Psalmus 78
Numérotation du verset
Ps. 78,1
¶Psalmus
¶Codd. : (Ps. 78)
D30
Rusch
Ps-G
Asaph1.
1 Psalmus Asaph] Intellectus Asaph. Vox Christi de Iudeis
D30
Numérotation du verset
Ps. 78,I
Deus venerunt gentes
in hereditatem tuam †
polluerunt
templum sanctum tuum ¦ posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam.
Numérotation du verset
Ps. 78,2 II
Posuerunt
morticina servorum tuorum
escas
volatilibus celi ¦ carnes sanctorum tuorum
bestiis terre.
Numérotation du verset
Ps. 78,3 III
Effuderunt sanguinem eorum2
2 eorumD30 (in ras.) ] ipsorum
Ps-G
tamquam aquam
in circuitu Hierusalem ¦
et non erat qui sepeliret.
Numérotation du verset
Ps. 78,4 IV
Facti sumus opprobrium vicinis nostris ¦ subsannatio
et illusio his qui
in circuitu nostro sunt3.
3 in circuitu nostro] circum nos
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 78,5 V
Usquequo
Domine
irasceris
in finem ¦
accendetur velut ignis
zelus tuus ?
Numérotation du verset
Ps. 78,6 VI
Effunde
iram tuam
in gentes
que te non noverunt ¦
et in regna
que nomen tuum
non invocaverunt.
Numérotation du verset
Ps. 78,7 VII
Quia comederunt
Iacob ¦
et locum eius desolaverunt.
Numérotation du verset
Ps. 78,8 VIII
Ne memineris iniquitatum
nostrarum antiquarum †
cito
anticipent nos
misericordie tue ¦ quia pauperes
facti sumus nimis.
Numérotation du verset
Ps. 78,9 IX
Adiuva nos
Deus salutaris noster †
et4 propter gloriam nominis tui Domine libera nos ¦
4 et
Ps-G
(V D) Ω
Rusch Clementina
]
om. Ps-G
et propitius esto peccatis nostris propter nomen tuum.
Numérotation du verset
Ps. 78,10 X
Ne forte dicant in gentibus
ubi est Deus eorum ¦ et innotescat
in nationibus coram
oculis nostris.
Numérotation du verset
Ps. 78,XI
Ultio sanguinis servorum tuorum
qui effusus est ¦
Numérotation du verset
Ps. 78,11
introeat
in conspectu tuo
gemitus compeditorum.
Numérotation du verset
Ps. 78,XII
Secundum magnitudinem
brachii tui ¦
posside
filios
mortificatorum.
Numérotation du verset
Ps. 78,12 XIII
Et redde
vicinis nostris
septuplum
in sinu eorum ¦
improperium ipsorum quod exprobraverunt tibi Domine.
Numérotation du verset
Ps. 78,13 XIV
Nos autem
populus tuus
et oves pascue tue ¦
confitebimur tibi in seculum.
Numérotation du verset
Ps. 78,XV
In generatione et generationem5 ¦
5 generatione et generationem
Ps-G
(V ΨB)
D30
ΩS
Rusch
] generatione et generatione
D14 Ps-G
(D) ΩM
, generationem et generationem
Ps-G
annuntiabimus
laudem tuam.
Psalmus 78
Numérotation du verset
Ps. 78,ad litteram
marg.|
{3.1039}
Deus venerunt gentes,
etc. Huic Psalmo premittitur talis titulus {3.1040} in Hebreo : Psalmus Asaph. et in translatione Hieronymi. Canticum Asaph. in hoc author apparet huius psalmis : de materia vero eius dicunt aliqui expositores nostri, quod loquitur de persecutione Iudeorum, {3.1041} sub Antiocho rege, qui polluit templum ponendo ibi abominandum idolum, et populum Israel occidit, qui nolebat transire ad Gentilem ritum, ut habetur diffuse primo et secundo Machabeo. Sed huic expositioni non consonat quod dicitur in principio Psal. Posuerunt Ierusalem in pomorum custodiam, loco cuius in Hebreo ponitur. Posuerunt Ierusalem in acervum. Et in translatione Hieronymi. In acervis lapidum. Per quod manifeste exprimitur destructio civitatis et templi, quod non fecit Antiochus, sed polluit templum ponendo ibi idolum, ut predictum est propter quod melius dicitur, quod Psalmus iste loquitur de destructione civitatis et templi facta per Nabuchodonosorregem Babylonis ut habetur. 4Rg. ult. Et de reparatione per Cyrum regem Persarum, qui dedit licentiam reedificandi templum. 1. Esdr. 1. Igitur secundum hunc sensum Psalmus iste dividitur in tres partes : quia primo ponitur Psal. lamentatio pro dicta destructione, secundo eius deprecatio pro reparatione, ibi. Effunde iram. Tertio ipsius consolatio pro exauditione, ibi. Nos autem. Circa primum dicitur lamentando. Deus venerunt gentes. id est Babylonii, qui erant gentiles.
Numérotation du verset
Ps. 78,ad litteram
marg.|
.1.
In hereditatem tuam.
id est in Iudeam, que dicebatur Dei hereditas, eo quod eam filiis Israel dedit, et quia in ea fides et cultus Dei viguit, sicut dictum est supra Ps. 75. Notus in Iudea Deus.
marg.|
{3.1042} .2.
Polluerunt templum.
Ipsum destruendo, et vasa divini cultus asportando, humanis usibus applicando, Dan. 10.
marg.|
.3.
Posuerunt
etc. Custodes enim pomorum faciunt magnum acervum lapidum, ut desuper ascendentes videant per totum pomerium, et sic ista translatio redit in idem cum translatione Hieronymi et littera Hebraica, ut patet per predicta.
marg.|
.4.
Posuerunt morticina.
id est corpora mortificata, unde translatio Hieronymi habet. Dederunt cadavera servorum tuorum. Quia indifferenter cum aliis occidebant Levitas et sacerdotes divinis ministeriis intercedentes.
marg.|
.5.
Escas volatilibus celi.
Quia super terram remanserunt in sepulta.
marg.|
.6.
Carnes sanctorum tuorum.
Quia indifferenter occidebant iustos et peccatores, exceptis paucis a Deo reservatis.
marg.|
.7.
Effuderunt sanguinem ipsorum.
Ex dictis patet sententia.
marg.|
.8.
Facti sumus opprobrium vicinis.
Quia Philisthei et alii in circumitu Iudee habitantes faciebant de Iudeis suas derisiones : subsannatio est modus derisionis dictus a rugatione nasi.
marg.|
.9.
Usquequo domine irasceris in finem.
Tenendo populum tuum in afflictione et captivitate tam continue et prolixe.
marg.|
.10.
Accendetur velut ignis zelus tuus.
Ita quod non extinguatur nec mitigetur, et loquitur Psal. in persona populi in captivitatem ducti, sicut previdebat.
Numérotation du verset
Ps. 78,ad litteram
marg.|
{3.1043} .1.
Effunde.
Hic consequenter ponitur Ps. deprecatio, et primo implorat divinam iustitiam contra hostes, secundo eius misericordiam erga cives, ibi. Ne memineris. Circa primum dicit. Effunde iram tuam, idest effectum iustitie tue per vindictam.
marg.|
.2.
In gentes que te non noverunt.
Quia non habebant fidem unius veri Dei, sed erant idololatre pessimi colentes idolum Belis, et etiam draconem, Dan. 14.
marg.|
.3.
Et in regna.
Quia sub rege Babylonis multa regna erant subiecta.
marg.|
.4.
Que nomen tuum.
Quia non habebat eius fidem, propter quod dicit Apostolus, Rom. 10. Quomodo invocabunt eum in quem non crediderunt ?
marg.|
.5.
Quia comederunt Iacob.
Id est, populum descendentem de Iacob, quem dicuntur comedisse, eo quod bona eius diripuerunt, et populum in magna parte occiderunt et captivaverunt, sicut tyrannus dicitur comedere subditos suos.
marg.|
.6.
Et locum eius.
Quia civitates Iudee depopulaverunt et destruxerunt.
marg.|
.7.
Ne memineris.
Hic consequenter implorat Dei misericordiam erga cives, dicens. Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum, idest ab antiquo a patribus nostris inceptarum, ut patet in processu lib. Iudicum.
marg.|
.8.
Cito anticipent
etc. Cuius anticipationis causam subdit.
marg.|
{3.1044} .9.
Quia pauperes facti
etc. id est spoliati et afflicti, et ideo anticipent nos misericordie tue, ne ex nimia tristitia absorbeamur per impatientiam seu desperationem, et loquitur Asaph in persona populi infirmi, cuius captivitatem futuram previdebat.
marg.|
.10.
Adiuva nos.
id est qui saluasti nos de Egypto, et in aliis periculis preteritis, et in hoc allegatur divina magnificentia, quia modus est magnifici libenter audire bona que contulit, ut habetur in 4. Ethicorum
marg.|
.11.
Et propter gloriam.
quasi dicat quia tu nominaris Deus noster, et nos populus tuus, et ideo nostra liberatio pertinet ad gloriam nominis tui.
marg.|
.12.
Et propitius esto
etc. id est propter tuam bonitatem, non propter nostram iustitiam.
marg.|
.13.
Ne forte dicant in gentibus.
id est inter Gentiles.
marg.|
.14.
Ubi Deus eorum.
quasi dicat nullius momenti et virtutis est, ex quo non salvavit populum suum. Sic enim loquebantur Babylonii, et alii Gentiles de Deo Iudeorum.
marg.|
.15.
Et innotescat in nationibus coram oculis nostris ultio sanguinis servorum tuorum qui effusus est
etc. Hic terminatur versus in Hebreo et in translatione Hieronymi et est sensus. Ultiosanguinis servorum tuorum etc. Qui effusus est a Babyloniis. Innotescat in nationibus, ita quod omnes nationes sciant. Coram oculis nostris, ita, scilicet quod nos etiam videamus ad laudem tue iustitie, sicut factum fuit de Aman et filiis eius, qui totam gentem Iudeorum machinabatur exterminare, et videntibus Iudeis fuit suspensus cum filiis suis in patibulo, Esther. 7.d.
Numérotation du verset
Ps. 78,ad litteram
marg.|
{3.1045} .1.
Intreat in conspectu.
Ut a vinculis et carceribus absolvantur.
marg.|
.2.
Secundum magnitudinem brachii tui.
id est fortitudinis tue que per brachium designatur.
marg.|
.3.
Posside filios mortificatorum.
idest morti propinquorum ex nimia afflictione, unde translatio Hieronymi habet. Filios interitus. Filii autem interitus dicuntur illi qui sunt dispositi ad interitum, sicut filii mortis, qui sunt digni morte secundum modum loquendi scripture.
marg.|
.4.
Et redde vicinis nostris.
scilicet Philistheis et aliis nationibus in circumitu Iudee positis.
marg.|
.5.
Septuplum in sinu.
Id est vindictam perfectam, que septenario designatur. Cuius causa subditur.
marg.|
.6.
Improperium ipsorum.
Captivitatem enim Iudeorum attribuebant impotentie divine : et sic iustum erat quod talis blasphemia puniretur.
marg.|
.7.
Nos autem.
Hic ultimo ponitur gratiarum actio pro deprecationis exauditione, quam vidit Asaph futuram : et iungit se cum populo {3.1046} tempore liberationis future, eo quod erat de eadem lege, di. Nos autem populus tuus. cui in monte Sinai legem dedisti.
marg.|
.8.
Et oves.
Quia manna celesti nos pavisti.
marg.|
.9.
Confitebimur tibi in seculum.
Confessione laudis pro liberatione nostra, et non solum semel, sed futuris temporibus, ideo subditur.
marg.|
.10.
In generatione et generationem.
Id est in generationibus sibi succedentibus.
marg.|
.11.
Annuntiabimus laudem tuam.
Quod videbimus impletum, eo quod Psalmus iste recolitur, ut sit oratio Ecclesie in generationibus sibi succedentibus ad magnificationem laudis divine.
marg.|
Moraliter potest exponi Psalmus iste, ut sit oratio Ecclesie contra infideles, Ecclesias et sancta loca prophanantes, occidentes populum Christianum, et eius terram destruentes, propter quod Ecclesia in principio huius Psal. hanc devastationem lamentatur : et secundo devote et humiliter pro restauratione deprecatur, ibi : Effunde, etc. Implorando Dei iustitiam contra infideles, et eius misericordiam erga fideles, et ultimo regratiatur in spe exauditionis, ibi. Nos autem.
Numérotation du verset
Ps. 78,moraliter
marg.|
{3.1039}
Deus,
etc. Psal. loquitur de destructione civitatis, et templi per{3.1040} Nabu. et de reparatione per Cyrum.
marg.|
Moraliter autem potest exponi, ut sit oratio ecclesie contra{3.1041} infideles sancta loca destruentes et prophanantes, quod factum fuit tempore Cosdre, et iterum tempore Saladini. Et primo ponitur lamentatio pro tali destructione, cum dicitur.
Numérotation du verset
Ps. 78,moraliter
marg.|
Deus
etc. In qua operatus es salutem.
marg.|
.2.
Posuerunt templum.
scilicet Ecclesias prophanando, et ibidem turpia faciendo.
marg.|
.3.
Posuerant Ierusalem in pomorum custodiam.
Id est posuerunt rectores in {3.1042} Ierusalem personas viles, sicut persona vilis ponitur ad custodiam.
marg.|
.4.
Posuerunt
etc. Quia tunc multi Christiani fuerunt occisi, et sine sepultura dimissi.
marg.|
.8.
Facti sumus opprobrium vicinis nostris.
Id est, servilis conditionis et despicabilis.
marg.|
.9.
Usquequo Domine.
Hic ponitur secundo deprecatio pro reparatione, cum dicitur. Usquequo Domine. dimittendo Christianos in hac miseria.
Numérotation du verset
Ps. 78,moraliter
marg.|
{3.1043} .1.
Effunde iram tuam.
id est punitionem super Saracenos.
marg.|
.5.
Quia comederunt Iacob
etc. Id est, populum Christianum, ad quem nomen Iacob et Israel est translatum, Ro. 2.d. Non enim qui in manifesto Iudeus est, neque que in manifesto in carne circumcisio, sed qui in abscondito Iudeus est, et circumcisio cordis in spiritu, non littera.
marg.|
.7.
Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum.
id est contractarum a patribus nostris et a nobis in nostra iuventute.
marg.|
.8. Cito anticipent nos misericordie etc. Et subditur causa.
marg.|
{3.1044} .9.
Quia pauperes facti sumus nimis
etc. Idest, impotentes ad satisfaciendum tibi de peccatis.
marg.|
.10.
Adiuva nos Deus salutaris
etc. Per tuam potentiam.
marg.|
.11.
Et propter gloriam nominis tui Domine
etc. Non propter nostram iustitiam.
marg.|
.13.
Ne forte dicant in gentibus
etc. Reputantes quod sis impotens ad nos salvandum.
marg.|
.14.
Ec innotescat in nationibus.
id est infidelibus tua potentia ex sue percussionis experientia, propter eorum blasphemiam, et etiam crudelitatem in occisione Christianorum et carceratione.
Numérotation du verset
Ps. 78,moraliter
marg.|
{3.1045} .4.
Redde vicinis nostris septuplum
etc. idest punitionem perfectam. Septem enim diebus omne tempus comprehenditur, ideo per septenarium, perfectio designatur.
marg.|
.7.
Nos autem.
Hic ultimo promittitur gratiarum actio pro {3.1046} exauditione deprecationis sperata, cum dicitur. Nos autem etc. In te per baptismum regeneratus.
marg.|
.8.
Oves pascue tue.
Id est sacramenti Eucharistie ad quod non admittuntur nisi regenerati per baptismum.
marg.|
.9.
Confitebimur tibi,
etc. Confessione laudis.
Numérotation du verset
Ps. 78,additio
marg.|
{3.1045} In Ps. 68. Deus venerunt gentes. Ubi dicitur in postil. De materia vero eius.
marg.|
Materia huius Psal. non potest applicari ad destructionem civitatis et templi per Nabuchodonosor, ut postil. vult : primo quia nullo modo consonat huic quod dicitur. Posuerunt morticina ser. etc. et carnes sanctorum tuorum. Constat enim quod tota fere multitudo Iudeorum qui fuerunt captivati vel occisi in tempore Nabuchodonosor nec erant servi Dei ut in multis locis habetur a prophetis, unde et Ezechiel qui in medio illius captivitatis Babylonice prophetavit, dicit in persona Dei : Fili hominis mitto te ad filios Israel ad gentes apostatrices, etc. Ezechi. 2.b. Licet enim inter eos fuissent aliqui paucissimi iusti, scilicet Ieremias, Daniel, Ezechiel, Esdras et huiusmodi : illi tamen non fuerunt occisi, nec eorum sanguis effusus, etc. {3.1046} Nec ab eis nominate licet totam illam multitudinem servos Dei et sanctos, quinimo sacra scriptura universaliter loquendo eos nominat apostatas, ut patet in predicta autoritate Ezech. et Is. simpliciter eos nominat gentem peccatricem di. Ve gen. pec. etc. Is. 1.a. et sic in multis aliis locis diversimode appellabantur a prophetis transgressores divinorum preceptorum : non autem servi Dei nec sancti. Item non consonat huic expositioni quod dicitur : Polluerunt templum sanctum tuum, quia Chaldei combusserunt templum et ipsum penitus destruxerunt, quod est alterius rationis a pollutione. Item non consonat huic expositioni quod dicitur. Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum. Ipsi enim de presenti habebant quam plurimas iniquitates, pro quibus potius debebant deprecari Deum, quam pro iniquitatibus antiquis seu antiquorum, unde melius et proprius exponitur per doctores nostros iste Psalmus s. de persecutione {3.1047} Iudeorum tempore Antiochi, in quo tempore maior es eorum, scilicet sacerdotes et eorum sequaces a quibus multitudo debet denominari, fuerunt veri servi Dei, et multi eorum sacro martyrio coronati, eo quod propter honorem Dei, et ne idola colerent, disponebant se morti, ut patet in libris Macha, Antiochus etiam non combussit nec destruxit templum, sed potius polluit, idolum abominabile ibidem constituendo. Similiter et isti proprie dicebant. Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum, cum essent recte viventes, et ideo recte credebatur, quod ille tribulationes eis advenissent ex peccatis antiquorum. unde Hebraica littera in hoc loco habet. Ne memineris iniquitates antiquorum. Quod autem obiicitur a postil. ex hoc quod dicitur. Posuerunt Ierusalem in pomorum custodiam. Non valet contra predicta. Intelligitur enim secundum quosdam, quod fecerunt Ierusalem vilem et abiectam, sicut custodiam pomorum, que pomis collectis in modicum reputatur, licet non sit destructa. Secundum vero quorundam Hebreorum expositionem, quam in hoc loco credo esse veram, dictio que hic ponitur ubi translatio nostra habet. In pomorum custodiam, proprie significat loca infirma seu subterranea, unde dicunt quod Greci in persecutione Antiochi fodiebant Ierusalem in multis locis ad querendos thesauros, prout sepe faciunt debellatores civitatum famosarum, et sic intelligunt illud. Posuerunt Ierusalem in foveas seu fossas infirmas seu subterraneas ratione predicta.
Numérotation du verset
Ps. 78,replica Döring
prol.|
In Psalmo Deus venerunt gentes etc. Postil. dicit materiam eius esse destructionem civitatis et templi per Nabuchodonosor. Et bene applicat. Sed Burgens. dicit illam applicationem non valere. Primo ex eo : quia omnes in illa captivitate erant apostate et idololatre : ideo de eis non potest exponi. Posuerunt morticina servorum tuorum etc. Et carnes sanctorum etc. Ad illud dico iudicio meliori salvo quod impia est sententia Burgens. in hac parte. Quod sic patet : quia captivitatem et miserias hic descriptas Deus comminabatur populo in divino cultu bene reformato per Iosiam optimum regem, cuius comminationis causa assignatur pravitas Manasse regis, ut patet per {3.1048} litteram planam. 4Rg. 23. et 24. Et quia post Iosiam non fuit rex ita pravus et potens, qui populum conversum per Iosiam ita generaliter averteret a Deo, ut impie sentit Burgens. Nam Ioacim post Iosiam regnavit tribus mensibus, et vinctus a Pharaone rege Egypti ductus est in Reblata, ut patet 3Rg. 24. post quem regnavit Eliacim, alias dictus Ioacim. Huius temporibus iste miserie inceperunt, per regem Babylonis, latrunculos Chaldeorum et Syrie Moab et Amon, et totum propter Manasse peccatum, ut dicitur eodem ea. Nec Burgens. impiam sententiam suam probat per Ezechielem, quia ille fuit missus ad residuum populi iam captivati, ad eius potentes qui erant desperati ex vehementia tribulationis, et ratione illius desperationis domus exasperans dicebantur : quibus non obstantibus sanguis multus sanctorum innocentium in circumitu Ierusalem fuit effusus ante consummatam captivitatem, iuxta mentem huius Psal. Non sine impietate dicere possumus omnes sacerdotes, Levitas, et innocentes apostatasse, et non multos in populo bonos remansisse, de quorum occisione hic dicitur. Cum et ipse Burgens. Levitas in plerisque locis sic laudet, quod nec in adoratione vituli, nec morte Christi consenserunt, nec unquam idololatriam commiserunt, ut probat infra in 2. additione, Io. 11. Non erant igitur omnes impii, et apostate tempore captivitatis Babylonice, prout vult Burgens. contra dicendo sibi ipsi : Modi autem loquendi prophetarum per Burgensem allegati de perversis exponantur. Quod autem secundo obiicit Burgens. quod destructio templi non dicitur pollutio, vocalis est difficultas. Quod tertio obiicit de oratione sic tribulatorum, Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum etc. Prout Burgens. allegat, est ad propositum posti. quia non propter peccata sua, sed predecessorum suorum Achaz et potissime Manasse passi sunt, ut habet littera plana supra allegata. Ad secundum etiam quod Burgens. facit pro veritate sue expositionis faciliter potest deduci pro expositione postil. Cum enim dicit, quod temporibus Antiochi a bonis sacerdotibus et eorum sequacibus debeat denominari tota multitudo, sic etiam in materia postil. Quando erant plures prophete sacerdotes et iusti, prout dictum est, quam tempore Antiochiane cladis.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 78), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 17/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_78)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 78), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 17/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_78)
Notes :