Nicolaus de Lyra

Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,1 

¶Intellectus1
¶Codd. : (Ps. 79) D30 Rusch Ps-G
1 Intellectus] In finem Ps-G
pro his qui commutabuntur
psalmus pro Assyriis2
2 pro Assyriis] om. Ps-G
testimonium3 Asaph4.
3 testimonium Rusch ( Erfurt Graz )] testimounmi cacogr. Rusch ( facsim. ) |
4 psalmus... Asaph] inv. Ps-G | Intellectus... Asaph] Psalmus Asaph vox apostolorum post passionem Christi D30 (hapax) |
Numérotation du verset Ps. 79,2 I

Qui regis Israel
intende ¦
qui deducis velut ovem5
5 velut ovem Hi Rusch cum Ps-R Hi D30 Ps-G (V D ΩS) Clementina ] tamquam oves Ω M D14 Ps-G
Ioseph.
Numérotation du verset Ps. 79,II 

Qui sedes super cherubim ¦
manifestare
Numérotation du verset Ps. 79,3 

coram
Ephraim6 Beniamin et Manasse.
6 Ephraim Ps-G (F ΦRGV D) Clementina ] Effraim D14 D30 Ω Ps-G , + et Ps-G Ps-R
Numérotation du verset Ps. 79,III 

Excita7 potentiam tuam
7 Excita] + Domine Rusch (hapax)
et veni ¦
ut salvos facias nos.
Numérotation du verset Ps. 79,4 IV

Deus converte nos ¦
et ostende
faciem tuam et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,5 V

Domine Deus
virtutum ¦
quousque
irasceris super orationem servi tui?
Numérotation du verset Ps. 79,6 VI

Cibabis nos
pane lacrimarum ¦
et potum
dabis nobis in lacrimis in mensura.
Numérotation du verset Ps. 79,7 VII

Posuisti nos in contradictionem
vicinis nostris ¦ et inimici nostri subsannaverunt
nos.
Numérotation du verset Ps. 79,8 VIII

Deus virtutum converte nos ¦
et ostende faciem tuam
et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,9 IX

Vineam de Egypto
transtulisti ¦
eiecisti
gentes
et
plantasti eam.
Numérotation du verset Ps. 79,10 X

Dux itineris fuisti
in conspectu eius ¦
et plantasti radices eius
et implevit terram.
Numérotation du verset Ps. 79,11 XI

Operuit montes
umbra eius ¦
et arbusta eius
cedros Dei.
Numérotation du verset Ps. 79,12 XII

Extendit
palmites
suos
usque ad mare ¦
et usque ad flumen
propagines eius.
Numérotation du verset Ps. 79,13 XIII 

Ut quid destruxisti
maceriam eius ¦
et vindemiant eam
omnes qui
pretergrediuntur viam.
Numérotation du verset Ps. 79,14 XIV

Exterminavit eam
aper
de silva ¦
et singularis ferus depastus est eam.
Numérotation du verset Ps. 79,15 XV

Deus virtutum convertere ¦
respice
de celo
et vide8
8 vide] + et D30 Ps-G
visita vineam istam.
Numérotation du verset Ps. 79,16 XVI

Et perfice eam quam plantavit
dextera tua ¦
et super
filium hominis9
9 hominis D14 D30* (ut vid.) Ps-G (V) Ω Rusch Clementina cum Ps-R ] eras. D14² D30²  ; om. ω 1 Ps-G
quem confirmasti tibi.
Numérotation du verset Ps. 79,17 XVII

Incensa igni
et suffossa ¦
ab increpatione vultus tui
peribunt.
Numérotation du verset Ps. 79,18 XVIII

Fiat manus tua
super virum dextere tue ¦
et10 super filium hominis quem confirmasti tibi.
10 et Hi D14 D30 ω1 Ps-G ] om. Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 79,19 XIX

Et non discedimus a te ¦ vivificabis nos
et nomen tuum invocabimus.
Numérotation du verset Ps. 79,20 XX

Domine Deus
virtutum converte nos ¦ et ostende faciem tuam et salvi erimus.

Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,ad litteram 
marg.| {3.1047} .1. Qui Regis Israel. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo : Ad victoriam super Sosanim testimonium Asaph. Psalmus. Circa quod sciendum, quod Sosanim secundum Hebreos modernos signat rosas in plurali : secundum vero Hieron. significat lilia : et dicit melius ut credo, secundum quod dixi plenius supra in titulo Ps. 44. tamen per hoc non mutatur sententia, quia idem hic intelligitur per rosas et lilia eodem modo quo dictum fuit Ps. 44. Dicit igitur Rabbi Salomon quod per lilia intelligitur filii Israel, ad hoc inducens illud Cant. 2.a. Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias, quod exponit de synagoga seu de populo Israel. Lilia igitur ista post tempus Asaph fuerunt in tribus notabilibus persecutionibus designatis per spinas, scilicet per Babylonios, et per Antiochum illustrem, et per Romanos, in qua sunt modo : A prima autem persecutione fuerunt liberati per Cyrum, qui dedit eis libertatem redeundi ad terram suam, Deo hoc illi inspirante. 1. Esdr. 1. A secunda per Machabeos : Et a tertia expectant{3.1048} Iudei liberari per messiam futurum, et propter hoc in hoc Psal. ter dicitur. Converte nos scilicet. De luctu ad consolationem prout ipse Rabbi Salomon dicit, scilicet quarto versu et octavo et ultimo. Et ad hunc sensum adaptat litteram huius Psal. prout potest. Sed hec expositio est erronea quantum ad hoc, quod dicit Christum venturum : quia loquitur de primo eius adventu qui iam transivit in preteritum, prout diffuse declaravi in quadam questione de quolibet per scripturas veteris test. Item in aliquibus valde extorte exponit litteram que habetur infra. Fiat manus tua super virum dextere tue, et super filium hominis quem confirmasti tibi. Quem exponit de Esau, per quem intelligit imperium Roma. vel potius populum Catholicum Romane Ecclesie subiectum, dicens sic : Fiat manus tua. id est vindicta tua, super virum dextere tue. id est super Esau qui est vir stans, scilicet ut signum ad sagittam, ut faciat vindictam dextera tua de ipso, patet quod ista expositio est extorta : quia vir dextere Dei et confirmatus sibi non accipitur in scriptura nisi in bono.
marg.| Cassiodorus autem et aliqui alii doctores Catholici exponunt hunc Psal. ad litteram de Christo, et bene ut credo. Tum quia littera valde {3.1049} consonat, ut videbitur exponendo. Tum quia hoc dictum consonat dictis Hebreorum antiquorum. Dicit enim Rabbi Moyses exponens illud Gn. 40.b. Videbam coram me vitem etc. Una expositio est. Hic est Israel de Egypto transplantatus in terram promissionis. Alia expositio est : Hic est Messias, sicut scriptum est, Ps. 79. Et perfice eam quam plantavit dextera. Et est plantatio a superiori ad inferius. Et hoc dictum Rabbi Moyses valde consonat persone Christi : In quo est duplex natura, scilicet divina natura et humana, divina a superius, humana ab inferius. Et patet quod ipse allegat hanc scripturam de Messia dictam, per quam intelligit Christum. Igitur secundum hunc intellectum sensus predicti tit. cum dicitur : Ad victoriam super lilia testimonium Asaph Psal. talis est : Psalmus iste est testimonium Asaph super lilia vel pro liliis, ut habet tit. Hieron. Id est super Christum et Ecclesiam suam, vel corpus mysticum, que per lilia designantur ut plenius fuit dictum supra Ps. 44. Quod autem in titulo premittitur, ad victoriam, significat conatum Levitarum in cantando hunc Psal. sicut frequenter supra dictum est : Qui Regis Israel etc. Ad intellectum huius Psal. sciendum, quod una est ecclesia veteris et novi testamenti, que frequenter in ve. et no. test. dicitur vinea Dei, unde dicit Greg. hom. 7. super Evangelium : Quis vero patrisfamilias similitudinem rectius tenet, quam conditor noster, qui regit quos condidit, et electos suos in hoc mundo possidet quasi subiectos : Dominus in domo qui habet vineam suam, scilicet Ecclesiam que ab Abel iusto usque ad ultimum electum qui in fine mundi nasciturus est, quot sanctos protulit quasi tot palmites misit. Asaph igitur processum huius vinee in spiritusancto previdens scripsit hunc Psal. in quo primo describit statum huius vinee ante Christi adventum, et secundo post eius adventum, ibi : Deus virtutum converte. Prima in duas, quia primo premittitur oratio Psalmiste, secundo processus huius vinee, ibi : Vineam de Egypto. Prima adhuc in duas, quia primo ponitur Asaph oratio, secundo orandi ratio, ibi : Excita. Circa primum dicit : Qui regis etc.
Numérotation du verset Ps. 79,ad litteram 
marg.|  .1. Qui deducis etc. Aliqui exponunt hoc dicentes, quod filii Israel de Egypto exeuntes propter inundationem Nili non poterant invenire {3.1050} sepulcrum Ioseph, cuius ossa tenebantur secum asportare, sicut fuit eis impositum, Gn. 50. et quedam ovis ductu angelico natavit usque ad locum sepulchri Ioseph, ad ostendendum locum ubi debebant ossa eius accipere, et propter hoc fuit vocata ovis Ioseph. monstrans ossa, que accipiens Moyses secum portavit, ut habetur Ex. 13.d. et secundum hoc est sensus huius littere. Qui deducis, scilicet populum Israel per angelum precedentem castra eorum. ut habetur Ex. 14.f.
marg.|  .2. Velut ovem Ioseph. Que similiter ducta fuit ad sepulchrum per angelum modo predicto. Sed quia hoc dictum de ove Ioseph improbavi Ex. 13.b. Aliter exponenda est hec littera sic. Qui deducis Ioseph. id est populum Israel denominatum a Ioseph, eo quod ipsum salvavit tempore famis in Egypto. Velut ovem. id est diligenter custodiens eum sicut pastor gregem suum.
marg.|  .3. Qui sedes super Cherubim. Quia propitiatorium quod dicebatur sedes Dei, erat super Cherubin, sicut plenius fuit expositum Ex. 25.
marg.|  .4. Manifestare coram etc. Iste tres tribus figebant tentoria ad occidentalem plagam tabernaculi, ut habetur Nu. 2.c. In occidentali vero parte tabernaculi erat sanctum sanctorum, ubi erat propitiatorium, in quo dabantur divina responsa, et propter hoc dicit. Manifestare coram Ephraim. Dando nobis propitia responsa.
marg.|  .5. Excita. Hic consequenter ponitur dicte orationis ratio : quia Asaph previdebat populum Domini multipliciter affligendum a diversis populis, et ideo pro eius liberatione precabatur, di. Excita potentiam tuam. Cui nullus potest resistere.
marg.|  .6. Et veni. Per effectum tue potentie.
marg.|  .7. Ut salvos facias nos. Ab affligentibus nos, et connumerat se Asaph populo futuris temporibus affligendo ratione predicta Ps. precedenti.
marg.|  .8. Deus virtutum. id est angelorum.
marg.|  .9. Converte nos. A culpa ad gratiam et a luctu ad letitiam.
marg.|  .10. Et ostende faciem. Loquitur de Deo ad modum hominis, qui quamdiu tenet iram contra aliquem, avertit ab eo faciem, sed quando placatus est, ostendit sibi faciem hilarem, et in hoc petit Asaph divinam placationem.
marg.|  .11. Et salui erimus. Quia sine tua gratia non potest nobis esse salus.
Numérotation du verset Ps. 79,ad litteram 
marg.| {3.1051} .1. Domine Deus virtutum quousque irasceris. Id est quandiu.
marg.|  .2. Super orationem servi tui. Id est super illud de quo rogo, s. de liberatione populi. quasi dicat Ista dilatio est signum ire tue in populo.
marg.|  .3. Cibabis nos. Resumatur ly quousque, ut sit sensus : Quamdiu Cibabis nos pane lachrymarum. id est permittes nos in captivitate et afflictione, quia homines in tali statu vivunt in lachrymis et luctu.
marg.|  .4. In mensura. idest secundum mensuram peccatorum nostrorum. quasi dicat nos meruimus hanc afflictionem propter peccata nostra, sed tu nos libera ex tua gratia.
marg.|  .5. Posuisti nos in contradictionem. Quia Samaritani quos rex Assyriorum fecit habitare in civitatibus Israel ut habetur. 4Rg. 17. odiebant Iudeos et econverso : et ideo impediebant quantum poterant reditum Iudeorum in terram suam : et postquam redierant de licentia Cyri, fuerant eis multum molesti, ut patet. 1Esr.. et Nehemie quasi per totum.
marg.|  .6. Et inimici etc. Sicut dicitur Nehemie. 4. Factum est autem cum audisset Sannaballath, quod edificaremus murum, iratus est valde, et motus nimis subsannavit Iudeos etc.
marg.|  .7. Deus virtutum. Exponatur sicut prius, quia repetitio est eiusdem, sicut frequenter fit in orationibus.
marg.| {3.1052} .8. Vineam. Hic consequenter describitur processus Ecclesie ante Christi adventum, que proprio nomine dicitur synagoga : et primo describitur processus in prosperitate, ibi : Ut quid destruxisti. Circa primum dicit. Vineam. id est populum Israel Dei cultorem, Is. 5.b. Vinea Domini exercituum domus Israel est.
marg.|  .9. De Egypto etc. Educendo populum illum mirabiliter de Egypto. Que erat terra idololatrie dedita, sicut agricola transplantat vineam de terra mala in bonam.
marg.|  .10. Eiecisti gentes. De terra promissionis, ut habetur in libro Iosue, cuius victorie contra reges Chanaam fuerunt magis virtute divina quam humana.
marg.|  .11. Et plantasti eam. Dando populo Israel in terra promissionis quietem, secundum quod dicitur. 11.c. Cepit ergo Iosue omnem terram, sicut locutus est Dominus ad Moysen, et tradidit eam in possessionem filiis Israel secundum partes et tribus suas, quievitque terra a preliis.
marg.|  .12. Dux itineris fuisti. In columna nubis per diem, et in columna ignis per noctem, ut dux esses itineris utroque tempore, Ex. 13.d.
marg.|  .13. Et plantasti radices. Id est, sanctos patres, ut Iosue et consimiles, qui in cultu et fide Dei erant radicati.
marg.|  .14. Et implevit terram. Per multiplicationem prolis.
Numérotation du verset Ps. 79,ad litteram 
marg.| {3.1053} .1. Operuit montes, etc. per adeptionem honoris et dignitatis : quod maxime fuit tempore David et Salomonis et aliorum regum bonorum.
marg.|  .2. Extendit palmites, etc. scilicet mediterraneum.
marg.|  .3. Et usque ad flumen. Eufratem.
marg.|  .4. Propagines eius. Et in hoc denotatur dilatatio possessionis, quia tota terra intermedia subiecta fuit regno Israel tempore Salomonis, ut frequenter supra dictum est.
marg.|  .5. Ut quid. Hic consequenter describitur processus in adversitate, cum dicitur : Ut quid destruxisti maceriam eius. id est angelorum custodiam, eo quod populus erat conversus ad idololatriam, ut patet. 3. et 4Rg. in multis locis. Vel per maceriam intelligitur clausura Ierusalem quam destruxerunt Chaldei.
marg.|  .6. Et vindemiant eam omnes, etc. quia reges Syrie et multi alii ante destructionem civitatis per Nabuchodonosor et post fuerunt eis molesti bona eorum rapientes et populum occidentes, ut patet. 3. et 4Rg. et in libro Esdre et Nehemie, et 1. et 2. Machab.
marg.|  .7. Exterminavit eam aper. Nabuchodonosor, qui sic nominatur, eo quod diu habitavit inter feras, Dan. 4.
marg.|  .8. Et singularis, etc. Iste fuit Antiochus rex, qui fuit valde singularis in superbia, quasi haberet terram ad navigandum et mare ad ambulandum, propter elationem 2. Mach. 5. Fuit etiam valde ferus per tormenta inhumana et exquisita inducens populum Israel ad transgressionem legis. 2. Machabeorum. 7. In Hebreo habetur. Et commotio agri depasta est eam. per commotionem intelliguntur omnes {3.1054} bestie, qua communiter moventur per agrum ad depascendum ipsum propter quod Hieron. transtulit : Et omnes bestie agri depaste sunt eam. per quod potest intelligi multitudo diversarum gentium, que erant in exercitu Antiochi, et aliorum regum Iudeam devastantium.
marg.|  .9. Deus virtutum. Hic consequenter describitur status ecclesie perfectus post adventum Christi, quam perfectionem petit Asaph devote Deus virtutum convertere. Per condescensionem bonitatis tue.
marg.|  .10. Respice de celo et vide. Oculo tue clementie.
marg.|  .11. Et visita. In propria persona.
marg.|  .12. Vineam istam. Quod factum est in sua benedicta incarnatione, in qua visitavit nos oriens ex alto, Luc. 1.a.
marg.|  .13. Et perfice eam. Status enim ve. te. fuit imperfectus, secundum quod habetur ad Hebr. 7.c. Nihil ad perfectum adduxit lex. Sed hec perfectio reservabatur Christo : propter quod dicit Mt. 5.b. Non veni solvere legem, sed adimplere : quia moralia precepta adimplevit, consilia super addendo : Iudicialia vero adimplevit rigorem temperando, ut homines caverent a malis, et studerent bonis, magis ducti amore boni quod est proprium perfectorum, quam timore mali pene, quod est imperfectorum : unde dicit Peta : Oderunt peccare mali formidine pene. Oderunt peccare boni virtutis amore. Ceremonialia vero, que tantum figura erant, adimplevit in sua incarnatione et passione, cuius erant figure et sacramenta efficaciora instituit : que conferunt gratiam et introducunt ad gloriam, quod non poterant facere sacramenta legis, propter quod dicuntur egena et infirma, Gal. 4.
marg.|  .14. Et super filium. Resumatur ly respice, scilicet super Christum hominem. {3.1055} qui in evangelio vocatur filius hominis, id est, virginis : quia hoc nomen homo, est generis communis, alii autem sunt filii hominum scilicet viri et mulieris.
Numérotation du verset Ps. 79,ad litteram 
marg.|  .1. Quem confirmasti tibi. id est, immobiliter assumpsisti : quia quod semel assumpsit, numquam dimisit, ut dicit Damas. unde et in triduo mortis Christi, anima existens in limbo, et corpus in sepulchro fuerunt coniuncta verbo.
marg.|  .2. Incensa igni et suffossa. Per hoc intelliguntur sacerdotes Iudeorum, qui in ultionem mortis Christi a Romanis fuerunt obsessi, et tandem in incendio templi aliqui eorum fuerunt mortui, et alii fugerunt ad subterranea loca ubi fuerunt capti et interfecti. ideo subditur.
marg.|  .3. Ab increpatione vultus. Quia ex rigore divine iustitie que hic increpatio dicitur in ultionem mortis Christi perierunt.
marg.|  .4. Fiat manus tua. Vir iste est Christus homo ad dexteram Dei patris assumptus, Marci ult. d. Et dominus quidem Iesus postquam locutus est eis assumptus est in celum, et sedet a dextris Dei. Super virum istum post eius ascensionem facta est specialiter manus divine virtutis declarando eius gloriam et deitatem per miracula facta {3.1056} ab apostolis aliisque discipulis in nomine Christi.
marg.|  .5. Et super filium hominis. Et accipitur hic et pro id est, ut illud quod subditur, super filium hominis sit expositivum illius quod premittitur, super virum dextere tue, ut per hoc homo Christus intelligatur de quo supra dixerat. Super filium hominis, etc.
marg.|  .6. Et non discedimus a te. Per aversionem a fide, unde dicit Apostolus Rom. 8.g. Quis nos separabit a caritate que est in Christo Iesu ? tribulatio ? fames ? nuditas ? aut gladius, etc. quasi diceret, non : sicut littera sequens ostendit.
marg.|  .7. Vivificabis nos. Vita gratie in presenti, et glorie in futuro.
marg.|  .8. Et nomen tuum invocabimus. temporaliter in presenti et eternaliter in futuro, secundum illud Psalmi 83.a. Beati qui habitant in domo tua domine, in secula seculorum laudabunt te.
marg.|  .9. Domine Deus virtutum converte nos. ad te perfecte diligendum.
marg.|  .10. Ostende faciem tuam. Per apertam visionem.
marg.|  .11. Et salui erimus. Quia in clara visione, et perfecta fruitione consistit eterna salus.
Numérotation du verset Ps. 79,moraliter 
marg.| {3.1047} .1. Qui Regis Israel. Sicut precedens Psal. expositus est mystice, ut sit oratio Ecclesie contra hostes visibiles, sic iste potest exponi, ut sit oratio Ecclesie contra hostes invisibiles, de quibus{3.1048} dicit Apostolus Ephe. 6.b. Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum contra spiritualia nequitie. Sic ergo dicitur orando. Qui Regis Israel, idest populum Christianum, ad quem nomen Israel est translatum, ut dictum est supra.
Numérotation du verset Ps. 79,moraliter 
marg.| {3.1049} Intende. Id est, orationi mee.
marg.|  .1. Qui deducis etc. Quia accrescens interpretatur, ideo significat hominem in bono virtutis crescentem, quem deducit Deus de virtute in virtutem usque ad Deum deo rum in Sion.
marg.|  .3. Qui sedes super. id est angelis presides.
marg.|  .4. Manifestare. Per tuum auxilium.
marg.|  .5. Coram Ephraim, Benjamin. Per Ephraim qui frugifer interpretatur activi significantur : per Manasse vero qui oblivio interpretatur, {3.1050} contemplativi qui terrenorum obliviscuntur in Deum elevati : per Benjamin qui interpretatur filius dextere prelati, quia debent esse perfectiores ceteris, sicut pars dextera fortior est sinistra. Ex istis vero tribus statibus constituitur Ecclesie corpus, pro cuius defensione subditur.
marg.|  .5. Excita potentiam tuam etc. scilicet ad reprimendum malignorum spirituum nequitiam.
marg.|  .8. Deus converte. De turbatione tentationum ad pacem internam.
marg.|  .9. Ostende faciem et salui erimus. Per manifestam auxiliationem.
Numérotation du verset Ps. 79,moraliter 
marg.| {3.1051} .1. Domine Deus virtutum. Id est, angelorum.
marg.|  .2. Quousque irasceris super orationem. Id est, quamdiu ostendes te iratum auxilium differendo postulatum.
marg.|  .3. Cibabis nos pane etc. Quia non possumus consolari, donec sentiamus beneficium auxilii tui.
marg.|  .5. Posuisti nos in contra dictionem vicinis nostris. Id est spiritibus malignis, qui dicuntur nostri vicini, eo quod habitant nobiscum in hoc aere caliginoso. Dicuntur tamen inimici nostri, quia semper machinantur ad malum nostrum.
marg.|  .6. Deus virtutum etc. scilicet de luctu ad gaudium per depressionem {3.1052} inimicorum nostrorum.
marg.|  .8. Vineam etc. Hic ponitur ratio ad predicta, quilibet enim diligit et defendit opera sua, propter quod proponitur quod Ecclesia sit opus Dei, cum dicitur. Vineam de Egypto. id est Ecclesiam tuam de infidelitate gentium ad fidem. Ideo subditur.
marg.|  .10. Eiecisti gentes, scilicet de sua infidelitate, cum dicitur Proverb. 12.a. Verte impios et non erunt, scilicet impii sicut ante.
marg.|  .11. Et plantasti eam. Per Apostolorum predicationem.
marg.|  .12. Dux itineris fuisti. Sicut dicitur Mar. ult.d. Illi autem predicaverunt ubique Domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis.
Numérotation du verset Ps. 79,moraliter 
marg.| {3.1053} .1. Operuit montes, etc. convertendo mundi principes.
marg.| † Et arbusta eius cedros Dei. convertendo maximos sapientes, s. Dionysium, Ambrosium, Augustinum et alios plures. Sed quoniam ex credentibus multi declinaverunt a fide et moribus subditur.
marg.|  .5. Ut quid destruxisti. id est destrui permisisti.
marg.|  .6. Maceriam eius. idest clausuram virtutum.
marg.|  .6. Vindemiant eam omnes, etc. id est maligni spiritus, qui discurrunt ad destruendum fructus ecclesie.
marg.| {3.1054} .7. Exterminavit eam aper de sylva. id est, porcus sylvestris, qui est animal immundum : propter quod signat demonem tentantem de luxuria.
marg.|  .8. Et singularis, etc. id est, demon tentans de superbia, propter quod petitur divinum auxilium, cum dicitur.
marg.|  .9. Deus virtutum. Ecclesiam tuam defendendo, et eam in bonis perficiendo.
marg.|  .14. Et super filium hominis. id est, Christi vicarium, qui caput est ecclesie.
Numérotation du verset Ps. 79,moraliter 
marg.| {3.1055} .1. Quem confirmasti tibi. Id est, loco tui posuisti.
marg.|  .2. Incensa igni et suffossa. id est, demones ignem suum portantes, et inferni fosse deputati.
marg.|  .3. Ab increpatione tua peribunt. id est ab, impugnatione ecclesie cessabunt.
marg.| {3.1056} .4. Fiat manus tua super virum dextere tue. id est, tua protectio super caput ecclesie.
marg.|  .6. Et non discedimus a te. Et quia bonitas prelati multum facit ad bonitatem populi, ideo subditur.
marg.|  .7. Vivificabis nos et nomen tuum invocabimus. Vita gratie. Residuum patet ex dictis.
Numérotation du verset Ps. 79,additio 1 
marg.| {3.1055} In Ps. 79. Qui regis Israel, ubi dicitur in postil. Manifestare coram Ephraim et Benjamin.
marg.| Quidam expositores Hebreorum aliter assignant causam nominationis harum tribuum, scilicet Ephraim Benjamin et Manasse, dicentes quod quando Iacob benedicebat filiis suis, Gn. 49. in benedictione Ioseph dixit ista verba. Inde pastor egressus est lapis Israel. Ex quibus verbis dicunt, quod sumitur exordium huius psal. cum dicit. Qui regis Israel, quod in Hebreo in hoc loco proprie sonat. Quis est pastor seu rector Israel ; et ideo subiungit Ps. Qui deducis velut ovem Ioseph, scilicet filium illum, in cuius benedictione Deus fuit nominatus pastor seu rector Israel. Et quia Ps. nominaverat in hoc loco Ioseph ratione predicta, ulterius nominat duos filios Ioseph scilicet, Ephraim et Manasse. Nominavit etiam Benjamin cum istis duobus duplici de causa. Prima eo quod dixerat. Qui sedes super cherubin manifestare. Arca enim testamenti ubi erant cherubin, primo fuit in sorte Ioseph, quia in Silo : secundo in sorte Benjamin scilicet in Ierusalem, et ideo nominavit Benjamin cum aliis. Item quia Ioseph et Benjamin ambo erant filii Rachel, que quidem fuit uxor Iacob prima intentione, licet secunda in executione, ut patet {3.1056} Gn. 29. et ideo simul nominat omnes tribus ab ea descendentes, etc.
Numérotation du verset Ps. 79,additio 2 
marg.| In eodem Psalmo ubi dicitur in postil. Deus virtutum.
marg.| secundum Augustinum iste versus scilicet, Deus virtutum converte nos, summam totius continet religionis, unde trina repetitione commendatur : Hec ille. Sed attendendum est, quod trina repetitio huius non debet a mysterio vacare : pro quo dici potest, quod facies Dei que est Christus, ut 1. Cor. 13. tripliciter nobis ostenditur ad salutem : Primo in statu vie per fidem que est ostensio enigmatica, secundo in patria per apertam et claram visionem que dicitur esse facie ad faciem. unde. 1. Cor. 13.d. Videmus nunc per speculum et in enigmate, tunc autem facie ad faciem. Tertio in statu resurrectionis gloriose, in quo nobis ostendetur Christus non solum quo ad mentem, sed etiam quo ad corpora, cum oculi corporales gloriosi Christum in gloria respicient, de quo potest intelligi illud Is. 52. cap. Oculo ad oculum videbunt, cum converterit dominus Sion. In quibus ostensionibus triplici modo convertimur ad Deum, in primo per fidem iustificantem, in secundo per visionem beatificantem, in tertio per gloriam consummantem, unde merito ter repetit psal. Domine Deus converte nos, et ostende faciem tuam, et salui erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,additio 3 
marg.| {3.1057} In eo. psal. ubi dicitur in post. In Hebreo habetur. Et commotio agri depasta est eam.
marg.| In Hebreo non habetur in hoc loco dictio significans commotionem, sed est ibi dictio que secundum quosdam est nomen speciei cuiusdam avis nobis ignote, et similis dictio ponitur supra in psa. 49. ubi translatio nostra habet. Et pulchritudo agri mecum est. Que quidem avis dicitur esse inter volatilia, sicut Leviathan inter pisces.
Numérotation du verset Ps. 79,additio 4 
marg.| In eodem Psalmo 79. ubi dicitur in postil. Ceremonialia que tantum figurativa erant.
marg.| Ceremonialia veteris testamenti non erant tantum figuralia, habebant enim duplicem rationem, scilicet litteralem, que ad cultum Dei pro illo tempore ordinabatur, et figuralem que ordinabatur ad figurandum Christum, et eius mysteria, prout largius habetur 1. 2. q. 102. art. 2. arguendo in oppositum nihilominus tamen veniente Christo cessabant ceremonialia, et omnes rationes eorum, ut habetur{3.1058} in eadem parte. q. 103. art. 3. in cor. q.
prol.| $replica
prol.| REPLICA. In Ps. 89. Qui regis Israel intende, etc. Burgens. notat postil. quia dixit Ceremonialia tantum fore figuralia, volens Burgens.secundum intentionem S. Tho. quod etiam sint litteralia. Ad hec concordandum dico, quod post. loquitur secundum principalem intentionem instituentis qualis non est litteralis. Ratio enim legalium specialiter ceremonialium duplex est, opus et exercitium, scilicet opus operans, et opus operatum. Primum respicit principalem intentionem instituentis, quia ad hoc primo respicit, ideo respexit Deus ad Abel, et consequenter ad munera eius Gn. 4.a. Ad secundum autem, scilicet opus operatum sola occasione Deus respexit imo secundum se, et propriam rationem litteralem despexit, quia huiusmodi facta sunt ei molesta, imo odita, vide ca. 1. Is. hec est sententia B. Aug. 1. et 2. retractationum, et magistri in principio. 4. et communiter omnium catholicorum doctorum, unde de solo opere operante habente respectum ad instituentem dixit postil. ad occasionem quod respicit litteram occidentem, et ad opus operatum direxit Burgens. suum respectum, adhuc ut apparet Iudaizans.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 79), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_79)
Signaler un complément d'information

Notes :