Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Psalmus 77

Numérotation du verset Ps. 77,1

¶Intellectus Asaph¹.

¶Codd. : (Ps. 77) D30 Rusch Ps-G

¹ Intellectus Asaph Ps-G Rusch ] In finem pro Idithun psalmus Asaph D30 (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,I

Attendite

popule² meus legem meam ¦ inclinate

² popule Ψ^B V D Hi D30 Ω ... Clementina cum γ] populus D14 Ps-G

aurem vestram

in verba oris mei.

Numérotation du verset Ps. 77,2 II

Aperiam in parabolis³

³ parabolis D30 Rusch ] parabola D14 Ps-G

os meum ¦ loquar⁴

⁴ loquar D14 D30 Rusch ] eloquar Ps-G

propositiones

ab initio.

Numérotation du verset Ps. 77,3 III

Quanta

audivimus et cognovimus ea ¦

patres nostri

narraverunt nobis.

Numérotation du verset Ps. 77,4 IV

Non sunt occultata a filiis

eorum ¦ in generatione altera⁵.

⁵ generatione altera D30 Rusch ] generationem alteram Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,V

Narrantes laudes

Domini et virtutes eius ¦

et mirabilia eius

que fecit.

Numérotation du verset Ps. 77,5 VI

suscitavit testimonium in Iacob ¦

et legem

posuit in Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,VII

Quanta

mandavit patribus nostris

nota facere⁶ ea filiis suis ¦

⁶ facere D14 D30 Hi Ω (fat’e) Ps-G ] facite Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,6

ut cognoscat

generatio altera.

Numérotation du verset Ps. 77,VIII

Filii

qui nascentur

et⁷ exsurgent ¦

⁷ et D30 Rusch Ps-G ] om. Ω^S

et narrabunt⁸ filiis suis.

⁸ et narrabunt D14 Ω^S Ps-G ] enarrabunt Hi Ω ^M Rusch

Numérotation du verset Ps. 77,7 IX

Ut ponant in Deo⁹

⁹ Ut D14 Rusch Ps-G ] Et Ω ^M

spem suam ^† et non obliviscantur

operum Dei¹⁰ ¦

¹⁰ operum Dei D14 D30 Rusch cum Ps-R ] opera Dei Ps-G

et mandata eius

exquirant.

Numérotation du verset Ps. 77,8 X

Ne fiant sicut patres eorum ¦

generatio prava

et exasperans.

Numérotation du verset Ps. 77,XI

Generatio

que non direxit

cor suum ¦

et non est

creditus

cum Deo spiritus eius.

Numérotation du verset Ps. 77,9 XII

Filii Ephrem¹¹

¹¹ Ephrem Ω ^M Clementina ] Effrem Rusch

intendentes

et mittentes arcum¹² ¦ conversi sunt

¹² arcum] arcus Ps-G

in die belli.

Numérotation du verset Ps. 77,10 XIII

Non custodierunt testamentum Dei ¦

et in lege eius noluerunt ambulare.

Numérotation du verset Ps. 77,11 XIV

Et obliti sunt benefactorum¹³ eius ¦ et mirabilium eius que ostendit eis.

¹³ benefactorum Hi D14 Ω Ps-G ] beneficiorum Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,12 XV

Coram

patribus eorum¹⁴

¹⁴ eorum] + que Ps-G

fecit mirabilia in terra Egypti ¦

in campo Thaneos.

Numérotation du verset Ps. 77,13 XVI

Interrupit mare

et perduxit

eos¹⁵ ¦ et¹⁶* statuit aquas

¹⁵ eos] om. C |

¹⁶ et U G K V D D30 Cor2 (hebr. et Hieron. et grecus) Ω^S edd. cum hebr. Ps-R Ps-H ] om. Cor2 (anti. quidam non ponunt ET coniunctionem) Rusch Ps-G |

quasi in utre¹⁷.

¹⁷ in utre D14 D30 Hi Ω Ps-G ] utrem Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,14 XVII

deduxit eos in nube diei ¦ et tota nocte in illuminatione ignis.

Numérotation du verset Ps. 77,15 XVIII

Interrupit

petram

in eremo ¦

et adaquavit eos velut¹⁸ in abysso multa.

¹⁸ velut D14 ] quasi Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,16 XIX

Et eduxit aquam

de petra ¦

et deduxit¹⁹

¹⁹ deduxit Hi D14 Ps-G ] eduxit Ψ^B V Rusch cum Ps-R

tamquam

flumina aquas.

Numérotation du verset Ps. 77,17 XX

apposuerunt

adhuc peccare ei ¦

in ira excitaverunt²⁰ Excelsum

²⁰ ira excitaverunt D14 D30 Hi Ps-G ] iram concitaverunt Ω^S Rusch

in inaquoso.

Numérotation du verset Ps. 77,18 XXI

temptaverunt Deum in cordibus suis ¦

ut peterent escas animabus suis.

Numérotation du verset Ps. 77,19 XXII

Et male

locuti sunt de Deo ¦ dixerunt : Numquid poterit Deus

parare mensam in deserto ?

Numérotation du verset Ps. 77,20 XXIII

Quoniam percussit petram

et fluxerunt aque ¦ et torrentes inundaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,XXIV

Numquid et panem poterit²¹ dare ¦ aut parare mensam

²¹ poterit Hi D14 D30 Rusch Ps-G ] potest Ps-G

populo suo ?

Numérotation du verset Ps. 77,21 XXV

Ideo

audivit Dominus²²

²² Dominus om. D14, sec. compl.; D30 Ps-G

et distulit ¦

et ignis accensus est in Iacob et ira ascendit

in Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,22 XXVI

Quia non crediderunt in Deo ¦ nec speraverunt

in salutari eius²³.

²³ salutari D14 D30 Rusch Ps-G ] salutare Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,23 XXVII

mandavit nubibus

desuper ¦ et ianuas celi aperuit.

Numérotation du verset Ps. 77,24 XXVIII

Et pluit illis manna ad manducandum ¦

et panem celi

dedit eis.

Numérotation du verset Ps. 77,25 XXIX

Panem angelorum

manducavit homo ¦ cibaria

misit eis in abundantia²⁴.

²⁴ abundantia Φ V D D14 D30 Ω^S Clementina ] abundantiam Hi Ω ^M Rusch Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,26 XXX

Transtulit

austrum de celo ¦

et induxit in virtute sua

africum.

Numérotation du verset Ps. 77,27 XXXI

Et pluit super eos sicut pulverem

carnes ¦

et sicut arenam maris volatilia pennata.

Numérotation du verset Ps. 77,28 XXXII

Et ceciderunt in medio castrorum eorum ¦

circa tabernacula eorum.

Numérotation du verset Ps. 77,29 XXXIII

Et manducaverunt et saturati sunt nimis ^†

et desiderium eorum attulit eis ¦

Numérotation du verset Ps. 77,30

non sunt fraudati a desiderio suo.

Numérotation du verset Ps. 77,XXXIV

Adhuc

esce

eorum erant²⁵ in ore ipsorum ¦

²⁵ esce eorum erant D14 D30 Rusch Ps-G ] esca eorum(ipsorum Q) erat Edmaior. (C I Q) cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 77,31

et ira Dei ascendit super eos²⁶*.

²⁶ super eos plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] in eos Ps-G (R F) cum Ps-δ Ps-Moz Ps-Med., in eis C I cum Ps-α

Numérotation du verset Ps. 77,XXXV

Et occidit pingues eorum ¦

et electos

Israel impedivit.

Numérotation du verset Ps. 77,32 XXXVI

In omnibus

his peccaverunt adhuc ¦

et non crediderunt in²⁷ mirabilibus eius.

²⁷ in plerique codd. et edd. R Ps-G Ψ^B²Ω Rusch cum Ps-R iuxta LXX] om. Ps-G (F C I Q² G K Φ^GPΨ^B*) cum Ps-α Ps-δ Ps-H; cf. LXX (B) ; Cor2 (grecus et hebr. et anti et Hieron. non habent)

Numérotation du verset Ps. 77,33 XXXVII

Et defecerunt

in vanitate

dies eorum ¦ et anni eorum cum festinatione.

Numérotation du verset Ps. 77,34 XXXVIII

Cum

occideret²⁸ eos querebant eum ¦

²⁸ occideret D14 D30 Ps-G ] occiderit Edmaior. (Q²) Rusch

revertebantur et diluculo

veniebant ad eum²⁹.

²⁹ eum V D D14 D30 Ψ^B Ω Ed1530 Rusch Clementina cum Ps-R ] Deum Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,35 XXXIX

Et rememorati sunt quia Deus adiutor est eorum ¦

et Deus excelsus redemptor eorum est.

Numérotation du verset Ps. 77,36 XL

Et³⁰ dilexerunt eum in ore suo ¦

³⁰ Et] sup. ras.| divisio praem. al. m. marg. D30

et lingua sua mentiti sunt ei.

Numérotation du verset Ps. 77,37 XLI

Cor autem eorum³¹*

³¹ eorum plerique codd. et edd. , M² (in ras.) D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ipsorum Ps-G (R F C I W U G K Φ^P Ψ^B)

non erat rectum

cum eo ¦ nec fideles habiti sunt in testamento³² eius.

³² testamento] testamentum R Q² W* cum Ps-γ Ps-δ² Ps-ζ

Numérotation du verset Ps. 77,38 XLII

Ipse autem est³³ misericors^†

³³ autem est D30 Rusch Ps-G ] autem D14*, est autem D14² (al. m.)

et propitius fiet peccatis eorum ¦

et non disperdet³⁴ eos.

³⁴ disperdet D14 D30 Rusch Ps-G cum Ps-R] perdet Edmaior.

Numérotation du verset Ps. 77,XLIII

Et abundavit³⁵

³⁵ abundavit Rusch Ps-G cum Ps-R ] abundabit Edmaior.

ut averteret³⁶ iram suam ¦

³⁶ averteret D30 Rusch Ps-G cum Ps-R ] avertat Ps-G

et non accendit³⁷ omnem iram suam.

³⁷ accendit Rusch Ps-G cum Ps-R ] accendet Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,39 XLIV

Et recordatus est quia caro sunt ¦

spiritus

vadens

et non rediens.

Numérotation du verset Ps. 77,40 XLV

Quotiens

exacerbaverunt eum

in deserto ¦ in iram³⁸ concitaverunt eum

³⁸ iram] ira Ps-G

in inaquoso.

Numérotation du verset Ps. 77,41 XLVI

Et conversi sunt

et temptaverunt Deum ¦ et Sanctum Israel

exacerbaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,42 XLVII

Non sunt recordati manus

eius ¦ die

qua redemit eos de manu tribulantis.

Numérotation du verset Ps. 77,43 XLVIII

Sicut

posuit in Egypto signa sua ¦

et prodigia sua

in campo Thaneos³⁹.

³⁹ Thaneos D30² Ps-G (U) Ω^S Rusch ] Taneos D14² D30* Ps-G , Thapneos D, Thapnneos D14*

Numérotation du verset Ps. 77,44 XLIX

convertit in sanguinem⁴⁰ flumina eorum ¦ et imbres eorum ne biberent.

⁴⁰ sanguinem D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] sanguine D14 Edmaior. (Φ Ψ^B)

Numérotation du verset Ps. 77,45 L

Misit in eos cynomiam

et comedit eos ¦ et ranam et disperdidit⁴¹ eos.

⁴¹ disperdidit plerique codd. et edd. , M² D30 Ω Ed1455 Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina] disperdit PsG (R F M* Q W Ψ^B)

Numérotation du verset Ps. 77,46 LI

Et dedit erugini

fructus eorum ¦

et labores

eorum locuste.

Numérotation du verset Ps. 77,47 LII

Et occidit in grandine vineas⁴² eorum ¦

⁴² vineas D14 D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] vineam Ps-G

et moros eorum in pruina.

Numérotation du verset Ps. 77,48 LIII

Et tradidit grandini

iumenta eorum ¦ et possessionem eorum igni.

Numérotation du verset Ps. 77,49 LIV

Misit

in eos iram indignationis sue ^†

indignationem⁴³

⁴³ indignationem] et praem. Ω^S

et iram

et tribulationem ¦ immissiones⁴⁴

⁴⁴ immissiones D D14² D30² (in ras.) ... Clementina cum Ps-R ] immissionem D14* D30* Rusch Ps-G

per angelos malos.

Numérotation du verset Ps. 77,50 LV

Viam

fecit semite ire sue ^†

non⁴⁵ pepercit a morte animarum eorum ¦

⁴⁵ non] et praem. Ps-G (F*) G Ω^S ; cf. divisionem vel pausam psalmodiae in D30 sue ⁺

et iumenta eorum in morte conclusit.

Numérotation du verset Ps. 77,51 LVI

Et percussit omne

primogenitum⁴⁶ in terra Egypti⁴⁷* ¦

⁴⁶ primogenitum plerique codd. et edd. D30 Rusch Ps-G cum Ps-R Ps-H] primitivum Ps-G (R F) cum Aug. in loc. cit., primitium C I |

⁴⁷ terra Egypti Q² V D D14 D30 Ψ^BΩ Ed1455 Ps-G ] Egypto C Q* Q³ G K I Rusch cum hebr. LXX Ps-δ cum Ps-H |

primitias

omnis laboris⁴⁸* eorum

⁴⁸ omnis laboris Cor2 (alia littera) plerique codd. et edd. M² D30 Ω Ed1455 Clementina cum Ps-R , cf. LXX (R et lucian.)] laborum Ps-G (R C I M* Φ U G K) Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. sic habent) cum LXX Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz^C, cf. hebr.

in tabernaculis Cham.

Numérotation du verset Ps. 77,52 LVII

Et abstulit sicut oves populum suum ¦

et perduxit eos tamquam gregem in deserto.

Numérotation du verset Ps. 77,53 LVIII

Et deduxit⁴⁹* eos in⁵⁰ spe

⁴⁹ deduxit plerique codd. et edd. D14 D30 Ω^S Ps-G Ed1530] eduxit V C Ω ^M Rusch Ed1532 Clementina cum Ps-R , duxit Ψ^B*cum Ps-H |

⁵⁰ in Rusch Ps-G ] cum Ω^M cum Ps-H |

et non timuerunt ¦ et inimicos eorum operuit mare.

Numérotation du verset Ps. 77,54 LIX

Et induxit eos⁵¹ in montem

⁵¹ eos] es cacogr. D30

sanctificationis sue ¦

montem

quem acquisivit

dextera eius.

Numérotation du verset Ps. 77, LX

Et eiecit

a facie

eorum

gentes ¦

et sorte divisit eis terram in funiculo⁵² distributionis.

⁵² funiculo] funiculum Q* W

Numérotation du verset Ps. 77,55 LXI

Et habitare fecit in tabernaculis eorum ¦

tribus Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,56 LXII

temptaverunt

et exacerbaverunt Deum excelsum ¦

et testimonia eius non custodierunt.

Numérotation du verset Ps. 77,57 LXIII

Et averterunt se

et non servaverunt⁵³ pactum ¦

⁵³ servaverunt D30 Ps-G ] conservaverunt Rusch (hapax)

quemadmodum patres eorum

conversi sunt in arcum pravum.

Numérotation du verset Ps. 77,58 LXIV

In iram⁵⁴ concitaverunt eum in collibus suis ¦

⁵⁴ In iram D14 D30 Rusch Ps-G (D) Clementina ] Et in ira D30 Edmaior.

in sculptilibus suis ad emulationem

eum provocaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,59 LXV

Audivit Deus

et sprevit⁵⁵* ¦

⁵⁵ sprevit Ps-G Hi D14 D30 et cett + eos Rusch cum Ps-med ; cf. Ps. 52, 6

et ad nihilum redegit⁵⁶ valde Israel.

⁵⁶ redegit F* I Q G* K D* ] redigit Cor2 (antiqui.)

Numérotation du verset Ps. 77,60 LXVI

Et repulit

tabernaculum Silo⁵⁷ ¦

⁵⁷ Silo Ps-G (D plerique codd. ) D30 Ω Rusch ] Selo Ps-G

tabernaculum suum ubi habitavit in hominibus.

Numérotation du verset Ps. 77,61 LXVII

Et tradidit

in captivitatem virtutem eorum ¦

et pulchritudinem eorum in manus inimici.

Numérotation du verset Ps. 77,62 LXVIII

Et conclusit

in gladio

populum suum ¦

et hereditatem suam sprevit.

Numérotation du verset Ps. 77,63 LXIX

Iuvenes

eorum comedit ignis ¦

et virgines eorum non sunt lamentate.

Numérotation du verset Ps. 77,64 LXX

Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt ¦

et vidue eorum

non plorabuntur.

Numérotation du verset Ps. 77,65 LXXI

Et excitatus est

tamquam dormiens Dominus ¦

tamquam potens crapulatus a vino.

Numérotation du verset Ps. 77,66 LXXII

Et percussit inimicos suos in posteriora ¦

opprobrium sempiternum dedit illis.

Numérotation du verset Ps. 77,67 LXXIII

repulit tabernaculum

Ioseph ¦

et tribum Ephrem⁵⁸

⁵⁸ Ephrem] scrips. , Effrem Ps-G (V D) Rusch , Effraim Ω, Ephraim Clementina

non elegit.

Numérotation du verset Ps. 77,68 LXXIV

Sed elegit tribum⁵⁹ Iuda ¦

⁵⁹ Sed elegit tribum plerique codd. et edd. D30 Ed1455 Rusch Clementina cum Ps-R ] Et el. tr. Ps-G (F C I) cum hebr. LXX Ps-Ps-α Ps-γ Ps-δ, el. tr. et R*, eleg. trib. R²

montem Sion

quem dilexit.

Numérotation du verset Ps. 77,69 LXXV

Et edificavit⁶⁰

⁶⁰ edificavit] + sibi R

sicut unicornium⁶¹ sanctificium suum ¦ in terra

⁶¹ unicornium Cor2 (hebr. et anti. habent UNICORNIUM in plurali) D30 Ω^S Ps-G; cf. Ps-R (unicornuorum) ] unicornuum F, unicornis Rusch Cor2 (grecus in singulari) M² Q² W U Ψ^B D Ω ^M) Ed1530, cf. LXX (codd. lucian.)

quam fundavit in secula.

Numérotation du verset Ps. 77,70 LXXVI

elegit David servum suum ^†

et sustulit eum de gregibus ovium ¦ de post fetantes accepit eum.

Numérotation du verset Ps. 77,71 LXXVII

Pascere

Iacob servum suum ¦ et Israel hereditatem suam.

Numérotation du verset Ps. 77,72 LXXVIII

Et pavit eos in innocentia cordis sui ¦

et in intellectibus

manuum suarum

deduxit eos.

Psalmus 77

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1015} Attendite. Huic psalmo premittitur talis titu. in Hebreo et in translatione Hieronymi. Eruditio Asaph. Et accipitur dupliciter .s. active et passive, quia de his que in hoc Ps. continentur Asaph fuit edoctus a parentibus, ut patet in textu, et per spiritum sanctum plenius. Scripsit etiam psal. istum ad eruditionem populi. De materia vero huius psal. salvo iudicio meliori mihi videtur, quod Asaph fecit hunc psal. volens ostendere ex scripturis et historiis antiquis, quod regnum Israel pertinebat ad David et posteritatem eius ex divina electione. Inter alias autem tribus, tribus Ephraim videbatur magis aspirare ad regnum. Tum quia Ephraim fuit filius Ioseph qui habuit dominium super alios fratres suos in Egypto. Tum quia Iacob patriarcha adoptavit Ephraim et Manassen in filios, ut habetur Gn. 48. Tum quia benedicens eis preposuit Ephraim qui erat iunior ipsi Manasse, ut ibidem habetur, unde et Ieroboam qui invasit regnum quantum ad decem tribus fuit de tribu Ephraim, propter quod Asaph licet toti populo Israel in hoc Ps. loquatur, tamen specialiter contra tribum Ephraim invehitur. Igitur secundum hunc sensum Ps. iste in tres partes dividitur, quia primo Asaph premittit quamdam prefationem. Et secundo subiungit suam narrationem, ibi. Quanta audivimus. Tertio concludit intentam conclusionem, ibi. Et repulit. Circa primum Asaph reddit auditores benevolos, dociles, et attentos, sicut solet in prefationibus fieri. Reddit autem auditores eos benevolos, in persona domini. dicens :

^marg.| .1. Attendite etc. quasi diceret : vos qui estis mihi populus peculiaris et electus debetis esse benevoli ad audiendam legem, quam pre ceteris {3.1016} populis dedi vobis in monte Sinai. Secundo reddit eos dociles dicens.

^marg.| .2. Inclinate aurem. Modus enim est docilis discipuli aurem suam humiliter inclinare ad verba magistri sui. Tertio reddit eos attentos ex difficultate dicendorum ad que debent homines attendere, dicens.

^marg.| .3. Aperiam, etc. vocantur hic parabole facta et dicta veteris testamenti, quia fuerunt figure novi. 1. Cor. 10.c. Omnia in figura contingebant illis.

^marg.| .4. Loquar, etc. idest, que solent tractari inter sapientes ab antiquo. Unde in Hebreo et in translatione Hieronymi habetur. loquar enigmata antiqua.

^marg.| .5. Quanta etc. Hic consequenter subditur narratio, in qua primo describitur bonitas Dei, et ingratitudo populi in quodam generali, secundo magis in speciali, ibi. Filii Ephrem. Circa primum ostendit beneficia Dei collata populo iudaico fuisse sufficienter ei manifestata, ut de ingratitudine non posset per ignorantiam excusari, dicens. Quanta audivimus, etc. scilicet Dei beneficia collata populo iudaico, in egressu de Egypto, et in progressa per desertum, et in ingressu terre promissionis, que diffuse scripta sunt in libris Moysi et Iosue eius ministri.

^marg.| .6. Et cognovimus ea, etc. Et modus cognoscendi subditur, cum dicitur.

^marg.| .7. Et patres nostri, etc. quibus debemus credere tanquam solicitis de nostra salute.

^marg.| .8. Non sunt, etc. quia patres narraverunt filiis in succedentibus sibi generationibus.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1017} .1. Narrantes laudes, etc. hoc refertur ad illud quod premittitur : Patres nostri narraverunt nobis laudes domini, quibus Moyses et alii iusti laudaverunt Deum in exitu maris rubri dicentes : Cantemus domino, gloriose, etc. Ex. 15.a.

^marg.| .2. Et virtutes. quibus percussit Egyptum decem plagis.

^marg.| .3. Et mirabilia eius. ducendo patres nostros per mare rubrum et per desertum.

^marg.| .4. Et suscitavit. quia post eductionem populi de Egypto dedit eis legem in monte Sinai, Ex. 20. Que vocatur testimonium, eo quod decem precepta decalogi fuerunt scripta in tabulis lapideis, ut in posterum essent in testimonium divine locutionis cum populo. Moyses similiter scripsit Deuteronomium, et precepit poni in latere arce, ut esset ibi in testimonium contra populum, ut habetur Deut. 31.g. Dicitur etiam lex a ligando, quia filii Israel eam susceperunt pro se et pro posteris suis, et ligabat omnes presentes et absentes futuros, scilicet quod dicitur Deut. 29.c. Nec vobis solis ego hoc fedus ferio et hec iuramenta confirmo, sed cunctis presentibus et absentibus. propter quod dicitur :

^marg.| .5. Quanta mandavit. Ex quo enim patres legem receperant pro se et pro sua posteritate, tenebantur eis notificare propter quod dicitur Deut. 6.b. Narrabis ea filiis ac nepotibus tuis.

^marg.| .6. Ut cognoscat. quia patres tenebantur notificare filiis de generatione in generationem, ideo subditur :

^marg.| {3.1018} .7. Filii qui nascentur. et patet littera ex dictis, et huius notificationis subditur causa finalis duplex. Una est adeptio boni, notatur cum dicitur :

^marg.| .8. Ut ponant. de futura retributione.

^marg.| .9. Et non, etc. Minus dicit et plus significat, id est in sua memoria teneantur firmiter opera Dei.

^marg.| .10. Et mandata eius. sanum intellectum a sapientibus inquirendo, ut sic impleant opere, non solum secundum verba legis, sed etiam secundum intentionem mandantis. Secunda causa predicte notificationis, est evitatio mali que notatur cum dicitur :

^marg.| .11. Ne fiant sicut, etc. idest, iram Dei provocans. Quod enim patres de Egypto exeuntes pro magna parte fuerunt pravi et Deum exasperantes, patet in fabricatione vituli aurei, et in multis aliis que tanguntur in Exodo et in libro Nume<ri> propter quod dixit Moyses propinquus morti sue, Deut. 31.g. A die qua egressus es de Egypto semper adversus dominum contendisti, ideo subditur :

^marg.| .12. Generatio, etc. Ad Deum diligendum, et in preceptis eius ambulandum.

^marg.| .13. Et non est creditus cum Deo spiritus eius, etc. Quia increduli fuerunt eius promissionibus, ut patet Numer. 14. Et loquitur hic Asaph pro malis hominibus illius populi ratione quorum simul etiam vituperantur boni, secundum illam regulam quam ego posui in principio Gn. de corpore domini permisto ex bonis et malis.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1019} .1. Filii Ephrem. Hic consequenter ostendit Dei bonitatem et populi ingratitudinem magis in speciali. Et primo quantum ad ipsum Ephraim tribum. secundo quantum ad totum populum, ibi : Et obliti sunt. Circa primum sciendum, quod aliqui Hebrei exponunt hanc litteram de filiis Ephraim, qui vivente adhuc patre multiplicati sunt et fortificati, et presumptuosiores effecti rationibus supradictis exierunt de Egypto, ut isti debent, et per viam breviorem ingredi voluerunt terram promissionis, scilicet per terram Philisthiim que vicina est, ut habetur Ex. 13. Sed interfecti sunt a Philistheis qui habitabant in Geth et terris circumiacentibus eo quod preoccupabant tempus a Deo constitutum, qui dixit Abrahe Gn. 15. semen eius futurum peregrinum in terra aliena quadringentis annis, qui nondum erant completi. Sed hoc non videtur verum, quia infra assignatur causa huius ingratitudinis. Corampatribus eorum fecit mirabilia in terra Egypti, nulla autem mirabilia leguntur facta pro populo Israel in terra Egypti ante tempus Moysi, qui longo tempore natus est, post mortem Ephraim patriarche. Item ante tempus Moysi filii Israel erant in Egypto in magna servitute, et sic non est verisimile, quod posset ingredi pro sua voluntate, et maxime cum exercitu, propter quod istud melius exponitur de filiis Israel, qui contra voluntatem Moysi processerunt ad prelium contra Amorrheos et Amalechitas, ut habetur Nu. 14. Et in istis filii Ephraim fuerunt principales et alios monentes, eo quod preceteris aspirabant ad dominiumrationibus supradictis. et hoc est quod dicitur : Filii Ephrem. in Hebreo et in translationeHieronymihabetur filii Ephraim. Sicut enim nomina Latina propria frequenter variantur a parte finis. ut Guillermus et Guillerotus, ita etiam in Hebreo : tamen eandem personam significant.

^marg.| .2. Intendentes. id est tendentes arcum et mittentes sagittas ex eo.

^marg.| .3. Conversi sunt. Quia statim fuerunt debellati, et fugerunt confusi, ut habetur Nm. 4.

^marg.| .4. Non custodierunt. Quia ad mandatum Dei per Moysen noluerunt procedere ad bellum contra adversarios, sed volebant in Egyptum diverti, vel reverti, et postea propria capitositate moti perrexerunt contra inhibitionem Moysi facta ex parte Dei, et tamen in susceptione legis cum aliis petiverant quod mandata Dei fierent eis per Moysen promittentes quod humiliter obedirent, secundum quod habetur Ex. 20.c. dicentes Moysi : Loquere tu nobis et audiemus, {3.1020} non loquatur nobis dominus ne forte moriamur. et Propter hoc dicitur hic, Non custodierunt testamentum, etc.

^marg.| .5. Et obliti sunt, etc. Hic consequenter describitur bonitas Dei et ingratitudo populi generaliter : Et primo in comparatione populi ad beneficia Dei ingressum terre repromissionis precedentia. secundo quantum ad sequentia, ibi : Et induxit eos in montem sanctificationis. Prima in duas, quia primo describuntur beneficia Dei. secundo ingratitudo populi, ibi : Et apposuerunt. Prima in tres : quia primo describuntur beneficia prestita populo in Egypto. secundo in mari rubro, ibi : Interrupit mare. tertio in deserto, ibi : Interrupit petram, etc. Circa primum dicit sic : Et obliti sunt. scilicet filii Israel generaliter.

^marg.| .6. Beneficiorum. Quia flagellando Egyptios et pecora eorum, salvavit Hebreos, et substantiam eorum.

^marg.| .7. Et mirabilium. Quia Egyptiis existentibus in tenebris tribus diebus lux magna erat ubicumque habitabant filii Israel, ut habetur Ex. 10. quod fuit valde mirabile, et similiter in aliis plagis Egypti a quibus filii Israel fuerunt immunes, et salvati.

^marg.| .8. Coram patribus. Videtur quod deberet dicere coram eis quia loquitur de eis qui exierunt de Egypto, ut patet per litteram precedentem et subsequentem. Ad quod dicendum, quod communiter filii etiam iam provecti exierunt cum patribus suis, sicut Naason cum Aminadab patre suo, et sic de aliis. Et licet patres et filii illa mirabilia vidissent, tamen scriptura facit memoriam de patribus magis quam de filiis, quia erant honorabiliores, et principaliores. Potest etiam aliter dici de mirabilibus factis in persona Moysi, de quo dicunt Hebrei et satis probabiliter, sicut ego posui super illud Ex. 3.c. Quis fabricatus est mutum et surdum, videntem et cecum ? quod cum adductus fuisset coram Pharaone, ut occideretur propter interfectionem Egyptii, Ex. 2. cap. spiculator qui debebat eum occidere, fuit tunc percussus cecitate, et sic Moyses evasit. Pharao etiam videns eum recedentem, factus est mutus ad horam, ita quod non potuit servis suis precipere, ut caperetur, et servi sui ita attoniti, ac si essent surdi et ceci, et sic ex talibus miraculis Moyses fugit libere. Ista autem mirabilia fuerunt facta in iuventute Moysi, qui in egressu de Egypto fuit. 80. annorum Ex. 7. et sic ista mirabilia non fuerunt visa a iuvenibus de Egypto exeuntibus, sed solum a patribus eorum.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1021} .1. In campo, etc. Thanis civitas est Egypti regia propter quod tenebantur ibi regia consilia, secundum quod dicitur Esaie 9.b. Stulti principes Thaneos, sapientes consiliarii Pharaonis, dederunt consilium insipiens. Et quia propter obstinationem regis tota Egyptus flagellabatur diversis plagis, civitas regia et terra propinqua gravius percutiebatur, propter quod de illa fit hic specialis mentio. Similiter si referatur hec littera ad mirabilia circa Moysen facta ut predictum est, verisimile est quod hoc fuerit in Thanis, in qua rex frequentius habitabat.

^marg.| .2. Interrupit. Hic consequenter describuntur Dei beneficia in mari rubro exhibita, cum dicitur : Interrupit mare et perduxit eos, quia sicco pede fecit eos transire, ut habetur Ex. 14.e.

^marg.| .3. Et statuit aquas. Aque enim detinentur in utre ne effluant, et eodem modo aque maris divise ex utraque parte detinebantur divina virtute, ne effluerent super filios Israel, quia ut ibidem dicitur : erant eis quasi pro muro a dextris et a sinistris.

^marg.| .4. Et deduxit. id est columna nubis et ignis, ut ibidem habetur. Et columna nubis protegebat eos ab ardore solis, et columna ignis ostendebat eis viam in tenebris noctis : in qua transierunt mare rubrum, et aliis etiam temporibus quando de nocte incedebat exercitus. Utrum autem esset una columna ignis, et nubis, vel due, dictum fuit Ex. 13.d.

^marg.| .5. Interrupit. Hic ponuntur beneficia exhibita in deserto : non omnia, sed aliqua, et specialiter fit hic mentio de beneficio aque, de quo habetur Ex. 17.b. quando educte fuerunt aque de petra Oreb : et hoc est quod dicit : Interrupit petram in eremo, idest, loco sicco et deserto.

^marg.| .6. Et adaquavit. id est abundanter potavit.

^marg.| .7. Eos velut in abysso. Quia egresse fuerunt aque in magna abundantia, quia in exercitu Hebreorum erant sexcenta millia absque mulieribus et parvulis, et pecoribus, et ideo oportuit quod esset aqua multa unde {3.1022} tanta multitudo populi posset adaquari. Simile etiam factum legitur Nm. 20.b. ubi dicitur, quod Moyses percussit virga bis silicem et egresse sunt aque largissime, ita ut populus biberet, et iumenta. et propter hoc subditur.

^marg.| .8. Et eduxit aquam. Quod enim ista eductio aque de petra fuerit alia a precedente, patet, quia illa fuit ante dationem legis : ista vero post, ut patet intuenti libros Ex. et Nm. Sciendum tamen, quod illa que narrantur in hoc Psal. et in aliis, non semper narrantur eo ordine quo fuerunt facta : sed aliqua prius facta postea scribuntur, et econverso, sicut patet in aliis libris sacre scripture, et maxime in illis qui metrice scripti sunt, qualis est liber psalmorum.

^marg.| .9. Et apposuerunt adhuc peccare ei, etc. Hic consequenter ostenditur ingratitudo populi. et primo quantum ad ingratitudinis magnitudinem. secundo quantum ad eius multitudinem, ibi : Quoties exacerbaverunt. Prima in duas : quia primo ostenditur propositum in his, que contigerunt ante missionem exploratorum. secundo post missionem eorum, ibi : In omnibus his. Prima adhuc in duas, quia primo describitur populi ingratitudo. secundo Dei mansuetudo, ibi : Ideo audivit. Circa primum dicitur : Et apposuerunt adhuc peccare ei, etc. et per hoc quod dicitur : Et apposuerunt, apparet recidivum eorum in peccatum, ex quo aggravatur negotium, antequam enim transissent mare rubrum, peccaverunt contra Moysen et Deum, dicentes. Quid hoc facere voluisti, ut educeres nos de Egypto ? et subditur : Multo enim melius erat servire Egyptiis, quam mori in solitudine, Ex. 14.c.

^marg.| .10. In iram excitaverunt excelsum etc. idest, in deserto, in quo erat defectus aque, quia post transitum maris rubri frequenter murmuraverunt contra Deum et Moysen in deserto, ut patet in libro Ex. et Numeri.

^marg.| .11. Et tentaverunt Deum. id est ex premeditatione et certa malitia. Tentare autem est accipere experimentum de aliquo. isti autem voluerunt experiri in sensibili signo, an Deus haberet curam de eis providendo eis de victualibus, ideo subditur.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1023} .1. Ut peterent. id est ad sustentamentum vite ipsorum cum deberent hoc tenere firmiter ex precedentibus signis. Leguntur autem hoc bis petivisset, semel ante dationem legis, ut habetur Ex. 16.a. ubi dixerunt Moysi. Cur induxisti nos in desertum istud, ut occideres omnem multitudinem istam fame : et alias post legem datam, ut habetur Nu. 11.b. dicentes. Quis dabit nobis ad vescendum carnes ? etc. Et quantum ad istud secundum subditur.

^marg.| .2. Et male. et modus loquendi subditur, cum dicitur : Dixerunt :

^marg.| .3. Numquid. id est refectionem splendidam carnium, quia erant attediati esu manne, dicentes. Nm. 1.b. Anima nostra arida est, nihil respiciunt oculi nostri nisi man. et quod Deus deberet hoc facere, arguebant per signum dationis aque de petra dicentes.

^marg.| .4. Quoniam. id est percuti fecit per Moysen.

^marg.| .5. Et fluxerunt aque. Hoc dicitur de prima eductione aque ante dationem legis, que tangitur Ex. 16.

^marg.| .6. Et torrentes, etc. Quia aque in magna abundantia exierunt, ut supradictum est.

^marg.| .7. Numquid, etc. Ex modo loquendi apparet, quod non loquebantur assertive ut fideles, sed magis dubitative, et Deum tentantes. Sciendum etiam quod locutio hec non intelligitur de datione manne, que precessit eductionem aque de petra immediate predictam, quia manna fuit prius data, ut habetur Ex. 16. et prima eductio aque de petra postea subditur. Ex. 17. Sed per petitionem panis, hic intelligitur petitio cibi delicati carnium, que ponitur Nu. 11. ideo subditur.

^marg.| .8. Aut parare mensam populo suo. id est refectionem splendidam et delicatam. In Hebreo et in translatione Hieronymi habetur. Aut parare carnem populo suo.

^marg.| .9. Ideo audivit. hic describitur domini mansuetudo, quia non statim punivit eorum ingratitudinem, sed primo implevit eorum petitionem et distulit penam tempore debito inferendam. {3.1024} Et circa hoc primo ponitur Dei ordinatio. Secundo ordinationis executio, ibi, et mandavit. Circa primum dicitur. Ideo audivit, etc. non propter meritum, sed ad sue potentie declarationem.

^marg.| .10. Et distulit. inferre eis penam debitam.

^marg.| .11. Et ignis. id est furor domini, qui frequenter in scriptura per ignem designatur, accensus est contra populum descendentem de Iacob. ideo subditur.

^marg.| .12. Et ira Dei. Et est expositio precedentis verbi. Et pro idest, ira Dei ascendit in Israel ad puniendum ipsum, ut videbitur infra, et causa huius ire subditur, cum dicitur.

^marg.| .13. Quia non crediderunt. Ex miraculis enim precedentibus debebant credere firmiter et sperare, quod Deus non deficeret eis in necessariis. Aliter etiam exponitur ab aliquibus. Et ignis accensus est in Iacob, de igne qui devoravit extremam partem castrorum, Nu. 11. sed prima expositio magis consonat ordini historie.

^marg.| .14. Et mandavit. hic consequenter describitur divine ordinationis executio. et primo quantum ad piam exauditionem, secundo quantum ad iustam petitionem, ibi. Adhuc esce. Circa primum primo ponitur exauditio petitionis panis, cum dicitur. Et mandavit nubibus desuper. quia manna data eis pro pane Ex. 6. generabatur sursum in aere, ubi locus nubium.

^marg.| .15. Et ianuas celi, scilicet aerei.

^marg.| .16. Aperuit. inquantum manna inde descendere fecit. ideo subditur.

^marg.| .17. Et pluit illis. descendebat enim cum rore, ut habetur Nu. 11. Ros autem et pluvia differunt secundum multitudinem et paucitatem materie. ideo dicitur hic manna descendere per modum pluvie.

^marg.| .18. Et panem celi. id est formatum in celo aereo.

^marg.| .19. Panem angelorum. quia manna formabatur et descendebat ministerio angelico.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1025} .1. Cibaria misit. quia quilibet colligebat quantum edere poterat, Ex. 16. Consequenter ponitur petitionis carnium exauditio, cum dicitur.

^marg.| .2. Transtulit austrum de celo. Auster est ventus meridionalis, quem tunc deus fecit cessare a flatu suo, et fecit flare Africum, qui est ventus occidentalis, lateralis tamen versus meridiem, quia in regione opposita castris, que erant versus ventum illum, erat magna multitudo coturnicum, quas ventus ille transportavit ultra mare rubrum ad locum ubi erant castra Hebreorum, ut habetur Nm. 11.g. ubi dicitur : Ventus autem egrediens a domino arreptas trans mare coturnices detulit, et dimisit in castra, ideo subditur.

^marg.| .3. Et pluit super eos, sicut pulverem. id est, valde abundanter.

^marg.| .4. Carnes. non mortuas, sed vivas, ideo subditur : Et pro idest.

^marg.| .5. Sicut arenam maris volatilia pennata. Et dicit, sicut arenam maris propter abundantiam, quia inde habuerunt satis ad comedendum usque ad mensem, Nu. 11.

^marg.| .6. Et ceciderunt in medio castrorum, etc. ita quod poterant eas capere sine aliqua difficultate.

^marg.| .7. Et manducaverunt, etc. quia multi tantum comederunt, quod vertebatur in nauseam, secundum quod dicitur Nu. 11.g. Donec exeat per nares vestras, et vertatur in nauseam.

^marg.| .8. Et desiderium eorum attulit eis, etc. idest, abundantiam carnium, sicut desideraverant.

^marg.| .9. Non sunt fraudati a desiderio suo. quia consecuti sunt effectum, tamen ad malum ipsorum, ut statim subditur.

^marg.| .10. Adhuc esce. Hic consequenter describitur executio divine ordinationis quantum ad eorum punitionem, cum dicitur : Adhuc esce eorum, etc. quia non totum adhuc comederant, et probabile est, quod ipsi, vel plures eorum actu comedebant, quando dei punitio venit super eos. ideo subditur.

^marg.| .11. Et ira dei. idest, ad puniendum eos potestative. ideo subditur.

^marg.| {3.1026}

^marg.| .12. Et occidit pingues eorum. idest, divites repletos divitiis.

^marg.| .13. Et electos Israel. idest, fortes et nobiles, quasi dicat sine acceptione personarum punivit magnos, et parvos morte repentina, propter quod locus ille vocatus fuit sepulchra concupiscentie, quia ibi sepelierunt populum, qui desideraverat carnes, Nm. 11. in fine.

^marg.| .14. In omnibus his. Hic consequenter ostenditur bonitas dei, et ingratitudo populi in his, que acciderunt post missionem exploratorum de qua habetur Nm. 13.d. quia exploratores de sua legatione revertentes terruerunt populum, ita quod volebant reverti in Egyptum, ut habetur Nume. 4. Caleb autem filius Iephone, et Iosue filius Nun, e contrario confortabant populum dicentes, quod poterant hostes debellare, ita faciliter, sicut poterant comedere panem, sed populus nolebat eis credere, sed magis voluit eos cum Moyse, et Aaron lapidare, et hoc est, quod dicitur. In omnibus his. id est, non obstantibus predictis dei beneficiis, et punitionibus.

^marg.| .15. Peccaverunt adhuc. ex nimia ingratitudine.

^marg.| .16. Et non crediderunt in mirabilibus, etc. quia propter mirabilia, que fecerat, educendo eos de Egypto, debebant credere firmiter, quod introduceret eos in terram promissionis valde faciliter, quod fuisset, nisi eorum malitia impedivisset. ideo subditur.

^marg.| .17. Et defecerunt, etc. quia propter illud peccatum omnes, qui exierunt de Egypto a viginti annis, et supra, ex divina sententia mortui sunt in deserto, ut habetur Numero. 14.d. preter Caleb filium Iephone, et Iosue filium Nun, et Levitas, qui non fuerant numerati a viginti annis, et supra, sed ab uno mense, et supra, ut ibidem fuit expositum.

^marg.| .18. Et anni eorum cum festinatione, etc. quia mors multorum accelerata fuit in rebellione Core, Numeri decimosexto, et per serpentes ignitos, Numeri vicesimoprimo, et in peccato Beelphegor pro quo occisi sunt viginti quatuor milia hominum, Numeri vicesimo quinto.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1027} .1. Cum occideret eos querebant eum, etc. Non est intelligendum de eisdem hominibus in numero, sed de diversis, eiusdem tamen populi, cum deus interficeret aliquos, subito alii timebant, et misericordiam a Deo petebant.

^marg.| .2. Et rememorati sunt, etc. pugnans pro eis contra exercitum Pharaonis. unde dixerunt : Fugiamus Israelem, dominus pugnat pro eis contra nos. Exodi decimoquarto f. et similiter contra Amalech, secundum quod dicitur Exodi decimoseptimo. c. Cumque levaret Moyses manus, vincebat Israel.

^marg.| .3. Et deus excelsus redemptor eorum est, etc. de captivitate Egypti. Sed ista reversio ad Deum saltem, quantum ad multos non erat ex amore iustitie, sed timore pene. ideo subditur.

^marg.| .4. Et dilexerunt eum in ore suo, etc. quia in exterioribus verbis pretenderunt signa divine dilectionis.

^marg.| .5. Et lingua sua mentiri sunt ei, etc. quia non sic habebant in mente, prout pretendebant ore. ideo sequitur.

^marg.| .6. Cor autem eorum non erat rectum cum eo. per veram dilectionem.

^marg.| .7. Nec fideles habiti sunt in testamento eius. id est in preceptis legis, que dicitur testamentum, per debitam impletionem in operatione.

^marg.| .8. Ipse autem est misericors. quia eius proprium est misereri, et parcere.

^marg.| .9. Et propitius fiet peccatis eorum. puniens eos citra condignum.

^marg.| .10. Et non disperdet eos. totaliter delendo, sicut meruerant.

^marg.| .11. Et abundavit, ut averteret iram suam, etc. idest, effectum vindicte {3.1028} sue, quem avertit pro parte. ideo sequitur.

^marg.| .12. Et non accendit omnem iram suam, etc. idest, vindictam sed solum partem eius. Cuius causa subditur ex parte fragilitatis humane, cum dicitur.

^marg.| .13. Et recordatus est, etc. idest, ad modum recordantis se habuit, quia oblivio in Deum non cadit.

^marg.| .14. Quia caro sunt, etc. id est, fragiles, et proni ad casum propter fomitem ex carne procedentem, propter quod etiam peccatum hominis remediabile est, non autem angeli, qui carnem, et ossa non habet.

^marg.| .15. Spiritus vadens, et non revertens, etc. idest, tendens ad mortem per separationem a corpore : Non quia spiritus hominis moriatur, qui est incorruptibilis, sed quia homo compositus ex corpore, et spiritu moritur. Et non rediens, quia spiritus separatus a corpore, ad ipsum non redit virtute nature.

^marg.| .16. Quoties. Postquam descripsit ingratitudinem populi quantum ad eius magnitudinem, hic consequenter describit eam quantum ad multitudinem. et primo committendo, secundo omittendo, ibi : Non sunt recordati. Circa primum dicit : Quoties exacerbaverunt etc. sua peccata multipliciter reiterantes quasi dicat multoties, unde dixit dominus, Nume. 14.d. Tentaverunt me iam per decem vices : et tamen dixit illud anno secundo egressionis de Egypto, a cuius egressu usque ad ingressum terre promissionis fluxerunt. xl. anni. Ex quo patet, quod in residuo tempore. 38. annorum multis vicibus offenderunt eum, nec omnes offensiones sunt scripte. Ideo subditur.

^marg.| .17. Et conversi sunt. Ad mala preterita.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1029} .1. Et tentaverunt deum, etc. et pro, id est, deum sanctificantem Israel.

^marg.| .2. Exacerbaverunt. Qui de sua natura dulcissimus est.

^marg.| .3. Non sunt recordati. Hic ostendit propositum ex omissione, quia tenebantur recordari beneficia eis prestita in Egypto, quod omittebant ex sua ingratitudine, et hoc est, quod dicitur. Non sunt recordati manus eius. idest potestatis divine, die qua redemit eos de manu tribulantis, idest Pharaonis, quem submersit in mari cum suo exercitu pro liberatione populi sui.

^marg.| .4. Sicut posuit in Egypto sua signa. idest, decem plagas quibus percussit Egyptum.

^marg.| .5. Et prodigia sua, etc. Istud est supra expositum.

^marg.| .6. Et convertit, etc. ut habetur Ex. 7.

^marg.| .7. Misit in eos cynomiam. idest muscam caninam. Ista fuit plaga quarta Egypti, de qua dicitur Ex. 8.c. Immittam in te, et in servos tuos, et in populum tuum, et in domos tuas omne genus muscarum, et sic inter illas fuerunt musce canine, que hic singulariter exprimuntur, eo quod fuerant aliis graviores.

^marg.| {3.1030} .8. Et ranam. Plaga ranarum fuit secunda, de qua habetur Ex. 8. in principio, et ponitur hic singulare pro plurali. Ranam, idest ranas, et idem dicendum de cynomia.

^marg.| .9. Et dedit erugini. idest vento urenti, qui corrumpit segetes. De ista erugine non fit mentio in Exodo, quia solummodo ponuntur ibi plage notabiles, cum quibus fuerunt. alie que non sunt ibi scripte, sicut dicitur hic de erugine, et sequenti versu de pruina.

^marg.| .10. Et labores eorum. idest fructus per laborem eorum productos.

^marg.| .11. Locuste. id est locustis. Ista fuit plaga octava de qua habetur Ex. x.

^marg.| .12. Et occidit, etc. Ista fuit plaga septima, de qua habetur Ex. 9.

^marg.| .13. Et moros eorum in pruina, etc. In translatione Hieronymi habetur : In frigore folia mororum corrumpente.

^marg.| .14. Et tradidit grandini iumenta eorum, etc. Quia animalia tunc in campis existentia ex magnitudine grandinis fuerunt interfecta, ut ibidem habetur.

^marg.| .15. Et possessiones eorum igni. Quia grando, et ignis mista pariter ferebantur, ut ibidem habetur.

^marg.| .16. Misit in eos iram indignationis sue. idest effectum ire sue, et indignationis per plagas dictas, et sequentes.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1031} .1. Immissiones per angelos, etc. Hoc dicitur ad ostendendum quod angeli mali fuerunt executores divine iustitie in percussionibus Egypti, tamen aliqui boni angeli aliquando sunt executores in talibus, sicut dictum fuit plenius Ex. 12. .2. Viam fecit semite etc. quia puniendo Egyptios declinabat ab Hebreis. .3. Non pepercit. indifferenter percutiens magnos, sicut et parvos. .4. Et iumenta eorum. Ista fuit quinta plaga, percussit animalia in campis pestilentia, ut habetur Ex. 9. in prin. .5. Et percussit omne primogenitum. Ista fuit decima plaga, de qua habetur Ex. 2. in medio ca. .6. Primitias omnis laboris eorum in tabernaculis. id est in tabernaculis Egyptiorum descendentium a Cham, quia Mesraim fuit filius Cham, ut habetur Gene. 10. Ab isto autem Mesraim denominata est Egyptus, quia ibi dominatus fuit unde in toto veteri testamento, ubi in nostra translatione ponitur Egyptus, in Hebreo habetur Mesraim.

^marg.| .7. Et abstulit. de Egypto, scilicet populum Israel diligenter{3.1032} custodiendo, sicut pastor custodit oves.

^marg.| .8. Et perduxit eos tanquam gregem in deserto. ubi pavit eos pane celesti ut predictum est.

^marg.| .9. Et deduxit eos in spe. perveniendi in terram promissam.

^marg.| .10. Et non timuerunt. licet enim timuerint super mare videntes exercitum Egyptiorum appropinquantem eis, tamen Moyse eos assecurante secuti sunt eum per mare, ita quod timor ille non fuit tantus, quod impediret eos a sequela Moysi.

^marg.| .11. Et induxit, etc. Hic consequenter ostenditur bonitas dei, et ingratitudo populi post ingressum terre promissionis. Et dividitur in tres partes, quia primo describitur dei bonitas, secundo populi malignitas, ibi. Et tentaverunt. tertio pene acerbitas, ibi. Audivit deus, etc. Circa, primum dicitur. Et induxit eos in montem, etc. id est in Ierusalem que est metropolis Iudee, in qua edificatum fuit templum in monte Moria. 2. Paralipom. 3.

^marg.| .12. Montem quem, etc. quia fuit acquisitus magis virtute divina, quam humana.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1033} .1. Et eiecit a facie eorum gentes. idest Chananeos, et alios ibi habitantes, ut diffuse traditur in libro Iosue.

^marg.| .2. Et sorte divisit. de qua divisione habetur Ios. 13. usque ad 17. inclusive. .3. Et habitare fecit. id est in domibus, et villis a Gentilibus edificatis. .4. Et tentaverunt etc. Hic consequenter ponitur populi malignitas, exercendo peccata antiqua patrum suorum, cum dicitur. Et tentaverunt, etc. diffidentes de divina virtute. .5. Et exacerbaverunt. provocantes ad iram. .6. Deum. mitissimum.

^marg.| .7. Et testimonia eius non custodierunt. idest, legis precepta.

^marg.| .8. Et averterunt. se scienter recedentes a divina servitute.

^marg.| .9. Et non servaverunt pactum, etc. id est, legem quam pepigerant observare, dicentes Ex. 24.b. Omnia, que locutus est dominus faciemus, et erimus obedientes.

^marg.| .10. Quemadmodum, etc. qui adoraverunt vitulum, et multipliciter offenderunt deum in deserto.

^marg.| .11. Conversi sunt, etc. per promptitudinem ad male agendum, sicut arcus cum impetu emittit sagittas.

^marg.| .12. In iram, etc. Circa quod sciendum, quod antequam poneretur arca domini in Silo, et post destructionem Silo usque ad edificationem templi Salomonis, licitum fuit Hebreis offerre oblationes, et sacrificia votiva {3.1034} alibi, quam ubi erat arca, quia illis temporibus arca non habuit stabilem mansionem, sed quandiu fuit in Silo, et in templo Salomonis non fuit hoc licitum, sicut plenius fuit dictum. Deute. 12. Post edificationem autem templi isti immolabant in excelsis deo, quod erat illicitum, nisi ex dispensatione speciali. sicut Elias obtulit sacrificium in monte Carmeli. 3Rg. 18.e. Et non solum immolabant in collibus Deo, sed etiam demonibus in idolis, quod erat gravissimum, ideo subditur.

^marg.| .13. Et in sculptilibus etc. id est ad vindictam eum provocaverunt.

^marg.| .14. Audivit deus. Hic describitur pene acerbitas, cum dicitur. Audivit deus : predictam populi nequitiam.

^marg.| .15. Et sprevit. eum propter suam nequitiam, vel malitiam.

^marg.| .16. Et ad nihilum. tradens eum post mortem Iosue dure servituti aliorum populorum, eo quod declinaverat ad idololatriam, ut patet ex decursu libri Iudicum. et 1Rg.

^marg.| .17. Et repulit. quia capta arca domini, que fuerat in Silo, ut habetur. 1Rg. 3. civitas Silo fuit destructa.

^marg.| .18. Et tradidit. quia Philisthei fortes populi eos occiderunt, et captivaverunt.

^marg.| .19. Et pulchritudinem eorum. id est arcam testamenti, que erat gloria populi Israel, quam ceperunt Philisthiim, propter quod uxor Phinees moriens dixit. 1Rg. 4.d. Translata est gloria de Israel, quia capta est arca dei.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| {3.1035} .1. Et conclusit in gladio populum suum. scilicet, Philisthinorum.

^marg.| .2. Et hereditatem suam. scilicet, terram Israel.

^marg.| .3. Sprevit. Intantum enim erant spreti sub servitute Philisthinorum, quod faber ferrarius non inveniebatur in Israel, ne Hebrei ibi facerent gladium, aut lanceam. 1Rg. 13.

^marg.| .4. Iuvenes eorum comedit ignis. accensus per Philistheos.

^marg.| .5. Et virgines eorum non sunt. quia quilibet querebat locum fugiendi dimittendo occisos insepultos, et illamentatos.

^marg.| .6. Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt. scilicet, Ophni, et Phinees, 1Rg. 4.

^marg.| .7. Et vidue eorum non plorabantur. Eadem ratione qua dictum fuit de virginibus.

^marg.| .8. Et excitatus est. Hic consequenter ponitur divina consolatio, cum dicitur : Et excitatus est tanquam dormiens dominus, quandiu dimisit sic populum affligi, videbatur quasi dormiens.

^marg.| .9. Tanquam potens. Sic debet scribi, quia in Hebreo, et in translationeHieronymi habetur : Quasi fortis crapulatus a vino : Ille enim, qui fortis est robore, quando sopitus est a vino, non potest uti sua fortitudine, et sic videbatur multis de populo Israel de ipso deo, quandiu fuerunt in tanta afflictione, sed tunc visus fuit eis quasi excitatus, quando cepit eos iuvare, et adversarios percutere. ideo subditur.

^marg.| .10. Et percussit inimicos suos in posteriora. quia percussit Philistheos in secretiore {3.1036} parte natium. 1Rg. 5.b. et computrescebant prominentes extales eorum, ut ibidem habetur.

^marg.| .11. Opprobrium sempiternum dedit. quia coacti fuerunt remittere arcam ad terram Israel, ut eorum plaga turpis, et vituperabilis ab omnibus cognosceretur, quia eum arca remiserunt anos aureos recognoscentes plagam suam vilem, quia etiam hoc factum redactum est in sacra scriptura, que usque hodie ubique divulgatur.

^marg.| .12. Et repulit. Hic ponitur intenta conclusio in hoc Psalmo scilicet, quod dignitas regia pertineat ad David, et eius posteritatem ex divina electione, et non ad tribum Ephraim. Et hoc est, quod dicitur. Et repulit tabernaculum Ioseph. idest, civitatem Silo, in qua reposita fuit arca in tabernaculo, Iosue. 18. Et dicitur tabernaculum Ioseph, eo quod Silo erat in sorte Ephraim filii Ioseph.

^marg.| .13. Et tribum Ephrem non. idest, scilicet, ad regiam dignitatem. Ieroboam enim, qui fuit de tribu Ephraim, qui regnavit super decem tribus, non regnavit ex divina electione, sed usurpative ex populi rebellione contra filium Salomonis, ut habetur. 3Rg. 12.

^marg.| .14. Sed elegit tribum Iuda. pro dignitate regia.

^marg.| .15. Montem Sion quem dilexit. idest, elegit ad suum cultum, quia altare de mandato eius fuit ibi edificatum per David. 2Rg. 22. et postea ibidem fuit edificatum templum per Salomonem. 2Par. 3.

^marg.| .16. Et edificavit. id est, edificari fecit.

^marg.| .17. Sicut unicornis sanctificium suum. id est, sanctum edificium suo {3.1037} nomini deputatum. Et dicit : Sicut unicornis, quia sicut unicornis non permittit aliud animal ad suum latibulum accedere, sic deus prohibuit omnem alienigenam a sacerdotibus sibi consecratis intra templum ministrare, secundum quod scribitur Nu. 3. Externus, qui accesserit ad ministrandum morte moriatur : unde, et Ozias rex, qui voluit thurificare ibi, statim fuit lepra percussus, sicut habetur 2. Paralipo. 27.

Numérotation du verset Ps. 77,ad litteram

^marg.| .1. In terra, quam. idest, in Iudea, quam fundavit pro cultu suo, et regali solio stabiliter quantum fuit ex parte sua. et ita fuisset, nisi peccata populi Israel impedivissent.

^marg.| .2. Et elegit David servum. in tribu Iuda, et inter filios Isai, quamvis esset iunior.

^marg.| .3. Et sustulit, etc. Pascebat enim actualiter gregem, quando fuit vocatus, ut Samuel ungeret eum in regem. 1Rg. 16.

^marg.| .4. De post fetantes. idest, post oves fetas. unde translatio Hieronymi habet : Sequentem fetas adduxit eum, idest oves habentes fetus.

^marg.| .5. Pascere Iacob. idest populum Israel descendentem de Iacob, et sic de pastore ovium factus est pastor fidelium.

^marg.| .6. Et Israel hereditatem suam. Vocatur autem populus Israel hereditas domini, eo quod fuit specialiter a Deo electus, et per talem modum loquitur Moyses. Deu. 32.a. Pars autem domini populus eius : Iacob funiculus hereditatis eius. .7. Et pavit eos. idest, gubernavit.

^marg.| {3.1038} .8. In innocentia cordis sui. idest in puritate conscientie.

^marg.| .9. Et in intellectibus manuum suarum. idest, prudenter se habens in operibus suis, secundum quod dicitur. 1Rg. 18.d. In omnibus quoque viis suis prudenter agebat David.

^marg.| .10. Deduxit eos. unde 2Rg. 5.a. dixerunt ei filii Israel cum esset Saul rex super nos, tu eras educens, et reducens Israel.

^marg.| Mystice exponitur Psalmus iste de regno Christi, cuius figura fuit regnum David. propter quod in hoc Psalmo primo excitat attentionem Iudeorum tanquam ad mysterium excellentissimum. secundo ostendit bonitatem Christi, et ingratitudinem Iudeorum ab illo loco. Quanta audivimus. usque ibi : Et repulit tabernaculum Ioseph. omnia enim beneficia sibi narrata contulit Christus inquantum deus ipsis Iudeis. unde dicitur. Hbr. 13.b. Iesus Christus heri, et hodie, ipse, et in secula. Et licet in hoc Psalmo arguatur ingratitudo Iudeorum generaliter, tamen ingratitudo sacerdotum specialiter, qui per Ephraim designantur, quia sicut Ephraim in benedictione Iacob, fuit prepositus Manasse, sic sacerdotes precellebant populum ex sua consecratione, et isti fuerunt magis ingrati Christo deo, quia mortem eius procuraverunt, et regnum Iude, quod quodam speciali modo dicebatur, regnum Christi, voluerunt usurpare rebellantes Romanis, ut dicit Iosephus libro de iudaico bello. Ultimo Asaph ab illo loco, Et repulit taber. Io. etc. usque ad finem Psa. describit dilatationem regni Christi, et ecclesie profectum, sicut impletum videmus per orbem terrarum.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1015} .1. Attendite. Psalmus iste secundum sensum litteralem loquitur de regno David, qui fuit figura Christi, propter quod mystice potest exponi de regno eius. Igitur primo excitatur auditorum attentio cum dicitur. Attendite popule meus. id est popule Christiane qui a Christo est denominatus.

^marg.| † Legem meam, scilicet evangelicam.

^marg.| .2. Inclinate aurem vestram, scilicet corporis et cordis.

^marg.| .3. Aperiam in parabolis. Ex decursu evangelii, patet quod Christus communiter parabolice docebat.

^marg.| {3.1016} .4. Loquar propositiones, scilicet legis date, cuius precepta moralia replicavi : evangelica consilia superaddendo.

^marg.| .5. Quanta. Hic consequenter ponitur narratio, in qua declaratur multiplex bonitas Christi, et per oppositum ingratitudo mali populi Christi, cum dicitur : Quanta audivimus. Homo Christus, a patre audivit et discipulis nuntiavit, sicut dicitur Io. 8.d. Que audivi ab eo, hec loquor in mundo : et ex precepto Christi apostoli denuntiaverunt orbi. Mar. ult. d. Euntes in mundum docete omnes gentes, etc. Et successores apostolorum aliis denuntiaverunt, ideo subditur.

^marg.| .8. Non sunt, etc., scilicet Iesu Christi.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1017} .3. Et mirabilia. in Ierusalem et Iudea.

^marg.| .4. Et suscitavit. id est legem evangelicam.

^marg.| † In Iacob. idest, supplantatoribus vitiorum quibus proficit evangelium.

^marg.| † Et legem posuit. id est contemplatoribus divine veritatis.

^marg.| .5. Quanta mandavit, etc. id est apostolis aliisque discipulis.

^marg.| .6. Nota facere ea filiis suis , idest, credentibus, qui sunt filii Dei {3.1018} spirituales.

^marg.| .7. Ut cognoscat generatio altera, etc. Usque ad finem mundi futura.

^marg.| .8. Ut ponant. et non mundana.

^marg.| .11. Ne fiant sicut, etc. per quos intelliguntur pseudo apostoli et heretici, qui ceperunt docere et male a principio ecclesie.

^marg.| .12. Generatio, etc. ad sequendum Christum.

^marg.| .13. Et non est creditus cum Deo spiritus eius. Errabant enim in fide, et moribus.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1019} .1. Filii Ephrem, etc. Sic ordinetur littera : Intendentes arcum et mittentes sagittas ex arcu. Per filios Ephrem, qui processerunt ad pugnandum contra domini voluntatem, significantur heretici qui impugnant fidei veritatem, et ipsi intendunt arcum sacre scripture eam interpretantes perverse, et mittunt sagittas contra veros doctores, sed quia non prevalent, Subditur.

^marg.| {3.1020} .3. Conversi sunt. a sacris doctoribus confutati.

^marg.| .4. Non custodierunt. Moribus et fide deviantes a veritate evangelii.

^marg.| .8. Coram patribus. id est coram veris apostolis, qui dicuntur hic patres hereticorum, eo quod ex ipsis ex ierunt. 1. Iohan. 2. cap. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis.

^marg.| † Fecit mirabilia, etc. id est in Iudea que dicitur Egyptus, eo quod erroribus fuit obtenebrata.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1021} .1. In campo Thaneos. qui interpretatur consummatio : nam ibi salvator opus nostre salutis consummavit, dicens in cruce : Consummatum est. Io. 19.

^marg.| .2. Interrupit. idest, presens seculum.

^marg.| .3. Et perduxit eos. scilicet apostolos ad predicandum gentibus per orbem.

^marg.| † Et statuit aquas. idest, tribulationes mundi ab eorum impedimento {3.1022} compescuit. nam tempore tribulationis numerus fidelium magis crevit.

^marg.| .8. Et deduxit in utre. id est seipso, qui est nubes ab estu protegens et noctem illuminans.

^marg.| .5. Interrupit. id est seipsum (qui petra dicitur 1. Cor. 10.a.) interrupi permisit in sua passione, clavorum et lancee perforatione.

^marg.| .6. Et adaquavit. nam inde prodierunt fluenta gratie.

^marg.| .10. Et apposuerunt, scilicet heretici et mali Christiani.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1023} .1. Ut peterent escas. illa petitio mala que describitur hic usque ibi. In omnibus his. dupliciter potest exponi mystice, scilicet de cibo corporali et spirituali. Primo modo exponitur de malis religiosis et ingratis, qui non sunt contenti conventualibus sibi ministratis, cum tamen frequenter talia et pauciora suffecissent eis in seculo, et propter eorum importunitatem presidentes monasteriis {3.1024}condescendunt petitioni eorum, et hoc cecidit ad malum spirituale petentium, et aliquando cum hoc ad corporale malum, nam ex ingurgitatione incurrunt infirmitatem, et aliquando mortem. Alio modo exponitur de sumentibus indigne sacramentum eucharistie, in quo sub specie panis vera Christi caro continetur : de talibus dicitur 1. Cor. 11.g. Qui vero manducat indigne, iudicium sibi manducat et bibit. propter quod in fine concluditur.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1025}

^marg.| .10. Adhuc esce eorum etc. nam indigna sumptio, vel celebratio huius sacramenti magis est damnosa illis, qui sunt in statu maiori.

^marg.| .14. In omnibus his. Hic describitur ingratitudo malorum Iudeorum {3.1026} ex multiplici recidivo in peccatum. Nam decies deum tentaverunt, ut dicitur, Nu. 14. per quos significantur mali Christiani, qui timore pene cessant a peccato, et statim reincidunt cessante periculo, propter quod finaliter concluditur.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1027}

^marg.| .16. Quoties exacerbaverunt eum in deserto, etc. quasi dicat multoties valde.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1029} .1. Non sunt recordati manus eius die qua redemit, etc. Hic describitur ingratitudo Iudeorum de Egypti flagellatione, et sua liberatione. Per Egypti flagellationem significata fuit Iudeorum flagellatio per Romanos, qui multipliciter eos percusserunt scilicet, terram eorum destruendo, et eorum bona rapiendo, et populum partim occidendo, et partim captivando. Per liberationem {3.1030} vero Iudeorum signata fuit liberatio Christianorum, qui tunc erant in Iudea, qui ante adventum Romanorum monitu angeli transierunt in regnum Agrippe, qui confederatus erat Romanis, et sic fuerunt ibi salvati. Quia tamen eorum aliqui fuerunt mali, et per consequens ingrati deo, per ingratitudinem Iudeorum exeuntium de Egypto signata fuit eorum ingratitudo, propter quod concluditur.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1031} .9. Et deduxit eos in spe, etc. Sequitur.

^marg.| .12. Et induxit eos in montem sanctificationis sue. Hic describitur ingratitudo Iudeorum de beneficiis introductionis eorum in terram promissionis eiectis inde Chananeis, in qua per idololatriam tanquam ingrati deum exacerbaverunt. Per hos ergo significata fuit ingratitudo{3.1032} malorum Christianorum, qui postquam ingressi sunt militantem ecclesiam per baptismum, qui est ianua sacramentorum, deum offendunt multipliciter male vivendo, et hoc est, quod dicitur. Et induxit eos. id est, in ecclesiam, que dicitur mons. Is. 2.a. Erit in novissimis diebus preparatus mons, etc. quem montem sanctificavit, et acquisivit virtute passionis.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1033} .1. Et eiecit a facie eorum gentes. Terras enim gentium Christiani inhabitant, aliquas per gentium conversionem, et aliquas per eorum debellationem per principes Christianos.

^marg.| .4. Et tentaverunt. scilicet, mali Christiani.

^marg.| .12. In iram concitaverunt. idest in pompis, et superbiis.

^marg.| {3.1034}

^marg.| .13. Et in sculptilibus. Idolum enim luxuriosi est adultera sua, vel concubina, et idolum avari pecunia, et sic de aliis.

^marg.| .17. Et repulit tabernaculum Silo. Per Silo in quo fuit arca domini, significatur terra de qua Christiani sunt eiecti propter sua peccata sicut est modo Iudea, et Africa.

^marg.| .18. Et tradidit. Primo per Cosdre regem Persarum, postea per Salad.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1035} .1. Et conclusit in gladio populum, etc. quia multi de Christianis fuerunt occisi, aliqui ferro, aliqui igne. Verumtamen, quia pagani fecerunt hoc iniqua voluntate, ideo puniti sunt a Deo pena gehenne. propter quod sequitur.

^marg.| .10. Et percussit inimicos suos in posteriora, etc. id est, in morte deiiciens eos ad inferna.

^marg.| .11. Opprobrium sempiternum dedit illis. nam illa pena est eterna.

^marg.| {3.1036}

^marg.| .12. Et repulit tabernaculum Iacob. Hic ponitur intenta conclusio, scilicet, quod regnum debeatur Christo, ideo dicitur, Et repulit tabernaculum Ioseph. idest cultum veteris legis.

^marg.| .13. Et tribum Ephrem, etc. per que significantur hereticorum conventicula.

^marg.| .14. Sed elegit tribum Iuda. de qua descendit Christus secundum carnem.

^marg.| .15. Montem Sion quem dilexit. idest ecclesiam militantum.

^marg.| .16. Et edificavit, sicut unicornis. idest ecclesiam triumphantem.

Numérotation du verset Ps. 77,moraliter

^marg.| {3.1037} .1. In terra, quam fundavit in secula. id est in terra viventium vita eterna.

^marg.| .2. Et elegit David servum. idest hominem Christum.

^marg.| .3. Et sustulit etc. id est de societate credentium in sua ascensione.

^marg.| .5. Pascere Iacob servum suum. id est populum Christianum adhuc viatorem, quem pascit sacramento eucharistie, in quo totus Christus continetur, {3.1038} sub specie tamen aliena.

^marg.| .6. Et Israhel hereditatem. id est populum comprehensorem, quem eodem pascit pabulo sub specie propria.

^marg.| .7. Et pavit eos. Est enim agnus sine macula.

^marg.| .9. Et in intellectibus manuum. idest per ea, que fecit intellectu divino, et humano.

^marg.| .10. Deduxit eos. ad regna celestia.

Numérotation du verset Ps. 77,additio 1

^marg.| {3.1037} In Ps. 77. Attendite, ubi dicitur in postill. De materia vero huius psal. Non solum voluit Asaph ostendere in hoc Psalmo quod regnum Israel pertineret ad David, et posteritatem eius, sed etiam, quod cultus divinus debebat esse in monte Sion ex divina electione, non autem in Silo, vel alibi. unde in fine dicit concludens. Et repulit tabernaculum Ioseph. et tribum Ephraim non elegit, sed elegit tribum Iuda montem Sion quem dilexit. unde simul de utraque repulsione, s. Ioseph, et Silo, et de utraque electione, s. Iude, et Sion agit.

Numérotation du verset Ps. 77,additio 2

^marg.| In eo. psa. ubi dicitur in postil. Propter quod melius exponitur de filiis. Hec expositio non videtur valere (Israel, etc.) Tum quia in illa historia Nu. 14. nulla fit tribuum distinctio, nec aliqua mentio specialis de Ephraim, vel Iuda, et huiusmodi. {3.1038} Imo non est verisimile, quod Ephraim fuisset ibi principalis motor, cum Iosue, qui erat de tribu Ephraim assignatus in exploratorem, contradicebat aliis exploratoribus, sicut et Caleb de tribu Iuda, ut in eadem historia patet. Tum quia illa historia non pertinet ad propositum, nam hic psal. vult improbare decem tribus Israel, qui (ut dicit) se separaverunt a regno David in deserto, et nulla talis separatio legitur, nec postea usque ad tempus Roboam. Unde melius videtur dicendum ad propositum, quod hic loquitur Psalmista prophetice de illo futuro bello, quod fuit initum inter Abiam regem Iude, et Ieroboam regem Israel, qui erat de tribu Ephraim, ut habetur. 2. Para. 13. quod quidem bellum fuit initum specialiter super divisione regni. unde Abias ibidem monuit Ieroboam, et alios eum sequentes, dicens : Non ignoratis, quod {3.1039} deus Israel dederit regnum David in sempiternum, etc. et surrexit Ieroboam servus Salomonis, et rebellavit. Similiter ibidem : Abias redarguit Ieroboam, et alios de eiectione sacerdotum, et de semine Aaron, quod pertinet ad reprobationem divini cultus perniciose factam per Ieroboam, et Israelitas, et post multa concludit : Filii Israel, nolite pugnare contra dominum deum vestrum. in quo bello exercitus Ieroboam cum Israelitis excedebat exercitum Abie cum Iuda in duplum, et tamen clamantibus viris Iude, et sacerdotibus canentibus eum tubis perterruit deus Ieroboam, et percussit eos Abias, et populus eius plaga magna, et persecutus est Abias Ieroboam fugientem, et cepit aliquas civitates eius, etc. prout ibidem latius continetur. De hoc igitur bello prophetando psa. sumit exordium sui propositi valde proprie, eo quod deus ibidem ostendit, quasi miraculose, quod Ieroboam rex, qui erat de tribu Ephraim, et alie tribus eum sequentes, iniuste separaverunt se a regno David, et ideo conversi sunt, s. in fugam in die belli supradicti. et loquitur de futuro per modum preteriti ex certitudine prophetie, prout sepe consueverunt loqui prophete. et sequitur, non custodierunt testamentum dei, s. de electione David, et posteritatis eius. Et in lege eius noluerunt ambulare, separando se a cultu dei, quod erat in Ierusalem, et fabricando sibi vitulos, et obliti sunt beneficiorum eius, etc. et que sint illa beneficia universaliter subiungit di. Corampatribus eorum fecit mirabilia in terra Egypti in campo Thaneos, concludens hic in universali omnia illa, que fuerunt facta in Egypto contra Pharaonem, et Egyptios de quibus proprie dicitur. Coram patribus eorum, quia illi, qui fuerunt tempore belli predicti nihil viderunt ex istis, sed ex narratione patrum hoc habuerunt. Et sequitur narratio particularis miraculorum, et beneficiorum dei usque ad electionem David, et Sion, de quibus principaliter intendebat. Et exponatur totus processus psal. in narrationem huiusmodi beneficiorum, et miraculorum, et electionis David, et Sion sicut in postill.

Numérotation du verset Ps. 77,additio 3

^marg.| In eo. psal. ubi dicitur in postil. Et sic ista mirabilia, etc. Ista mirabilia nullum habent fundamentum in sacra scriptura. unde secundum veram expositionem illius versus : filii Ephraim intendentes, etc. quam supra posui, non indigemus istis fabulationibus.

Numérotation du verset Ps. 77,additio 4

^marg.| In eodem Psalmo 77. ubi dicitur in postil. Mystice exponitur Psalmus iste.

^marg.| Magister Raimundus Martini. in 2. parte pugionis. c. 1. ponit multas similitudines figurativas inter divisionem Iudeorum tempore Ieroboam, et Israelitas, qui sub Ephraim sepe nominantur, et inter Iudeos, qui communiter nominantur tribus Iuda, et inter divisionem ipsorum Iudeorum in Iudeos et Christianos post passionem Christi, scilicet in hebdomada. 70. Daniel. Nam sicut in prima divisione maior Hebreorum numerus s. decem tribus recesserunt a regno David, qui fuit verus rex a Deo electus, et adheserunt Ieroboam servo eius, et minor pars eorum, s. tribus Iuda, et alia tribus stetit in veritate deum colendo, et domum David sequendo, sic in secunda divisione maior pars Iudeorum recessit a regno Christi dicens, Non habemus regem, nisi Cesarem, Ioham. 19. Et minor pars, scilicet apostoli, et 70. discipuli, et quidam alii pauci respectu persequentium secuti sunt dominum Christum verum Messiam. Similiter sicut in prima divisione pars illa, que a David recessit, turpiter incidit in errorem, quia duos vitulos coluerunt tanquam deum, ut Ex. 32.b. sic in secunda divisione Iudei a Christo recedentes duos Messias falsos sibi statuerunt, unum post alium, scilicet, unum in Ierusalem nomine Barcozba, et alterum postea in civitate, que dicitur Byter nomine Bencozbam, prout in historiis Talmudicis, et in historia Iosephi ista {3.1040} latius traduntur. hec et alia notabiliter ponit magister predictus ubi supra, ex quibus ostenditur, quod non solum de regno David dici debet, quod fuit figura regni Christi in universali, sed etiam divisio, vel separatio Israelitarum seu Ephraitarum a regno David, et a cultu divino in Ierusalem, fuit propria figura separationis Iudeorum pro maiori parte a regno Christi, et eius ecclesiam. quod facit ad maiorem attentionemcontentorum in hoc Psalmo ad quam attentionem psal. invitat in princi. huius psal. di. Attendite populus meus. In quo psal. conclusio finalis est condemnare Ephraim, et Silo, qui figurant magnam partem Iudeorum recedentium a vero Christo, et synagogam reprobatam eorum. Similiter et commendatio Iude, que figurat paucos de genere Hebreorum confitentes Christum. Similiter, et commendatio Sion, que significat ecclesiam Christi, sicut Sion erat civitas David.

Numérotation du verset Ps. 77,replica

^prol.| In Psalmo Attendite, postil<lator> exponit satis continuando materiam psalmi de electione dei, quia David, et sua domus electa fuit ad regnum, contra quam electionem nulla tribus quam Ephraim presumpsit, ideo cum generali reprehensione ingratitudinis Iudeorum specialiter reprobatur presumptio, et ingratitudo illius tribus specialiter, et quasi incidentaliter. Burgensis aliter assumit, sed valde discontinuat materiam huius psal. Nam cum a principio dicat de beneficiis dei erga populum iudaicum in exitu de Egypto, et de plagis contra Egyptum. Et ita generaliter prosequitur quamvis aliquando specialia de distinctione tribuum Iuda, et Ephraim interserat. Non est autem rationabile, nec verisimile, ut de actis in Egypto, in mari rubro, et in deserto subito vadat ad historiam Abie, et Ieroboam, prout hic Burgensis vult. et post modicum revertatur ad Egyptum, et desertum sine causa meliori, quam hic Burgens. allegat, dicit psal. prophetice loqui, cum tamen totus psal. sit historicus, ut patet eius materiam discurrenti. Melius igitur postil. continuat materiam huius psal. quia sic non vagatur, ut Burgens. nec motivum. Burgens. fundatum super auctoritate negativa videtur valere. Nam non sequitur Nm. 14. ubi tractatur de infausto bello Iudeorum, non fit specialis mentio de tribu Ephraim, nisi quod Iosue de illa tribu restitit, ne bellarent, igitur tribus Ephraim non fuit motrix ad illud bellum, per quod postil. litteram, et materiam huius psal. continuat. Sufficit enim verisimilitudo sumpta ex rationibus post. quas vide in postil. Nec legitur de tali bello ab exitu de Egypto usque ad tempus psal. quo materia huius psal. potest continuari. Bellum autem inter Abiam regem Iuda, et Ieroboam regem Israel, quod Burgens. hic predicto modo vagando introducit, habet contra se idem argumentum, quod Burgens. facit contra postil. nam in illo bello, et eius historia nulla fit mentio de arcu filiorum Ephrem, igitur non est ad propositum Burgens. expositio. Tale enim argumentum est apud Burgens.communiter Achilles, quamvis apud doctos, modicum concludat, quia est ab authoritate negativa, quod grandi pendunt etiam heretici Vvickleff, et Hus. Sed et hoc falsum videtur, quodBurgens. ad probationem sui propositi adducit, videlicet, quod Psalmista vult reprobare decem tribus Israel, que se a regno David separaverunt, cum tamen Psalmus iste loquitur generaliter de beneficiis dei toti populo exhibitis, et generaliter de totius populi ingratitudine ab exitu de Egypto usque ad tempora psal. qui in spiritu vidit exaltationem Ephraim in persona Ieroboam reliquispartibushuius ps. historialiter intellectis, ideo illa tribusper incidentia in hoc ps. prenostice abiicitur de aliis tribubusfaciendo mentionem. Est igitur distinctio tribuum Iuda, et Ephraim non principale in Psalmo sed incidentale. Sed quod addit Burgens.Ieroboam, et tribuseum sequentes iniuste se a regno David separasse, non videtur verum, nam de illa separatione dixit dominus. 3Rg. 12.f. A me factum est hoc verbum, de qua materia vide correctionem quintam, Gn. 49.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 77), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 01/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_77)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 77

<26. Liber Psalmorum*>

Psalmus 77