 Rusch, cf. Ps-R
] et
praem. Ps-G D30
Ω
M ΩP
Clementina
|
24 consolaretur] + me
Ps-G
(
V
)
|
25 contristaretur et non fuit ¦ qui consolaretur
D30
Ω
M ΩP
ω
1] contristaretur ’ et non fuit qui consolaretur ’ ΩX
|
Numérotation du verset
Ps. 68,XXVI
Et
dederunt in escam meam26 fel ¦
26 escam meam
ω
1 ΩP
Rusch
] esca mea
Ps-G
(
Q W Φ
RGV
K
)
Cor2
(sic habet etiam Ieronimus) Ω
M
Ps-αδε Ps-Moz.
et in siti mea27
27 mea
Ps-G D30 Rusch
] meo ΩP
potaverunt me aceto.
Numérotation du verset
Ps. 68,23 XXVII
Fiat mensa
eorum
coram ipsis
in laqueum ¦
et in retributiones
et in scandalum.
Numérotation du verset
Ps. 68,24 XXVIII
Obscurentur
oculi eorum ne videant ¦
et dorsum eorum
semper incurva.
Numérotation du verset
Ps. 68,25 XXIX
Effunde
super eos
iram tuam ¦
et furor ire tue
comprehendat
eos.
Numérotation du verset
Ps. 68,26 XXX
Fiat habitatio
eorum deserta ¦ et in tabernaculis eorum non sit qui
inhabitet.
Numérotation du verset
Ps. 68,27 XXXI
Quoniam quem tu percussisti
persecuti sunt ¦ et super dolorem
vulnerum
eorum28
28 eorum ΩP] meorum
Ps-G D30, om.
ΩF
addiderunt.
Numérotation du verset
Ps. 68,28 XXXII
Appone
iniquitatem
super iniquitatem eorum ¦ et non intrent
in iustitiam tuam29.
29 iustitiam tuam
D30
Ω
M ΩF ΩX
ω
1
P10489 Rusch
] iustitia tua
Ps-G
ΩP
Numérotation du verset
Ps. 68,29 XXXIII
Deleantur
de libro
viventium ¦
et cum iustis
non scribantur30.
30 scribantur
D30
ΩF
Rusch Ps-G
] scribentur ΩP
Numérotation du verset
Ps. 68,30 XXXIV
Ego
sum pauper
et dolens ¦
salus tua Deus
suscepit me.
Numérotation du verset
Ps. 68,31 XXXV
Laudabo nomen Dei
cum cantico ¦
et31 magnificabo eum
31 et
Ps-R Ps-G
(
F² I U* G* V D
)
D30
Ω
M ΩF
Ω
X
P10489 ω
1
Rusch Ed1530 Clementina
]
om. Ps-G Cor2
(grecus et anti. non interponunt
ET
sed Ieronimus cum hebr.)
in laude.
Numérotation du verset
Ps. 68,32 XXXVI
Et
placebit Deo super vitulum
novellum ¦
cornua producentem
et ungulas. 32
32
<divisio.> Deo… novellum ¦
D30
ΩX
ω
1] Deo ¦... novellum Ω
M ¦
Numérotation du verset
Ps. 68,33 XXXVII
Videant
pauperes
et letentur ¦
querite
Deum
et vivet anima vestra. 33
33
<divisio.> letentur ¦ Deum
D30
ΩP] letentur ¦… Deum ’
ω
1, letentur ’… Deum ’ Ω
M ; letentur ’… Deum ΩX
Numérotation du verset
Ps. 68,34 XXXVIII
Quoniam exaudivit pauperes
Dominus ¦ et vinctos
suos
non despexit.
Numérotation du verset
Ps. 68,35 XXXIX
Laudent illum celi
et terra ¦
mare
et omnia reptilia in eis.
Numérotation du verset
Ps. 68,36 XL
Quoniam Deus salvam faciet
Sion ¦
et edificabuntur
civitates
Iude34.
34 Iude] Iudaeae
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 68,XLI
Et
inhabitabunt
ibi ¦
et hereditate
acquirent eam.
Numérotation du verset
Ps. 68,37 XLII
Et
semen servorum eius
possidebit35* eam ¦
35 possidebit
Ps-R
(
T² P Q R U X edd.
)
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30 Cor2
(Ieronimus) Ω
M ΩF ΩP ΩX
ω
1
P10489 Rusch
] possidebunt
Ps-R Ps-G
(
R I Q
ΦRGV)
LXX,
possidebant
Cor2
(secundum hebr. et anti. et grecum)
et qui diligunt nomen eius habitabunt in ea.
Psalmus 68
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
{3.923} .1.
Salvum me fac Deus.
Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo. Ad victoriam super rosas David. In translatione vero Hieronymi sic habetur. Victori pro liliis David, et est eadem sententia utrobique. Per hoc autem quod dicitur. Ad victoriam vel victori, significatur conatus Levitarum in cantando, sicut frequenter dictum est. Per rosas autem secundum Hebreos intelliguntur filii Israel, qui fuerunt populus a Deo electus, et secundum eos iidem intelliguntur per lilia, quia ubicumque in veteri testamentoHieronymus transfert lilium vel lilia in plurali, Hebrei dicunt rosam vel rosas, ut dictum est Ps. 44. Filii autem Israel fuerunt in afflictione positi in captivitate Babylonica et in captivitate per Romanos in qua sunt adhuc, quas previdit David, et ideo fecit hunc psal. ad litteram, ut dicunt, orans pro liberatione eorum, quam liberationem aliqui Hebrei referunt ad captivitatem Babylonicam, aliqui ad istam in qua sunt. Aliqui expositores etiam catholici referunt, hoc ad liberationem ipsius David et virorum eius de persecutione Saulis. Et hec expositionum variatio videtur quedam a veritate deviatio : propter quod Aug. et Cas. dicunt, quod hic psal. ad litteram loquitur de Christo, cuius mysteria plenius ceteris prophetis David previdit, et expressius scripsit, sicut plenius fuit dictum in principio huius libri. Et ideo previdens passionem Christi in se et in membris futuram, fecit hunc psal. quod potest declarari per scripturam novi testamenti. Salvator enim Io. 15.c. de seipso dicit. Ut impleatur sermo qui in lege eorum scriptus est. Quia odio habuerunt me gratis. Et sic quod dicitur in hoc {3.924} psal. Multiplicati sunt super capillos capitis mei, qui oderunt me gratis, dicit impletum ad litteram in seipso. Similiter Paulus apostolus Ro. 11.b. allegat quod habetur in hoc Psalmo Fiat mensa eorum coram ipsis, etc. dictum ad litteram de Iudeis excecatis, eo quod persecuti sunt Christum. Item Rom. 15.a. quod habetur infra. Et opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me, dicit dictum esse ad litteram in persona Christi. Item Io. 2.c. scribitur, quod cum Christus facto flagello de funiculis, eiecisset ementes et vendentes de templo recordati sunt discipuli eius quia scriptum est. Zelus domus tue comedit me. Et per hoc insinuat evangelista, quod hec scriptura que habetur in hoc Psalmo tunc ad litteram fuit impleta de Christo. Propter quod dicit Aug. de hoc psal. quia Christus hic loquitur, omnino dubitare non permittimur. Hic enim verba illa expressa sunt, que in eius passione completa sunt, Apostoli etiam loquentes de Christo testimonia ex isto psal. dederunt. Quis autem deviet a sententiis eorum, aut quis agnus non sequatur arietes ? Igitur secundum hunc sensum Psalmus iste dividitur in tres partes, quia primo David loquens in persona Christi et corporis eius mystici petit a penis liberationem. Secundo predicit Iudeorum punitionem, ibi : Fiat mensa eorum. Tertio convertit se ad Dei laudationem, ibi : Laudabo. Prima in duas, quia primo ponitur penarum explicatio, secundo petitur liberatio, ibi : Ego vero orationem. Prima adhuc in duas, quia primo ponuntur pene illate, factis secundo, verbis, ibi : Quoniam propter te. Prima adhuc in duas, quia primo plangitur penarum illatio, secundo inferentium multiplicatio, ibi : Multiplicati sunt. Circa primum dicitur. Salvum me fac Deus. scilicet a penis illatis.
marg.|
.2.
Quoniam intraverunt aque usque ad animam meam.
Per aquas {3.925} intelliguntur persecutiones seu persequentes, secundum quod dicitur Is. 8.b. Adducet dominus super eos aquas fortes, et multas, regem Assyriorum. Et ideo hec littera potest intelligi de capite Christo : quia persecutiones Iudeorum intraverunt usque ad animam eius, idest, usque ad separationem anime a corpore, et de corpore eius mystico, quia Stephanum, et Iacobum, et plures alios occiderunt.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
.1.
Infixus sum in limo profundi.
Hoc etiam intelligi potest de Christo capite ratione sue sepulture, quia fuit positus intra terram. Similiter de fidelibus suis, quorum multi fuerunt in carceribus reclusi, ut habetur in Actibus apostolorum 8. capitulo, et aliis pluribus locis.
marg.|
.2.
Et non est substantia.
Id est, divitie, quia Christus etiam propriis vestibus spoliatus fuit positus in cruce. Vel aliter : Non est substantia, id est, virtus subsistendi in corpore mortuo et sepulto : et loquitur {3.926} de virtute naturali, non de divina, que non fuit a corpore separata.
marg.|
.3.
Veni in altitudinem maris.
Id est, in profundum persecutionis, que nomine aquarum designatur, ut supra dictum est : Quelibet autem congregatio aquarum mare vocatur in Hebreo.
marg.|
.4.
Et tempestas demersit me.
Id est, acerbitas passionis ex qua obiit in cruce.
marg.|
.5.
Laboravi clamans.
Scilicet, in cruce, quando voce magna clamans emisit spiritum, Mt. 27.f.
marg.|
.6.
Rauce facte sunt fauces mee.
Raucedo enim causatur ex siccitate humorum in faucibus et arteriis. Christus autem in passione multos humores emisit de corpore, utpote in sanguineo sudore, de quo habetur Luc. 22. In flagellatione, in corone spinee impositione, et in manuum et pedum transfixione.
marg.|
.7.
Defecerunt oculi mei.
Quia oculi eius corporales in morte fuerunt extincti.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
{3.927} .1.
Dum spero in Deum meum.
Quia certitudinaliter expectabat gloriam sui corporis in resurrectione, que facta est divina virtute.
marg.|
.2.
Multiplicati sunt.
Hic consequenter Christus homo plangit adversantium multiplicationem, dicens : Multiplicati sunt, etc. Modus est loquendi ad designandum magnam adversantium multitudinem.
marg.|
.3.
Qui oderunt me gratis.
Id est, sine causa cum e contrario deberent eum diligere propter bona que fecerat eis, veritatem docendo, sanitates donando, et sic de aliis, propter quod dixit eis Io. 10.f. Multa bona opera ostendi vobis ex patre meo, propter quod eorum opus vultis me lapidare. Isti autem odientes Christum fuerunt multiplicati, quia Pharisei primo conceperunt contra eum odium, secundo scribe, tertio sacerdotes, et ultimo populus a sacerdotibus deceptus, propter quod petivit liberationem Barrabe, et Christi cruci. Marc. 15.a.
marg.|
.4.
Confortati sunt qui persecuti sunt me inimici mei iniuste.
Quia Herodes et Pilatus prestiterunt eis favorem. Herodes enim illusit cum et sprevit, Luc. 23.a. Et Pilatus in favorem Iudeorum dedit iniquam sententiam contra Christum.
marg.|
.5.
Que non rapui tunc exolvebam.
Modus est loquendi per quem significatur quod tunc solvit penam pro peccatis humani generis, que non contraxerat.
marg.|
.6.
Deus tu scis insipientiam meam.
Hoc non intelligitur de persona Christi, in qua nulla fuit insipientia, sed omnimoda sapientia : sed sicut passionem omnium membrorum suorum dicit suam, Act. 9.a. Saule, Saule quid me persequeris ? Et Zachar. 2.c. Qui tangit vos, tangit pupillam oculi mei. Et hoc propter connexionem capitis ad membra. Sic insipientiam membrorum suorum et delicta sua esse dicit : {3.928} Et quia pro istis penam portavit et satisfecit, sicut homo satisfaciens pro debitis alterius, facit quodammodo illud debitum esse suum. Sicut etiam communiter dicitur : onus muli et cameli, quia illud onus dicitur esse suum solum ad portandum, non quantum ad possessionem et dominium : et bene dicit.
marg.|
.7.
Et delicta mea a te non,
etc. Quia delicta eorum qui ea abscondunt, nolentes deserere, et confiteri, Christus non fecit sua pro eis satisfaciendo, sed solum delicta eorum qui vere contriti confitentur.
marg.|
.8.
Non erubescant in me qui expectant te domine, domine virtutum.
Loquitur pro sanctis patribus in limbo salutem Christi expectantibus cum magno desiderio, et ideo nisi ad eos descenderet Christus, esset eis confusio, et maxime prophetis ibidem existentibus, qui talia predixerant ventura. Nec orat sic Christus homo dubitans de adventu futuro, sed sicut oravit in suscitatione Lazari, quam tamen sciebat certitudinaliter futuram, unde dixit tunc : Gratias ago tibi pater, quoniam audisti me : ego autem sciebam, quia semper me audis, Io. 11.e. sed sic orando ostendebat in se veritatem humane nature, in qua minor est patre.
marg.|
.9.
Non confundantur super me.
Hoc dixit pro apostolis aliisque discipulis, quorum confirmationem petebat a patre, ita quod non timerent seu erubescerent de Christi confessione, sed magis gloriarentur : quod et factum fuit permissionem spiritus sancti, postquam de ipsis dicitur Act. 5.g. Et illi quidem ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati.
marg.|
.10.
Deus Israel.
Id est, populi Christiani, ut dictum est in Psalmo precedenti.
marg.|
.11.
Quoniam.
Hic consequenter salvator explicat penas suas in verbis, dicens : Quoniam propter te sustinui opprobrium etc. quia Iudei {3.929}vocabant eum infidelem et demoniacum. Io. 8.f. Nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es, et demonium habes ? Et quia cum tenerent eum vinctum, plures dicebant contra eum falsum testimonium, Mt. 26.f.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
.1.
Operuit confusio faciem meam.
quia velantes faciem suam percutiebant eum, dicentes : Prophetiza, quis est qui te percussit ? reputantes eum prophetam falsum, Luc. 22.g.
marg.|
.2.
Extraneus factus sum fratribus meis.
id est Iudeis, quos vocat fratres, eo quod ipse erat Iudeus.
marg.|
.3.
Et peregrinus filiis matris mee.
scilicet synagoge. Et est repetitio eiusdem sententie per alia verba ad maiorem expressionem.
marg.|
.4.
Quoniam zelus domus tue comedit me.
Quod ostendit Christus maxime, quando de domo Dei eiecit negotiatores, Io. 2.c. dicens Nolite facere domum patris mei domum negotiationis.
marg.|
.5.
Et opprobria exprobrantium tibi.
Miracula enim Christi attribuebant Iudei virtuti demonis, Mt. 12.b. Hic non eiicit demonia, nisi in Beelzebub principe demoniorum : que tamen fiebant virtute totius trinitatis, et sic inferebant opprobria patri.
marg.|
.6.
Ceciderunt super me.
Quia occasione miraculorum que Christus faciebat virtute deitatis, que est communis toti trinitati, et maxime in suscitatione Lazari, Iudei quesierunt occasionem mortis Christi, dicentes : Quid facimus, quia hic homo multa signa facit, etc. Iohan. 11.f. Et hoc est quod dicitur : Ceciderunt super me. obruendum morte, sicut lapides {3.930} proiecti a machina contra turrim infrangibilem, resiliunt, cadentes supra domum turri coniunctam, eam frangentes et destruentes : Sic opprobria Iudeorum proiecta contra virtutem deitatis, cui nocere non poterant, resilierunt supra fragilitatem humanitatis deitati coniunctam, et eam obruerunt morte.
marg.|
.7.
Et operui in ieiunio animam meam.
Christus enim ieiunavit quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Matthei quarto. a.
marg.|
.8.
Et factum est in opprobrium mihi,
etc. Quia diabolus accepit ex hoc occasionem tentandi Christum, et persuadendi ei, ut eum adoraret, ut ibidem habetur, quod Christus sibi reputavit opprobrium, propter quod repulit eum indignanter dicens : Vade Sathana, etc.
marg.|
.9.
Et posui vestimentum.
Doctores enim communiter dicunt, quod per cilicium hic intelligitur fletus Christi in suscitatione Lazari Ioannis videcimo. e. eo quod antiquitus flentes mortuum induebant cilicium. Sed mihi videtur, quod convenienter per cilicium potest intelligi asperitas vestium Christi. Cum enim reprobaverit mollitiem vestium Mt. 11.a. dicens : Ecce qui mollibus vestiuntur in domibus regum sunt : satis apparet quod asperis vestibus utebatur, quia cepit facere et docere, Act. 1.a. et unde Io. 19.d. dicitur, quod eius tunica erat inconsutilis desuper contexta per totum : et hoc modo fiunt vestes cilicine et aspere.
marg.|
.10.
Et factus sum illis in parabolam.
Hoc est in derisum, quia de eo dicebant : Ecce homo vorax, et potator vini, publicanorum et peccatorum amicus, Matthei 11.c.
marg.|
.11.
Adversum me loquebantur qui sedebant in porta.
id est principes {3.931} sacerdotum qui eum iudicaverunt mortis reum. Marc. 14.g. Et isti vocantur sedentes in porta duplici de causa. Tum quia sedebant iuxta portam templi ad docendum populum. Tum quia secundum modum iudicum antiquorum aliquando sedebant in portis civitatum ad iudicandum populum in communibus causis. Romani enim retinebant sibi causas sanguinis.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
.1.
Et in me.
id est de me.
marg.|
.2.
Psallebant.
Derisorie.
marg.|
.3.
Qui bibebant vinum.
Scribitur enim in quodam libello Hebraico qui intitulatur condemnatus iudicio, quod propter verbum Salomonis Prover. 31. Date siceram id est potum inebriativum merentibus, et vinum his qui amaro sunt animo. Sapientes Iudeorum ordinaverunt, quod condemnatis ad mortem daretur plenus scyphus de vino forti, ut magis hilariter sustinerent mortem, et illud vinum fuit acceptum pro Christo et duobus latronibus cum eo crucifigendis, sed Iudei vinum illud acceperunt et biberunt cum derisione Christi, et propter talem derisionem dicitur hic. In me psallebant qui bibebant vinum, et in loco vini predicti posuerunt acetum, ut dicetur infra. Aliter etiam potest exponi, quod de crucifixione Christi tanquam de re insolita et notabili fuerunt facte cantilene derisorie in favorem sacerdotum, qui eius mortem procuraverunt tanquam de falso propheta volente regnare et non potente, que decantabantur pro tabernas, et sic dicitur. In me psallebant, etc. Omnes autem iste pene possunt ad membra Christi applicari, quia propter Christum sustinuerunt opprobria, et confusiones et persecutiones, etiam ab amicis intimis tanquam ab extraneis, afflixerunt etiam se ieiuniis, et ciliciis, et sustinuerunt etiam condemnationes perversas a iudicibus, et derisiones ab ebriosis potatoribus, ut patet in multis sanctorum martyrum gestis.
marg.|
.4.
Ego vero orationem ad te domine.
Hic consequenter petitur ipsius Christi capitis, et membrorum liberatio a penis. Et primo ponitur dicta petitio, secundo ad hoc inducitur ratio, ibi. Exaudi me. Circa primum {3.932} dicitur. Ego vero orationem, etc., scilicet dirigo.
marg.|
.5.
Tempus beneplaciti Deus.
idest expectans tempus liberationis secundum dispositionem sue voluntatis.
marg.|
.6.
In multitudine,
etc. Orabat enim Christus non solum pro se in persona, sed etiam pro membris suis, que sunt multa, et ideo petit multitudinem misericordie.
marg.|
.7.
In veritate salutis tue.
idest salutis a te promisse, que promissio est in veritate.
marg.|
.8.
Eripe me de.
Superius dixit. Infixus sum in limo, qui limus idem est quod lutum. Propter quod sciendum, quod aliquando dicitur aliquis infigi in lutum, quando cadit ibi, licet cito resurgat, sed magis proprie dicitur infigi, quando non potest inde retrahi. Superius autem Christus dixit se infixum in luto, eo quod mortuus fuit et positus in sepulchro intra terram. Hic autem petit ut non infigatur. id est quod non diu ibi remaneat per sue resurrectionis accelerationem.
marg.|
.9.
Libera me ab his qui oderunt me.
idest a Iudeis, a quorum potestate fuit totaliter liberatus in resurrectione.
marg.|
.10.
Et de profundis aquarum.
idest persecutionum, ut supra dictum est, ad quarum profundum homo deducitur, quando occiditur. Et in hoc petit suam resurrectionem sicut prius, per alia tamen verba, quod solet fieri in talibus orationibus et ideo adhuc subditur.
marg.|
.11.
Non me demergat tempestas aque,
etc. Superius dixit, et tempestas demersit me, eo quod mortuus fuit in cruce. Quod ergo hic dicitur. Non me demergat tempestas aque. Sensus est, id est, me per mortem demersum, non diu teneat in morte.
marg.|
.12.
Neque absorbeat me profundum.
idest corpus meum intra sepulchrum non putrefiat seu corrumpatur, et a vermibus corrosum absorbeatur.
marg.|
.13.
Neque urgeat super me puteus os suum,
etc. Et in Hebreo habetur. Non obturet super me puteus os suum. Et dicit hic puteus limbus inferni, ad quem descendit anima Christi ad extrahendum {3.933}
inde patres detentos, secundum illud Zacharie. 9. cap. Tu quoque in sanguine testamenti tui eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua. Sic igitur petit Christus vel potius David in persona Christi, quod anima Christi cito de inferno redeat ad corpus, et resurrectio compleatur, ita quod corpus nullam corruptionem seu putrefactionem patiatur, quod et factum fuit, sicut supra dictum est Ps. 15.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
.1.
Exaudi me domine, quoniam benigna est,
etc. Hic consequenter adducitur ratio sue exauditionis, et accipitur primo ex parte proprietatis divine, cuius proprietas est misericordia et benignitas, et per consequens ad exaudiendum pronitas, et hoc est quod dicitur : Exaudi me domine, quoniam benigna est misericordia tua, secundum multitudinem miserationum tuarum respice me. et patet littera. Secundo accipitur ex parte obedientie Christi, qui fuit obediens patri usque ad mortem, propter quod vocatur hic puer. Nomine enim pueri frequenter in sacra scriptura designatur servus valde obediens, et secundum hoc Christus vocatur puer Act. 4.f. Convenerunt enim vere in civitate ista adversus sanctum puerum tuum Iesum quem unxisti, Herodes et Pontius Pilatus, etc. et secundum hoc dicitur hic.
marg.|
.2.
Ne avertas faciem tuam a puero tuo,
etc. Orationem meam repellendo. et loquitur de Deo ad modum hominis, qui avertit faciem, quando non vult exaudire deprecationem petentis.
marg.|
.3.
Intende anime mee.
Idest vite mee corporali.
marg.|
.4.
Et libera eam.
Resuscitando a morte.
marg.|
.5.
Propter inimicos meos.
Idest propter Iudeos, quod dupliciter exponitur, Uno modo de Iudeis obstinatis, ut per resurrectionem Christi{3.934} confundantur. Alio modo de convertendis, ut audita Christi resurrectione convertantur, sicut legitur Act. 2.g. quod predicante Petro Christi resurrectionem, multi conversi sunt ad fidem, et ibidem subditur : Et apposite sunt in die illa anime circiter tria millia.
marg.|
.6.
Tu scis improperium meum.
idest mihi illatum in verbis iniuriosis, ut patet ex predictis.
marg.|
.7.
Et confusionem meam.
quia captus sum ad modum latronis.
marg.|
.8.
Et reverentiam meam.
Hic accipitur reverentia pro verecundia, sicut irreverens dicitur inverecundus, propter quod in translatione Hieronymi dicitur, Ignominiam meam, idest in sputis, et colaphis mihi a Iudeis illatis.
marg.|
.9.
In conspectu tuo sunt omnes,
etc. quasi dicat pro voluntate tua potes eos punire.
marg.|
.10.
Improperium expectavit cor meum, et miseriam.
quia post colaphos et sputa a Iudeis illata, a militibus presidis fuit illusus, et crudeliter occisus.
marg.|
.11.
Et sustinui qui simul.
Hoc videtur falsum, quia apostoli in morte Christi simul contristati sunt secundum quod dixerat eis Ioam. 18.d. Amen dico vobis, quia plorabitis, et flebitis vos. Dicendum quod loquitur hic secundum communem modum loquendi, quo dicitur : Nullus adesse ubi pauci sunt respective, sicut dicitur : Nullus est in ecclesia vel in foro, quia pauci sunt ibi, secundum quod deberent vel consueverunt esse. Ita in morte Christi fuerunt pauci contristati, cum tamen debuissent omnes compati ei, cui insensibilia compati videantur, quia in morte Christi sol obscuratus est, et terra mota, et petre scisse sunt, et monumenta sunt aperta, ut patet ex decursu evangelii.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
{3.935} .1.
Et qui consolaretur, et non inveni,
etc. quia etiam principalis eius discipulus, scilicet Petrus eum in sua presentia ter negavit.
marg.|
.2.
Et dederunt in escam meam fel.
sicut dicitur Mt. 27.d. Et dederunt ei vinum bibere cum felle mistum. Et quia fel erat de natura sua magis esibile, quam potabile, ideo nominat ipsum escam.
marg.|
.3.
Et in siti mea potaverunt
etc. Io. 19.f. Cum ergo accepisset Iesus acetum.
marg.|
.4.
Fiat mensa,
etc. Hic consequentur predicitur Iudeorum punitio, cum dicitur. Fiat mensa eorum coram, etc. Quando enim Ierusalem fuit obsessa a Romanis. Iudei illuc convenerunt ad celebrandum paschale convivium, quod non poterat fieri extra Ierusalem, et sic fuerunt illaqueati, quia fuerunt a Romanis circumclusi, sicut aves in laqueo.
marg.|
.5.
Et in retributiones,
etc. penarum debitarum propter mortem Christi illatam. Sicut enim predixerat Luc. 19.g. Circundabunt te inimici tui, et coangustabunt te, etc. sequitur. eo quod non cognoveris {3.936} tempus visitationis tue.
marg.|
.6.
Et in scandalum,
etc. ruendo de malo in malum, quia primo passi sunt famem in illa obsidione, intantum quod mulieres comedebant parvulos suos, ut dicit Iosephus libro de iudaico bello. et ex consequenti mortis pestilentiam, et ulterius captionem et occisionem quantum ad multos, et captivitatem quantum ad alios.
marg.|
.7.
Obscurentur oculi eorum, ne videant.
Quia remanentes per orbem dispersi sunt, in sua infidelitate excecati, secundum quod dicit Apostolus Ro. 11.b. allegans scripturam istam.
marg.|
.8.
Et dorsum eorum semper incurva.
pondere peccatorum super appositorum.
marg.|
.9.
Effunde super eos iram tuam.
idest effectum iustitie tue.
marg.|
.10.
Et furor ire tue.
idest rigor tue iustitie.
marg.|
.11.
Comprehendat eos.
Quod factum est in destructione eorum per Romanos.
marg.|
.12.
Fiat habitatio eorum deserta.
Quia Romani destruxerunt civitates eorum et loca.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
{3.937} .1.
Et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet.
Quia expulsi et captivati fuerunt totaliter de Iudea. Et huius punitionis causa subditur cum dicitur.
marg.|
.2.
Quoniam quem tu percussisti,
scilicet Christum persecuti sunt occidendo eum. Dicit enim Apostolus. Ro. 8.f. de Deo patre, proprio filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, et sic percussit eum, quia persecutionibus Iudeorum exposuit, hoc tamen fuit ex maxima caritate, secundum quod dicitur Iohan. 4.b. Sic Deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret. Sed Iudei persecuti sunt eum ex invidia et iniquitate, propter quod puniti fuerunt.
marg.|
.3.
Et super dolorem vulnerum meorum addiderunt.
Quia non solum persecuti sunt ad mortem Christum in persona propria, sed etiam membra eius. Stephanum lapidando, Iacobum occidendo, alios incarcerando et flagellando, ut patet in actibus apostolorum.
marg.|
{3.938} .4.
Appone iniquitatem.
id est appones scilicet, permittendo, quia Deus non est causa iniquitatis effective, sed tantum permissive.
marg.|
.5.
Super iniquitatem eorum.
Quia super peccatorum commissionem, etiam apposuerunt obstinationem, ideo subditur.
marg.|
.6.
Et non intret in iustitiam tuam.
revertendo de culpa ad gratiam.
marg.|
.7.
Deleantur de libro viventium.
per finalem reprobationem et eternam damnationem.
marg.|
.8.
Ego sum pauper.
Christus enim in paupertate fuit natus conversatus, mortuus, et in alieno sepulchro positus.
marg.|
.9.
Et dolens.
Quia dolor in passione Christi fuit maximus.
marg.|
.10.
Salus tua Deus suscepit me.
resuscitando a morte.
marg.|
.11.
Laudabo nomen Dei,
etc. Hic consequenter ultimo ponitur gratiarum actio, cum dicitur : Laudabo nomen Dei. non est intelligendum, quod ex laude humana aliquid Deo accrescat, sed ipsis laudantibus.
marg.|
.12.
Et placebit Deo,
etc. Sacrificium enim divine laudis magis est {3.939} Deo placitum quam sacrificium animalium, etiam a tempore veteris legis, quia sacrificia animalium non erant accepta nisi ex devotione offerentium, tempore vero nove legis talia sacrificia sunt tanquam mortua reprobata, et hoc est quod predixit salvator Iohan. 4. ca. Venit hora et nunc est, quando veri adoratores adorabunt patrem in spiritu et veritate.
Numérotation du verset
Ps. 68,ad litteram
marg.|
.1.
Videant pauperes.
id est Christiani, qui in primitiva ecclesia fuerunt pauperes.
marg.|
.2.
Et letentur.
De mutatione cultus corporalis veteris legis, in spiritualem nove.
marg.|
.3.
Querite Deum.
In fide et caritate.
marg.|
.4.
Et vivet anima vestra.
Vita gratie.
marg.|
.5.
Quoniam exaudivit pauperes dominus.
Preces eorum exaudiendo.
marg.|
.6.
Et vinctos suos.
Patres in limbo detentos, cum Christo resurgente educendos. Potest etiam hoc referri ad fideles, qui in primitiva ecclesia in carceribus vinciebantur, et aliquando fractis carceribus divinitus liberabantur.
marg.|
.7.
Laudent illum celi et terra.
id est cives celestes et homines in terra habitantes.
marg.|
.8.
Mare et omnia reptilia
etc. Non quia talia irrationabilia Deum laudent proprie, sed quia sunt hominibus materia divine laudis, qui eum laudant ex suis creaturis.
marg.|
{3.940} .9.
Quoniam Deus salvam faciet Sion.
Hoc exponitur dupliciter, Uno modo de ecclesia militante, que per Sion signatur, eo quod incepit ibi per Christi predicationem, qui frequenter legitur predicasse in templo quod erat in monte Sion, et ibi confirmata fuit per spiritussancti missionem in signo visibili super apostolos aliosque Christi discipulos, secundum quod dicit Hieronymus in epistola ad Paulinum de omnis sacre scripture libris.
marg.|
.10.
Et edificabuntur civitates Iude.
Quia apostoli aliique discipuli de monte Sion missi sunt ad predicandum per orbem universum, ubi per eos constitute sunt et ordinate ecclesie, que dicuntur civitates, eo quod civitas est civium Unitas, ibi autem uniebantur fideles in fide et caritate. Dicuntur etiam civitates Iude. id est Christi, qui sic nominatur, eo quod fuit de tribu Iuda, sicut et Gn. 49. Samson nominatur Dan, secundum omnes expositores catholicos et Hbr. cum dicitur, Dan coluber in via, quia fuit de tribu Dan.
marg.|
.11.
Et inhabitabunt ibi.
Fideles Christi.
marg.|
.12.
Et hereditate,
etc. Quia decedentibus primis, alii quasi hereditarie succedunt eis.
marg.|
.13.
Et semen servorum eius.
id est Christi, et vocantur hic eis servi, sui discipuli, quorum semen. id est imitatores eorum possident ecclesias per orbem.
marg.|
.14.
Et qui diligunt nomen eius.
Existentes in caritate.
marg.|
.15.
Habitabunt in ea.
Numero et merito. quia sola caritas dividit inter filios perditionis et regni.
marg.|
{3.941} Alio modo exponitur de ecclesia triumphante, que Sion appellatur, Hbr. 12.e. Accessistis ad Sion montem et civitatem Dei viventis Ierusalem celestem, et multorum milium angelorum frequentiam. Hanc autem Sion celestem Deus salvam fecit, quando per homines illuc ascendentes angelorum ruinam reparavit.
marg.|
Et edificabuntur civitates Iude.
id est Christi. Et possunt dici hereditates diversorum angelorum ordines.
marg.|
{3.942}
Et inhabitabunt ibi.
sancti illuc assumpti.
marg.|
Et hereditate acquirent eam.
id est immobiliter, sicut hereditas dicitur res immobilis.
marg.|
Et semen servorum eius.
id est fideles discipulorum Christi imitatores.
marg.|
Possidebit eam.
Aeternaliter absque amissione. Et qui diligunt nomen eius Habitabunt in ea. quia in civitate celesti est caritas perfecta. Est enim ibi una vox letantium, et unus ardor cordium, ad quam perducat, etc.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.923} .1.
Salvum me fac.
Psalmus iste secundum sensum litteralem est de Christi passione, sicut ostendi multipliciter in expositione {3.924} litterali. Moraliter autem potest exponi de persecutione corporis sui mystici quod est ecclesia, ut dicatur in eius persona. Salvum me fac etc. aque. Id est, tribulationes magne.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.925} †
Usque ad animam meam.
Id est, summum pontificem, qui dicitur anima corporis mystici, quia movet ipsum sicut anima corpus suum. Tempore nanque persecutionis sevissime legitur beatus Marcellus papa idolis thurificasse : et Liberius papa Arriane perfidie consensisse.
marg.|
.1.
Infixus sum in limo.
In profundo enim aque solet esse limus tenax, per quem significatur longa duratio persecutionis {3.926} que fuit sub imperatoribus multis.
marg.|
.2.
Et non est substantia.
Quia nullus audebat sustentare Christianos contra imperatorum mandata.
marg.|
.3.
Veni in altitudinem maris.
Id est, gravissime persecutionis.
marg.|
.4.
Et tempestas demersit me.
Multi enim martyres fuerunt in aquis submersi.
marg.|
.5.
Laboravi clamans.
In longa oratione.
marg.|
.6.
Rauce facte sunt fauces mee.
Ex exauditionis dilatione.
marg.|
.7.
Defecerunt oculi
etc. Ex multa lachrymatione.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.927} .2.
Multiplicati sunt.
Multi enim imperatores et eorum ministri persecuti sunt ecclesiam sine causa.
marg.|
.4.
Confortati sunt.
In huius mundi potentia.
marg.|
.5.
Que non rapui tunc exolvebam.
Id est, sustinui penam immeritam.
marg.|
.6.
Deus tu scis insipientiam meam.
Hoc dicit ecclesia pro malis filiis suis qui admisti sunt bonis.
marg.|
{3.928} .8.
Non erubescant in me qui expectant te domine, domine virtutum.
Hic post persecutionem in flagellis ponitur afflictio in vituperiis, ideo dicit ecclesia. Non erubescant in me qui, etc. Id est, non erubescant Christiani, quod vocentur filii mei.
marg.|
.9.
Non confundantur super me.
Repetitio est eiusdem sententie pro maiori expressione. Et subditur ratio petitionis.
marg.|
.11. Quoniam propter te sustinui opprobrium. Id est, opprobria multa.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.929} .2.
Extraneus factus sum fratribus meis peregrinus,
etc. sicut predixit Christus Mt. 10.c. Tradet tunc frater fratrem in mortem, et pater filium. Et subditur causa.
marg.|
.4.
Quoniam zelus domus tue comedit me.
Talia namque sustinebant Christiani propter zelum ecclesiastice fidei.
marg.|
{3.930} .5.
Et opprobria exprobrantium tibi.
Infideles enim dicebant opprobria de Christo, sed non poterant ei nocere, quia sedet ad dexteram Dei patris in excelsis, sed nocebant fidelibus horrentibus ea audire, propter quod affligebantur, et sic opprobria Christi super eos cadere dicuntur.
marg.|
.7.
Et operui in ieiunio animam meam.
Omnes enim istas afflictiones fidelium infideles hypocrisim reputabant. ideo subditur.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.931} .1.
Adversum me loquebantur qui sedebant in porta.
id est iudices qui sedebant antiquitus in portis, et isti contra fideles loquebantur, eos iniuste condemnantes.
marg.|
.2.
Et in me psallebant qui bibebant vinum.
Cantilenas factas in vituperium Christianorum.
marg.|
.4. Ego vero orationem meam ad te domine. Dirigo toto corde.
marg.|
.5.
Tempus beneplaciti.
id est tue consolationis expectans.
marg.|
.6.
In multitudine misericordie tue exaudi me.
ut valeam in pace tibi servire.
marg.|
{3.932} .7.
In veritate salutis tue.
id est ex merito Christi, qui est veritas et salus tua.
marg.|
.8.
Eripe me de luto, ut non infigar.
Supra dixit. Infixus sum in limo, etc. et hoc propter gravitatem persecutionis. Hic autem petit non infigi, scilicet in peccatum ex impatientia, propter longitudinem persecutionis.
marg.|
.9. Libera me ab his qui oderunt, me. id est a demonibus.
marg.|
.10.
Et de profundis aquarum.
id est tentationum.
marg.|
.11.
Non me demergat tempestas aque.
id est tentationis per consensum.
marg.|
.12.
Neque absorbeat me profundum.
per peccatorum exercitium.
marg.|
.13.
Neque urgeat super puteus.
id est puteus inferni a quo nullus potest reverti.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.933} .1.
Exaudi me.
Hic pro liberatione allegatur primo divina clementia, ideo subditur.
marg.|
†
Quoniam benigna est misericordia,
etc.
Et ne avertas faciem tuam a puero tuo.
id est populo Christiano. Secundo allegatur persecutorum nequitia, cum dicitur.
marg.|
.5.
Propter inimicos tuos eripe me.
quasi dicat quia persequuntur me iniuste. Et {3.934} tertio propter miseriam cum dicitur.
marg.|
.6.
Tu scis improperium meum et confusionem meam et reverentiam meam.
id est verecundiam. Et ponuntur tot nomina quasi idem significantia, ad propositum magis exaggerandum.
marg.|
.10.
Improperium expectavit cor meum.
de futuro, sicut iam sustinui de preterito.
marg.|
.11.
Et sustinui.
id est expectavi.
marg.|
†
Qui simul contristaretur.
ad aliqualem relevationem. nam compatientes {3.935} afflicto diminuunt afflictionem suam, sicut portantes pondus corporale cum aliquo alleviant suum gravamen.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
.2.
Et dederunt in escam meam,
scilicet persecutores mei ducentes ad amaritudinem vitam meam.
marg.|
.4.
Fiat.
Hic petitur persecutorum punitio, non ex vindicte sed iustitie zelo, cum dicitur. Fiat mensa eorum. sicut duxerunt {3.936} vitam meam ad amaritudinem, sic fiat eis.
marg.|
.7.
Obscurentur oculi eorum, ne videant.
evasionem pene sibi debite.
marg.|
.8.
Et dorsum eorum semper incurva,
etc. idest eorum penam aggrava.
marg.|
.9.
Effunde super eos iram tuam.
Eos multipliciter puniendo.
marg.|
.10.
Et furor ire tue comprehendat eos.
Ita quod non possint effugere.
marg.|
.12.
Fiat habitatio eorum deserta.
id est ab hominibus non habitata.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.937} .2.
Quoniam quem tu percussisti.
id est populum Christianum quem tu percuti permisisti ad sue patientie exercitium.
marg.|
†
Persecuti sunt.
nequiter.
marg.|
.3.
Et super dolorem vulnerum meorum.
idest defectum in necessariis, qui communiter est pauperibus Christianis.
marg.|
† Addiderunt. iniuste persequendo.
marg.|
.4.
Appone.
In statera iustitie tue.
marg.|
†
Iniquitatem super iniquitatem eorum.
Multiplicando earum penam secundum peccatorum multiplicationem.
marg.|
{3.938} †
Et non intrent in iustitiam tuam.
scilicet illi quos previdisti ad penam eternam, quod proprie dicitur tantum de demonibus propter eorum irreversibilitatem. ideo subditur.
marg.|
.7.
Deleantur de libro.
viventium.
marg.|
.8.
Ego sum pauper et dolens.
ex miseriis vite presentis.
marg.|
.10.
Salus tua Deus.
id est Christus.
marg.|
†
Suscepit me.
confortans me in tribulationibus.
marg.|
.11.
Laudabo nomen Dei cum cantico.
id est ore et corde.
marg.|
.12.
Et placebit Deo super vitulum novellum.
id est plus quam veteris legis sacrificia.
Numérotation du verset
Ps. 68,moraliter
marg.|
{3.939} .1.
Videant pauperes et letentur.
Quoniam de eis dicitur Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum.
marg.|
.3.
Querite Deum,
etc. Per opera iustitie.
marg.|
.4.
Et vivet anima.
Vita gratia et postea vita glorie.
marg.|
.5.
Quoniam exaudivit pauperes.
In suis orationibus.
marg.|
.6.
Et vinctos suos.
idest, pro nomine eius.
marg.|
†
Non despexit.
Ut patet de martyribus, quorum honor in celis celebratur in terris.
marg.|
.7.
Laudent illum celi.
id est omnis creatura, nam ex omnibus creaturis habetur materia divine laudis.
marg.|
{3.940} .9.
Quoniam Deus salvam faciet.
idest, ecclesiam militantem.
marg.|
.10.
Et edificabuntur civitates.
id est congregationes plebis Christiane, que edificantur in moribus et fide.
marg.|
.11.
Et inhabitabunt ibi,
scilicet illi qui fideles sunt non solum numero, sed etiam merito.
marg.|
.12.
Et hereditate.
id est ecclesiam in qua iam sunt secundum statum ipsius militantis, et acquirent eam secundum statum ipsius triumphantis, est enim unica ecclesia, tamen duos habens status.
marg.|
.13.
Et semen servorum.
id est imitatores bonorum.
marg.|
.14.
Et qui diligunt.
Gradus enim mansionum superne civitatis distinguuntur secundum gradus caritatis.
Numérotation du verset
Ps. 68,additio 1
marg.|
{3.941} In ps. 68. Salvum me fac. ubi dicitur in post. Nec orat sic Christus homo.
marg.|
Christus oravit non solum, ut ostenderet veritatem humane nature, in qua minor est patre, sed etiam ostenderet se esse a patre, unde ipse dicit Io. 11.e. Propter populum qui circunstat dixi, scilicet verba orationis, ut credant quia tu me misisti. Quod intelligitur etiam secundum deitatem, unde Aug. 10. de trinitate dicit, quod oravit Christus, ne filius ignoretur. Oravit etiam Christus, ut nobis exemplum daret orandi. unde Amb. super Lucam in materia orationis Christi dicit. Ad precepta virtutis nos informat exemplo. Item quia Christus scivit quedam esse fienda mediante sua oratione, idcirco convenienter orat prout in 3. parte. q. 21. art. 1. in responsione ad secundum argumentum.
Numérotation du verset
Ps. 68,additio 2
marg.|
In eodem Psalmo ubi dicitur in post. Et placebit Deo super vitulum novellum.
marg.|
Postillator relinquit sine expositione illa verba, que in littera continentur, scilicet Cornua producentem et ungulas. Que quidem verba non videntur applicari sacrificiis veteris legis, in quibus nusquam fit mentio de hoc, quod tauri vel vituli de quibus sacrificia fiebant, producerent cornua vel ungulas, ut patet in Levitico et in aliis locis, ubi de sacrificiis veteris legis tractatur, et sic hec verba in sensu litterali videntur omnino superflua et infructuosa. unde secundum doctrinam Greg. 31. moralium, cum ratio littere defecisse cognoscitur, restat ut ad sensum mysticum sine dubitatione recurratur, quapropter in hoc loco recurrendum est ad sensum spiritualiorem, secundum quem cum dicitur. Laudabo nomen Dei cum cantico, etc. intelligitur de futura laude, scilicet patrie que magis placet Deo, quam omnis vita gratie. Que quidem, scilicet vita gratie significatur per vitulum novellum ex novitate vite, et producentem cornua quibusexpugnentur heretici et ecclesie adversarii. Similiter et producentem ungulas quibus aspera seculi calcet, et eos quibustantum terrena sapiunt ungulis excitet, prout in glossa largius habetur.
prol.|
$replica
prol.|
REPLICA. Salvum me fac Deus. ubi postillator dicit Christum hominem orare, ut ostendat veritatem humane nature in se, in qua minor est patre. Burgens.autem iuxta intentionem S. Tho. prout eum allegat 3. par. 21.q. Christum dixit orasse non secundum humanitatem tantum, sed etiam secundum deitatem. Quod satis erronee, sonat. Nam orare sicut adorare est actus latrie, qui est actus servitutis inferioris ad superiorem. Christus autem secundum communem catholicorum doctrinam {3.942} sic non dicitur se habere ad patrem secundum deitatem, sed secundum humanitatem. Motiva etiamBurgens. ad sic dicendum cogunt. Nam primum cum dicit Christum orasse, ut ostenderet se esse a patre, secundum illud Io. 11.e. Propter populum qui circumstat dixi ut credant, quia tu me misisti. Nam non oportet illam orationem de deitate intelligi, sed humanitate in qua fuit missus missione visibili. Nec oravit Christus in proposita allegatione, ut crederent eum facere miracula virtute Dei interpellati qui eum misit. Multi enim dixerunt eum facere miracula in potestate demonum. Oravit igitur ad dominum, ut hunc errorem excluderet, dum non a diabolo, sed a Deo postularet. Ad idem est Hil. 10. de trinitate et 11. Quod autem allegat B. Ambrosium, quod Christus oravit, ut daret nobis orandi exemplum, est contraBurgens. Nam dare exemplum pertinet ad humanitatem Christi, quia dicit beatus Aug. nisi esset verus Deus, non afferret remedium, nisi esset verus homo, non preberet exemplum. Nec cogit si Christus scivit aliqua fienda oratione sua mediante. quia anima Christi vidit in verbo ea que verbum vidit, ideo iuxta ea que ut homo vidit in verbo, oravit fieri ut homo, non ut Deus. Sed ut consulamus senectuti Burgens.delirantis, dicere possumus secundum communicationem idiomatum, Christum Deum orare, sicut Damascenus dicit puerum stellas creare.
marg.|
In eo. psalmo circa illum passum. Et placebit Deo sacrificium divine laudis super vitulum novellum cornua producentem et ungulas, ubi glosa magistralis ad litteram his verbis dicit, non plus significare, nisi quod vitulus novellus in sacrificio offerendus nondum habeat cornua et fortes ungulas, ideo talis dicitur producere ea virtute augmenti naturalis, nam in lege prohibitum fuit defectuosa animalia in naturalibus offerri. Non sunt igitur talia verba superflua, sicut putat Burgens.nam in multis passibus sacre scripture sensus allegoricus plus pensat verba, et ad maiorem utilitatem refert, quam litteralis sensus. Non igitur sequitur litteralem sensum esse inutile, vel abiiciendum, et primo recurrendum ad sensum mysticum, secundum doctrinam Aug. et B. Greg. 31. moralium, quia hoc solum faciendum est ubi littera secundum primariam vocum significationem esset falsa vel absurda, qualiter non est in proposito, quia in proposito sensus littere est, sive offerantur perfecti boves iam habentes cornua et ungulas, sive vituli adhuc naturaliter ea producentes, adhuc placebit amplius sacrificium laudis quam legis, prout intendit postillator.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 68), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_68)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 68), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_68)
Notes :