Nicolaus de Lyra

Psalmus 111

Numérotation du verset Ps. 111,1 

¶Alleluia
reversionis Aggei
et Zacharie.
¶Codd. : (Ps. 111) D30 ω 1 ω² ΩP Bari1 Rusch Ps-G | reversionis] conversionis D30 Ps-γδ | Zacharie] + Vox Ecclesie de Christo D30
Numérotation du verset Ps. 111,I 

Beatus vir qui timet Dominum ¦ in mandatis eius volet nimis.
Numérotation du verset Ps. 111,2 II

Potens
in terra erit semen eius ¦
generatio rectorum benedicetur.
Numérotation du verset Ps. 111,3 III

Gloria et divitie in domo eius ¦ et iustitia eius manet in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 111,4 IV

Exortum est in tenebris
lumen rectis ¦
misericors
et miserator
et iustus.
Numérotation du verset Ps. 111,5 V

Iocundus homo qui miseretur
et commodat†
disponit1
1 disponit Ps-G ( Q² ΦG²V D ) Hi D30* Ω ω 1 ω² Bari1 ] disponet D30² Cor2 (disponet in futuro secundum hebr. et antiq. et Ieron. et grecum quia si esset ibi disponit deficeret ioth in alphabeto) ΩP² Rusch Weber
sermones suos in iudicio ¦
Numérotation du verset Ps. 111,6 

quia
in eternum
non commovebitur. 2
2 <divisio.> commodat+… iudicio ¦ D30² ω 1 ω² ] commodat ¦ … iudicio ¦ Hi , commodat ¦ iudicio Bari1
Numérotation du verset Ps. 111,7 VI

In memoria eterna
erit iustus ¦ ab auditione
mala
non timebit.
Numérotation du verset Ps. 111,VII 

Paratum cor eius sperare in Domino†
Numérotation du verset Ps. 111,8 

confirmatum est cor eius ¦ non
commovebitur
donec despiciat3
3 despiciat Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 ω² Bari1 Rusch ] dispiciat Ps-G (R I L M Q ΦR)
inimicos suos. 4 5 6 7
4 <divisio.> Domino+... eius ¦ commovebitur D30² , |
5Domino ¦ ... eius commovebitur ¦ Hi |
6Domino ¦ ... eius commovebitur ω 1 (eius.) ω² Bari1 |
7Domino... eius ¦... commovebitur D30 |
Numérotation du verset Ps. 111,9 VIII

Dispersit
dedit pauperibus† 8
8 pauperibus ω² Bari1 ] + suis ΩS (hapax) | <divisio.> pauperibus+... seculi ¦ Hi ( finis linee ) D30² ω 1 ω² , pauperibus ¦... seculi Bari1
iustitia eius
manet in seculum seculi ¦ cornu eius
exaltabitur in gloria.
Numérotation du verset Ps. 111,10 IX

Peccator videbit
et irascetur† 9
9 <divisio.> irascetur ¦ Hi ΩP , irascetur+ D30² ω 1 ω² , irascetur Bari1
dentibus suis
fremet
et tabescet ¦
desiderium peccatorum peribit.

Psalmus 111

Numérotation du verset Ps. 111,ad litteram 
marg.| {3.1301} .1. Beatus vir. Huic Psalmo premittitur pro titulo : Halleluia. Cuius expositio est dicta supra, in aliquibus tamen libris additur ipsi halleluia, reversionis Aggei et Zacharie, sed hoc non est in Hebreo nec in translatione Hieronymi et ideo videtur esse additum ab aliquo expositore pro sua voluntate. Ad intellectum autem huius psal. sciendum quod licet beatitudo sit reddenda pro operibus virtuosis generaliter, tamen per quamdam appropriationem dicitur reddenda pro operibus misericordie specialiter. Unde dicit Salvator Mt. 25.c. Venite benedicti patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi manducare, sitivi, et dedistis mihi bibere, etc. Et propter hoc in hoc Psalmo dicitur. Reddenda felicitas pro operibus misericordie. Et primo ostenditur propositum, et secundo de immisericordibus oppositum, ibi. Peccator. Prima in duas, quia primo ostenditur propositum de felicitate in via, secundo in patria, ibi. In memoria eterna. Circa primum sciendum, quod felicitas que potest haberi in vita presenti principaliter consistit in bonis anime interioribus, secundario vero consistit seu accidentaliter in bonis exterioribus, prout sunt ipsis virtuosis quedam instrumenta virtutis, secundum quod dicit Ambrosius super Luc. Sicut divitie impedimenta sunt reprobis, ita probis sunt adiumenta virtutis, et ideo psal. in hac parte per mistim loquitur de istis et de illis, dicens.
marg.| Beatus vir. scilicet in presenti, in quo pro bono virtutis habito {3.1302} in re, habetur beatitudo futura in spe.
marg.|  .2. Qui timet Dominum. Timore filiali, qui reformidat offensam. ideo subditur.
marg.|  .3. In mandatis eius. Istud nimis non importat vitium, sed affectum intensum ad implendum Domini preceptum, et potissime in operibus misericordie. Et quia inter omnia bona exteriora bonum prolis est precipuum, ideo sequitur.
marg.|  .4. Potens in terra. Hoc frequenter videmus contingere quod homines misericordes habent filios potentes sibi succedentes, sicut Salomon potentissimus successit David pio et misericordi. Et quia potentia temporalis non est laudabilis nisi habeat bonitatem moris annexam, ideo subditur.
marg.|  .5. Generatio rectorum benedicetur. Quia bonum ei imprecabitur a populis propter bonum virtutis.
marg.|  .6. Gloria. Id est, bona fama.
marg.|  .7. Et divitie. Id est, temporalium abundantia.
marg.|  .8. In domo eius. Id est in familia timentis Deum, et opera misericordie facientis.
marg.|  .9. Et iustitia eius. Id est, meritum sue iustitie.
marg.|  .10. Manet in seculum. Hoc est diu in filiis suis sibi succedentibus, secundum quod dicitur Ex. 34.b. Qui custodit misericordiam in milia, etc.
marg.|  .11. Exortum est in tenebris. Quia recte viventes in presenti inter peccatores tanquam in tenebris illuminantur specialiter a Deo lumine sue gratie, per quam inhabitat mentem, et propter hoc subditur.
marg.|  .12. Misericors. Quasi dicat, illud lumen est ipse Deus illuminans mentem, et per illuminationem creatam speciali modo inhabitat mentem, qui est misericors, quantum ad habitum misericordie.
Numérotation du verset Ps. 111,ad litteram 
marg.| {3.1303} .1. Et miserator. Quantum ad actum, non est per hoc intelligendum, quod in Deo sit aliqua distinctio habitus et actus, sicut in nobis, sed perfectionem divinam apprehendere non possumus prout est in se, nec per consequens nominare, sed sicut est in nobis, ubi habitus virtutis et actus realiter distinguuntur.
marg.|  .2. Et iustus. Quia semper iustitia cum misericordia concurrit in divinis operibus. In translatione vero 70. additur Dominus, ad ostendendum quod istud quod dicitur hic : Misericors et miserator et iustus. Refertur ad ipsum Deum.
marg.|  .3. Iucundus homo qui miseretur. Dando liberaliter non potentibus reddere.
marg.|  .4. Et commodat. Gratias potentibus reddere, ille enim qui sic operatur ex habitu misericordie, operatur iucunde, quia secundum Philosophum. 2. Ethicorum signum habitus generati est delectatio in opere.
marg.|  .5. Disponit sermones suos in iudicio. Id est, recte rationis, ut omnino caveat a temeritate locutionis.
marg.|  .6. Quia in eternum non commovebitur. scilicet a stabilitate virtutis.
marg.|  .7. In memoria eterna erit iustus. Hic consequenter agitur de felicitate post hanc vitam reddenda pro operibus misericordie, cum dicitur. In memoria eterna erit iustus. Et accipitur hic iustitia prout dicitur de virtute misericordie. Iustitia enim uno modo accipitur pro omni virtute.
marg.|  .8. Ab auditione mala non timebit. Quam audient immisericordes in die iudicii. Mt. 25.d. Ite maledicti in ignem eternum. Sequitur. Esurivi, et non dedistis mihi manducare, sitivi et non dedistis mihi bibere, etc. Sed bonam auditionem quam audient misericordes : Venite benedicti patris mei, etc. Sicut allegatum est supra.
marg.|  .9. Paratum cor eius sperare in Domino. Non in rebus caducis et defectibilibus.
marg.| {3.1304}
marg.| .10. Confirmatum est cor eius. In bono per habitum virtutis et gratie, secundum quod dicitur ad Hebr. 13.b. Bonum est gratia stabilire cor.
marg.|  .11. Non commovebitur. A stabilitate virtutis Deo ipsum conservante.
marg.|  .12. Donec despiciat. Id est spiritus malignos, qui tunc ab homine despiciuntur, quando de eis habet plenum triumphum, quod est in morte quando decedet in statu gratie. Et quia predicta meretur homo per opera misericordie, ideo subditur.
marg.|  .13. Dispersit. Propter amorem Dei sine aliqua acceptatione.
marg.|  .14. Dedit. Liberaliter absque spe retributionis terrene.
marg.|  .15. Pauperibus. Christum representantibus. Mt. 25.d. Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis, et non adulatoribus seu histrionibus, quibus multi dant abundanter, et nihil pauperibus.
marg.|  .16. Cornu eius. Id est, potentia temporalis, qua usus est ad bonum virtutis.
marg.|  .17. Exaltabitur in gloria. scilicet celesti, ubi augmentabitur eius potentia.
marg.|  .18. Peccator. Hic consequenter ostenditur quod immisericordibus reddetur oppositum, scilicet, dolor et tristitia, quod potest exponi de presenti vita sic. Peccator videbit et irascetur. Quia impius videns prosperitatem iusti conturbatur, et non solum interius, sed etiam exteriori signo, ideo sequitur.
marg.|  .19. Dentibus suis fremet et tabescet. Quia motus animi redundat ad corpus.
marg.|  .20. Desiderium peccatorum peribit. Quia peccatores desiderant permanere in temporali prosperitate, et deficit eis in morte, et aliquando valde repente. Alio modo exponitur de vita futura, in qua impii torquebuntur, non solum de pena sibi inflicta, sed etiam de iustorum glorie, quia licet ipsam non cognoscant intuitive et particulariter, tamen cognoscunt abstractive et generaliter, inquantum in quodam generali sciunt eos esse in maxima delectatione, quod facit ad augmentum sue miseria.
Numérotation du verset Ps. 111,moraliter 
marg.| {3.1301} .1. Beatus vir, qui timet Dominum, etc. In hoc Ps. declaratur quod vera beatitudo pro misericordie operibus sit reddenda, et {3.1302} immisericordibus miseria infligenda, sicut expresse dicitur Mt. 25.d. Ibunt hi in supplicium eternum. Et sic litteralis sensus est simpliciter moralis, propter quod de alio pertranseo.
Numérotation du verset Ps. 111,additio 
marg.| {3.1305} In Ps. 111. Beatus vir, etc. Psalmus iste sumit exordium ex ultimo versu precedentis : ibi enim tractavit Psal. de timore filiali, cum dixit : Intellectus bonus omnibus facientibus eum, ut supra expositum est. In hoc autem declarat opera pia ad timentem Deum tali timore pertinentia. quorum principale est divinis mandatis obedire cum promptitudine voluntatis, de quo dicit : In mandatis eius volet nimis. id est vehementer et prompte ad timentem {3.1306}dominum. tali timore pertinet etiam opera facere exemplaria quibus videntes ad similia provocentur. et de hoc dicit : Potens in terra erit semen eius. quod intelligi debet de semine spirituali, quod in terra bona potens est multum fructum afferre. Sicut cum dicitur. Generatio rectorum benedicetur. Non enim est intelligendum de generatione carnali, cum multi timentes Deum tali prole careant. sed potius intelligendum est de generatione secundum imitationem operum, iuxta illud Io. 8.e. Si filii Abrahe estis, etc. exponantur prout in postil. etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 111), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_111)
Signaler un complément d'information

Notes :