Nicolaus de Lyra

Psalmus 112

Numérotation du verset Ps. 112,1 

¶Alleluia1.
¶Codd. : (Ps. 112) D30 Hi Ω D ω 1 Ω U ΩP ΩS T77 Rusch Ps-G
1 Alleluia] + Vox Ecclesie cum laude Christi D30 , + ad CXI pertinet Stut23 (in calce Ps. 111) ¶Nota : De notis criticis Psalterio adiunctis in psalterio Stut23 (Ps. 40, 71, 88, 105, 111, 112, 113 [ mutil. ], 114, 115, 116, 117) , Donatiano De Bruyne industria Hieronymo tributis , vide D. DE BRUYNE , «Le Psautier de Stuttgart (Landesbibliothek n° 23)», Speculum 3 (1932), 365. [MM2023]
Numérotation du verset Ps. 112,I 

Laudate pueri
Dominum ¦
laudate nomen Domini.
Numérotation du verset Ps. 112,2 II

Sit
nomen Domini benedictum ¦
ex hoc
nunc
et usque in seculum.
Numérotation du verset Ps. 112,3 III

A solis ortu
usque ad occasum ¦
laudabile
nomen Domini.
Numérotation du verset Ps. 112,4 IV

Excelsus super omnes gentes
Dominus ¦ et2 super celos gloria eius.
2 et Ps-G (M ΦRG* ΨB V D) D30 Hi Ω D ΩS Ω U ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 112,5 V

Quis
sicut Dominus Deus noster qui in altis habitat ¦
Numérotation du verset Ps. 112,6 

et3 humilia respicit
3 et Ps-G D30 Hi* Ω D ω 1 Ω U Rusch ] om. Ps-G (D²) Ω M, eras. Hi²
in celo et in terra ?
Numérotation du verset Ps. 112,7 VI

Suscitans
a terra inopem ¦
et de stercore
erigens pauperem.
Numérotation du verset Ps. 112,8 VII

Ut collocet eum cum principibus ¦
cum principibus
populi sui.
Numérotation du verset Ps. 112,9 VIII

Qui habitare facit sterilem
in domo ¦ matrem filiorum letantem.

Psalmus 112

Numérotation du verset Ps. 112,ad litteram 
marg.| {3.1305} Laudate, etc. Huic Psalmo premittitur pro titulo Halleluia, quia in eo psal. inducit ad laudem Dei ex consideratione sue excellentis providentie, que abiectos et depressos iniuste aliquando sublevat ad statum magni honoris et glorie : quia Ioseph subito elevavit de carcere ad hoc quod esset prepositus Egypti et secundus a rege, Gn. 41. Et secundum hoc Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo psal. ad laudem Dei inducit. secundo ad hoc rationem adducit, ibi : Excelsus. Circa primum dicitur.
marg.|  .1. Laudate pueri. Non accipiuntur hic pueri ratione etatis, discretione carentes, sed accipiuntur hic pueri pro subiectis et ministris, sicut dixit Achimelech ad David de viris qui erant cum eo. 1Rg. 21.b. Si mundi sunt pueri maxime a mulieribus, manducent, etc. et hoc modo loquitur frequenter scriptura. Omnes autem sunt Deo subiecti et eius servitio et laudibus obligati.
marg.|  .2. Sit nomen. id est sicut est in seipso benedictum, sic benedicatur a subditis, non benedictione consecrationis, que fit tantum a maiori, sed benedictione laudis que impenditur a minori.
marg.|  .3. Ex hoc nunc, etc. id est secundum extensionem omnis durationis.
marg.|  .4. A solis ortu, etc. id est, secundum omnem extensionem distantie localis.
marg.| {3.1306} .5. Excelsus. Hic consequenter Psalmista inducit rationem ad propositum, que accipitur ex excellentia sue providentie, ex qua merito debet laudari, ideo dicitur : Excelsus super omnes gentes, etc. quantumcumque sint magne et diverse.
marg.|  .6. Et super celos. id est super angelos qui sunt cives celestes.
marg.|  .7. Gloria eius. quia de omnibus hominibus et angelis ad suam gloriam ordinat et disponit, ideo subditur.
marg.|  .8. Quis sicut. quasi dicat nullus.
marg.|  .9. Qui in altis. per sue glorie refulgentiam.
marg.|  .10. Et humilia. per suam providentiam.
marg.|  .11. In celo. quia superbientes angelos inde deiecit, et humiliter sibi adherentes in gloria confirmavit.
marg.|  .12. Et in terra. quia in prima etate rebellantes homines in diluvio submersit, et humilem Ne cum sua familia salvavit, et quia simile fit frequenter in particularibus personis, ideo subditur.
marg.|  .13. Suscitans a terra inopem et de stercore. id est, de loco vili et fetido.
marg.|  .14. Erigens pauperem. hoc patuit in Manasse rege Iuda, qui propter superbiam de regno suo fuit deiectus a Deo, et ab inimicis suis in carcere fetido reclusus et fame afflictus, et propter humilitatem suam, inde a Deo fuit relevatus, et in regnum restitutus. secundo Parali. 33. ideo subditur.
Numérotation du verset Ps. 112,ad litteram 
marg.| {3.1307} .1. Ut collocet eum, etc. tamquam eis presidens, propter quod subditur.
marg.|  .2. Cum principibus populi sui. Potest autem hoc referri ad exaltationem humilium in gloria celesti, in qua collocantur humiles cum angelis, qui dicuntur in scriptura principes, et distinguuntur per tres hierarchias. hierarchia autem idem est quod sacer principatus, et quia dicta exaltatio non solum fit in sexu virili, sed etiam muliebri, ideo subditur.
marg.|  .3. Qui habitare facit. dans ei fecunditatem, per quam est honorabilis in domo mariti, in qua prius erat contemptibilis et abiecta propter sterilitatem, ideo subditur.
marg.|  .4. Matrem filiorum letantem. Exemplum habetur 1Rg. 1. de Anna, que propter sterilitatem contemnebatur in domo Elcane a Fenenna, et concessa sibi a Deo fecunditate prolis, fuit honorabilis et {3.1308} letabunda, unde fecit canticum illud. Exultavit cor meum domino, etc. 1Rg. 2. Allegorice exponitur Psalmus iste de abiectione populi iudaici, propter incredulitatem, et exaltationem populi Gentilis in bonis gratie : eo quod devote recepit fidem catholicam, et sic synagoga facta est sterilis et abiecta, et ecclesia in fide gentium facta est fertilis et letabunda. et hoc modo loquitur Apostolus Gal. 4.d. inducens illud Esaie. 64. Letare sterilis que non paris, erumpe et clama que non parturis, quia multi filii deserte magis, quam eius que habet virum. Et vocat Gentilitatem sterilem, et desertam, quia multo tempore fuit deserta a Deo propter peccatum idololatrie, et sterilis in prole ad Dei cultum educata. et ibidem premittit Apostolus. Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera. et sequitur. Hec sunt per allegoriam dicta, hec enim sunt duo testamenta, etc. Hanc autem expositionem non prosequor, quia diffuse tractata est ab aliis in pluribus locis.
Numérotation du verset Ps. 112,moraliter 
marg.| {3.1305} .1. Laudate pueri. In hoc psal. ostenditur quod Deus iniuste depressos sublevat ad honorem non solum in futuro, sed etiam aliquando in presenti, sicut patet de Ioseph. Gn. 61. et sic {3.1306} patet, quod sensus litteralis est etiam moralis.
marg.| Allegorice tamen potest exponi de abiectione synagoge et sublimatione ecclesie de gentibus collecte : et utranque expositionem tetigi in expositione litterali : propter quod alia non videtur hic ponenda.
Numérotation du verset Ps. 112,additio 
marg.| {3.1307} In Ps. 112. Laudate pueri dominum.
marg.| Iste Psalmus cum quinque sequentibus usque ad psal. Beati immaculati. exclusive vocatur ab Hebreis Halleluia magnum, id est hymnus magnus, de quo singularem faciunt solennitatem : nam in tribus precipuis festis et in neomeniis stantes istum hymnum cum maiori cantant solennitate, quam ceteros psalmos totius psalterii. Insuper in nocte pasche quando agnus pascalis comedebatur, post eius comestionem recumbentes ad mensam ipsum hymnum solenniter dicebant. Unde de hoc hymno ex istis sex psal. composito intelligi debet illud quod imminente passione Mt. 26.c. legitur. Hymno dicto etc. eo quod Christus post agni pascalis comestionem huiusmodi ritum consuetum servans, hymnum predictum cum apostolis recitavit, quod etiam Hebrei hodie agno paschali carentes in illa nocte, scilicet pasche, istum hymnum cum azymis solenniter prout possunt cantant, in quo videntur prophetizare nescientes sicut legitur de Caipha, Io. 11. Nam ipsi solum attendunt ad hoc quod in hoc hymno fit mentio de redemptione Egyptiaca, cuius memoriam in paschate celebrant. Sed amplius consideranti in hoc hymno continentur non modica mysteria ecclesie universalis spiritualiter a Deo redempte incipientis ab Abel iusto usque nunc : inter que fit mentio de redemptione Egyptiaca suo loco, ut infra patebit. unde in hoc hymno Psalmista sex principaliter facit. Nam in primo psal. ponit quamdam prefationem generalem ad divinam laudem pertinentem, in qua de exordio ecclesie militantis ante legem, et eius progressum usque ad adventum Christi, per quem gratia facta est, premittit. In secundo, scilicet In exitu Israel de Egypto, domus Iacob de populo barbaro. de statu ecclesie sub lege ait. In tertio psal, scilicet Dilexi, quoniam exaudiet dominus, etc. agit de statu ecclesie in ipso exordio redemptionis ante ipsius publicationem. In quarto vero, scilicet Credidi, propter quod, etc. agit de statu primitive ecclesie publicate. In quinto s. laudate dominum, agit de statu ecclesie ex duabus gentibus iam unite. In sexto vero psal, scilicet Confitemini, etc. agit de statu ecclesie non solum dilatate et unigenite, sed etiam florente et prevalescente, prout latius patebit in expositione horum psal. in singulari. In hoc igitur primo psal. prefationali huius hymni Psalmista octo facit que sunt notabilia ad Dei laudem pertinentia.
marg.| Primo enim ostendit quis est laudandus, s. Deus trinus et unus. Quod sic patet : nam in principio huius psal. ter invitat ad laudem {3.1308} Dei. Primo, scilicet cum premittitur Halleluia : quod idem est quod, laudate Deum. Secundo invitat ad laudem Dei cum dicit. Laudate pueri dominum. Tertio cum dicit : Laudate nomen domini. Que quidem trina invitatio ad laudem Dei in eodem versu seu contextu singularis est in hoc Psalmo ut patet discurrenti per alios. Et sic satis innuitur trinitas eius qui laudatur eo modo (etsi forte clariori) quam illo verbo psal. Benedicat nos Deus Deus noster, benedicat nos Deus, etc. et in similibus solet communiter exponi. Unitas autem eius qui laudatur, ostenditur in hoc quod non Deo s dicit laudandos, sed Deum, similiter nec dixit. Laudate nomina domini, sed nomen, eo modo quo dicitur Mt. ultimo d. In nomine patris et filii et spiritussancti.
marg.| Secundo ostenditur etiam a quibus debet laudari, quia a pueris, scilicet animi puritate viventibus.
marg.| Tertio ostenditur etiam quandiu est laudandus, scilicet in hac vita et in futura, et hoc cum dicit : Sit nomen domini benedictum, ex hoc nunc et usque in seculum.
marg.| Quarto ostenditur etiam ubi est laudandus, scilicet ubique, et cum hoc dicit. A solis ortu usque ad occasum.
marg.| Quinto ostenditur etiam quomodo est laudandus, s. super omnem laudem cuiuscumque creature terrestris et celestis. et hoc cum dicit. Excelsus super omnes gentes dominus, et super celos gloria eius.
marg.| Sexto ostenditur quedam materia principalis ad Dei laudem in hoc hymno principaliter consideranda, s. divina providentia circa regimen creature rationalis, et hoc cum dicit. Quis sicut dominus Deus noster qui in altis habitat, et humilia respicit, s. genus humanum, quod in parte infima universi commoratur.
marg.| Septimo ostenditur quidam effectus huiusmodi divine providentie, a quo ecclesia fidelium sumit exordium, s. suscitare hominem a terrenis et fetoribus peccatorum, et eum erigere ad statum gratie et glorie : quod est maximum opus iuxta illud : Miserationes eius super omnia opera eius. unde Aug. super Io. dicit, quod maius opus est quod ex impio fiat iustus, quam creare celum et terram. et de hoc dicit. Suscitans a terra. id est a terrenitate. Inopem in virtutibus. Et de stercore, id est de fetore peccatorum. Erigens pauperem, ut collocet eum cum principibus, id est cum angelis. Cum principibus populi sui, id est cum patriarchis et prophetis et prophetis. et in hoc innuit statum ecclesie ante legem, in quo nondum erat aliquis populus divino cultui mancipatus, sed quasi singulariter sumebantur singuli iusti in diversis partibus ad societatem sanctorum.
marg.| Octavo ostenditur quod ex tali suscitatione inopum et pauperum et collocatione eorum in celestibus fecundata est ecclesia in progressu{3.1309} temporis : et sic que prius fuerat sterilis, modo multos habet filios iuxta illud Gala. 4.d. et Is. 54.a. Letare sterilis, et de hoc dist. 1. Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum letantem. et in hoc continuat se dicendis in ceteris psal. huius hymni, ut videbitur. unde Psalmus iste proprie videtur esse prefatio in huiusmodi laude divina.
prol.| $replica
prol.| {3.1310} REPLICA. In Psalmo Laudate pueri dominum. ut dicit Burgens. incipit Hebreorum hymnus. et continuatur usque ad Beati immaculati, exclusive. hunc hymnum consueverunt cum multa solennitate dicere post esum agni paschalis. unde opinatur Burgens. quod illud Mt. 26.c. Et hymno dicto exierunt in montem Olivarum : debeat intelligi de isto hymno : quod si ita est non iudico, nec suam singularem expositionem reprobo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 112), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 21/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_112)
Signaler un complément d'information

Notes :